InfoHub Logo

Sabaq taqyryby: Sheshendik sózder
Sabaq maqsaty: Oqýshylarǵa qazaqtyń sheshendik sózderi jáne janrlyq túrleri týraly maǵlumat berý.
Mindeti:
1. Qazaqtyń bı - sheshenderi týraly oılaryn keńeıtý, qazaq halqynyń sóz óneri, sheshendik ónerimen tanystyrý, mátindermen jumys júrgizý arqyly tildik ortany keńeıtý;
2. Sóz óneri týraly bilimderin ushtastyra otyryp, oı belsendiligin damytý, shyǵarmashylyq izdeniske baǵyttaý, sóıleý mádenıetin jetildirý, oı bólise otyryp, oı – pikir, sóz erkindigine baýlý;
3. Oqýshylardy dostyqqa, birlikke, sóz qadirin túsinip, baǵalaı bilýge tárbıeleý.
Sabaq túri: jańa bilim berý
Ádisi: baıandaý, áńgimeleý, suraq - jaýap, STO elementteri
Pánaralyq baılanys: tarıh, qazaq tili.
Kórnekiligi: sheshen, bıler portreti, ınteraktıvti taqta, naqyl sózder.

Sabaq barysy:
I. Uıymdastyrý kezeńi
II. Úı tapsyrmasyn suraý
Úı tapsyrmasy ańyz áńgimelerdi qaıtalaý maqsatynda «BBÚ» kestesi toltyrtylady.

III. Jańa sabaq
Sabaq maqsaty aıtylady.
«Túgel sózdiń túbi bir, túp atasy - Maıqy bı»degen maqal bar. Qazaqtyń sheshendik sózderi - bı, sheshen sekildi sóz sheberleriniń daýda, jıynda, tereń oıǵa, kórkem sózge baılanysty aıtqan tapqyr sózderi. Kóbine avtory belgili bolyp keledi jáne ol ejelgi aýyz ádebıetiniń sońy men jazba ádebıetiniń bastaý bolyp tabylady. Qurylymy shynaıy oqıǵalar, ómirde bolǵan adamdar, olardyń arasyndaǵy qarym - qatynas, ári kórkem obrazdy túrde bolyp keledi. Túp tórkini sonaý saq, ǵun týyndylarynan, Orhon eskertkishterinen, ber jaǵynda orta ǵasyrdaǵy túrki jazba eskertkishterinen bastalady.
Interaktıvti taqtadan keste kórsetiledi.
Ǵasyr Bı - sheshender
XII - XIII Maıqy bı, Aıaz bı
XIV - XV Asan qaıǵy, Jırenshe sheshen
XV - XVIII Shalkıiz, Buqar jyraý
XVIII Tóle, Qazybek, Áıteke, Shortanbaı, Dýlat, Murat t. b.
XVIII - XIX Han - sultandarǵa qarsy shyqqandar: Baıdaly bı, Tilenshi bı, Taraqty tuıaq, Shalqar sheshen.
Bek - bolystarǵa qarsy: Syrym Datuly, Dosbol sheshen

Qazaqtyń ataqty úsh bıi Qazybek, Áıteke, Tóle bılerdiń sýretteri ilinedi. Qysqasha maǵlumat beriledi.
Bul kisiler han, sultandardyń keńesshileri, el men eldi tatýlastyrý, bitistirý maqsatyndaǵy jumystardy atqarǵan. Qazirgi tańdaǵy sot, prokýrorlar mindetin atqarǵan. Ol kisiler jaı sózben emes, kórkem de, tereń maǵynaly, astarly, aıshyqty sózderdi paıdalanǵan. Olar sheshendik sózder.
Sheshendik sózderdiń janrlyq túrleri: sheshendik daý, sheshendik arnaý, sheshendik tolǵaý.
«Bul dúnıede ne ólmeıdi?», «Kimnen kim týady?» úntaspadan tyńdatý.
«Asosıasıa» ádisi
Sheshendik sózder
Qynaptan sýyrylǵandaı qylyshtaı ótkir.
Soqyrǵa taıaq ustatqandaı anyq.
Kóńilge medet bolatyndaı maǵynaly.
Tapsyrmalar:
Berilgen sheshendik sózderdi quramyna qaraı talda.
Bilimdi adam ashpaı kórip, aıtpaı sezedi,
Bilimsiz nadan neni kórip, neni sezedi? (antonım)

Áıel – úıdegi yrysyń,
Ul – aıbarly qylyshyń,
Qyz – túzdegi órisiń,
Kelin – keńeıgen tynysyń. (metafora)

V. Sabaqty bekitý
«Atanyń sózi – aqyldyń keni» atty oıyny
– Al, balalar, bı - sheshenderimizdiń ónegeli sózderin jadymyzǵa jattap, qanshalyqty sanamyzǵa saqtaǵanymyzdy baıqaý úshin
«Atanyń sózi – aqyldyń keni» atty ıntellektýaldy oıynyn júrgizbekpiz.
Oıyn talaby – uıashyqtarda berilgen bı - sheshenderdiń sózderin jalǵastyrý.

VI. Sabaqty qorytyndylaý
Suraq - jaýap
Sheshendik sóz degenimiz ne?
Qazaqtyń bı - sheshenderi qandaı máselelerdi sheship otyrǵan?
Qazaqtyń qandaı bı - sheshenderin bilesińder?
VII. Úıge tapsyrma
Sheshendik sózder jattaý.
VIII. Baǵalaý