InfoHub Logo

Ctambýldyń alynýy ári Túrik-Islam tarıhynda, ári Eýropa tarıhynda úlken ózgeris kezeńi boldy. Islam dini kelgen kezde álemde eki úlken memleket bar edi. Birinshi, Iran Sasanı ımperıasy, ekinshisi Shyǵys Roma (Vızantıa) ımperıasy. Bul eki alyp ımperıalardyń alynýymen sol aımaqpen qosa birshama elderdiń ıslamdy tanýyna jol ashylar edi. Shyn máninde de solaı bolyp, Irannyń alynýymen Orta Azıa elderi men Úndistan sekildi birshama aımaqtar ıslamdy taný mártebesine qaýyshty.

Iran memleketi hazreti Omar radıallahý anhtyń dáýirinde-aq qulady. Al Vızantıanyń qamaldary qorǵanystary myqty edi. Vızantıalylardan eń birinshi Sırıa alyndy. Súıikti paıǵambarymyzdyń Ahmed bın Hanbaldyń Músnád kitabynda baıandalǵan «Konstantınopol bir kúni árıne alynady. Ony alǵan qolbasshy qandaı jaqsy qolbasshy, ony alǵan ásker qandaı jaqsy ásker» jáne Buharıdegi: «Konstontınopoldi alýǵa eń alǵash shyqqan ásker keshirildi» degen hadıster bul qalanyń strategıalyq mańyzdylyǵyn aıqyndaı túsedi. Hazreti Mýaýıanyń (radıallahý anh) halıfalyǵy dáýirinen bastap-aq musylmandar bul qalany alý úshin áreket jasady. Alǵashqy ásker hanzada Iazıdtiń qolbasshylyǵymen attynyp, hadıs shárıftegi súıinshige qaýyshý úshin bul áskerge birshama sahabalar da qatysqan edi. Olardyń biri jasy seksennen asqan Áıýb Sultan hazreti edi. Biraq ásker juqpaly aýrýǵa shaldyǵyp, qalany ala almaıdy.

Ámáýı halıfalary da osy maqsatpen joryqtarǵa shyǵyp Mesleme, Galatany baǵyndyrady. Arab meshiti sol kúnderdiń esteligi. Qanshama ǵasyrlardan keıin Osmanlylar bul ıdealdy jandandyrdy. Sultan Iyldyrym Baıazıd han jáne sultan İİ Murat han dáýirinde qanshama ret qorshaýǵa alyndy, biraq bir sebeptermen alynbady. Qala strategıalyq mańyzdylyǵymen qatar tabıǵatynyń ádemiligimen de erekshe. Fransıanyń ımperatory Napaleon: «Dúnıe júzi bir memleket bolǵanda, astanasy Stambýl bolar edi» degen eken. Konstantınopoldiń alynýymen musylmandardyń aldy ashyldy. Osylaısha Osmandyqtardyń ilgerileýimen musylmandar Venaǵa deıin bardy. Eýropa ıslammen tanysty. Balqandardan ózderiniń dinderin tastap, ıslam dinin qabyldaǵandar boldy. Adamdar top-top bolyp musylman boldy.

---