InfoHub Logo

Táýelsizdik – qasıetti uǵym! Biz – táýelsizdikten múshel jas keıin týylǵan urpaqtar ol týraly ne bilemiz? Qazaqstannyń KSRO quramyndaǵy 15 odaqtas respýblıkalardyń biri bolǵanyn bilemiz. Táýelsizdikti jarıalaý úshin egemendik týraly deklarasıa, táýelsizdiktýraly zań, Qazaqstannyń tuńǵysh zańy qajet boldy. Osy úsheýi Qazaqstan táýelsizdigin pash eter mańyzdy tarıhı qujattar edi. 1991 jyly 16-jeltoqsanda «Qazaqstan Respýblıkasynyń memlekettik táýelsizdigi týraly» Zańy qabyldanyp, Qazaqstan ózin táýelsiz respýblıka retinde jarıalady. Elimizdiń táýelsizdigin alǵash moıyndaǵan, qýana qabyldaǵan baýyrlas Týrkıa eli boldy.  Mektep qabyrǵasynda júrip, egemendik týraly deklarasıanyń 1990 jyly 25-qazanda, zańymyzdyń 1995 jyly 30-tamyzda qabyldanǵanyn jattap óstik. 

Osy mektep oqýshylarǵa beriletin jalpy maǵlumat, jattandy sandardyń tereńine úńiler bolsaq... Ata-babamyz bilektiń kúshimen, naızanyń ushymen qorǵaǵan keń-baıtaq, táýelsiz elde týyp-óskenime keýde kere maqtanam! Qazaq balasynyń «Meniń elim, meniń jerim!» dep eshkimge jaltaqtamaı, qazaqtyń úsh júziniń basyn bir týdyń astyna biriktirip ketken ata-babamyzdyń danalyǵy men parasattylyǵy. Jerin jaýǵa taptatpaımyn, ulyn qul, qyzyn kúń qylmaımyn dep talaı batyrlarymyz jer jastanǵan.

Orta Azıanyń kindiginde ornalasqan, jeri qunarly, ormany bar, taýy bar, jeriniń  asty qazyna men baılyqqa toly elimizge kimder kóz alartpady deseńizshi?! Tamyryn tereńge jaıǵan tarıhymyzdyń, elimizdiń el bolyp qalyptasýyna myńdaǵan jyldar ketti. Qarakereı Qabanbaı, Qanjyǵaly Bógenbaı, Shapyrashty Naýryzbaı, Raıymbek batyrlardyń qany sińgen qasıetti atameken azat bolýǵa, táýelsiz bolýǵa tıisti de! 

Batysy men shyǵysy, ońtústigi men soltústigi túrli memlekettermen astasyp jatqan ulan-ǵaıyr Otan bizde ǵana bar. Qazaq dalasyna Eýropanyń birneshe memleketi sıady. Jeriniń kólemi jaǵynan álem boıynsha toǵyzynshy orynda turǵan Qazaqstan talaı eldiń armany desek te bolady. Otany joq, jeri joq qanshama halyq bar? 

Biz búgingi urpaq «Qobylandy», «Alpamys» jyrynan bastaý alǵan el men jerdi qorǵaýdaǵy qaharmandyqty osy batyrlar jyrynan bastap, analarymyzdyń áldıi, ájelerimizdiń ertegisimen qazaq degen jaýynger de, erjúrek batyrlar urpaǵy ekenimizdi bilemiz, ár maqtan tutamyz.

Keshegi jeltoqsan oqıǵasy kezinde qazaqtyń tili men namysyn qorǵaýda da namysyn taptatpaǵan, rýhyn asqaqtatqan aǵa-ápkelerimizdiń isi bizge úlgi. Baýyrjan Momyshuly men Qasym Qaısenov sıaqty batyrlarymyz, Talǵat Bıgeldınov sıaqty ushqysh atalarymyz men Mánshúk Mámetova, Álıa Moldaǵulova apalarymyz tek Qazaqstandy emes 15 odaqtas respýblıkany qorǵady. 

Biz táýelsizdikten keıin týylsaq ta, táýelsizdik degen bir ǵana sózge búkil tarıhymyz, jyr-dastandarymyz, salt-dástúrimiz,  babalarymyzdyń ar-namysy turǵanyn túsinemiz. El men jerdiń bir ýys topyraǵyn taptatpaımyn, bir túp jýsanyn bastyrmaımyn dep kúresken babalardyń teri men qylyshynyń shyńylyn elestete alamyz. Sebebi biz Qazaqstan atty qasıetti jerdiń ıesimiz! 

16-jeltoqsan – elimizdiń egemendigin jarıalaǵan kún. Sol kúni kógimizde táýelsizidik týy jelbiredi. Sodan beri 30  jyl ótti. Osy óshpes jyldar belesinde Qazaqstan ekonomıkasy qaryshtap damydy. Saıasattaǵy syndarly baǵyt óz jemisin berýde. Bereke-birliktiń arqasynda álem tanyǵan irgeli memlketke aınaldyq. Qazaqstannyń jańa dáýirde qol jetkizgen barlyq tabysynyń qaınar kózi – táýelsizdik. Táýelsiz el bolǵandyǵymyzdyń arqasynda ǵana Qazaqstannyń sózi men isin búkil álem tanydy. Dúnıeniń bir buryshynda qazaq degen halyqtyń úlken ister tyndyra alatyn óresi myqty, órisi keń halyq ekenin álem bildi. 

Qazirgi táýelsiz el – ata-babamyzdyń oryndalǵan shuǵylaly armany, sarǵaıyp kútken saǵynyshy. Sondyqtan da táýelsizdik tarıhy arnaıy áńgimege úzdiksiz tıek bolarlyqtaı uly taqyryp ekendigin qazirgi urpaq eshqashan esten shyǵarmaıdy. Tarıhtyń tereńine úńilip, árbir tas betinde qalǵan tańbalarǵa qarap babalarymyz jasap kele jatqan dáýirlerdiń esebinde ketken shaıqastar, ashtyq, jaý tylynda qalǵan jurttyń árbir qany men kóz jasyna qarap táýelsizdiktiń qandaı qıyndyqtarmen kelgenin sezemiz.

Men kóginde kók baıraǵy jelbiregen táýelsiz Qazaqstannyń azamaty ekendigimdi jer sharynyń qaı jerine barsam da maqtan etip aıta alamyn. Búginderi Qazaqstan Respýblıkasy táýelsiz, eńsesi bıik, basqa damyǵan memlekettermen terezesi teń, keregesi keń egemendi memleket bolyp qalyptasty. Ata-babamyzdan qanmen berilgen ójettik, qaısarlyq sıaqty qasıetter bolashaq urpaqty da tek alǵa, jańa belesterge jeteleıtini anyq. Shyǵystan altyn kún nuryn tógip, erkindiktiń samaly esken osy kezeńniń baıandy bolatynyna kámil senemin.
Qazaqstan - egemendigin alǵan jas memleket. Qazaq halqy egemendi el bolamyz dep talaı tar jol taıǵaq keshti, sondyqtan men táýelsizdikti taýsylmas tarıh dep bilemin.

Tuńǵysh ret qolymyzǵa tıgen táýelsizdiktiń asyl qusyn ushyryp almaı berik ustaý búgingi urpaqtyń qolynda. Sondyqtan, egemendi elimizdiń qazirgi óskeleń urpaqtaryna táýelsizdiktiń tarıhyn tereńirek túsindirý, qasterlete bilý barshamyzdyń mindetimiz.

Jyldan-jylǵa damyp, órkendep kele jatqan bizdeı jas memlekettiń aldaǵy jetistikteri óte mol dep nyq senimmen aıtýǵa bolady. Elimizdiń týy kókte qalyqtap, yntymaǵy jarasqan el bolaıyq!

Ibrahım Birlik Erdáýletuly

Ál-Farabı atyndaǵy QazUÝ

jýrnalısıka mamandyǵynyń 1-kýrs stýdenti

 

Qudaıbergenov Serǵazy Erejepuly

Ál-Farabı atyndaǵy QazUÝ

Dintaný jáne mádenıettaný kafedrasynyń oqytýshysy

mádenıettaný magıstri, PhD doktorant

---