InfoHub Logo

Eń eski zamanda Altaıdaǵy túrikter kúnbatys jaqqa bara bergen. Sol túriktiń Se, ıakı Caqa degen halqy Ǵaısa paıǵambardan 200 jyldaı buryn Alataýdyń kúnbatysynda júrdi. Olardy tıbet násilinen ıýbeshkı degender ornynan qýyp, odan beter kúnbatysqa jibergen. Sonyń bir toby qańly atanǵan edi. Ǵaısa paıǵamardan 130 jyl buryn barǵan qytaıdyń Jan-Usan degen elshisi kergen. Qytaı jazýshylarynyń sózinshe: sol kezde qańlylar júz jıyrma myń úıli halyq edi. Qańlylarǵa ol kezde bes kishirek han qaraıdy. Sol qaraǵandar Tashkent, Samarqan, Kırmán, Buqara, Hıýa edi.

Evreı jazýshylary olardy Eskaf ıakı Saqa dep jazdy. Osy aıtylǵan túrik halqynyń birtalaıy farsy ishinde qalyp, sonyń Aqjar degen násilinen Nádir shah degen farsyny qaratyp aldy. Osy kúngi farsynyń patshasy sol túriktiń Qajar degen taıpasynan Muzaforıddın shahtyń balasy Mahmed-Ǵalı shah.

Sonan soń, 1219 jyly Shyńǵys hannyń áskeri Orta Azıadaǵy eldi shaýyp, byt-shyt qylǵanda, ár el tolqynyp aýǵanda, joǵaryda aıtylǵan qańlynyń Qap han degeniniń halqy elý myń úıdeı. Qańly aýyp, Rum jerine bardy. Birazdan soń soǵys basylǵan kezde Qaptyń balasy Súleımen elin alyp kele jatqanda Fırat darıasyna sýǵa ketip ólgen soń, Súleımenniń balasy Tuǵrul tórt úıdeı elimen Aryz Rum jaǵynda qalypty. Ózi batyr bolyp mańyndaǵy elderdi alyp júrgen. Kúnıa patshasy Ǵalaeddın degen Shyńǵyshan balasy Shaǵataıdyń áskerimen soǵysyp jatqanyn kórip, Ǵalaeddınge bolysyp, kóp qaırat kórsetken soń, Ǵalaeddın rıza bolyp, Askýd, Qarshataý, Tumanshı degen jerlerdi berip Tuǵruldy áskerbasy qylypty. 1272 jyly 90 jasta Túrǵúl ólip, ornyna balasy Ǵúsman áskerbasy boldy.

Bul ákesinen de myqty bolyp, ár jerdi alyp, Qarasha Hasar degen jerdi alǵanda, Ǵalaeddın Ǵúsmandy óz aldyna bólek bek qoıady. Onysy 1282 jyly edi. Munan on bir jyl soń Terezedegi Shyńǵys násilinen han bolyp turǵan Ǵazan han Rum jurtyn shaýyp, árbir kishkene handyqtarǵa bólip jibergende Ǵúsman da óz erki ózinde, bir han bolyp qaldy. 1300 jyly sol sebepten ol túrikter Ǵúsman jurty atanyp, Ǵúsman sultandy birinshi Sultan dep sanaıdy.

1. Ǵusman Tuǵrululy. 2. Orhan Ǵurmanuly. 3. Muradhandaý da-ýnqar Orhanuly. 4. Iildirim Baıazıd Muradhandaý — Daýnqaruly (Mahmed Baıazıd). 6. Muraduly. Mahmed Fatıh Maraduly, Baıazıd Madmý Iaýz Slam Baıazıduly, Kanýn Súleımen Iaýz Slamuly, Salam Súleımenuly. Marad Salamuly, Mahmed Maraduly. Ahmed Mahmeduly, Mustafa Mahmeduly. Ǵusman Ahmeduly. Marad Ahmeduly, Ibrahım Ahmeduly, Mahmed Ibrahımuly, Súleımen Ibrahımuly, Ahmed Ibrahımuly, Mustafa Mahmeduly, Ahmed Mahmeduly, Mahmed Mustafauly, Húsman Mustafauly, Mustafa Ahmetuly, Ǵabdýlhamıd Ahmeduly, Salam Mustafauly, Mustafa Ǵabdýlhamıduly, Mahmud Ǵabdýlhamıduly, Ǵabdýlhamıduly osy kúngi Sultan.

---