Shynnuńnyń túrli shóp-dárilerdi zertteýi
Burynǵy zamanda Iandı deıtin Jer qudaıy bolǵan. Ol adamdardy óte jaqsy basqardy. Ár aıdyń besinshi kúni Aspan qudaıy jerge jańbyr jaýǵyzady, ony «sın úı» dep ataıdy. Onynshy kúni taǵy da jańbyr jaýǵyzady, ony «gý úı» dep ataıdy. On besinshi kúni taǵy bir jańbyr jaýǵyzady, ony «shi úı» dep ataıdy. Álemde bári óte jaqsy, zaman tynysh bolady. Adamdar Iandıge óte razy bolyp, ony Shynnuń dep te atap ketedi.Keıinnen tabıǵat buzylyp, adamdardyń turmysy nasharlap, jurt arasynda juqpaly aýrý taraıdy, aýrýdy toqtatatyn dári taba almaı adam qyryla bastaıdy. Bul jaǵdaıdy kórgen Shynnuń qatty azaptanyp, álemdi aralap túrli shópterden dári izdeýge bel býady. Kún-tún demeı taý arasynda júrdi, boranda tamaqtanyp, dalada uıyqtap, myńdaǵan qıynshylyqty basynan ótkizdi. Ol eki jaq ıyǵyna úlken dorba kóterdi. Jeýge jaraıtyn nárse tapsa, sol jaq ıyǵyna salady, ony halyqqa taratady. Dári bolatyn bolsa, oń jaq ıyǵyna salyp, saqtap otyrdy. Kóptegen qaýipterden ótken Shynnuń ystyqty basatyn Hýańlıańdy, isikti qaıtaratyp, aýrýdy basatyn Chýánsınlıáńdi, ókpeni tazartatyn, baýyr aýrýyn emdeıtin Gánsaodi, jóteldi, sýyq tıýdi basatyn Dzıań sıaqty kóptegen dárilerdi tabady. Ári olardyń attary men qandaı aýrýǵa qoldanatynyn bambýkqa jazyp, belgilep otyrdy. Sońynda Shynnuń sol jaq dorbasynan 47000 azyq, oń jaq dorbasynan 39800 túrli shóp-dári jınalady.
Bir kúni Shynnuń úlken bir dorba shóp-dári terip, jýan aǵashtyń túbine kelip, qazan asyp, bulaq sýyn quıyp, shóp-dárini qaınatpaqshy bolady. Sý qaınaǵan soń ol qaqpaǵyn ashyp, shóp-dárini qazanǵa salmaqshy bolǵanda kenetten aǵashtyń japyraǵy qazannyń ishine túsip ketedi. Birtindep bir jaqsy ıis shyǵady. Shynnuń japyraqty súzip alyp, aýzyna salyp aqyryndap shaınap, dámin tatady. Ol ashshy japyraqtyń ishinde birtúrli ádemi ıistiń bar ekenin baıqaıdy. Ol shóldi basady, ishke jutyp jiberseń, adamnyń ish qurylysyn tazalaıdy. Shynnuń bul japyraqty «sha» (shaı) dep atady. Keıin ol shópterdiń dámin tatyp júrip ýlanǵanda osy shaımen ýdy qaıtarǵan eken.Bir joly ol aspanmen tildesken asý bermes alyp asqar taýǵa kez bolady. Shynnuń sol kezde qatty qınalyp turyp, shyrmaýyqtarǵa kózi túsedi. Onyń basyna birden oı keledi. Ol shákirtterine aǵashtardy kesip, shyrmaýyqtarmen baılap, saty jasaýǵa buıyrady. Soǵan olar bir jyl ýaqyt jumsady. Bıiktigi 365 tepkishek saty jasady. Ony taýǵa súıep qoıyp, sol arqyly órmelep, taýdyń basyna shyǵady. Keıingi adamdar osy adam baspaǵan ormandy «Shynnuń satysy» dep atady. Ol qazirgi Hýbeı provınsıasynyń batys jaǵyndaǵy Chanjáń ózeni men Hhanshýeı ózeni ortasynda ornalasqan. Ormanda 1200-den asa dári-ósimdikter ósedi.
Meıirimdi Shynnuń ómirin halyqqa arnady. Bir kúni ol sary gúl ashyp turǵan shópti baıqap, onyń kúlteshesiniń biri ashylyp, biri jabylyp turǵanyn baıqap, qyzyq kórip, julyp alyp, aýzyna salyp, dámin kórmekshi bolady. Ol shópte Ý bar ekenin kim bilsin, ol osydan kóz jumady. Ańyz boıynsha, ol óziniń isheginiń ýlanǵannan bólek-bólek bólinip ketkenin kórip, ýdy qaıtaratyn shaıdy ishkisi kep, úlgermeı qalady. Keıin bul ýly shóp zerttelip, «goýven» (ishek kesetin shóp) dep atalyp ketedi. Bul shóp halyq jaqsy kóretin Shynnuńnyń ómirin qıdy, adamdardy qaıǵyǵa qaldyrdy.
Shynnuńnyń túrli shópter týraly jazǵan esteligimen Shynnuńnyń «Binsao» degen kitaby shyqty. İshinde 365 túrli shóp-dári týraly jazylǵan. Sonymen birge bul shóp-dárilerdiń ózindik erekshelikterin túsindirgen jáne onda shópterdi qoldaný joly men paıdasy tolyq jazylǵan. Osy kitap Qytaıdyń shóp-dárilerin zertteýdiń negizin qalady. Sondyqtan Shynnuńdy qytaılar «Shóp-dáriler atasy» dep ataıdy.
You Might Also Like
