InfoHub Logo

Taraz qalasyndaǵy Nazarbaev zıatkerlik mektebinde Iamaıka azamattary aǵylshyn tilinen sabaq berip júr. Jýyrda solardan suhbat alý sáti tústi, dep jazady jambyldyq «Aqjol» gazeti.

Kelıng Smoll (Keeling SmalL) - Debora Vatson-Smolldyń (Deborah Watsan-Small) kúıeýi. Eki taraptyń  suraq-jaýabyn Anglıada oqyp kelgen Jambyl Asanov aǵylshyn tilinen aýdaryp otyrdy.

«-Týrıst bolyp kóp jerge bardyq, alaıda Qazaqstannan basqa jerde jumys istegen emespiz, -deıdi Debora Vatson-Smoll. Kúıeýim ekeýmiz muǵalimbiz. Ózimizdi shetelde synap kórý úshin brıtanıalyq «TİS» degen baǵdarlamaǵa qujattarymyzdy jınap ótkizdik. Sodan olar pedagogıkalyq jetistikterimizdi baǵalap bizge Qazaqstandy usyndy. Osynda kelgenimizge úsh jyl boldy. Kelıngtiń jasy qyryq beste, men otyz bestemin. Bir ul, bir qyzymyz bar. Ulym orys synybynda oqıdy, qyzym balabaqshadaǵy qazaq tildi topqa barady».

- Óz elderińizge barǵan soń ýaqyt óte kele «Qazaqstan» degen sózdi estigende, eń birinshi oılaryńyzǵa ne túsedi?

- Baıqońyr! Sizderde Baıqońyr ǵarysh aılaǵy bar. Álemde eń birinshi ret adam balasy osy qazaq dalasynan ǵaryshqa ushty. Sony nege ózderińiz ıgermeısizder? Álemdik alpaýyt memleketter kelip sizderden zymyrandaryn ushyrady. Jergilikti halyq ony teledıdardan ǵana kórip otyr. Dúnıejúzindegi eń keremet núkte - ol Baıqońyr ǵarysh aılaǵy. Men soǵan qyzyǵamyn jáne sizderge ǵaryshty ıgerýge tilektespin.

- Teńiz qorshaǵan Iamaıkada qar jaýa ma?

- Qar? (Kelıngtiń ishek-silesi qatyp kúlip aldy). Bizde jyl - on eki aı jaz bolyp turady. Kún eń qatty ysyǵan kezde +28-30 C0 gradýsqa kóteriledi, al eń qatty salqyndaǵanda +15-17 C0 gradýsqa deıin túsedi. Umytpasam, 2013 jyly Tarazda +45C0 gradýsqa deıin kún ysydy. Sol kúnderi shelektep sý ishsem de, shólimdi basa almaı qınaldym. Sol jyly kúzde ómirimde birinshi ret qaltyrap turyp jaýradym.

- Jıhankez bir qazaqtan «Iamaıkaǵa bardym» degendi estimeppin.

- Okeı! Eki eldiń bılik arasyndaǵy barys-kelis, alys-beristi men ózim de kórmedim. Qazaqstandyq týrıserdi kúndeı shýaqty Iamaıkaǵa qyzyqtyrý úshin eki tarapqa saýda-sattyq, ekonomıkalyq, áleýmettik baılanystar ornatý kerek sıaqty. Siz osy jaqtan ol jaqqa bir ushaqqa otyryp jete almaısyz. Otbasymdy osynda alyp kelgen soń, dostaryma habarlasyp qaıda júrgenimdi aıttym. Olar «qandaı el, qaıda ornalasqan?» dep tańǵaldy. Al Qazaqstan álemde aýmaǵy jaǵynan toǵyzynshy orynda turǵan el bolyp shyqty.

- Olımpıada da biz bokstan, al Iamaıka júgirýden aldyna jan salmaıdy. Jeńil atletıka ol jaqta qalaı damyǵan? Ataqty jeńil atlet Ýseın Bolt jerlesterińiz ǵoı?

- Júgirý - ol bizdiń dástúrimiz. Qanymyzda bar sport túri. Balabaqshada kishkentaı balanyń qolyna sý quıylǵan qasyq ustatady da júgirtedi. Sýyn tókpeı márege jetken bala júlde alady. Bastaýysh synyp oqýshylaryn juptastaryp, kokos qabyǵynan shıratylǵan jippen ekeýiniń sanyn baılaıdy da qosaqtatyp júgirtedi. Birdeı qozǵalsań ǵana nátıjege jetesiń. Áıtpese shalynyp qulap qalasyń. Qyzyq aıtaıyn ba? Mynaý Olımpıadada rekord ornatyp júrgen jeńil atletterdiń kórsetkishin bizdegi joǵary synyp oqýshylary dene shynyqtyrý sabaǵynda kúnde kórsetip júredi. Bul - shyndyq. Jelaıaq Ýseın Bolt - elimizdiń maqtanyshy.

- Debora, Qazaqstan sizdi nesimen tańǵaldyrdy?

- Ótken jylǵy qys meni tańǵaldyrdy. Qar az jaýdy. Kún qatty sýymady.

- Jergilikti gazet, jýrnaldardy oqısyzdar ma? Arnalardan qandaı baǵdarlamany kóresizder?

-  Qyzym «Balapan» arnasyn kóredi. Al Debora ekeýmiz aqparatty qaıdan alamyz? Jergilikti jerdiń aqparatyn aǵylshyn tilinde nasıhattap júrgen bireýdi kórmedim. Al orys tilinde kóp arna sóıleıdi. Negizinde biz ınternet arqyly Iamaıkanyń gazet, jýrnalyn oqımyz.

- Qazaqtyń boıyndaǵy qandaı erekshelikti baıqadyńyzdar?

Debora: - Sizder bir nárseni túsindirseńizder, tyńdap otyrǵan adam solaı qabyldasa eken deısizder. Olaı bolmaıdy. Árkimniń tili, dini, tanymy, dástúri bólek. Menińshe, birjaqty bolýǵa bolmaıdy. Ár adamnyń óz qalaýy, óz talǵamy bar. Oǵan qaıshy kelý - ábestik. Eshkimniń múmkindigin shektep qoıýǵa bolmaıdy.

Kelıng: - Ne aıtsam da, bul - meniń jeke pikirim. Men eshqandaı derekke súıenip otyrǵan joqpyn. Kórgen, estigenimdi aıtamyn. Sizderdiń bir artyqshylyqtaryńyz orys tilin halyqtyń kóbisi meńgergen. Orys tilinde erkin sóıleý - ol sizderdiń artyqshylyqtaryńyz. Kerisinshe jaǵy - sizder sol tilge qatty berilip ketipsizder. Al nege sizder aǵylshyn tilin oqytýǵa qarsy bolasyzdar? Keıde qazaqtardan «endi jetpegeni aǵylshyn tili edi» degen pikirdi estip qalamyn. 

Kelıng: - Sizderde júrip jatqan túrli reformalardyń jemisin kórý úshin áli de ýaqyt kerek. Meniń bir baıqaǵanym, Qazaqstan - otbasylyq qundylyq pen ata-dástúrge berik azıattyq úlgidegi halyq. Sizderde áýlettiń úlkeni ne aıtsa, sol Konstıtýsıadan da joǵary turady eken.

- Biz Qazaqstandy shetelge tanytýǵa, týrıserdi shaqyrý úshin túrli megasharalardy ótkizemiz. Biraq solardyń eń tómengi nátıjesine ǵana qol jetkizýdemiz. Nege bulaı?

Kelıng: - Birinshiden, Qyrǵyz, Ózbekstan, Reseı sizder úshin «shetelge» jatpaıdy. Sizder úshin shetel - ol Amerıka, Eýropa. Solaı ǵoı?! Bishkektegi bazarǵa barsańyz, orys tilinde saýda jasaısyz. Mysalǵa men otbasymdy alyp Tarazǵa kelgenimde qınaldym. Úlken dúken qojaıyny eń bolmasa aǵylshyn tilin biletin bir satýshyny jumysqa alsa qaıtedi? Sizderde ol joq. Týrıserge qolaısyzdyq týǵyzsańyz, olar kelmese shetelge qaıtip tanylasyz? Men bir mysal keltireıin. Shetelge gastróldik saparmen barǵanda kórermenge dekorasıa, kostúm, ártistiń symbattylyǵyn ǵana kórsetý jetkiliksiz. Barǵan jerdiń tilinde óz mádenıetterińizdi usynyp kórińizder. Qysqasy, týrızm - bul bıznes. Bızneste meniki ǵana durys dep qyrsyǵý tuıyqqa tireıdi. Sizder «meniki durys, meniń aıtqanym bolý kerek» degennen arylsańyzdar, alǵa serpilesizder. Odan keıin Qazaqstan Qytaımen shekaralasady da, biraq sizder tek qana Reseımen ǵana shekaralas memleket sekildi ómir súrgilerińiz keledi eken. Men osyny túsine almadym.

Qanat Tilepbergen,
«Aq jol»

---