InfoHub Logo

Jıyrma alty jasqa tolǵan kúni tańerteń del-sal kúıde sharshap oıandym. Oıansam, úı ishine mol jaryq tarap, aýa sál salqyn tartypty. Mańdaı aldymda turǵan qabyrǵa saǵat tórt jarymdy kórsetip qatyp qalǵan. Basym synyp keterdeı meń-zeń, tań atqansha shym-shytyryq tús kórdim, endi biri de esimde joq. Betimdi ýqalap, moınymdy aınaldyryp, kerilip, boıymdy jınaýǵa tyrystym.

Burylyp áıelime qarasam, óńi sarǵaıǵan sekildi, mańdaıyna biliner-bilinbes taıaz syzyq túsipti, kóziniń asty azdap isingen. Keshe ǵana tańdap súıgen sulý da balǵyn qyz edi ǵoı, átteń-aý…

Keshigip qalmaıyn dep asyǵys jýynyp-shaıyndym da jumysqa tarttym. Kóshege shyqsam, dala ájeptáýir jarqyrapty, kún kókjıekten tolyq kórinip tur. Degenmen sál bulyńǵyrlyq bar sekildi. Saǵatyma qaradym, tańǵy tórt jarymdy kórsetip tur. Telfonyma qaradym, ol da solaı. Bul sáıkestikke tańdana bastadym. Saǵatpen birge ýaqyt ta toqtap qalǵandaı, úp etken jel joq, tipti eshnárse qozǵalmaıtyn sekildi…

Aıaldamada boıy ortadan tómen, yqsham deneli, mektep oqýshysynyń kıimin kıip, kishkentaı sómke asynǵan, kóziniń asty men eki ezýi sál dúrdıip, salbyraǵan, tańqy tanaý, tabaq bet sary shal turdy. Óńi tanys sekildi kórinip, ekinshi jaǵynan kári adamnyń jas balasha kıingenine tańdanyp eriksiz nazarym túse berdi. Qaraı bergenime yńǵaısyzdandy ma, jymıyp kúldi. Tanys kisi bolmasyn dep: «Assalaýmaǵaleıkým!» dep tartyna sálem berdim. Shal taǵy da kúlip qoıdy da, sálem alǵannyń ornyna etiginiń ushymen qar teýip tuqyjyńdap qaldy.

Bir kezde aıaldamada uzyn boıly, iri deneli, óńi myna shaldan aýmaıtyn ekinshi bir shal paıda boldy. Keıip-kespirleri birinen-biri aýmaıtyny sonsha, bir qalyppen quıylǵan uqsas eki basty eki túrli denege qondyra salǵan sekildi. Ekeýiniń turysyna qarap «aǵaıyndy shaldar-aý» degen oıym bulyńǵyr tarta berdi. Birin-biri tanymaıtyn adamdaı, tym beısaýat qalyp tanytady.

Óstip tańdanyp turǵanymda aıaz qaryǵan aq qardy syqyrlatyp, men kútken avtobýs ta kelip jetti. Jyldamdatyp ishke kirip keldim de, esikten ary uzaı almaı turyp qaldym. Qarsy aldymda tańqy tanaý, tabaq bet sary shal tur. Ústinde — kondýktordyń aq kóılek, qyzyl galstýgy. Tańdanyp syrtqa qaradym, eki shal basqa kólikti kútip tursa kerek, oryndarynan qozǵalmapty. Turǵan ornymda ne keri keterimdi, ne alǵa júrerimdi bilmeı, ańtaryldym da qaldym.

«Ortaǵa qaraı ótińiz, ortaǵa qaraı», — dep jańaǵy kondýktor shal avtobýstyń orta tusyn nusqady. Avtobýs qozǵalyp ta ketti. Endi aınalama qarap, bos oryn izdeı bastaǵan edim, bul joly talyp túsýge az ǵana qaldym. Bir aıaǵym búgilip ketse kerek, kondýktor shal ustaı aldy.

«Oryn berińder, oryn! Aýyryp turmyn dep aıtpaısyz ba?» — dep qoltyqtap ala jóneldi. Aınalama alaq-julaq qarap, esim shyǵyp, dármenim quryp bara jatyr. Avtobýs toly tańqy tanaý, tabaq bet shaldar men týra sol bet-pishindegi kempirler. Óńine qarap birinen-birin ajyratý múmkin emes. Kıgen kıimderi ǵana ártúrli, biri jas jigitterdeı, biri kárilershe, biri balasha kıingen…

Bireýi turyp maǵan oryn bosatty, kondýktor qoltyqtap kelip otyrǵyzdy. Otyrýyn otyrsam da, eki kózim alaqtap, aınalama qaraı berdim, ózgeshe bet pishin izdep áýrege tústim. Júregim atqaqtap, qorqynysh tula boıymdy kernep barady. Ien aralda jalǵyz qalǵan, álde adam jegish jyrtqyshtardyń ortasyna jalǵyz túsken jan mendeı kúı kesher… Sálden soń ǵana bulardyń tym jaıbaraqat beıneleri az da bolsyn sabama túsirgendeı boldy.

İshki arpalysymdy jasyryp, avtobýs toly adamdarǵa barlaı qaradym. Biri qunysqan, biri qaqpaqtaı, biri súıir, názik jaýyryndarǵa úmittene uzaq qaraımyn, biraq jalt etip burylsa boldy, júregim zý ete qalady. Aqyry mundaǵy adamdardyń birde-biriniń ózgeshe bet-beınesi joq ekenin túsindim. Bir kezde kólik qatty bir tolqyp ketip, irkilip qaıta qozǵaldy. Sol sátte-aq kólik toly adam sańq etip birdeı daýyspen aıǵaı saldy:

— Baıqap júrmeısiń be! Mal áketip barasyń ba, ne mynaý?!

Selk ete qaldym. Birdeı tembr, birdeı ekpinmen bári murnynan sóıleıdi, biraq ashshy estiledi. Kólik toly adam sańqyldap shýlasa jónelgende, eki tizem dirildep, aqyryn turyp, esikke bettedim. Syr bermeı, shýlap baryp basylǵan adamdarǵa mán bermeýge tyrysyp, kóshe jaqqa kóz salyp turmyn. Kósheniń ár tusynda kúnde kórip júrgen depýtattar men ártisterdiń fotolary ilingen úlken-úlken plakattar bolýshy edi, soǵan kózim tústi. Bárinde birdeı tańqy tanaý, tabaq bet sary shaldyń sýreti ilinip tur. Tek ár plakattaǵy esimder men bezendirilýi ártúrli. Jalma-jan avtobýs esiginde jabystyrylǵan qaltaǵa túskish urylardyń fotosyna qaradym. Barlyǵy 16 adam, biraq bir beıne. Jalǵyz adamnyń sýretin on altyǵa kóbeıtip jabystyra salǵandaı. Bas jaǵyna úlken qara áriptermen «Abaılańyz, urylar!» — dep jazylǵan.

Kelesi aıaldamadan asyǵyp túsip kettim. Júregimniń tusyn qolymmen basyp, taza aýa jutyp sál kidirdim de, áli de alystaý jumys ornyma qaraı jitirmelete adymdadym. Oıymda — áriptesterim. Jumys ornym bir shaǵyn bilim beretin búdjettik mekeme bolatyn. Aıaǵymnyń ushyna ǵana qarap, alqynyp áreń jettim de, syrtqy úlken esikten ishke kirdim.

Kúnde kórip júrgen kúzetshilerim joq. Kúzettik forma kıgen tańqy tanaý, tabaq bet sary shaldar ústi-basymdy túk qoımaı tekserip áreń kirgizdi. Tez-tez basyp, besinshi qabatqa kóterildim. Kabınetke kirip kelsem, búkil áriptesterim uzyn ústel basyna jınalyp asqa otyrypty. «Túski asqa deıin keshikken boldym-aý, shamasy» dep oıladym. Uzyn ústeldiń eki jaǵyna jaryla otyrǵan áriptesterimniń túrine jasqana qaraı berdim. Tańqy tanaý, tabaq bet sary shaldar men kempirler. Ústeldiń qaq basynda — tańqy tanaý, tabaq bet sary kempir. Bul bastyqtyń orny bolatyn. Dabyrlasyp áldenelerdi aıtyp, jaıbaraqat otyr. Ne bolsa da óń bermeýge tyrystym.

— Kel, dastarqanǵa kel, — dedi biri.

— Tamaq ish, kel,— dep ekinshisi tárelke toly áldeneni qolyma ustata saldy.

— Bul ne? — dedim batylsyzdaý.

— Bul eki jasar balanyń jiligi men 13 jasar qyzdyń mıy, — dep sańq ete qaldy jańaǵy tárelke ustatqan tańqy tanaý, tabaq bet sary kempir.

Aıǵaı salǵandaı boldym, qolymdaǵy tárelkeni laqtyryp jiberdim. Qyzyl ala qan men aq mı aralasyp, botqadaı bylyqqan bir nárse edenge shashylyp ketti. Tárelkeniń shaldyr etken daýysymen ústel basyndaǵylar birdeı burylyp maǵan qarady. Qarady da aqsıyp kúldi. Kúlgen sátte appaq tisterdiń arasynan qoıý qyzyl-kúreń qan bulyqsyp, aq dastarhan betine baıaý tamshylady.

Shalqamnan tústim be, álde buryla berip jyǵyldym ba, esim kiresili-shyǵasyly esikke qaraı tura júgirdim. Bes qabattyń baspaldaǵynan súrine-jyǵyla umar-jumar bop tómenge tústim de ytqı qashtym.

Kóshege shyǵyp aınalama alaq-julaq qarap úıge qaraı zytyp kelemin. Kóshe boıy tańqy tanaý, tabaq bet sary shaldar men kempirler. Báriniń ezýinde bolmashy qyzarǵan qan daǵy bar. Bireýler qarnyn sıpap restorannan shyǵyp keledi, murtyna jabysqan qyzyl qan daǵyn saýsaq ushtarymen baıaý súrtip qoıady. Áldenelerdi aıtysyp kúledi, sańqyldap muryndarynan sóılep ursysady. Keıbiri maǵan tańdana qarasady…

Avtobýsqa da, taksıge de otyrǵym kelmedi. Kólik ataýlyda tańqy tanaý, tabaq bet sary shaldar, tańqy tanaý, tabaq bet sary kempirler. Júgire berdim, júgire berdim…

Ystyqtap, ter monshaqtap aqty. Jeltoqsannyń yzǵarly kúni boıymdaǵy ystyqty basa almady. Syrtqy kıimderimdi bir-birden sheshe berdim, sonda da yzǵar sezinbedim.

«Bala degen bolashaq qoı! Qalaı jeıdi, Qudaı-aý! Óńim be, túsim be? Álde bastyrylyp jatyrmyn ba? Oıansam kerek edi ǵoı… Oıansam…»

Biraq oıanbadym. Júgire-júgire úıge de jettim. Aýladan kirgende baıqadym, ústimde maıkym, butymda dambalym ǵana qalypty, qalǵanyn túgel sypyryp tastappyn.

Entigip úıge kirip kelsem, teledıdar aldynda áldene toqyp tańqy tanaý, tabaq bet sary kempir otyr. Maǵan qarady da, ań-tań bolǵan keıipte:

— Saǵan ne bolǵan? — dedi. Daýysyna qarap áıelim ekenin ańǵardym. Kózimdi ýqalap, betimdi shymshyladym. Sary kempir áli tur tańdanyp, al betim aýyryp ketti. Teledıdarda týra sondaı sary kempir jańalyqtar aıtyp jatyr:

— Bıylǵy jyly elimizdiń jalpy ishki ónimi byltyrǵydan 20 paıyzǵa ósti…

Endi qarap tura almadym, qaıta dalaǵa qaraı júgirdim. Artymnan jańaǵy sary kempir aıǵaı saldy, bul joly daýysy sańq etip anaý aldyńǵylardaı qatty shyqty jáne olardan eshbir aıyrmashylyq bolǵan joq:

— Taǵy ishken be mynaý?

Men ishýdi qoıǵaly qashan… Júgirip syrtqa shyqtym, qaıda bararymdy bilmesem de júgire jóneldim. Kórshiler kóship jatqan sekildi, óńkeı tańqy tanaý, tabaq bet sary shaldar áldebir jıhazdardy ary-beri kóterip, tasyp jatyr. Júgirip óte berip, shkaf betindegi úlken aınaǵa kózim tústi. Aınada eki kózi alaq-julaq etken, ústinde maıky men dambaldan basqa lypasy joq, tańqy tanaý, tabaq bet sary shal maǵan qarap tur. Aqyryn jaqyn keldim, ol da jaqyndady. Oń qolymdy kóterip, betimdi sıpadym. Shal sol qolyn kóterip betin sıpady. Ezýinde bolmashy qan daǵy bar eken…

---