InfoHub Logo

Adamǵa kóp aıtylatyn tilekterdiń ishinde «densaýlyǵyń zor bolsyn» degendi jıi estımiz. Keıbireýler osy sózdiń túp tórkinine úńile bermeıdi eken. Adamnyń basty baılyǵy – onyń densaýlyǵy, jan saýlyǵy, tán saýlyǵy. Densaýlyq bolmasa, dúnıeniń de, baılyqtyń da, oıyn-saýyqtyń da qajeti joq. Sondyqtan berilgen múmkindikterdi paıdalanyp, densaýlyqty kútip, ony bir qalypta ustap turýdyń amalyn qarastyrý kerek.

Qazirgi tańda sportpen, fızıkalyq jumystarmen aınalysyp, óz densaýlyǵyna, dene bitimine qaraıtyn jastardyń qatary kóbeıip keledi. Bul bir úrdiske aınalyp bara jatqandaı. Aqparat taratýda aldyńǵy orynda turǵan áleýmettik jelilerde durys tamaqtaný, salmaq tastap, aryqtaý syndy túrli taqyryptarda jazatyn blogerlerdi kóptep kórýge bolady. Bul árıne kóńil qýantady. Ondaı adamdarǵa eliktep, óz ómirin durystap jatqandardy da kózimiz kórip, qulaǵymyz estip júr. Osylaı-osylaı salaýatty ómir salty sánge aınalyp, sportpen shuǵyldanýshylar qatary artady degenge senimim mol.

«Salaýatty ómir salty» degen tek fızıkalyq qımyl-qozǵalyspen aınalysyp, ózin-ózi sharshatý degendi bildirmeıdi. Ol jáı ǵana jaıaý júrip serýendep, durys tamaqtanýdan bastalady desem bolady. «Salaýatty ómir salty» degen sóz tirkesin árkim ózinshe túsinedi. Men bul taqyrypta sóz qozǵap, jazǵanym tek úshinshi jaqta «kerek, kerek» degenmen shektelmeı óz oıymdy bildirýdi jón kórdim.

«Aýyryp em izdegenshe, aýyrmaıtyn jol izde»  degen sóz bar halqymyzda.  Densaýlyqtyń qadirin basymyz aýyryp, baltyrymyz syzdasa bilemiz ǵoı. Degenmen, men densaýlyǵym syr bere bastaǵanda, túrli kinárattardyń paıda bolý sebepterin izdeýdi jón kórdim. Zamanaýı medısına adam aǵzasyn jeke-jeke organdarga bólip qarastyrady. Bas aýyrǵanǵa bir dári, ish aýyrǵanǵa basqa dári jazyp beredi aq halattylar. Osylaısha, bir jerimizdi «jóndeımiz» dep, basqa jerimizdi qurtyp jatamyz. Onyń nátıjesinde ımýndyq júıe tómendeıdi. Bulaı bolmaıtynyn túsinip, emdelýdiń basqa joldaryn qarastyrdym. Ádebıetterdi paraqtap, ǵalamtordy sharladym. Sonda men jaı ǵana saý bolýdyń qarapaıym qaǵıdattaryn oryndamaıtynyma kózim jetti. Men ǵana emes, kóp adamdardyń qateligi bul. Osy kezde «Ol qandaı qaǵıda?» degen zańdy suraq týyndaýy múmkin. Men óz tájirıbemmen bólisip, jaýap berip kóreıin.

Eń aldymen, kúnde tańerteń bir ýaqytta turyp, jyly sý ishýdi daǵdyǵa aınaldyrǵan jón. Ia, kóp adam sýmen dos emes. Maǵan da sý ishýdi ádetke aınaldyrý qıyn boldy. Birese umytyp ketem, birese ol sý basqa maqsatta qoldanylyp ketetin. Adamǵa ustanyp júrgen ómir saltyn birden túbegeıli ózgertýge de bolmaıdy. «Máskeý birden salynǵan joq» degen sóz bar ǵoı. Sondyqtan, men shaı, kofe, basqa sýsyndardan bólek bir-eki staqannan bastap, 1,5-2 lıtrge deıin sý ishýdi de úırendim. Bundaı nátıjege bir aıda keldim. Al, qazir kerisinshe, sý ishpesem aǵzam keýip qalǵan sıaqty kúı keshemin. Bul daǵdynyń nátıjesinde terimniń jumsaryp, tazarǵanyn, bas, búırek derti mazalaýyn qoıǵanyn baıqadym.

Sportqa jaqyn bolmaǵandyqtan fızıkalyq jattyǵýlardy jasaý maǵan alynbaıtyn asýdaı bolyp kórindi. Ekinshi qaǵıdany ózimniń ádetterimniń qataryna qosý úshin men jaıaý júrýden bastadym. Negizi kúnine 10-15 shaqyrym jaıaý júrý kúsh salyp jattyǵý jasaýmen teń bolady. Ásirese, men sıaqty kúni boıy bir orynda otyryp jumys isteıtin adamdarǵa jaıaý júrýge keńes berer edim. Bir jaǵynan densaýlyǵyńyzdy uzartasyz, bir jaǵynan avtobýsqa nemese taksıge beretin aqshańyzdy únemdeısiz. Sondaı-aq, lıftti baspaldaqqa almastyrdym. Sodan keıin birtindep, tańerteń jáne keshke dene jattyǵýlaryn jasaýǵa kóshtim. Keńsede jumys arasynda turyp, júrip, bir-eki ońaı jattyǵýlardy jasaımyn. Esesine, ózimdi sergek ári belsendi sezinemin. Bul aǵzadaǵy qan aınalymyn jaqsarady. Óıtkeni, adam kúni boıy bir qalypta qozǵalmastan otyra berse aǵzadaǵy qan qoıýlanyp, onyń aınalý prosesi baıaýlaıdy. Al bunyń sońy jıi bas aınalyp, qan qysymynyń tómendeýine alyp keledi.

Úshinshi daǵdy men sıaqty «táttiqumarlarǵa» aýyr bolady. Unnan jasalǵan, qant, túrli boıaǵysh qospalar qosylǵan taǵamdar salmaq qosyp, dene symbatymyzdy buzyp qana qoımaı, baýyr, búırek jumysyna zaqymyn tıgizedi, sonymen qatar, parazıtterdiń kóbeıýine alyp keledi eken. Ia, bul týraly ǵalymdar qanshama ýaqyt aıtýmen keledi. Degenmen, ózim osy teorıany tekserip kórýdi uıǵardym. Qazir ashytqy qosylǵan taǵamdardy, tátti bálish, toqashtardy kúndelikti rasıonnan alyp tastadym. Esesine, baýyrymnyń jumysy jaqsaryp, as qorytý júıem retke keldi. Onyń ústine, dene symbatym da bir qalypty.

Adam aǵzasy kúndelikti aqýyz, kómirsý, maı normasyn qajet etedi. Tórtinshiden, keıbir ónimderdi shektegenmen, olardy paıdaly taǵamdarmen almastyrdym. Mysaly, kúndelikti as mázirine kókónis, jemis-jıdekterdi kóptep qosqan jón. Olar tek dámdi emes, ári paıdaly. Oǵan qosa, dándi daqyldardan túrli tamaq daıyndaýdy úırenim aldym. 

Bulaı tize bersem óte kóp. Eń basty ereje bul oılaý baǵdarlamamyzdy ózgertý. «Bunyń densaýlyqqa qandaı qatysy bar?» dep oılaýyńyz múmkin. Alaıda mamandardyń «barlyq másele adamnyń basynda» degen sózin estýge bolady. Bul shynymen solaı, men joǵaryda tizgen qaǵıdalardy bireý ózine paıdaly keńes retinde qabyldaýy múmkin, al bireý ony «barer», ıaǵnı qıyndyq retinde kóredi. Bul meniń óz basymnan ótken. Bir-eki kúndik meıram úshin ózimdi qınap túrli dıetalarǵa otyryp, keıin odan sharshap qaıtadan táttilerdi jep, sol úshin ózimdi jazǵyrǵan sátter boldy. Nege? Óıtkeni, men bundaı shekteýge múldem daıyn bolmadym. Tamaqqa táýeldi boldym. Onyń bárin ýaqytsha ekenin bildim. Men ózimniń oılaý baǵdarlamama solaı engizdim.  Sol sebepti mereke bitkennen keıin ash qasqyrdaı qaıtadan bárin jeıtinmin. Al qazir qalaı? Sý ishsem, terim taza ári jumsaq bolatyn bilemin. Uıyqtar aldynda aıran ishsem, asqazan, as qorytý júıesiniń jumysyn júrgizýge kómektesetinimdi bilemin.

Eń mańyzdysy mıymyzdy qajetsiz aqparattan tazartyp, pozıtıvti oılap úırený kerek. Osylaısha, adamnyń kóńil-kúıi de kóterińki bolady, jalpy jaǵdaıy da ońalady, densaýlyǵy da jaqsarady.  Osyndaı qarapaıym erejelerdi ustanyp, óz ómirimizdi mándi de sándi etýge bolady. Adam paıdaly dúnıelerden góri zıandy ádetterge tez úırenedi. Sońynda sodan opyq jeıdi. Shylym shegim, alkogóldik sýsyndardy iship aǵzamyzdy ýlap, ómirimizdi qysqartqansha, paıdaly nárselermen aınalysyp, densaýlyqty saqtaýdy durys dep sanaımyn.

Qazaqtyń aqyny Ahmet Baıtursynovtyń «Eń áýeli bárinen buryn tazalyqtyń qadirin bil. Tán saýlyǵynyń tamyry – tazalyqta, jan saýlyǵynyń tamyry – saýlyqta» degen sózi bar. Densaýlyǵy myqty adamnyń ár kúni durys ári sátti bastalyp, aıy ońynan týady. Úıi de taza, úı ishindegi energıasy da taza. Sondyqtan, men densaýlyǵymnyń qadirin bilim, salaýatty ómir saltyn ustanýdy jón kóremin. Osylaısha árdaıym sánde bolamyn. Óıtkeni saý bolýǵa áli eshkim tyıym salǵan  joq. Basqa adamdarǵa da osyny kúndelikti ómir súrý daǵdysyna aınaldyrýǵa keńes beremin.

---