Tarıhı ánder men kúıler
Sabaqtyń taqyryby: Tarıhı ánder men kúıler
Sabaqtyń maqsaty:
1. Bilimdik: Tarıhı ánder men kúılerdiń shyǵý tarıhy men óner ıelerinen málimet berý.
2. Tárbıelik: Qazaq halqynyń oı - armanynyń mýzykada beınelenýi men onyń ómirmen baılanystylyǵyn túsindirý, balalardy óz halqynyń mýzykalyq murasynan estetıkalyq lázzat ala bilýge tárbıeleý.
3. Damytý: a). Oqýshylardyń mýzykalyq qabiletterin halyq ánderin oryndaý jáne kúılerdi tyńdaý barysynda odan ári qaraı damytý, este saqtaý qabileti men yrǵaqtyq sezimderin odan ári damytý.
á) Mýzykalyq shyǵarmalardy qabyldaý, yqylas, mýzykalyq estý qabileti, ánshilik daýysy, oılaý, elestetý qabiletterin damytý.
Sabaqtyń kórnekiligi:
Án – kúılerge arnalǵan kúıtabaqtar, taqyrypqa baılanysty salynǵan sýretter, ánder sózi jazylǵan plakat – tar, ulttyq aspaptar, kompúter, test suraqtary.
Sabaqtyń ádisi:
Suraq – jaýap, baıandaý, oı qozǵaý, shyǵarmashylyq.
Sabaqtyń túri:
Saıys, elektrondy sabaq úlgileri, leksıa, kezdesý.
Pánaralyq baılanys:
tarıh, beıneleý, ınformatıka, óner.
Sabaqtyń júrisi:
1. Uıymdastyrý kezeńi:
a). Oqýshylar sabaqqa kompúter arqyly jiberilgen «Saryarqa»
kúıiniń áýenimen kiredi.
á). Mýzykalyq sálemdesý.
• Oqýshylar, bizdiń búgingi án sabaǵymyzǵa oblys mektepterinen kóptegen qonaqtar qatysyp otyr, osy shańyraq ıeleri retinde qosh keldińizder deımiz!
• Sabaǵymyzdyń alǵashqy bólimin ótken taqyryptarǵa baılanysty qaıtalaý, bilimderimizdi tıanaqtaý maqsatynda saıys túrinde ótkizemiz.
1 - qatar - Tuıaqtas
2 - qatar - Shańqobyz
3 - qatar - Asataıaq
3 topqa qoıylatyn suraqtar:
1. Balalar, búgingi sabaq bizdi ánmen qarsy aldy ma, álde kúı sazymen be?
2. Kúı jeke aspapta oryndaldy ma? Álde orkestrmen oryndaldy ma?
3. Kúı qaı kompozıtor kúıi jáne qandaı kúı edi?
4. 1 - toqsanda bul kúımen qaı taqyrypty ótkende tanysqan edik?
5. Kúı tartý mektebiniń qandaı túrlerin bilesińder?
6. « Saryarqa» kúıi qaı túrine jatady?
7. Shertpe kúıge mysal keltire alasyńdar ba?
8. Sonymen, jalpy kúı degenimiz ne?
9. Tórt túlik malǵa arnalǵan án - kúıler taqyrybynda qandaı kúılermen tanystyq?
10. Ánniń, kúıdiń jaı, ortasha ne tez oryndalýy mýzyka tilinde qalaı atalady?
11. Keıbir kúıshiler jıyn – toılarda tez, jyldam óz janynan bir kúıdi shyǵaryp
tastaıdy, ondaı kúıshilerdi qalaı ataımyz?
12. Tek sýyryp salma kúıshiler bolady dep oılaısyńdar ma?
13. Óziniń anasyna arnap kúı shyǵarǵan qaı kúıshini bilesińder, kúıiniń atyn ata?
14. Ózine arnap kúı shyǵarǵan kúıshi, kúıiniń atyn atańdar?
15. Qandaı dınamıkalyq belgilermen tanystyq?
Kartochkalar:
1 – topqa:
« Zarlanasyń aq eshki - aı, laǵyńa, oı – dúnıe – aı...»
- Án kimniń áni, qandaı án edi?
- Bul qaı taqyrypqa arnalǵan?
2 – topqa:
« Bir jesir kempirdiń jalǵyz balasy bolady...»
- Osy ańyzǵa baılanysty shyqqan qandaı kúı, avtory kim?
- Kúıdi qandaı aspap oryndaıdy?
3 – topqa:
« Osy ómirge laıyq, otty jaǵyp...»
- Qandaı án, qaı taqyrypqa arnalǵan?
- Osy taqyrypqa baılanysty taǵy qandaı ándi bilesińder?
Saıys bólimin qorytyndylaý.
Búgingi kezekti taqyrybymyz - « Tarıhı ánder men kúıler» dep atalady.
1. « Elim – aı» áni sózinen 2 shýmaq oqylady.
Qysqasha mazmuny beriledi:
• Qazaq halqynyń tarıhyndaǵy eń aýyr kezeń 1723 jyly bolǵan Jońǵar shapqynshylyǵy. Bul soǵys qazaq halqyn týǵan jerinen, atamekeninen, aǵaıyn týystarynan aıyrdy. Dúrlikken el shubyryndy bolyp kóship, Qarataýǵa qaraı bettedi. Sóıtip dúnıege « Elim – aı» áni
2. Án kúıtabaqtan tyńdalady.
• Bul án qazaq halqynyń basynan ótken tarıhı oqıǵany, shyn – dyqty beıneleıdi, al mundaı ánderdi « tarıhı ánder» deımiz. Sonymen «Elim – aı» áni qandaı ánge jatady eken?
3. Sýretke kelý ( plakatqa salynǵan ), oqýshylardy sóıletý.
• Sol kezdegi tarıhty beıneleıtin sýret oqýlyqtaryńda da beril - gen eken, endi osy sýret boıynsha óz oılaryńdy áńgimelep berseńder.
4. Elektrondy sabaqtan ándi tyńdatý.
• Endi monıtorǵa nazar aýdaraıyq, elektrondy sabaqtaǵy ózde – riń sıaqty balalardyń « Elim – aı» ánin oryndaýlaryn tyń – dap kórelik.
5. Elektrondy sabaqtaǵy saz syrnaı únine oqýshylardy qosý.
• Osy balalar sıaqty ózimiz de bul ándi oryndaı alamyz ǵoı, solaı ma, endeshe saz syrnaı únine qosylyp ózimiz aıtyp kóreıikshi, aldymen aspapta ándi bir ret tyńdap alaıyq. Endi áýenge qosylyp oryndaımyz.
• Án sózi, áýeninen qazaq halqynyń basyndaǵy qaıǵyny, qıyn kezeńdi baıqaýǵa bola ma?
6. Halqymyzdyń basynan ótken tarıhı oqıǵalarǵa arnalyp án ǵana emes, kúıler de
shyqqan. Ondaı kúılerdi tarıhı kúıler deımiz, sondaı kúılerdiń biri – Asanqaıǵy
atamyzdyń «El aıyrylǵan» kúıi, bul kúıde de atameken jerinen aıyrylǵan halyq
muńy, qaıǵysy beınelengen. Qazir bul kúıdi mektebimizdegi ónerpaz kúıshi Syrym
Qaparovtyń oryndaýynda tyńdap kórelik.
7. Osyndaı tarıhı oqıǵalar ár ǵasyrda, ár zamanda bolyp turǵan. 1832 - 36 jyldary
halyq taǵdyry úshin atqa mingen Isataı ıen Mahambet atalarymyzǵa kúıshi atamyz
Qurmanǵazy « Kishkentaı» degen kúıin arnaǵan. Al 1916 jylǵy ult – azattyq qozǵalysqa arnap Dına ájemiz « 16 – jyl» atty kúı shyǵarǵan. Qazir Qurmanǵazy atamyzdyń « Kishkentaı» kúıin elektrondy sabaqtan tyńdap kórelik.
8. Búgingi « Tarıhı ánder men kúıler» taqyrybyna arnalǵan jańa sabaǵymyzdy
elektrondy oqýlyqtan alynǵan test jumysymen qorytyndylaımyz.
( test ótkizý, qorytyndylaý )
9. Eldiń eldigin, erdiń erligin kórsetip, ata – babalarymyz mura etip qaldyrǵan
ulan – baıtaq jerimizdiń búgingi urpaǵy - « Týǵan el» ánimen tanysaıyq.
- Án avtorlarymen tanysý.
- Án sózimen tanysý, mazmunyn ashý.
- Án áýenimen tanystyrý.
- Oqýshylardyń úırenýi. ( 1 - 2 shýmaǵy )
Ándi oqýshylar ulttyq aspaptarda ( asataıaq, múıiz syrnaı, tuıaqtas ) súıemeldep
oryndaıdy.
10. Batyr bolǵan babańnan,
El qorǵaýdy úıreniń!
Arý bolǵan anańnan,
Ar qorǵaýdy úıreniń!
Týyp - ósken jerim dep,
Jer qorǵaýdy úıreniń! – degendeı, týǵan el, týǵan jer tarıhyn qasterleıtin urpaq, ata mekendi alǵa apara –
tyn azamat bolyp ósińder degen tilekpen sabaǵymyzdy aıaqtaımyz.
«Tarıhı ánder men kúıler» taqyrybyna baılanysty elektrondy oqýlyqtan alynǵan
T E S T
1. 1723 jylǵy tarıhı oqıǵaǵa arnalǵan qazaqtyń halyq áni?
a) « Elim meniń»
á) « Elim – aı»
b) « Týǵan jer»
2. «Elim - aı» áni qandaı aspapta oryndalǵan?
a) Asataıaq
á) Saz syrnaı
b) Jetigen
3. Qurmanǵazy qandaı mýzykalyq aspapta oryndaǵan?
a) Dombyra
á) Qobyz
b) Sybyzǵy
4. Han qandaı kúıde dombyra shanaǵyna qorǵasyn quıǵyzdy?
a) « Qulager»
á) « Qara jorǵa»
b) « Aqsaq qulan»
5. « El aıyrylǵan» kúıin kim shyǵarǵan?
a) Qurmanǵazy
á) Dına
b) Asanqaıǵy
6. Qurmanǵazy atanyń alǵashqy kúıi?
a) « Kishkentaı»
á) « Serper»
b) « Adaı»
Sabaqtyń maqsaty:
1. Bilimdik: Tarıhı ánder men kúılerdiń shyǵý tarıhy men óner ıelerinen málimet berý.
2. Tárbıelik: Qazaq halqynyń oı - armanynyń mýzykada beınelenýi men onyń ómirmen baılanystylyǵyn túsindirý, balalardy óz halqynyń mýzykalyq murasynan estetıkalyq lázzat ala bilýge tárbıeleý.
3. Damytý: a). Oqýshylardyń mýzykalyq qabiletterin halyq ánderin oryndaý jáne kúılerdi tyńdaý barysynda odan ári qaraı damytý, este saqtaý qabileti men yrǵaqtyq sezimderin odan ári damytý.
á) Mýzykalyq shyǵarmalardy qabyldaý, yqylas, mýzykalyq estý qabileti, ánshilik daýysy, oılaý, elestetý qabiletterin damytý.
Sabaqtyń kórnekiligi:
Án – kúılerge arnalǵan kúıtabaqtar, taqyrypqa baılanysty salynǵan sýretter, ánder sózi jazylǵan plakat – tar, ulttyq aspaptar, kompúter, test suraqtary.
Sabaqtyń ádisi:
Suraq – jaýap, baıandaý, oı qozǵaý, shyǵarmashylyq.
Sabaqtyń túri:
Saıys, elektrondy sabaq úlgileri, leksıa, kezdesý.
Pánaralyq baılanys:
tarıh, beıneleý, ınformatıka, óner.
Sabaqtyń júrisi:
1. Uıymdastyrý kezeńi:
a). Oqýshylar sabaqqa kompúter arqyly jiberilgen «Saryarqa»
kúıiniń áýenimen kiredi.
á). Mýzykalyq sálemdesý.
• Oqýshylar, bizdiń búgingi án sabaǵymyzǵa oblys mektepterinen kóptegen qonaqtar qatysyp otyr, osy shańyraq ıeleri retinde qosh keldińizder deımiz!
• Sabaǵymyzdyń alǵashqy bólimin ótken taqyryptarǵa baılanysty qaıtalaý, bilimderimizdi tıanaqtaý maqsatynda saıys túrinde ótkizemiz.
1 - qatar - Tuıaqtas
2 - qatar - Shańqobyz
3 - qatar - Asataıaq
3 topqa qoıylatyn suraqtar:
1. Balalar, búgingi sabaq bizdi ánmen qarsy aldy ma, álde kúı sazymen be?
2. Kúı jeke aspapta oryndaldy ma? Álde orkestrmen oryndaldy ma?
3. Kúı qaı kompozıtor kúıi jáne qandaı kúı edi?
4. 1 - toqsanda bul kúımen qaı taqyrypty ótkende tanysqan edik?
5. Kúı tartý mektebiniń qandaı túrlerin bilesińder?
6. « Saryarqa» kúıi qaı túrine jatady?
7. Shertpe kúıge mysal keltire alasyńdar ba?
8. Sonymen, jalpy kúı degenimiz ne?
9. Tórt túlik malǵa arnalǵan án - kúıler taqyrybynda qandaı kúılermen tanystyq?
10. Ánniń, kúıdiń jaı, ortasha ne tez oryndalýy mýzyka tilinde qalaı atalady?
11. Keıbir kúıshiler jıyn – toılarda tez, jyldam óz janynan bir kúıdi shyǵaryp
tastaıdy, ondaı kúıshilerdi qalaı ataımyz?
12. Tek sýyryp salma kúıshiler bolady dep oılaısyńdar ma?
13. Óziniń anasyna arnap kúı shyǵarǵan qaı kúıshini bilesińder, kúıiniń atyn ata?
14. Ózine arnap kúı shyǵarǵan kúıshi, kúıiniń atyn atańdar?
15. Qandaı dınamıkalyq belgilermen tanystyq?
Kartochkalar:
1 – topqa:
« Zarlanasyń aq eshki - aı, laǵyńa, oı – dúnıe – aı...»
- Án kimniń áni, qandaı án edi?
- Bul qaı taqyrypqa arnalǵan?
2 – topqa:
« Bir jesir kempirdiń jalǵyz balasy bolady...»
- Osy ańyzǵa baılanysty shyqqan qandaı kúı, avtory kim?
- Kúıdi qandaı aspap oryndaıdy?
3 – topqa:
« Osy ómirge laıyq, otty jaǵyp...»
- Qandaı án, qaı taqyrypqa arnalǵan?
- Osy taqyrypqa baılanysty taǵy qandaı ándi bilesińder?
Saıys bólimin qorytyndylaý.
Búgingi kezekti taqyrybymyz - « Tarıhı ánder men kúıler» dep atalady.
1. « Elim – aı» áni sózinen 2 shýmaq oqylady.
Qysqasha mazmuny beriledi:
• Qazaq halqynyń tarıhyndaǵy eń aýyr kezeń 1723 jyly bolǵan Jońǵar shapqynshylyǵy. Bul soǵys qazaq halqyn týǵan jerinen, atamekeninen, aǵaıyn týystarynan aıyrdy. Dúrlikken el shubyryndy bolyp kóship, Qarataýǵa qaraı bettedi. Sóıtip dúnıege « Elim – aı» áni
2. Án kúıtabaqtan tyńdalady.
• Bul án qazaq halqynyń basynan ótken tarıhı oqıǵany, shyn – dyqty beıneleıdi, al mundaı ánderdi « tarıhı ánder» deımiz. Sonymen «Elim – aı» áni qandaı ánge jatady eken?
3. Sýretke kelý ( plakatqa salynǵan ), oqýshylardy sóıletý.
• Sol kezdegi tarıhty beıneleıtin sýret oqýlyqtaryńda da beril - gen eken, endi osy sýret boıynsha óz oılaryńdy áńgimelep berseńder.
4. Elektrondy sabaqtan ándi tyńdatý.
• Endi monıtorǵa nazar aýdaraıyq, elektrondy sabaqtaǵy ózde – riń sıaqty balalardyń « Elim – aı» ánin oryndaýlaryn tyń – dap kórelik.
5. Elektrondy sabaqtaǵy saz syrnaı únine oqýshylardy qosý.
• Osy balalar sıaqty ózimiz de bul ándi oryndaı alamyz ǵoı, solaı ma, endeshe saz syrnaı únine qosylyp ózimiz aıtyp kóreıikshi, aldymen aspapta ándi bir ret tyńdap alaıyq. Endi áýenge qosylyp oryndaımyz.
• Án sózi, áýeninen qazaq halqynyń basyndaǵy qaıǵyny, qıyn kezeńdi baıqaýǵa bola ma?
6. Halqymyzdyń basynan ótken tarıhı oqıǵalarǵa arnalyp án ǵana emes, kúıler de
shyqqan. Ondaı kúılerdi tarıhı kúıler deımiz, sondaı kúılerdiń biri – Asanqaıǵy
atamyzdyń «El aıyrylǵan» kúıi, bul kúıde de atameken jerinen aıyrylǵan halyq
muńy, qaıǵysy beınelengen. Qazir bul kúıdi mektebimizdegi ónerpaz kúıshi Syrym
Qaparovtyń oryndaýynda tyńdap kórelik.
7. Osyndaı tarıhı oqıǵalar ár ǵasyrda, ár zamanda bolyp turǵan. 1832 - 36 jyldary
halyq taǵdyry úshin atqa mingen Isataı ıen Mahambet atalarymyzǵa kúıshi atamyz
Qurmanǵazy « Kishkentaı» degen kúıin arnaǵan. Al 1916 jylǵy ult – azattyq qozǵalysqa arnap Dına ájemiz « 16 – jyl» atty kúı shyǵarǵan. Qazir Qurmanǵazy atamyzdyń « Kishkentaı» kúıin elektrondy sabaqtan tyńdap kórelik.
8. Búgingi « Tarıhı ánder men kúıler» taqyrybyna arnalǵan jańa sabaǵymyzdy
elektrondy oqýlyqtan alynǵan test jumysymen qorytyndylaımyz.
( test ótkizý, qorytyndylaý )
9. Eldiń eldigin, erdiń erligin kórsetip, ata – babalarymyz mura etip qaldyrǵan
ulan – baıtaq jerimizdiń búgingi urpaǵy - « Týǵan el» ánimen tanysaıyq.
- Án avtorlarymen tanysý.
- Án sózimen tanysý, mazmunyn ashý.
- Án áýenimen tanystyrý.
- Oqýshylardyń úırenýi. ( 1 - 2 shýmaǵy )
Ándi oqýshylar ulttyq aspaptarda ( asataıaq, múıiz syrnaı, tuıaqtas ) súıemeldep
oryndaıdy.
10. Batyr bolǵan babańnan,
El qorǵaýdy úıreniń!
Arý bolǵan anańnan,
Ar qorǵaýdy úıreniń!
Týyp - ósken jerim dep,
Jer qorǵaýdy úıreniń! – degendeı, týǵan el, týǵan jer tarıhyn qasterleıtin urpaq, ata mekendi alǵa apara –
tyn azamat bolyp ósińder degen tilekpen sabaǵymyzdy aıaqtaımyz.
«Tarıhı ánder men kúıler» taqyrybyna baılanysty elektrondy oqýlyqtan alynǵan
T E S T
1. 1723 jylǵy tarıhı oqıǵaǵa arnalǵan qazaqtyń halyq áni?
a) « Elim meniń»
á) « Elim – aı»
b) « Týǵan jer»
2. «Elim - aı» áni qandaı aspapta oryndalǵan?
a) Asataıaq
á) Saz syrnaı
b) Jetigen
3. Qurmanǵazy qandaı mýzykalyq aspapta oryndaǵan?
a) Dombyra
á) Qobyz
b) Sybyzǵy
4. Han qandaı kúıde dombyra shanaǵyna qorǵasyn quıǵyzdy?
a) « Qulager»
á) « Qara jorǵa»
b) « Aqsaq qulan»
5. « El aıyrylǵan» kúıin kim shyǵarǵan?
a) Qurmanǵazy
á) Dına
b) Asanqaıǵy
6. Qurmanǵazy atanyń alǵashqy kúıi?
a) « Kishkentaı»
á) « Serper»
b) « Adaı»
You Might Also Like
