Tamyr - ósimdikterdiń topyraqtan qorektený múshesi. Tyńaıtqyshtar
Kúndelikti jospar bıologıa 6 synyp
Sabaq: 8
Taqyryby: §9. Tamyr - ósimdikterdiń topyraqtan qorektený múshesi. Tyńaıtqyshtar
Sabaqtyń maqsaty: ósimdiktiń tamyry arqyly qorektený fýnksıasyn jáne ondaǵy tyńaıtqysh túrleri jaıly maǵlumat berý.
Qural - jabdyqtar: plakattar
Sabaqtyń tıpi: aralas
Sabaqtyń barysy:
İ. Uıymdastyrý kezeńi
İİ. Úı tapsyrmasyn tekserý kezeńi
Tamyr júıesi
kindik ---------- Shashaq
Qaýyn --------- Pıaz
Sábiz ----------- Júgeri
Asqabaq ------- Kúrish
Ermen --------- Qamys
Asburshaq ----- Suly
İİİ. Jańa materıaldy túsindirý kezeńi
Ósimdikterdiń mıneraldy qorektenýi
Topyraq - ósimdikterdiń sý jáne qorektik elementter alatyn jerdiń ústińgi qunarly qabaty.
Ósimdikter topyraqtan:
1) makroelementter (kalıı, fosfor, azot jáne t. b);
2) mıkroelementter (bor, kálsı, magnıı, kúkirt, kobált jáne t. b.) alady.
Tyńaıtqyshtar mıneraldy jáne organıkalyq bolyp eki topqa bólinedi:
Mıneraldy tyńaıtqyshtar bylaı sıpattalady:
1. quramynda bir elementtiń basymyraq bolýy: kalııli (kalıı hlorıdi), fosforly (sýperfosfat), azotty (selıtra, nesepnár, amonı súlfaty);
2. elementterdiń tolyqtylyǵyna baılanysty: tolyq – quramynda azot, fosfor jáne kalııdiń bolýy, tolymsyz – quramynda osy elementterdiń bireýiniń bolmaýy.
Organıkalyq tyńaıtqyshtar organıkalyq zattardan shyqqan qarashirik, qus sańǵyryǵy, kóń, shymtezekten turady.
Túıirshikti tyńaıtqyshtar shar tárizdi túıirshikti túrde daıyndalǵan.
Ústeme qorektendirý - ósimdikter ósip kele jatqan kezde tyńaıtqysh sebý. Topyraqqa kúldi jáne qurǵaq mıneraldy tyńaıtqysh sebýdi qurǵaq ústeme qorektendirý dep, al topyraqta sýda eritilgen nemese sý qosylǵan tyńaıtqyshtar qosýdy suıyq ústeme qorektendirý dep ataıdy.
Ósimdikterdi topyraqsyz ósirý. Gıdroponıka - ósimdikterdi organızmniń qorektenýi úshin qajetti barlyq elementteri bar sýly qorektik qospada ósirý.
Mıneraldy qorektený - ósimdiktiń tamyr arqyly kerekti elementterdi topyraqtan sińirý. Qorektik zattar ósimdiktiń jer ústi múshelerine mıneraldy tuzdardyń eritindisi retinde jetkiziledi. Topyraqtan qorektenýde azottyń alatyn orny erekshe. Eger ósimdikte azot jetispese, óte baıaý ósip, japyraqtary bozara bastaıdy. Aǵashtardyń janama butaqtardy damymaı qalady. Bıdaıdyń túptenýi baıaýlap, tómengi japyraqtary sarǵaıyp, qyzarady da, aqyrynda qýrap túsedi. Fosfor jasýsha qabyqshasyn túzedi. Ósimdikte fosfor jetispese jemistiń túzilýi baıaýlap, salmaǵy kemıdi. Kalıı jetkiliksiz bolsa ósimdik óte alasa bolyp ósedi. Japyraqtary men sabaqtary nashar damyp, tirek ulpasy jetilmeıdi. Ósimdiktiń sabaqtary álsiz bolyp, jatyp qalady. Kalıı tamyr men túınek jaqsy damyp, qorektik zattardyń qorǵa jınalýy úshin kerek.
Tolyq nusqasyn júkteý
Sabaq: 8
Taqyryby: §9. Tamyr - ósimdikterdiń topyraqtan qorektený múshesi. Tyńaıtqyshtar
Sabaqtyń maqsaty: ósimdiktiń tamyry arqyly qorektený fýnksıasyn jáne ondaǵy tyńaıtqysh túrleri jaıly maǵlumat berý.
Qural - jabdyqtar: plakattar
Sabaqtyń tıpi: aralas
Sabaqtyń barysy:
İ. Uıymdastyrý kezeńi
İİ. Úı tapsyrmasyn tekserý kezeńi
Tamyr júıesi
kindik ---------- Shashaq
Qaýyn --------- Pıaz
Sábiz ----------- Júgeri
Asqabaq ------- Kúrish
Ermen --------- Qamys
Asburshaq ----- Suly
İİİ. Jańa materıaldy túsindirý kezeńi
Ósimdikterdiń mıneraldy qorektenýi
Topyraq - ósimdikterdiń sý jáne qorektik elementter alatyn jerdiń ústińgi qunarly qabaty.
Ósimdikter topyraqtan:
1) makroelementter (kalıı, fosfor, azot jáne t. b);
2) mıkroelementter (bor, kálsı, magnıı, kúkirt, kobált jáne t. b.) alady.
Tyńaıtqyshtar mıneraldy jáne organıkalyq bolyp eki topqa bólinedi:
Mıneraldy tyńaıtqyshtar bylaı sıpattalady:
1. quramynda bir elementtiń basymyraq bolýy: kalııli (kalıı hlorıdi), fosforly (sýperfosfat), azotty (selıtra, nesepnár, amonı súlfaty);
2. elementterdiń tolyqtylyǵyna baılanysty: tolyq – quramynda azot, fosfor jáne kalııdiń bolýy, tolymsyz – quramynda osy elementterdiń bireýiniń bolmaýy.
Organıkalyq tyńaıtqyshtar organıkalyq zattardan shyqqan qarashirik, qus sańǵyryǵy, kóń, shymtezekten turady.
Túıirshikti tyńaıtqyshtar shar tárizdi túıirshikti túrde daıyndalǵan.
Ústeme qorektendirý - ósimdikter ósip kele jatqan kezde tyńaıtqysh sebý. Topyraqqa kúldi jáne qurǵaq mıneraldy tyńaıtqysh sebýdi qurǵaq ústeme qorektendirý dep, al topyraqta sýda eritilgen nemese sý qosylǵan tyńaıtqyshtar qosýdy suıyq ústeme qorektendirý dep ataıdy.
Ósimdikterdi topyraqsyz ósirý. Gıdroponıka - ósimdikterdi organızmniń qorektenýi úshin qajetti barlyq elementteri bar sýly qorektik qospada ósirý.
Mıneraldy qorektený - ósimdiktiń tamyr arqyly kerekti elementterdi topyraqtan sińirý. Qorektik zattar ósimdiktiń jer ústi múshelerine mıneraldy tuzdardyń eritindisi retinde jetkiziledi. Topyraqtan qorektenýde azottyń alatyn orny erekshe. Eger ósimdikte azot jetispese, óte baıaý ósip, japyraqtary bozara bastaıdy. Aǵashtardyń janama butaqtardy damymaı qalady. Bıdaıdyń túptenýi baıaýlap, tómengi japyraqtary sarǵaıyp, qyzarady da, aqyrynda qýrap túsedi. Fosfor jasýsha qabyqshasyn túzedi. Ósimdikte fosfor jetispese jemistiń túzilýi baıaýlap, salmaǵy kemıdi. Kalıı jetkiliksiz bolsa ósimdik óte alasa bolyp ósedi. Japyraqtary men sabaqtary nashar damyp, tirek ulpasy jetilmeıdi. Ósimdiktiń sabaqtary álsiz bolyp, jatyp qalady. Kalıı tamyr men túınek jaqsy damyp, qorektik zattardyń qorǵa jınalýy úshin kerek.
Tolyq nusqasyn júkteý
