InfoHub Logo

"Syn esim, onyń túrleri"
6 klass
Sabaqtyń taqyryby: Syn esim.
Sabaqtyń maqsaty:
1. Syn esim týraly maǵlumat berý, syn esimge baılanysty jattyǵýlardy oryndaý arqyly gramatıkalyq zańdylyqtardy meńgertý.
2. Belsendi sózdik qoryn molaıtý, óz bilimderin syn turǵysynan baǵalaı bilýge daǵdylandyrý, shyǵarmashylyq qabiletin damytý, logıkalyq oı - óristerin keńeıtýge jaǵdaı jasaý, izdenimpazdyqqa jetelep, baǵyt berý, ýaqytty únemdeýge daǵdylandyrý, dostyq qarym-qatynasqa, qazaq tiline degen súıispenshilik sezimge tárbıeleý.
3. Bir - birine degen jaýapkershilik sezimin arttyrý,

Sabaqtyń kórnektiligi: toptyq jumysqa arnalǵan suraqtar, tablısalar, magnıtofon, kýbıkter, baǵalaý qaǵazdary,"Kún kózi", fonogram, ertegige arnalǵan maskalar.
Uıymdastyrý: Oqýshylarmen amandasyp, sabaqtyń maqsatymen tanystyramyn.

Kirispe: Oqýshylar 3 topqa bólinip otyrady. Osy otyrǵan toptaryna qaraı suraqtar taratamyn. Oqýshylar osy suraqtarǵa baılanysty 2 - 3 sóılem qurastyrýlary qajet. Bul jumysqa 3 mınýt ýaqyt beremin.
Mysaly:
Kim? Qaıda? ne isteıdi?
Ne? qaıda? ne isteıdi?
Kimder? qaıda? ne istedi?

Ár top sóılemderin oqıdy, zat esimdi tabady, eger septik jalǵaýynda tursa qaı septik ekenin anyqtaıdy, toptyń sheshimi boıynsha eń jaqsy dep sanalǵan bir sóılemderin taqtaǵa jazady.
Taqtaǵa jazyp bolǵan soń oqýshylardyń nazaryn sóılemderge aýdaramyn. Osy sóılemderdi qalaı tolyqtyrýǵa bolady?,- degen suraqtar qoıamyn. Oqýshylar osy sóılemderge túrli sózder qosady, qandaı? suraǵyna jaýap beretin sóz qosylǵanda osy sózdi taqtaǵa jańaǵy sóılemniń arasyna jazǵyzamyn. Sóılemderdi taldaımyz, jańa sózdiń qandaı? suraǵyna jaýap beretinin anyqtaımyz. Osydan keıin balalar taqtadaǵy sóılemderdi dópterge kóshirip jazady.

Jańa sabaq. Oqýshylardyń árqaısysyna tablısa taratamyn.
Ne? ----------------- Túsi ----------------- Dámi
Alma
Balmuzdaq
Lımon
Qarbyz
Oqýshylar sózderdi oqyp, bos torkózge olardyń túsi men dámin jazýlary qajet.
Balalar toltyrylǵan soń jazylǵan sózder oqylyp,"Osy sózderdiń barlyǵyna ne biriktiredi?" degen suraqqa jaýap izdeımiz.
(Bul sózderdiń barlyǵy qandaı suraǵyna jaýap beredi).

Osydan keıin osy sózdermen sóılemdermen qurastyryp, taqtaǵa jazyp dápterge kóshiremiz.

Juppen jumys. Oqýshylardyń eki - ekiden bólý úshin olarǵa bes túske boıalǵan on balanyń kúlkili beınesin taratamyn. Olar tús boıynsha eki - ekiden syńarlaryn taýyp otyrady.
Oqýshylarǵa osy berilgen túster boıynsha 6 sóılem qurastyrý jumysy beriledi. Olar bul sóılemderdi aldyn - ala daıyndalǵan túrli - tústi qaǵazdarda jazyp, ony taratylǵan kýbıkterge jelimdeıdi. Oqýshylar jumys istegen ýaqytta mýzyka oınap turady.
Basqa balalar juppen jumys jasaǵan ýaqytta oqý deńgeıin sál tómendeý bir oqýshyǵa jeke jumys beremin. Ózim sol oqýshyǵa kómek kórsetemin. Jumys aıaqtalǵan soń oqýshylar bir - birine sóılemderin oqyp, qatesi bolsa túzetedi.
Sergitý sáti. Oqýshylarmen "Baǵdarsham" oıynyn oınaımyz.
"Qyzyl"- toqtaıdy.
"Sary"- shapalaqtaıdy.
"Jasyl"- júredi.
Shatasqan oqýshy oıynan shyǵady.

Shyǵarmashylyq jumys: Oqýshylardy eki topqa bólip, magnıtofon arqyly "Maqtanshaq qoıan" ertegisiniń jartysyn tyńdatamyn. Oqýshylar ertegini ózderi aıaqtap jáne ony róldermen oınap kórsetýleri qajet. Bul jumysty bastamas buryn oqýshylarmen qalaı baǵalaıtynymyzdy "Baǵalaý qaǵazdarynda" kórsetemiz. Bul qaǵaz oqýshylarǵa taratylady.
Oınap bolǵan soń, oqýshylarǵa baǵalaý qaǵazdary arqyly bir - birin baǵalap, óz oıyndaryn syn turǵydan taldaý júrgizedi. Sońynan ertegini tolyǵymen tyńdap, qaı top erteginiń shyn nusqasyna jaqyn bolǵanyn anyqtaımyz.

Maqtanshaq qoıan
Baıaǵyda bir qoıan bolypty. Ol óte maqtanshaq eken.
Bir kúni ormanda barlyq qoıandar jınalady. Maqtanshaq qoıan ortaǵa shyǵady. Meniń qulaǵym uzyn, meniń kózim úlken, meniń tisim úlken. Men kúshti, men batyr qoıanmyn. Men eshkimnen de qoryqpaımyn, men qasqyrdan da qoryqpaımyn,- dedi.
Bir ýaqytta qoıandar tysyr estildi. Eń birinshi maqtanshaq qoıan qorqyp ketti. Ol butaǵa sekirdi. Butada qasqyr otyrǵan edi.
Qoıan qasqyrdyń kózine qulady. Qoıandy ańdyp otyrǵan qasqyrdyń kózine eshteńe kórinbeı qaldy. Qasqyr qorqyp, qashyp ketti. Qoıandar qaıtadan jınaldy da barlyǵy maqtanshaq qoıandy ortaǵa alyp:
- Sen batyr qoıansyń, senen qasqyr da qorqady,- dep maqtady.

Jattyǵýmen jumys. Oqýshylardyń barlyǵyna jattyǵý taratylady. Olar kóp núkteniń ornyna qandaı? suraǵyna jaýap beretin qajetti sózderdi taýyp, qoıýlary kerek. Jumys aıaqtalǵan soń jattyǵý oqylyp, qatesi bolsa túzetiledi.
Qalyń orman. Jasyl aǵashtyń janynda qoıandar jınaldy. Ortaǵa kishkentaı qoıan shyqty. Ol aıtty: "Meniń qulaǵym uzyn, kózim úlken, men batyr qoıanmyn"- dedi. Bir kezde ash qasqyrdyń daýysy shyqty. Qorqaq qoıandar qashyp ketti.... orman.... aǵashtyń janyna qoıandar jınaldy. Ortaǵa... qoıan shyqty. Ol aıtty: Meniń qulaǵym..., kózim..., men... qoıanmyn"- dedi. Bir kezde... qasqyrdyń daýysy shyqty.... qoıandar qashyp ketti.
Óleńmen jumys. Oqýshylarmen ótken sabaqtarda úırengen Abaıdyń "Jelsiz túnde jaryq aı" atty óleńin eske túsiremiz. Osy óleńdegi syn esimderdi tabamyz.
Jelsiz túnde jaryq aı,
Sáýlesi sýda dirildegen,
Aýyldyń mańy tereń saı,
Tasyǵan ózen gúrildep.
Qalyń aǵash japyraǵy,
Sybyrlasyp ózdi - ózi.
Kórinbeı jerdiń topyraǵy,
Qulpyrǵan jasyl jer júzi.
Oqýshylarmen qosylyp osy ándi oryndaımyz.

Qortyndy: Sabaq sońynda syn esim degenimiz ne? suraǵyna jaýap alamyn. Oqýshylar sabaq boıy alǵan bilimderin tıanaqtaı, qorytyndylaı otyryp óz kúshterimen erejeni qurastyrady. Sońynan erejeni ár oqýshyǵa taratyp beremin, olar oqyp, mysal keltiredi.

Refleksıa: "Kún kózi" oıynyn oınaý. Oqýshylar eki topqa bólinedi, olarǵa ortasyna "zat esim", "syn esim" dep jazylǵan kún kóziniń ortasy jáne ár topqa 6 zat esim, 6 syn esim jazylǵan kún sáýleleri taratylady. Qaı top birinshi bolyp ár kún kózine onyń sáýlelerin durys jınasa sol top jeńiske jetedi.
Eger ýaqyt qalsa "Ven dıagramsyn" júrgizemin.