InfoHub Logo

Sh.A. Amonashvılıdiń «Rýka vodáshaıa» eńbegine oqyrmannan

Pikir

       Bul shyǵarmada avtor ómirden óz ornyn taba almaı júrgen, ómir súrý kerek pe, onyń mańyzy qandaı degen suraqqa jaýap taba almaı júrgen keıipker Alekseı Aleksandrovıch týraly baıandaıdy. Shyǵarma bastalǵanda, ózi jetim, ata – anasynan erte aırylǵan, óziniń jazǵy demalysyn, ómirlik estelikterin eki júz bettik qalyń dáptergen túsirip otyrǵan til men ádebıet fakúltetiniń 4 - kýrs stýdenti jaıynda órbıdi. Osydan úsh jyl buryn qala syrtyndaǵy mektepke qyzmetke ornalasady. Ol mektepke ustazdyq qyzmet úshin emes, jaı kúnkóris, kúzetshi bolý úshin barady. Ony qarsy alǵan, biliminen poezıaǵa jaqyn ekenin túsingen mektep dırektory ony birinshi synyptyń muǵalimi etip bekitedi. Alǵashynda kelispegen Alekseı muǵalim mamandyǵyn qalamaı tursa da, óziniń oqýshylaryn jaqsy kóredi. Mine, qazir ózi tórtinshi kýrs stýdenti bolsa, oqýshylary bastaýysh synypty aıaqtaǵaly jatyr. Alekseı Aleksandrovıch ózi ınternatta, mektepte kórgen qıynshylyqtaryn, muǵalimderdiń kemsitýin barlyǵyn esine ala otyryp, júregine oqýshylaryna degen jyly sezim uıalap, olardy jaqsy kórip bar kóńilin oqýshylaryna arnaıdy. Ózi kórgen qıynshylyqtardy oqýshylary kórmes úshin aıanbaı eńbek etedi. Osylaısha, mekteptegi basqa birinshi synyptardan alǵa ozyp barlyq oqý baǵdarlamalaryn ótip shyǵady. Oqýshylardyń kóńilin aýlap, olardy jaqsy kórgen Alekseı oqýshylarǵa endi ne isteımiz dep suraq qoıyp otyrady. Oqýshylaryn Dostaevskııdiń eńbegimen tanystyrady. Oqýshylar ony tez túsinip alyp, ustazyna ýnıversıtettiń tórtinshi kýrs stýdentteri oqıtyn kýrsty berýin ótinedi. Oqýshylardyń qalaýymen oqý jylynyń sońǵy úsh aptasynda oqýshylarǵa úıretedi. Sońǵy, bastaýysh synyppen qoshtasar sátte oqýshylar óz qalaýlarymen ýnıversıtet kýrsynan synaqty súrinbeı tapsyryp, barlyq mektepti tańqaldyrady. Biraq, Alekseı Aleksandrovıch bolsa, bul óziniń mamandyǵy emestigin, muǵalim bolǵysy kelmeıtinin aıtyp mektepten ketýge aryz jazady. Biraq, oǵan dırektor kelispeı, qol qoımaıdy.

      Alekseı Aleksandrovıch ózin tolǵandyryp júrgen talaı kún jazǵan ótken kúnniń estelikterin ormanǵa aparyp órtemekshi bolady. Ormannan ózi armandaıtyndaı. Ormanda batys pen shyǵysty shatastyryp alyp, sol shatasýmen júre bergende bir qustar kelip aıtatyndaı, oǵan bir úsh jas shamasyndaǵy bala jolyǵyp dápterin órtemeý kerektigin ol ózine kerek bolatyndyǵyn aıtady. Alǵashynda Alekseı óz sózine senimdi bolǵan kishkentaı balaǵa mán bermese de, ormannan shyǵa bere esine jańaǵy anasymen birge júrgen bala óziniń balalyq kezi ekeni esine túsedi. Osydan keıin Alekseı baspahanaǵa jumysqa ornalasyp, fılosofıalyq eńbekterdi terip, óńdeıdi. Biraq, ormanda kezdesken bala ózi ekenin árdaıym oılap, ormanǵa birneshe ret kelip júredi, biraq kezdespeıdi. Jumysqa alǵash ornalasqan kúni ózine berilgen tapsyrma túsiniksiz bolǵasyn jaı oryndap otyrǵan soń bir ádemishe kelgen áıel adam oǵan kofe ákelip beredi. Ol ketip qalǵannan keıin júzi tanys áıel, ormanda kezdesken balanyń anasy bolyp shyǵady. Ol ertesine jumystan shyǵatyny jóninde aryz jazyp, óziniń ómirindegi estelikterine oralady. Ol ózi anasymen birge turǵan úıdiń aýlasyn kelip tereń oıǵa shomyp, esinen aırylyp qalady. Odan keıin ol oıanǵanda álgi jumystas áıeldiń, sol baıaǵy ormanda kezdesken balanyń úıinde ekenin kóredi. Tamaqtanyp otyryp balanyń aty - jónin surastyryp, ol bala ózi ekendigine kózi jetedi. Endi balabaqshadaǵy tárbıeshiden, tómengi qabatta turatyn norkomannan, mektepke qabyldamaı, qabyldamaǵannyń kesirinen anasnyń kóz jumǵany úshin, Lóshenkany ózi kóregen qıyndyqtaryn kórmes úshin kómektesedi. Lóshenka Alekseıge ómirde óz jolyn tabý úshin keńes aıtyp otyrady. Balanyń aıtýymen Alekseı mektepke oralyp, Lóshenkanyń bilimi joǵary bolsa da , Alekseıdiń qasynda bolǵysy kelip birinshi synypqa qabyldanady. Bala Alekseıge oqýshylarǵa daıyn ádistemelikten oqytpaı, balalardy óz erkimen jeteleý kerektigin, olarǵa jol ashý kerektigin aıtady. Alekseı bolsa oqýshylardyń oılarynyń tereńinde jatqan jaqut tasqa jol ashyp, olardyń talantaryna jol kórsetedi. Osylaısha, osy baǵytta bilim alǵan oqýshylar birinshi synypty úzdik baǵamen, buryn sońdy bolmaǵan kórsetkishpen aıaqtaıdy. Alekseıdiń sabaǵyna barlyq ata – analar qatysyp rıza bolady. Biraq jyl sońynda Alekseı Aleksandrovıchti mektep muǵalimderi jaqtyrtpaı, oqýshylarǵa kóp oqý júktemesin berdiń dep aıyp taǵyp tekserýge alady.

      Tekserýge bala Lóshenka aıtýymen esh baıadamasyz kelgen Alekseı barlyq suraqtarǵa utymdy jaýap qaıtaryp, óziniń esh jamandyq jasamaǵanyn, bar bolǵany oqýshylardyń oılaýyna múmkindik ashqanyn ǵana jetkizedi. Jınalystan soń Alekseı men bala Lóshenka kezdesip, Alekseıge óziniń alda ne kútip turǵanyn aıtady. Erteńgi kúnge degen senimmen qaraý kerektigin eskertedi. Osy ýaqytta Alekseı bala Lóshenkanyń anasy Marıa men kezdesedi. Marıa óziniń aıtylmaǵan syrlaryn aıtyp, úsh jastarynda bólinip ketken, bir – birin jaqsy kórgen balalar ekendigin, bala Lóshenkanyń ormanda júrgende paıda bolǵanyn, mahabbaty úsh jasar bala bolyp dúnıege kelese de, er jigit bolyp oralamyn degenin Alekseıge jetkizedi.

       Shyǵarmanyń sońynda Alekseı men Marıa qosylyp, bala Lóshenka kún shyqqansha ormanǵa aparýlaryn surap, qustardyń ásem únimen bala terek japyraqtarymen joǵary qaraı kóterilip kózden ǵaıyp bolady.

        Bul shyǵarmanyń tárbıelik mańyzy zor. Tek qana oqyrman qaýymyna ǵana emes ustazdar úshinde oqýshylarǵa bilim men tárbıe berýdegi alatyn orny bólek. Shyǵarma ómirlik óz jolyńdy taba bilýge, talantyńdy asha bilýge basty keıipker jetekteýshi, alǵa qaraı úmittendirýshi, Alekseıge ómirdiń mánin kórsetken bala Lóshenkanyń kómegimen úıretedi.

Sısekenov N.D. [email protected]

 

---