InfoHub Logo

(Ustazǵa hat)

Ustaz! Ustazdardyń ustazy! Uly Ustaz deýge ábden bolar edi, Uly degen sózdiń qadirin ketirip alamyn ba dep qorqamyn, biraq bul oıym uly degen sózdi ustaz sózimen bir tirkeste qoldanýdan nemese, atap aıtqanda Sizge qatysty qoldanýdan taısalǵandyqtan emes, anyǵynda, qadirli meniń oqyrmandarymnyń shynaıy shákirttik moıyndaý degendi birden qabyldaı alatyn-almaıtyndyqtaryna kúmánimniń bolýy sebepti (olardyń keıinirek qabyldary sózsiz, alaıda dál búgin olardyń buǵan daıyn emestigi, sebebi dál mendegi sezimdeı shynaıy sezimniń ómirde bar ekendigine, bolatyndyǵyna kózderi jetpegendikten ázirshe túsine almaýy yqtımal ekendiginen) men Sizge qatysty Uly Ustazym desem, áser qabyldaýda basqasha túısinip úırengen, shynaıylyq pen tazalyqty aıyrý zerthanalary jalǵandyq pen kúnkórý, janbaǵý esebine negizdelgen sana-sezimderi men túısik-tanymdaryna qaıshy keledi-aý degendikten, jáne osy aıtyp otyrǵan oıyma ózim tolyqtaı sengendikten jáne sizdiń de kúmánińiz bolmaıtynyna kámil sengendikten Sizge Uly Ustazym degendi dál qazir tilmen aıtyp arzandatyp almaıyn degen nıetpen Ustazdardyń Ustazy degen moıyndaýmen shektelgendi ázirshe jón kórdim! Bul jerde men eń aqyldymyn, al qalǵandardy aqymaq deýden aýlaqpyn. Alaıda, «jurttyń bári menshe súıse ómirdi, mynaý álem ketpes pe qulpyryp» degendi aıtqan ǵulama aqynnyń (osy keltirip otyrǵanda qaz-qalpynda emes, keıbir sózderi esimde sol kúıinde qalmaǵandyqtan maǵynalyq turqyn bergenime de qýanyp otyrmyn) ómirdiń parqyn bilgen adam ekendiginde sóz joq.

Men de Sizdi tanyǵan kúnnen bastap Ómirge kózim ashyla bastaǵanyna, áliptiń taıaq emes, álipbıdiń basy ekendigin bile bastaǵanyma kózim jetip otyr. Jazýǵa, oıdyń tańbalanýyna qatysty aıtylmaǵan sóz bul! Ómir degen jalpy uǵymnyń, dálirek aıtsaq, jazýmen, jan-dúnıeniń syryna úńile otyryp, bir-birimizdiń sáttiligimizden, sátsizdigimizden týyndaǵan jeke basymyzdaǵy sátsizdiktiń aıyqpas dertimen alysyp, sol dertti onyń paıda bolý sebebine úńilmeı, odan jazylam dep arpalysyp júrgen dimkás qalpymyzdan jazylý jolyndaǵy em-dommen, ıaǵnı rýhanı dúnıemizdi saýyqtyrý ádisi — jazýshylyq ónermen shuǵyldanyp júrgenderdiń tabıǵatyna qatysty talaı qatparly qyrtystardy, osy jazý-syzýǵa alpysty alqymdaǵan sátte bet burǵan men úshin osy kıeli ortanyń sheshýi qıyn jumbaǵynyń kóptigin siz ǵana túsinesiz! Mundaǵy ereje tutastaı alǵanda, boks ne kúres erejelerine múldem qarama qaıshy ekendigine kózim jetti. .... Sol kóptegen kóz jetkizýlerdiń arqasynda Ustaz sóziniń máni men úshin Uly degen sózden de bıigirek pe dep qaldym. Iá, Ustazym, Sizdiń ómirińiz qym-qýyt kúres-tartysqa toly. Syrttaı baqylaý men jazba dúnıelerińizdi paryqtaý arqyly buǵan ońaı kóz jetkizdim.

Keı sátteri osy ortada adam (qazaq jazý óneri tóńiregindegiler) bıikke umtylǵan saıyn aıaǵynyń asty yldılaı túsetinine kózim jetip keledi. Burynǵy ádis — bıikke umtylǵandy balaǵynan tartatyn eki aıaqty pendege tán kózge kórinetin, zerdeleýge ońaı aılaly árekettiń búginde sıqy ózgergen. Eki aıaqty pende áli de eki aıaqpen júredi, tórt aıaqtyǵa túbegeıli uqsap ketken joq. Eki aıaqty kórtyshqan keıpine aınala bastaǵandaı ma, qalaı? Óıtkeni, tabanyńnyń astyn yldılaýǵa mashyqtanǵan qylyǵy basqasha oı túıýge kelińkiremeıtini osynyń kepili! Kópke topyraq shashý oıymda joq! Men kerek deseńiz, ózimdi ózim syrt kózben baqylaýǵa daǵdylanǵan adammyn.

Áneýkúngi taksı ústindegi oqıǵadan keıin habar-osharsyz qaldyq qoı! İshi tar, syrty oryssha aıtqanda «par», qazaqsha aıtqanda býy burqyrap turǵan áriptes qara qatynnyń maǵan qarata shaptyrǵan qyjylǵa toly beıpil sózderi, sony aıtqandaǵy shytynap ketkeli turǵan taıpaq beti men dolylyqtan jas tolǵan kózderin aıanashpen eske alyp qoıamyn. Sonyń atakasyna sebepshi bolǵan «sebepten» keıin men Sizdiń, Ustazym, saqtyqqa boı aldyryp, habar-oshardy úzgenińizden-aq «kúshik kúnińizde osy taqylettes yqpaldy shıbórilerge ońbaı talanyp», endigi jerde qalyptasqan ımýnıtetińiz terińizge titirkený gormondaryn der kezinde búrkip úlgergenin baıyptadym. Biraq, meniń sholaq paıymymmen qarasam, bul ýaqytsha habar-oshardyń úzilýi. Óıtkeni, azan shaqyryp qoıǵan atymyzdy atap habarlasý-habarlaspaý da bul jerde eń basty másele emes. Eń bastysy Sizdegi, Ustazym, rýhtyń,tek qana kemeldikti qalap turatyn rýhtyń, qospasyz asyldyq qasıeti ábden ekshelgen asqaq rýhtyń jylýynan shapaǵatqa bólengen mendegi, Sizben jáne anyǵyn aıtsam Araı esimdi sizben rýhtas janmen jolyqqanǵa deıin qımyl-qozǵalysqa kelmegen, dál qazir tek samǵaýdy ańsaıtyn topshysy tynym kórmeýge bel baılaǵan rýhtyń arasyndaǵy baılanys qozǵalysqa túsip ketti. Endigi jerde azan shaqyryp at qoıylǵan eki pende Shákirt — Ustaz arasyndaǵy pendáýı baılanystyń tek obektıvti atqaratyn mindeti bolmasa, rýhtyq («rýhanı» degen sóz resmı qabyldaý úshin aıtýǵa kerek) qarym-qatynas áýe keńistiginde aeronavıgasıalyq dálizderdiń zańdastyrylýy sıaqty áldeqashan óz keńistigin zańdastyryp alǵanyna kúmánim joq.

Báribir, Siz men úshin Ustazsyz, dál osy áreketińizdiń (sózge titirkenip, yqpaldydan qaımyǵyp baıyptylyqtan aýytqý áreketińizdiń) ózinen jıirkene otyryp, úırenýge týra keledi. Tóze-tóze kón bolǵan teri shirkindi syrtqa syr bermeıim degenniń ózinde «qorǵaný ınstınkti» nebir áreketterge aparady emes pe? Terisine tıip ketseń jylan da jıyrylmaı ma? Sonaý bir ádemi keshtegi Dastarhan basyndaǵy altaýdyń (bireýi jasóspirim delik) «ashyq-jarqyn» dep ózimiz baǵa bergen áńgimesiniń salqyn syzyn ishki esebine burǵan jandardyń (olar bireý emes, ekeý) esesi túgendelerdeı ahýalǵa yńǵaı bere bastaǵanyńyzdy mendegi túısik esepke alyp úlgergen soń osy oı sýyrtpaqtala bastady. Muny qoıyrtpaq deseńiz, erkińiz bar. Bul meniń emes, rýhtyń qalaýy ispetti, jaz da jaz dep otyrǵan...

Keńestik kezeńde mektep baǵdarlamasynda jaratylystaný oqýlyǵynda atyshýly ǵalymnyń qurbaqanyń borbaıyna qyshqyl tamyzyp jasaǵan tájirıbesi titirkený sezimimen oınaý emes, bala jastan mıymyzǵa quıyp, ómirde osyndaı da osyndaı titirkenýdiń talaıyn bastan keshiresińder, júıke talshyqtarynyń áserine jaýap qatý áseriniń teorıasyn da bilińder dep oqytqan ómir mektebiniń bir sabaǵy ispetti. Áńgimelerińizge qaraǵanda, Siz ózińiz Ustaz sanaǵan, qadirlegen jandardyń áldenesheýi júrip ótken súrleý ǵoı bizdiń (men sekildi myńdaǵan shákirtterińizdiń) súrinip-qabynyp júrgenimiz! «Adam kerýen, Ómir — jol, Eshkimge jat iz emes, jolmen kóshken kerýenniń aldy-aldy biz emes» degen joq pa edi, sánine eldi tánti qylǵan qaıran Sáken aǵamyz!

Ómir ózgerer, ádet tozar, bizden góri zerdeli, aqyldy býyn ósip-jetilip, bizdi de syn sadaǵymen kózder! Atý-atpaý óz qoldarynda! Kózdegen soń atqany durys. Ómirdi bizdiń býynnyń boıynda qalyptasqan nebir jaǵympazdyq, rýshyldyq (!!! — úsh lep belgisin rýshyldyq sóziniń qasyna qoıǵanym — bárine sebepshi rý atyna aıtylǵan bir aýyz pikiri úlken kisiniń), mansapqumarlyq, ótirik aıǵaq berý men ósekshildikten tazartý úshin atsa ata bersin, biraq olja úshin atpas. Bálkim, atar da. Sırek qubylystar murajaıyna jádiger bolarmyz (tegin jádiger de olja ǵoı). Kósem atyndaǵy qaladaǵy ataqty murajaıdan Gıtler áńki-táńkisin shyǵarǵan jer men kóktiń arasyndaǵy dúnıeniń kóne jádigerlerin kórgenim bar edi. Tula boıym túrshigip, sol kórgen jádigerler maǵan «jaýyzdyqqa nálet» degizgen! Ol kezde adamzattyń jaýy — jalǵyz jaýyz Gıtler edi! Al qazir she? Ustazym! Maǵan keıde bárimiz sol bas fashısiń sarqytyn ishken, ol aýqat ishken qutynyń juǵynyn jalaǵandaımyz! Shetimizden jalańdap turmyz, jaýyzdyq atty jalmaýyz bizdi rý-rýǵa bólip, bir-birine ý ishkizýge daıar turǵandaı kórinedi. Qorqynyshty!

Ustazym, Sizdińshe qalaı, adamzat osylaı azǵyndap, tegi bir qazaqty bólip, bólshektep, jaýyzdyq balalap ómir jalǵasatyn bolsa, shynymen, bizden kúresker shyqpaǵany ma? Ómirden jıǵan tájirıbemizdiń ádira qalǵany ma? Ne úshin ómir súrip kelemiz, ne úshin shákirt atandyq!?.

Bilimdiler bas qosyp, bilim-ilim taratý jolynda, el ıgiligi, qazaqtyń bolashaǵy, adamzattyń birligi jolynda jaýyzdyqqa qarsy kúres ashpasa, bári de bos áýre, tirshilik keshýdiń adamıdan sadaǵa ketkir áreketi, dalbasa bolyp shyqpaı ma? Qazaq el bop bolashaqqa jetetinine, dál Sizdeı Ustazdyń ór rýhy sanalardy oıatý arqyly aman-esen bastap aparatynyna kúmánim bolmas edi...

Aǵzadaǵy emes, rýhtaǵy jarany jazý — jazýshy atanǵandardyń kıeli de mártebeli mindeti, bu dúnıege kelgendegi moınyna júktelgen paryzy emes pe edi, Sizden jaýap hat kútem, Ustazym! Asqaq rýhyńyz únsiz qalýy múmkin emes, baılanys quraly retinde ózińizdiń bekzattyǵyńyzǵa sendim!!!

PS. USTAZ! «Ózińdi óziń tany» dep ediń, tanyp ta kelemin! Tóńiregimdegiler ózin ózi tanymasa, jan jarasyn jazýdyń ornyna oraıyn kútip, ashshy tyrnaǵyn aıaýsyz batyryp, jaraqat salýǵa tyryssa, sol tyrnaq astyna jınalǵan kirdiń ýytyn jaıýǵa pıǵyly bursa jalǵyz-jarym qazaqtyń ózin tanyǵanynan kimge qandaı paıda? Jekelegen men sıaqtylardyń ózin-ózi tanýy — sorǵa bitken soraǵa (shóptiń aty) yntyqqanmen birdeı me eken!?

Ótinish: osy suhbatty jalǵastyrýǵa zaýqyńyz bola kórsin!

Sálemmen Shákirtińiz (Talshyn Muqanova)

18 maýsym, 2012 jyl.

---