Syzbanyń masshtabtary men syzyq túrleri
Sabaq jospary
Sabaq taqyryby : Syzbanyń masshtabtary men syzyq túrleri.
Sabaq maqsaty:
1. Bilimdik: Bilimdikti syzbanyń masshtabtary men syzyq túrlerine úıretý.
2. Tárbıelik: Syzbanyń masshtabtary men syzyq túrlerin oryndaýǵa tárbıeleý.
3. Damytý: Syzbanyń masshtabtary men syzyq túrlerin oryndaý bilimderin damytý.
Kórnekilikter, qosymsha ádebıet, dıdaktıkalyq materıal: I.S.Vyshnepolskıı «Tehnıkalyq syzý», Moskva «Joǵary mektep», 1988jyl, §3-4 9-13 better
Sabaqtyń ótkizý ádis-tásilderi: Aýyzsha, praktıkalyq, kórnekilik.
Sabaqtyń tıpi: Aralas sabaq.
Pánaralyq jáne pánishilik baılanys:
Sabaq barysy
İ. Uıymdastyrý kezeńi:
1) oqýshylardyń sabaqqa daıyndyǵyn tekserý;
2) oqýshylardyń sabaqqa qatysýyn tekserý.
İİ. Ótken taqyrypty qaıtalaý;
1. Formattardyń ólshemderi men belgilerin jazyp kórset?
2. Syzbadaǵy ramkany qalaı oryndaıdy?
3. Ramka syzyǵyn syzba paraǵynyń shetinen qandaı qashyqtyqta júrgizý kerek?
İİİ. Jańa taqyrypty túsindirý:
Masshtab úılerdiń, mashınalardyń syzbalaryn salý úshin olardyń ólshemderin kishireıtip almasa bolmaıdy. Óte kishi denelerdiń syzbalary anyq jáne túsinikti bolý úshin olardy úlkeıtip salýǵa týra keledi. Árıne, eń jaqsysy – nárseniń óz ólshemderin ózgertpeı salý.
Tetik bólshektiń naqty shamasynan keskin neshe ese úlken ne kishi ekenin kórsetetin sandy masshtab bep ataıdy. Dálirek aıtqanda, masshtab degenimiz – nárseniń syzbadaǵy uzyndyǵynan, onyń natýral uzyndyǵyna qatynasy (bólshek san). Syzbalardy oryndaǵanda mynadaı masshtabtardyń birin tańdap alýǵa rýqsat etiledi:
Kishireıtý masshtaby: 1:2; 1:2,5; 1:4; 1:5; 1:10; ...
Naqty shama: 1:1
Úlkeıtý masshtaby: 2:1; 2,5:1; 4:1; 5:1; 10:1; ...
Masshtabty M árpimen belgileıdi. Mysaly; M1:4 – syzbada tetikbólshek 4 ese kishireıtilip, al M2:1 eki ese úlkeıtilip syzylatynyn kórsetedi.
Syzbada 9 túrli syzyq qoldanylady. Olardyń tórteýi tutas, al qalǵan beseýi tutas emes syzyqtar.
1. Tutas jýan negizgi syzyq. Eger bul syzyqtyń jýandyǵyn s (latyn árpi) dep belgilesek, onda s keskinniń mólsheri men kúrdeliligine jáne syzbanyń pishimine baılanysty 0,5mm-den 1,4mm-ge deıingi aralyqta alynady. Bir syzbadaǵy syzyqtardyń jýandyqtary birdeı bolýǵa tıis. Tutas jýan negizgi syzyq syzbada kórinetin syzyqtardy bastyra júrgizý úshin qoldanylady.
2. Tutas jińishke syzyq. Onyń jýandyǵy negizgi syzyqtyń jýandyǵynan eki-úsh ese jińishke bolady. Shyǵarý jáne ólshem syzyqtary, proeksıa osteri, kómekshi turǵyzý syzyqtary, qıma men tilikti syzyqtaý (shtrıhtaý) tutas jińishke syzyqpen júrgiziledi.
3. Tutas jińishke irkisindi syzyq. Jýandyǵy tutas jińishke syzyqtyń jýandyǵyńdaı bolady. Uzyn túzý syzyqtaryn kórsetý úshin qoldanyldy.
4. Tutas ırek syzyq. Jýandyǵy tutas jińishke syzyqtyń jýandyǵymen birdeı. Túzý syzyqtary úshin jáne tilikti kórinisten bólý úshin qoldanylady. Irek syzyq syzý aspaptarynyń kómeginsiz, qoldan júrgiziledi.
5. Úzilme syzyq. Syzyq bólikteriniń uzyndyǵy 2mm-den 8mm-ge deıingi aralyqta, al olardyń ara qashyqtyqtary 1mm-den 2mm-ge deıingi aralyqta alynady. Bul syzyqtyń jýandyǵy da S/3 ... S/2 teń bolady. Úzilme syzyq syzbada kórinbeıtin syzyqtardy júrgizý úshin qoldanylady.
6. Jińishke núkteli úzilme syzyq. Bul syzyqtyń jýandyǵy da S/3 ... S/2 teń bolady. Syzyq bólikteriniń uzyndyǵy 5mm-den 30mm-ge deıingi, al aralyqtary 3mm-den 5mm-ge deıingi aralyqta alynady. Syzbanyń ostik jáne sentrli syzyqtary osy syzyqtyń kómegimen kórsetiledi.
7. Jýandatylǵan núkteli úzilme syzyq. Jýandyǵy tutas negizgi syzyktyń jýandyǵynan 1,5 – 2 ese jińishke bolady. Bólikteriniń uzyndyqtary 3 – 8mm, al olardyń aralyqtary 3 – 4mm bolady. Shynyqtyrylatyn jáne qaptalatyn betterdi jýandatylǵan núkteli úzilme syzyqpen kórsetedi. Bul syzyqty qıýshy jazyqtyqtyń aldyndaǵy nárse bóligin keskindeý úshin de paıdalanady.
8. Jińishke qos núkteli úzilme syzyq. Jýandyǵy tutas jińishke syzyqtyń jýandyǵymen birdeı bolady, ıaǵnı S/3 ... S/2 teń. Bólikteriniń uzyndyqtary 5 – 30mm, olardyń aralyǵy 4–6mm bolady.
9. Úzilme syzyq. Syzbada qıýshy jazyqtyqtardyń oryndaryn kórsetkende paıdalanylady, sondyqtan ony qıma syzyǵy dep te ataıdy. Jýandyǵy 1 ... 1,5 S-ke teń bolady. Bul syzyq eki bólikten týrady, bólikteriniń aralyǵy qımasy nemese tiligi beriletin nárseniń sáıkes ólshemine baılanysty.bir bóliginiń uzyndyǵy 8 – 20mm-ge teń.
IV. Jańa taqyrypty pysyqtaý:
1. Tetik bólshektiń keskini berilgen, onyń keskinindegi uzyndyǵy 40mm jáne masshtaby M1:5. Tetik bólshektiń naqty uzyndyǵyn anyqta. 200mm
2. Tetik bólshektiń uzyndyǵy 10mm, al onyń syzbadaǵy uzyndyǵy 25mm. Masshtabty anyqta. 2,5:1
3. syzyq túrlerin atańyz jáne syzyp kórsetińiz?
V. Sabaqty bekitý:
Búgin biz sabaqta tetik bólshektiń naqty shamasynan keskin neshe ese úlken ne kishi ekenin kórsetetin sandy masshtab bep ataıtynyn, dálirek aıtqanda, masshtab degenimiz – nárseniń syzbadaǵy uzyndyǵynan, onyń natýral uzyndyǵyna qatynasy ekendigin, syzbada 9 túrli syzyq qoldanylýy, olardyń tórteýi tutas, al qalǵan beseýi tutas emes syzyqtar, olar tutas jýan negizgi syzyq, tutas jińishke syzyq, tutas jińishke irkisindi syzyq, tutas ırek syzyq, úzilme syzyq, jińishke núkteli úzilme syzyq, jýandatylǵan núkteli úzilme syzyq, jińishke qos núkteli úzilme syzyqtar týraly bilim aldyq. .
VI.Baǵalaý:
1. Úı tapsyrmasyn baǵalaý.
2. Sabaqqa belsendi qatysqany úshin baǵa qoıý.
VII.Úıge tapsyrma berý.
¬ I.S.Vyshnepolskıı «Tehnıkalyq syzý», Moskva «Joǵary mektep», 1988jyl
§3 – 4 9 – 13 better № 1 keste. ¬
Sabaq taqyryby : Syzbanyń masshtabtary men syzyq túrleri.
Sabaq maqsaty:
1. Bilimdik: Bilimdikti syzbanyń masshtabtary men syzyq túrlerine úıretý.
2. Tárbıelik: Syzbanyń masshtabtary men syzyq túrlerin oryndaýǵa tárbıeleý.
3. Damytý: Syzbanyń masshtabtary men syzyq túrlerin oryndaý bilimderin damytý.
Kórnekilikter, qosymsha ádebıet, dıdaktıkalyq materıal: I.S.Vyshnepolskıı «Tehnıkalyq syzý», Moskva «Joǵary mektep», 1988jyl, §3-4 9-13 better
Sabaqtyń ótkizý ádis-tásilderi: Aýyzsha, praktıkalyq, kórnekilik.
Sabaqtyń tıpi: Aralas sabaq.
Pánaralyq jáne pánishilik baılanys:
Sabaq barysy
İ. Uıymdastyrý kezeńi:
1) oqýshylardyń sabaqqa daıyndyǵyn tekserý;
2) oqýshylardyń sabaqqa qatysýyn tekserý.
İİ. Ótken taqyrypty qaıtalaý;
1. Formattardyń ólshemderi men belgilerin jazyp kórset?
2. Syzbadaǵy ramkany qalaı oryndaıdy?
3. Ramka syzyǵyn syzba paraǵynyń shetinen qandaı qashyqtyqta júrgizý kerek?
İİİ. Jańa taqyrypty túsindirý:
Masshtab úılerdiń, mashınalardyń syzbalaryn salý úshin olardyń ólshemderin kishireıtip almasa bolmaıdy. Óte kishi denelerdiń syzbalary anyq jáne túsinikti bolý úshin olardy úlkeıtip salýǵa týra keledi. Árıne, eń jaqsysy – nárseniń óz ólshemderin ózgertpeı salý.
Tetik bólshektiń naqty shamasynan keskin neshe ese úlken ne kishi ekenin kórsetetin sandy masshtab bep ataıdy. Dálirek aıtqanda, masshtab degenimiz – nárseniń syzbadaǵy uzyndyǵynan, onyń natýral uzyndyǵyna qatynasy (bólshek san). Syzbalardy oryndaǵanda mynadaı masshtabtardyń birin tańdap alýǵa rýqsat etiledi:
Kishireıtý masshtaby: 1:2; 1:2,5; 1:4; 1:5; 1:10; ...
Naqty shama: 1:1
Úlkeıtý masshtaby: 2:1; 2,5:1; 4:1; 5:1; 10:1; ...
Masshtabty M árpimen belgileıdi. Mysaly; M1:4 – syzbada tetikbólshek 4 ese kishireıtilip, al M2:1 eki ese úlkeıtilip syzylatynyn kórsetedi.
Syzbada 9 túrli syzyq qoldanylady. Olardyń tórteýi tutas, al qalǵan beseýi tutas emes syzyqtar.
1. Tutas jýan negizgi syzyq. Eger bul syzyqtyń jýandyǵyn s (latyn árpi) dep belgilesek, onda s keskinniń mólsheri men kúrdeliligine jáne syzbanyń pishimine baılanysty 0,5mm-den 1,4mm-ge deıingi aralyqta alynady. Bir syzbadaǵy syzyqtardyń jýandyqtary birdeı bolýǵa tıis. Tutas jýan negizgi syzyq syzbada kórinetin syzyqtardy bastyra júrgizý úshin qoldanylady.
2. Tutas jińishke syzyq. Onyń jýandyǵy negizgi syzyqtyń jýandyǵynan eki-úsh ese jińishke bolady. Shyǵarý jáne ólshem syzyqtary, proeksıa osteri, kómekshi turǵyzý syzyqtary, qıma men tilikti syzyqtaý (shtrıhtaý) tutas jińishke syzyqpen júrgiziledi.
3. Tutas jińishke irkisindi syzyq. Jýandyǵy tutas jińishke syzyqtyń jýandyǵyńdaı bolady. Uzyn túzý syzyqtaryn kórsetý úshin qoldanyldy.
4. Tutas ırek syzyq. Jýandyǵy tutas jińishke syzyqtyń jýandyǵymen birdeı. Túzý syzyqtary úshin jáne tilikti kórinisten bólý úshin qoldanylady. Irek syzyq syzý aspaptarynyń kómeginsiz, qoldan júrgiziledi.
5. Úzilme syzyq. Syzyq bólikteriniń uzyndyǵy 2mm-den 8mm-ge deıingi aralyqta, al olardyń ara qashyqtyqtary 1mm-den 2mm-ge deıingi aralyqta alynady. Bul syzyqtyń jýandyǵy da S/3 ... S/2 teń bolady. Úzilme syzyq syzbada kórinbeıtin syzyqtardy júrgizý úshin qoldanylady.
6. Jińishke núkteli úzilme syzyq. Bul syzyqtyń jýandyǵy da S/3 ... S/2 teń bolady. Syzyq bólikteriniń uzyndyǵy 5mm-den 30mm-ge deıingi, al aralyqtary 3mm-den 5mm-ge deıingi aralyqta alynady. Syzbanyń ostik jáne sentrli syzyqtary osy syzyqtyń kómegimen kórsetiledi.
7. Jýandatylǵan núkteli úzilme syzyq. Jýandyǵy tutas negizgi syzyktyń jýandyǵynan 1,5 – 2 ese jińishke bolady. Bólikteriniń uzyndyqtary 3 – 8mm, al olardyń aralyqtary 3 – 4mm bolady. Shynyqtyrylatyn jáne qaptalatyn betterdi jýandatylǵan núkteli úzilme syzyqpen kórsetedi. Bul syzyqty qıýshy jazyqtyqtyń aldyndaǵy nárse bóligin keskindeý úshin de paıdalanady.
8. Jińishke qos núkteli úzilme syzyq. Jýandyǵy tutas jińishke syzyqtyń jýandyǵymen birdeı bolady, ıaǵnı S/3 ... S/2 teń. Bólikteriniń uzyndyqtary 5 – 30mm, olardyń aralyǵy 4–6mm bolady.
9. Úzilme syzyq. Syzbada qıýshy jazyqtyqtardyń oryndaryn kórsetkende paıdalanylady, sondyqtan ony qıma syzyǵy dep te ataıdy. Jýandyǵy 1 ... 1,5 S-ke teń bolady. Bul syzyq eki bólikten týrady, bólikteriniń aralyǵy qımasy nemese tiligi beriletin nárseniń sáıkes ólshemine baılanysty.bir bóliginiń uzyndyǵy 8 – 20mm-ge teń.
IV. Jańa taqyrypty pysyqtaý:
1. Tetik bólshektiń keskini berilgen, onyń keskinindegi uzyndyǵy 40mm jáne masshtaby M1:5. Tetik bólshektiń naqty uzyndyǵyn anyqta. 200mm
2. Tetik bólshektiń uzyndyǵy 10mm, al onyń syzbadaǵy uzyndyǵy 25mm. Masshtabty anyqta. 2,5:1
3. syzyq túrlerin atańyz jáne syzyp kórsetińiz?
V. Sabaqty bekitý:
Búgin biz sabaqta tetik bólshektiń naqty shamasynan keskin neshe ese úlken ne kishi ekenin kórsetetin sandy masshtab bep ataıtynyn, dálirek aıtqanda, masshtab degenimiz – nárseniń syzbadaǵy uzyndyǵynan, onyń natýral uzyndyǵyna qatynasy ekendigin, syzbada 9 túrli syzyq qoldanylýy, olardyń tórteýi tutas, al qalǵan beseýi tutas emes syzyqtar, olar tutas jýan negizgi syzyq, tutas jińishke syzyq, tutas jińishke irkisindi syzyq, tutas ırek syzyq, úzilme syzyq, jińishke núkteli úzilme syzyq, jýandatylǵan núkteli úzilme syzyq, jińishke qos núkteli úzilme syzyqtar týraly bilim aldyq. .
VI.Baǵalaý:
1. Úı tapsyrmasyn baǵalaý.
2. Sabaqqa belsendi qatysqany úshin baǵa qoıý.
VII.Úıge tapsyrma berý.
¬ I.S.Vyshnepolskıı «Tehnıkalyq syzý», Moskva «Joǵary mektep», 1988jyl
§3 – 4 9 – 13 better № 1 keste. ¬
You Might Also Like
