InfoHub Logo

Bul oqıǵanyń qaıda, qashan bolǵanyn men bilmeımin. Bálkim ol bireýdiń qıalynan týǵan shyǵar, álde shyndyq pa eken? Jaraıdy, men jazaıyn, sodan keıin oqyrmanym ony óz oı tarazysyna sala jatar.

Ertede bir patshalyq bolypty. Kórshilerdiń kóziniń qurtyna aınalǵan kórkem tabıǵaty bar, baılyǵy tasyǵan el eken. Tepken jerden qazyna shyǵatyn qutty meken edi. Patshalyq bolǵan soń patshasy, patshasy bolǵan soń ýázirleri bolady emes pe. Bul patshalyqty bılegen patshanyń qanshalyqty ádil, dana bolǵanyn, ıa bolmasa ádiletsiz, qatigez bolǵanyn keıingi urpaq áldeqashan umytqan.

Hosh, patshamyz el bılep turdy. Ýázirleri onyń aldynda qurdaı jorǵalaıtyn. Onyń eńsesi bıik saraıy sán-saltanatqa toly edi. Bir qyzyǵy, saraıdyń ishki qabyrǵalarynyń bári aınadan jasalǵan bolatyn. Muny oılap tapqan da ýázirler edi. Aına mol bolsa jaryq shaǵylyp saraı ishi atyraptaı keń kórinedi, jaryq bolady, deı me, áıteýir saraıdyń qabyrǵasyna san aınany saptaı tiziltip qoıady. Patsha men onyń jaqyndary aınaly saraıdyń ishinde qamsyz tirshilik etip jatty. Qaıda qarasa sándi kıim, saltanatty kórinis, mol dastarhan...kóńil toq, qaıǵy joq.

Halqymnyń jaǵdaıy qalaı eken? — dep esine túsken kezde qoıǵan patsha suraǵyna tepken jerden shyqqan qazynanyń bárin ózderi ıemdengen ýázirler qol qýsyryp:

Mártebelim, halqyńyz baı-qýatty. Sizdiń arqańyzda esh qamsyz tirshilik etip, ósip-ónip, kóbeıip jatyr, — dep aınadaǵy óz beınelerin kórsetetin kórinedi. Kıimi kók, kózi kúlimdegen ýázirlerin aınadan kórgen patshanyń kóńili ornyna túsetin. Osylaı kúnder ótip jatty. Bir kúni patshanyń kóńiline qaıaý tústi. Janyn beımálim muń basty. Burynǵydaı sán de, saltanat ta kóńilin kótere almady. Eń bilgir degen dárigerlerdiń ózi patshaǵa ne bolǵanyn anyqtaı almady. Bir kúni:

Boztorǵaıdyń únin estigim keledi, — dedi patsha bala kezinde estigen úndi ańsap.

Lábbaı, — dep quraq ushty ýázirler. Áp-sátte ǵalymdar men sheberlerdi jınap gaýharmen kómkerilgen altyn qanat boztorǵaı jasap ákeldi. Jansyz bolǵan soń oǵan tordyń da keregi joq eken, turǵan tuǵyrynan ushyp kete almady. Saıraı jóneldi... joq sarnaı jóneldi...maǵynasyz áýenge basty.
Jo-joq, meniń estigim kelgeni bul emes! — dep ashýlandy patsha. Ýázirler zyr júgirdi. Ne úshin júgirip júrgenderin ózderi de bilmedi.
Osylaısha kún artynan kún ótip jatty. Patsha muńnan aryla almady. Qabyrǵadaǵy aınalarǵa da qaramaıtyn boldy. Bir kúni saraı ishin jalǵyz sharlap júrip, eleýsiz bir buryshty baıqady. Qyzyq, bul jerde aına joq eken. Aınanyń ornyna qalyń perde ilip qoıypty. Bul jerdi qalaı kórmegen? Álde kórse de, elemedi me eken. Aınasyz bolǵan soń qaramaǵan ǵoı kóz salyp. Aqyryn basyp, perdeni ustap edi, júregi atqaqtap ketti. Qazir perdeniń artynan beımálim qubyjyq shyǵa keletindeı úreı bıledi. Biraq patsha degen aty bar emes pe, saraıyndaǵy bar nárseni bilýge tıis. Aqyryn ysyryp perdeni ashty...munda aına joq eken. Úlken tereze tur. Áınegin shań basyp qalypty. Perdeniń shetimen shańdy súrte bastady. Súrtken saıyn júregindegi muń qozǵalyp jatqandaı boldy. Esine tústi, ýázirleri osy jerden ótip bara jatqanda muny perdege jolatpaýǵa tyrysýshy edi ǵoı. Bári ózin maqtap, nazaryn aınaǵa aýdartatyn. Munda bir syr bolǵany ǵoı. Perdemen shańnyń bárin súrtip bolǵan kezde jarqyraǵan terezeniń áıneginen basqa bir álemdi kórdi. Múldem basqa álem. Júdeý, kóńilsiz, qajyǵan elin kórdi. Jetimniń jylaǵanyn kórdi. Ananyń ashshy zary qulaǵyna jetkendeı boldy. Eńsesi túsken erlerdi kórdi. Sán de joq, saltanat ta joq... súreńsiz ómir ǵana. Patshanyń muńy tamaǵyna tyǵyldy. Terezeni ashyp jiberdi. Basqa aýa, hosh ıisi joq, basqa aýa. Muń kózine keldi. Bir kezde, qaıdan ushyp kelgeni belgisiz, boztorǵaı saıraı jóneldi. Saıraı berdi, eldiń muńyn aıtyp saırady. Bir orynda qalyqtap qanat qaǵyp saırady. İzdegeni osy áýen edi ǵoı.

Boztorǵaı, shyryldaısyń jerge qonbaı, — dep kúbir etti.

Boztorǵaı saıraǵan saıyn muńy kózinen jas bolyp aqty. Terezeden soqqan qońyr samal qatty soqqan jelge aınaldy, saraı ishin sharlap bárin dúr silkindirdi, aınalar shetine shytynap syna bastady. Kúni boıy patshany taba almaǵan ýázirler bir sumdyqtyń bolǵanyn sezip, etek-jeńderin jınaı almastan, súrine-qabyna joǵary kóterildi. Tereze aldynda turǵan patshany kórip...bári qarǵaǵa aınalyp ketti. Qanattaryn qaǵyp, qarqyldap, patshanyń aldynda án salyp turǵan boztorǵaıdy qýyp jibermek bolyp umtyldy. Patsha qolymen qansha jasqasa da, qara qarǵalar qarqyldap boı berer emes. Tezirek boztorǵaıdy qýyp, terezeni jaýyp, perdeni túsirý kerek. Aınalar shytynap syna berdi. Bir kezde kúldeı ýatylyp, edenge saýyldap tógile bastady. Barlyq aınanyń artynda tereze bar eken.

Shyndyq terezesi, shyndyq terezesi, — dep shyr-shyr etti boztorǵaı. Terezeden túsken kúnniń nury qarǵalardy kúlge aınaldyrdy. Barlyq tereze shyndyqty kórsetti. Aıqara ashylyp, saraıdyń aýasyn tazartty.

Ári qaraı ne boldy deıtin shyǵarsyńdar. Patshanyń ishine túsken muń —  halyqtyń muńy eken. Shyndyq terezesi ashylyp, janyn jaı taptyrmaǵan muńnyń sebebin bilgennen keıin ol ótken qatelikterdiń bárin túzedi dep oılaımyn. Solaı bolǵanyna sengenimiz de durys shyǵar. Áıteýir, sodan keıin ol patsha eshqashan shyndyq terezesin jappaǵan desedi.

---