InfoHub Logo

Uly jasyl qorǵan — bul Afrıkada turǵyzylyp jatqan álemniń jańa bir ǵajaıyby. Sahara shóli jyldar boıy kontınenttiń alqaptary men jaıylymdaryna dendep enip keledi, shóldený Saharanyń aınalasyndaǵy elderdiń problemasyna aınalǵanyna da az ýaqyt ótken joq. Endi mine, shóldiń ulǵaıýyn toqtatatyn tásil oılap tabylyp otyr.   

2007 jyly-aq ol óńirlerdi kórkeıtý jobasy usynylǵan edi. Ol jobaǵa sáıkes shyǵysynda Djıbýtıden bastap batysynda Senegalǵa deıingi afrıkalyq 11 eldiń aýmaǵynda eni 16 km jáne uzyndyǵy 7775 km bolatyn jerge aǵashtar egiledi.   

Aǵashtardy egý men olardyń kútimine 8 mlrd. dollar jumsalady. Bas kezinde jobaǵa 12 el qatysqan edi, keıin oǵan taǵy 9 el qosyldy. Qazirgi tańda «Uly jasyl qorǵan» aǵashtarynyń 15% egilip boldy, bir Senegaldyń ózinde ǵana 11 mln. aǵash kósheti otyrǵyzyldy.

Eń bastysy, qorǵan qazirgi kúıiniń ózinde kontınenttiń ekologıasy men ekonomıkasyna ońdy yqpal etip jatyr. Kók aımaqtyń arqasynda topyraqtyń qurǵaýy azaıdy jáne ony jel ushyryp áketpeıdi, mıkroklımat qalpyna kelip jatyr, aýyl sharýashylyǵy daqyldaryn ósirý múmkindigi qaıta týyp otyr.  

Taǵy bir jaqsy jaıt bar. Qorǵan konsepsıasy ózgerý ústinde. Endi shól dalamen shekarada tek aǵashtardy egý mindetti emes ekeni belgili bolyp otyr. Jerdi jaı ǵana aýyl sharýashylyǵy turǵysynan belsendi túrde paıdalaný aǵash ekkendeı nátıje beredi, onyń ústine budan paıda da túsedi.    

Búgingi tańda Efıopıada 15 mln. ga jer qalpyna kelgen, Nıgerıada — taǵy 4,8 mln. ga jer qalpyna kelgen, al 2030 jylǵa qaraı 100 mln. ga jýyq jerdi qalpyna keltirý mejelenip otyr. Óńirde 350 myń jumys ornynyń ashylýy «Uly jasyl qorǵan» jumysynyń nátıjesi bolmaq, al egilgen ósimdikter Jer atmosferasyndaǵy 250 mln. tonna kómirqyshqyl gazyn tazarta alady.   

Sahara aýmaǵynda jaýyn-shashyn mólsherin arttyrýǵa sebep bolatyn qýatty jel jáne kún elektr stansıalary jelisiniń qurylýy osy jumystyń taǵy bir baǵyty bolyp otyr.  

---