InfoHub Logo

Adamzat órkenıeti  kún saıyn jetilip keledi. Zamanǵa saı jahandyq damýdyń birshamasy osy sıfrlyq júıeden. Sıfrlyq júıe degenimiz -  qoǵamǵa yńǵaıly, qoljetimdi etip, barlyq salany ınternetpen qamtý. Mysalǵy: jeke kýálikti uly telefon arqyly «digital»  format túrinde paıdalaný t.s.s.

Ekonomıkanyń jan – jaqty damýyna sandyq júıeniń yqpaly zor. Bul týraly alǵashqy qaýlyny Nursultan Nazarbaev 2017 jyly jarıalaǵan bolatyn. Elbasy, óz joldaýynda sıfrlyq ındýstrıany  damytý basqa da barlyq salalarǵa serpin bermek. Sondyqtan Úkimet İT – salasyn damytý máselesin erekshe baqylaýda ustaýy tıis. Jańa ındýstrıalar qalyptastyrýdyń mańyzdy sharty ǵylymı – tehnıkalyq ınovasıalardy qoldaý, olardy kúndelikti áleýmettik ekonomıkalyq ómirimizge engizýde  jańa formatty úırenip, belesterdi baǵyndyrý týraly aıtqan bolatyn.

«Sıfrly Qazaqstan» jobasynyń negizgi 4 baǵyty bar: Birinshi baǵyt – aýyl aımaqty ınternetpen qamtyp, elimizdiń tranzıttik múmkindikterin arttyrý. Ekinshi baǵyt – ekonomıkalyq salalarǵa sıfrly tehnologıany engizý. Úshinshisi memlekettiń organdardyń jumys sapasyn arttyrý. Tórtinshisi – İT mamandaryn daıarlaý.

«Sıfrly Qazaqstan» keshendi baǵdarlamasy jarıalanǵannan keıin, onyń artyqshylyǵy men qandaı múmkindikteri bar jóninde BAQ jarysa jazǵany málim.

Sıfrlyq júıeniń birneshe artyqshylyǵyn qarastyraıyq. Bul baǵdarlamanyń el turmysyn jaqsartýda ál – aýqatyn kóterýde birshama ról oınaıdy. Sebebi biz osy júıe arqyly korrýpsıadan alshaq bolamyz.

Zamannyń damyǵany sonshalyq endigi kezek aýylsharýashylyq ónerkásibine de engizdi.  Mal basyna «chıp» ornatty. Bul óz kezeginde mal urlyǵy men onyń qaıda jerde jaıylymda júrgenin úıde otyryp anyqtaı alasyz.

Baǵdarlamanyń memleketke birshama paıdasy bar. Buryn  ónerkásipte 400 – 600 kg astyq alatyn bolsaq, sıfrlandyrýdyń arqasynda astyq 4 tonnaǵa ósken. Statısıkaǵa súıensek burynǵydan salystyrǵanda búdjet shyǵyny 3 esege azaıǵan. Bul ýaqyt pen shaǵyndy únemdemek

Medıa-mádenıet jáne Sıfrlyq Qazaqstan modeli

«Aqparattyq qoǵam» mádenı áleýmettik bolmys, jahandyq dınamıkanyń qalyptasý kezeńi  desek te bolady. Medıa bul aqparat taratýshy qural. Joǵaryda atap ótkendeı áleýmettik quraldar, medıalar t.b ınternetpen jabdyqtalǵan.

Mass - medıa – bul buqaralyq komýnıkasıa quraldary degen maǵynany bildiredi. Komýnıkasıa quraldaryna televıdenıe, ınternettegi aqparattar, ár túrli saıttar men áleýmettik jelilerdegi  baılanystar kiredi. Qoǵamdaǵy rýhanı jáne ekonomıkalyq salanyń basym bóligi osy mass – medıaǵa qaraıdy. Olardyń mańyzdylyǵy keshegi ornaǵan karantınde aıqyn baıqaldy.

Medıany damytý retinde, jańa qaýlyǵa saı 2017 jyldan bastap e.gov saıtyna biliktilik arttyryp, jańa tehnologıalardy úıretilip keledi. Endigi kezekte halyq burynǵysha  uzynsonar kezekte turmaı, úıden shyqpaı saıttan qujattaryn rásimdeı alady. Osy oqytýlardan keıin statısıkaǵa súıensek; 2017 jyly halyqtyń 3,8 ıgerip shyqqan eken.  Aldaǵy maqsat halyqtyń 80% saýattandyrý kózdelip otyr.

Qazaqstan sıfrlyq damý alǵash egemendi el atanǵan kezde keldi desem artyq bolmas. Oǵan dálel mektepterde kompúterlik synyptar ashylyp, barlyq jumystyń kúshi kompúterge júkteldi. Aqparatty tasymaldaý  da saqtaý da   naqty jolǵa qoıylǵan kezeńderdiń biri boldy.   

Jeti mıllıard halyqty tentiretken indettiń kesirinen, dástúrli oqýdan aýytqyp onlaın formatqa aýystyq. Alaıda, «Sıfrly Qazaqstan» áli de syn kótermeıdi. Aýyldyq jerlerde ınternetpen baılanystyń bolmaýy, kompúterlik quraldar jetispeýshiligi, bankomattyq júıelerdiń bolmaýy problemalar týǵyzyp jatyr. 

Sıfrly medıanyń negizgi maqsaty: barlyq aqparat quraldaryn onlaın formatta taratý bolyp tabylady. Adamdar kóp shoǵyrlanatyn jerlerde ádebı áńgimeler aıtylyp, eriksiz qoǵamda taratylyp jatyr.  Sondyqtan da kitaptar – elektrondy túrge aınalsa, mádenı muralardy qashyqtyqtan kórýge arnalǵan 3D saıttar jasalǵan. Arnaıy siltemeni basý arqyly murajaılarǵa saıahat jasaı alamyz. Álemniń kez – kelgen núktesinen tikeleı efırde kórsetilim kóre alamyz. Munyń bárin damyǵan sıfrly medıa – mádenıet dep aıtar edim.

Aıshylyq alys jerlerden, jelden de tez habar jetkizip, ári aqparattanýǵa kómegi zor. Biz bul arqyly ár eldiń mádenıetin, dástúrin, sóıleý mádenıetin, rýhanı qundylyqtaryn ıgere alamyz. Shyqqan tegimizdi «Shejire» dep atalatyn qosymshadan bilip, kim ekenimizdi tanı alamyz. Ár zamannyń ózindik damýy bolsa, búgingi zamannyń talaby retinde sıfrly Qazaqstan jobasynyń mass – medıa arqyly rýhanı ári materıaldyq damyp, álemge tanytyp, keńinen nasıhattaýǵa baǵdarlamanyń úlesi zor bolmaq.

Sıfrlyq jahandaný álemdik sahnada

«Sıfrly Qazaqstan» jobasyn daıyndaý kezinde, ozyq elderden úlgi alǵan. Memleketti arnaıy júıege keltirip, el ekonomıkasyn sıfrlyq júıege kóshirý álemdik trendterdiń biri. Alaıda, damyǵan Japonıa, Qytaı, Sıngapýr elderinde erte kezden bastaý alǵan.

Bulardan basqa, Eýropanyń birqatar elderi, ásirese Germanıa erekshe atalady. Dástúrli tehnologıalyq elderdiń básekede oza shabatynyna esh shúbá  joq.

Ulybrıtanıanyń sıfrly ekonomıkanyń damý strategıasynda bul eldiń álemdegi kıber keńistikte alda bolýy úshin barlyq jaǵynan qamtamasyz etý kerek ekenin ashyq túrde málimdedi. Ulybrıtanıalyqtar bul arqyly eńbek ónimdiligin arttyryp, ulttyń gúldenýine jol ashpaq degen bolatyn.

HH ǵasyrdyń 70 – jyldarynda Japonıada avtomobılderdi sıfrlandyrý bastalǵan. Qazirgi kezde Japon kólikteri álemdik brendke aınalǵan. Japondyqtar álemge robottarymen tanymal. Barlyq qyzmetti adamdar emes robottar atqarady. Bir jaǵynan bul tıimdi bolǵanymen ekinshi jaǵynan halyqty jumyssyzdyqqa ákelip soqtyrady.

Sıfrlyq júıege kóshýdegi Qazaqstannyń bolashaq kelbeti

«Bolashaqtyń sıfrlyq ındýstrıasyn qurý» - adamı kapıtaldy damytýdyń jańasha kórinisi. Baǵdarlamada  2018 – 2022 jyldar aralyǵynda birneshe jospar qurylǵan. Solardyń biri «aqyldy qala», «aqyldy ult» dep atalady.

«Aqyldy qala» arqyly Qazaqstannyń negizgi iri qalalaryna engizýdi josparlap otyr. Soǵan sáıkes ár qala ózine qajetti baǵytty tańdap otyr. Nur – Sultan qalasy áleýmettik qaýipsizdikti alsa, Almaty shahary – keptelis boldyrmaý úshin, kólik salasyn tıimdi basqarýdy tańdaǵan.  Elimizdiń shyǵysy – ekologıa men bızneste tańdasa, munaıly batys – qoǵamnyń salaýatty ómir saltyn qalyptastyrýdy tańdaǵan. Jobany iske asyrý úshin aqparattyq tehnologıalardy paıdalanyp, bolashaqta jaqsy jetistikke jetýge járdemdespek.

Qazirgi kezde osy jobanyń aıasynda birneshe «smart» sharalar qolǵa alynǵan. Smart – emhana, smart – mektepter, smart – bıletter men tólemder, smart -kóshelerdiń jaryqtanýy, qaýipsiz qala jobalary júzege asyrylyp, birshama tıimdilikterin kórsetip jatyr. Bolashaqta dep josparlanǵan jobalar, kelip jetken keseldiń áserinen merziminen buryn iske qosyldy.

Endigi kezekte aıaldamalarda adamnyń kóp shoǵyrlanatyn jerlerde tegin «Wi – Fi» qondyryp, halyqty kez kelgen ýaqytta ınternetpen qamtamasyz etpek.

Bul júıeler damyǵan elderde burynnan bar. Sondyqtan da jas memleketterge qaraǵanda damyǵan memleketter birshama alda. Ekonomıkalyq jáne rýhanı mádenı jaǵynan basyp ozyp tur.

Barlyq salany sıfrlandarý adamzat balasyna óte tıimdi dúnıe bolmaq. Qazaqstan  osy qarqynmen ármen qaraı jalǵastyrsa ekonomıka jaǵynan alda bolmaq. Sebebi, elimiz tabıǵı qundylyqtarǵa baı. Osyny paıdalanyp, júıeli júrgizse damyǵan ondyq eldiń qataryna kire alamyz. «Sıfrly Qazaqstan» baǵdarlamasy arqyly bolashaǵymyz jarqyn bolmaq.

Aralbaı Kamshat Ál – Farabı atyndaǵy Qazaq ulttyq ýnıversıteti

Jýrnalısıka fakúlteti 1 – kýrs stýdenti

---