InfoHub Logo

Adam tárbıesi – onyń taǵdyryndaǵy ómirlik kategorıalardyń biri, dúnıetanymynyń negizi, adamdardyń baqytty bolashaǵynyń kepili. Onyń eń mańyzdy serikteri – adamdardy túrlendiretin, ishki dúnıesin baıytatyn qasıetter. Olarǵa: janashyrlyq, meıirimdilik, adaldyq, qaısarlyq jáne t.b. Ata-analardyń basty mindeti-balalarǵa rýhanı-adamgershilik tárbıe berý. Eger otbasynda ózara túsinistik, senim jáne jylýlyq bolsa, bul naǵyz baqyt.

Adam balasy shyr etip dúnıege kelgennen bastap, ıaǵnı, qoǵamǵa, ózi–ósetin tirshilik ortasynyń múshesi bolady. Adam dúnıege kelisimen ózi kórip otyrǵan adamdardyń is–áreketine, qımylyna, as ishýine, júris–turysyna, sóıleýine, oınaýyna, áńgimelesýine tańdana qarap, ózi de sol kórgenderdi estý maqsatynda áreket jasaıdy. Osyǵan baılanysty «Uıadan ne kórseń, ushqanda sony ilersiń» – deıdi halyq. Sondyqtan balanyń eń áýelgi ósetin ortasy, otbasy tárbıesine óte tereń kóńil bólý kerek. Balanyń kóp ýaqyty otbasymen birge ótedi. Sondyqtan da, ata–ana balaǵa úńile qarap, únemi baqylap jáne qadaǵalap otyrýy kerek. Eger otbasynda jaqsy tárbıe alǵan bolsa, óskende sol tárbıeniń izimen barýy sózsiz. Otbasyndaǵy barlyq adamdardyń is–áreketine, bala tárbıesine birinshi áser etetin orta. Bala sol ortaǵa qarap ósedi. Sol úshin balaǵa otbasyndaǵy tárbıeni qoǵamdyq ortaǵa baılanystyra otyryp bergen adam utady.

Tárbıeniń tal besikten bastalatynyn eskersek, ata-babadan kele jatqan ıbalyq pen ınabattylyqty ózimiz túpkilikti túsinip, balalarymyzǵa sol tárbıeniń nárin sińire bilsek, bul qazirgi zamanda bala tárbıesine qosqan bizdiń qomaqty úlesimiz bolyp tabylady. Otbasy – adam balasynyń altyn dińgegi, onyń adamzat urpaǵyna degen yqpalyn ómirdegi basqa esh nárseniń kúshimen salystyrýǵa bolmaıdy. Otbasynyń eń úlken baılyǵy – bala. «Sheshege qarap ul óser, ákege qarap qyz óser» deıdi qazaq halqy. Áke men shesheniń jaman úlgisi balaǵa tárbıe bolyp tabylady. Qazaq otbasyndaǵy tárbıeniń eń birinshi erejesi — ákesin syılaý, anasyn qurmetteý. Bul – balaǵa beriletin eń birinshi baǵa. Ata – anasyn syılap ótken bala ózgelerdi de qurmetteýge úırenedi. Halqymyzdyń danalyǵynda «Balany jastan» degen sóz bar. Sondyqtan tárbıeniń tal besikten bastalatynyn eskersek, ata–babadan kele jatqan ıbalyq pen ınabattylyqty ózimiz túpkilikti túsinip, balalarymyzǵa sol tárbıeniń nárin sińire bilsek, bul qazirgi zamanda bala tárbıesine qosqan bizdiń úlesimiz bolyp tabylar edi. Ata–ana tárbıesi – qazaq halqy úshin tolassyz taýsylmaıtyn qazyna.Ata–babalarymyz óziniń júrip ótken san ǵasyrlyq ómir joly arqyly urpaǵyn tárbıeleıtin ulttyq pedagogıkanyń sarqylmaıtyn mol qazynasyn qaldyryp otyr. Búgingi tańda naǵyz ultjandy, júregi qazaq dep soǵatyn azamattardy tárbıeleý úshin ata–ana tárbıesi eń basty, eń mańyzdy, eń qajetti tárbıe bolyp sanalýy tıis. 

«Adam tárbıeleý, óziniń týǵan uly men qyzyn tárbıeleý – azamattyń eń birinshi asa mańyzdy qoǵamdyq qyzmeti, onyń azamattyq boryshy» – dep V.A. Sýhamlınskıı aıtqandaı, bala tárbıesi otbasynan bastalatynyn ata-ana árdaıym jadynda ustaýy tıis.

Elimiz egemendik alyp, óz mártebesi bıikteı túsken shaqta eń alǵashqy alǵa qoıar mindettiń biri – bala tárbıesi – egemendi elimizdiń bolashaǵyn jalǵastyrýshy urpaq tárbıeleý. Al sol jas urpaqqa tárbıe beretin búgingi tárbıeshi – mamandar tárbıeleý men bilim berýdiń jańasha jetildirilgen ádis–tásilderin izdestirip, kúndelikti jumys barysynda jańashyl baǵyttar qarastyryp, ony ózderiniń is–tájirbıesinde qoldanyp otyrsa, bala tárbıesi alǵa basary sózsiz.

Gallámova Danelá Baýrjanovna,

Almaty qalasy, «Turan» ýnıversıtetiniń 2 kýrs stýdenti

---