InfoHub Logo

Tárbıe tal besikten bastaý alady. Al tárbıeni beretin ata ana alatyn jastyr. Al jastardy jan-jaqty qabiletti azamat etip ósirýde halyqtyq salt dástúrlerdiń tálim -tárbıeniń  bilimniń tanymdyq roli zor. Qazaq halqy — rýhanı zor baılyqtyń murageri.

Táýelsizdik týy jelbiregen egemendi elimizdiń bolashaq urpaǵyn tárbıeleýde, olardyń boıyna izettilik, qaıyrymdylyq, kishipeıildilik, ádeptilik, elin, jerin, Otanyn súıýshilik sekildi eń asyl qasıetterdi qan men janyna sińirýde osy ata-babamyzdyń salt-dástúr negizin ustansaq óte utymdy bolar edi. Sebebi qyzdy da uldy da naǵyz azamat nemese azamatsha etip tárbıeleýge ózindik baǵyty bolǵan desek artyq aıtqandyq bolmas. Nege deseńiz ul balanyń boıyna namys pen batyrlyqty ,jankeshtik pen batyldyqty boıyna daryta alǵanyn burynǵy tarıh sahnasynan da ańǵarsaq bolady . Al qyz balany tárbıeleýde burynnan kele jatqan qyzǵa qyryq ýıden tyıý dep ártúrli tıymdardy qyz tárbıesi úshin jınaqtaǵan . Erte zamannan ata-babalarymyz su­lýlyqtyń kórkem úlgisin arý qyzdyń tal boıynan kórýdi kóksegen. Gúlge tán náziktik pen batyrǵa tán batyldyq bir boıyna ja­rasqan qazaqtyń qyzdaryna tánti bolǵan jazýshylar olardy shyǵarmasyna arqaý etse, aqyndarymyz ınabattylyǵy men náziktigin ánge qosyp, óleń órnekterimen kómkergen.

«Qyz – óris, ul – qonys» dep bilgendikten qazaq halqy órisin keńeıter qyz balaǵa aı­ryqsha kóńil bólgen. «Qyz minezdi kelsin, ul ónerli kelsin» deı otyryp, «Qyzǵa qyryq úıden tyıym» jasaıdy.

Qyzǵa 40 úıden tyıym:

1. Jarysa sóıleýge

2. Jalǵyz qydyrýǵa

3. Jyrtaqtap kúlip, sypsyńdap sóıleýge

4. Orynsyz urynýǵa

5. Basqalarǵa qol tıgizýge

6. Ótirik, ósekke

7. Sýyq júris, sýmań qylyqqa

8. Kisige qaraı kerilip esineýge

9. Taltaıyp otyrýǵa

10. Shalqaıyp jatýǵa

11. Tamaqty obyrlana asaýǵa

12. Urlyq-qarlyqqa

13. Uıatty múshelerin ashyp júrýge

14. Burańdap qylymsýǵa

15. Qyzyl ińirde jatýǵa

16. Túske deıin uıyqtaýǵa

17. Kisi aldynda kıim aýystyrýǵa

18. Salt-dástúrden attaýǵa

19. Eldi ǵaıbattaýǵa

20. Úlkenderdiń jolyn kesip, atyn ataýǵa

21İshimdik pen shegimdikke

22. Urys-keriske

23. Betten alyp, bet jyrtysýǵa

24. Qaraýlyqqa, ysyrapqa

25. Rahymsyzdyq pen qatygezdikke

26. Túnde sýǵa jalǵyz barýǵa

27. Ózge jynystylarmen aralasyp jatýǵa

28. Kúıeýge qashyp tıýge

29. Ádepsiz sózge

30. Tars-turs etýge

31. Adam men janýarlardy tebýge

32. Kisini qorlap jábirleýge

33. Tákapparlyq pen saıqymazaq jasaýǵa

34. Aıǵaı súreńge

35. Shekten tys sylanyp jasanýǵa

36. Qyzǵanshaqtyq pen kúnshildikke

37. Menmendik pen ózimshildikke

38. Aldap-arbaýǵa

39. Kórseqyzarlyqqa

40. Nápsiqumarlyqqa tyıym.

Tárbıedegi basty baǵyt delingen tálim-tárbıe tujyrymdamasynda:«Árbir adam eń aldymen óz halqynyń perzenti, óz Otanynyń azamaty bolý kerek ekenin, ulttyq bolashaǵy tek ózine baılanysty bolatynyn este ustaýǵa tıis. Onyń osyndaı tujyrymǵa toqtalýyna ulttyq ádet-ǵuryptar men dástúrler kómektesedi, solar arqyly ol jalpy azamattyq mádenıetke aıaq basyp, óz halqynyń mádenı ıgiligin basqa halyqtarǵa jaqyn da túsinikti ete alady. Sondyqtan árbir urpaq óz kezi men ótkenniń taǵdyry men talaptaryn obektıvti faktorlar retinde usynyp, sol arqyly urpaqty ómirge daıarlap, olardy jınaqtalǵan tájirıbe negizinde tárbıeleı otyryp, óziniń ata-analarynyń rýhanı murasyn ıgere túsýi kerek» dep aıtylǵan.

Qazirgi kezeńdegi saıası, ekonomıkalyq jaǵdaıdyń turaqsyzdyǵy, turmystaǵy kúızelis, ultaralyq qatynastardyń shıelenise túsýi, adamgershilik qundylyqtardyń quldyraýy, bilimge, adal eńbekke degen yntasynyń azaıýy, otbasyn qurýǵa jaýapkershilikpen belsendi qaramaýy, zorlyq-zombylyq pen qatygezdiktiń bel alýy t. b máseleleri jastar tárbıesine jańasha qaraýdy talap etip otyr. Sonymen qatar qazaq halqynyń áriden kele jatqan mádenıetin jáne bilim, tálim-tárbıe berý júıesiniń negizderimen jan-jaqty tanysý búgingi kúnniń basty baǵdary, talaby desekte bolady.

Sebebi aryǵa ketpeı jaqyn aradaǵy bolǵan pandemıanyń ózi kóptegen jas otbasynyń ekige ketýine sebep boldy,birin biri tolyqtaı tanyp bilmeı óz otbasyn oıran eter jastarǵa tálim berer ata ana olarǵa tosqaýyl bola almaıtyny qaryn ashytady. Burynǵy men kázirgini salystyrý tárbıe boıynsha qazirgi zaman burynǵydan osal desem artyq aıtpaǵandyǵym . qázirgi tańda tárbıe quraly ata ana emes smartfon bolǵan zaman burynǵynyń salt dástúrin tyıymyn bárin birdeı joq etkendeı kórinedi. Degenmen smartfonga úńilmeı bgrynǵynyń kózin kórgen jolyn ýstangan ata ájelerimiz ata anamyzdyń salǵan sara joly bizdi tárbıeli bolashaq  ata anany ónegeli eteri sózsiz

Kópirbaı Sholpan Aralqyzy

---