InfoHub Logo

HH men HHİ ǵasyr tarıhy teńdik ornatý oqıǵalaryna toly. Zamanaýı qoǵam áıelderdiń, balalardyń jáne tipti úı janýarlarynyń teń quqyǵy úshin sátti kúresti. Biz órkenıettiń jetistikterin maqtanyshpen qabyldaımyz, bul Jer betindegi adamdardyń barlyǵyn qamtydy dep esepteımiz.
Shyn máninde bári ózgeshe. Keıbir elder ata-babasynan qalǵan ejelgi salt-dástúrlerin áli de ustanyp keledi. Olar adamdy jeke qasıetterine qarap emes, týylǵandaǵy ataq-abyroıyna qarap bólýdi doǵarǵan emes. Mysaly, Úndistanda sot joq kasta qoǵamnyń 20%-yn quraıdy, ári olarǵa eshqandaı zań júrmeıdi.

1. Varn júıesi
Úndistanda áli kúnge deıin kastalyq júıe bar. Barlyq qoǵam tórt varnǵa bólinedi: oqymysty-brahmandar, sarbaz-kshatrıler, dıqanshy-vaıshler jáne shýdrlar, qyzmetshiler. Qoǵamdy bulaı bólý, burynnan qalyptasqan taıpalyq júıeniń, asımılásıaǵa ushyraǵan qoǵamnyń mádenı dástúrlerimen baılanysynyń nátıjesinde týyndaǵan. Osy tórt varnnyń ókilderi bir-birimen aralasa alady, tek shýdrlarmen baılanysýdy qup kórmeıdi.

2. Shýdrlar
Sot júrmeıtinderdiń qataryna eń áýeli shýdrlar kastasy kiredi. Bul adamdar adam zamannan beri aýyr ári las jumys isteıtin bolǵan. Shýdrlardy Úndistannyń quldary deýge bolady. Degenmen olar kishigirim jer telimine ıelik etken. Bul kastanyń adamdary qoǵamǵa qyzmet etý salalarynda isteıdi. Mundaı adam usta, baltashy, araq-sharap mamany, tas qalaýshy jáne tipti mýzykant bola alady. 

3. Sot joq kastalar
Sot joq kastalar Úndistannyń qoǵamdyq bólinýinen tysqary ómir súredi. Olar eń las jerlerde jumys isteıdi, ólgen janýarlardy jınaıdy, dárethanalardy tazalaıdy jáne teri óńdeýmen aınalysady. Sot joq kastalarǵa shirkeýlerdiń esigi jabyq. Adamdar týyla salyp mańdaıyna bitken jaǵdaılarymen eshteńe isteı almaıdy. Bul adamdarǵa joǵarǵy kastalyqtardyń úılerine kirýge múlde bolmaıdy, al qoǵamdyq qudyqtan sý alýǵa batyly jetken kasta ókilin kóshede qatań jazalap otyrady. 

4. Qorlaý
Sot joq kastany bári jek kóredi, ári olardan qorqady. Qoǵamnyń eń tómengi tobynyń adamy kez kelgen adamnyń janyna tura qalyp, onyń abyroıyn túsirýi múmkin. Ásirese brahmandar óz aınalasyna asa abaı: sot joq kastanyń ókili onyń kıiminiń ushyna tıip ketse, oǵan kirlegen karmasyn tazartýǵa kóptegen jyl qajet bolady.

5. Sot joq kastalar qaıdan paıda boldy
Parıılerdiń tolyq bir klasynyń paıda bolýyna tarıhtyń ózi septik etken. Ejelde Úndistandy órkenıetti arııler basyp alady. Olar jaýlap alynǵan taıpa ókilderin óz qoǵamymen biriktirýge asyqpaıdy. Arııler jergilikti eldi qyzmet kórsetýshiler etip jaldaıdy. Olarǵa bólek aýyldar salynady. Mundaı is-áreket nátıjesinde jaýlap alýshylar men qanalýshylardyń arasyn jer men kókteı etedi. Sońǵylary qoǵamǵa sińise almaı qalady.

6. Jumys túrleri
Sot joq kasta ókilderi arıılerdiń bul dástúrin moıynsuna qabyldaıdy. Bul adamdardyń ózderi jumys túrlerine baılanysty sab-kastalarǵa bólinedi. Búginde chamar-teri ıleýshiler, dhobı-kir jýýshylar men eń las jumystardy jasaıtyn – parııler keń taralǵan. Zamanaýı Úndistan qoǵamynyń 20%-y sot júrmeıtinderden turady. Olardy qarapaıym qoǵammen biriktirýge ondaǵan jyl boıy kúres júrip keledi. 

7. Teńdik úshin kúres
Bul júıege qarsylyqtyń legi HH ǵasyrda bastaý aldy. Basty belsendilikti Gandı tanytty. Ol qoǵamda qalyptasqan stereotıpti buzýǵa tyrysyp, kastany harıdjandar - qudaıdyń adamdary dep aýystyrǵysy keldi. Gandıdiń bastamasyn brahmandar kastasynyń ókili Bhımrao Ramdjı Ambedkar jalǵastyrdy. Sot joq kasta onyń qorǵaýynda dalıtterge, qanalýshylarǵa aınaldy. Ambedkar dalıtterge ár qyzmet salasynda arnaıy kvota berilýine qol jetkizdi. Iaǵnı, sot joq kastaǵa úndi qoǵamyna kirip ketýige múmkindik týdy.
Biraq munyń iske asýyna áli erte sıaqty. 2008 jyly dalıt kastasynyń bir jigiti kshatrıı kastasynyń qyzyna úılenbek bolady. Batyl kúıeý jigitti 500 karabınerden turatyn jasaq kúzetti – nátıjesinde jańa otbasyn qaladan qýyp jiberdi. 

 

Sot joq kasta - Úndistandaǵy áleýmettik tobyr

---