InfoHub Logo

Boshaı aǵam eske salmaǵanda, Alash kósemi Álıhan Bókeıhanov bolmaǵanda «dúńgáná» bop ketken keıingi urpaǵy babasynyń zıratyn izdeı qoıar ma edi?.. Kúmanym bar. Áıteýir, Ergenekti, onyń ishinde Kókjarly ekenin bilemiz. Óz ákesi Ulatemir. Odan ármen qaza bersek, jyl sanaýymyzdyń 91-jyly ıisi túrki túgel jınalyp Ergenektiniń atajurty Otykennen oryn tepkenin tarıh aıǵaqtap beredi. Osy óńirde tyrp etpeı jatyp, 551-jyly Turan ımperıasyn (Uly Túrik qaǵanaty) jarıalap, qalyń Naıman batysqa qaraı jyljyǵanda Ergenektiniń bir butaǵy Kókjarly atajurtynda (Tór Altaı men Ór Altaıda) HÚİİİ ǵasyrǵa deıin qala berdi. Onjeti men onsegizdiń ortasynda Jońǵar shapqynshylyǵy kezinde Arqaǵa aýyp, ýaqytsha Taıatqan-SHunaqta otyrdy. Qalmaqtardyń da jetiskeni shamaly. Áýelde Qytaıdy shabaıyn dep turǵan jońǵarlardy Reseı men Qytaı qazaqtarǵa aıdap salyp, Edil boıyna jetkende endi ózderi qysa bastady: quryp ketpeıin deseńder tilińdi ózgert, dinińdi ózgert, tirligińdi ózgert degen soń amalsyzdan keri qaıtty. «Ocherkı po ıstorıı kalmykskogo naroda» degen kitaptarynda qalmaq tarıhshylary: biz óz tragedıamyzdy ózimiz jasadyq, aıtaqqa erip tynysh jatqan aǵaıyn qazaqtarda nemiz bar edi dep jazady. Qaıtarda jaýdy Abylaı qoly elsiz, sýsyz óńirge yǵystyryp, Qaratal ózenin býyp tastaǵan. Qalmaq hany Obashynyń tańdaýly degen on myńǵa jýyq áskerin túgel qyryp jiberip, bala-shaǵasy aralas ábden álsiregen jurtyn Obashy qorshaýdan zorǵa alyp shyǵypty. Bul Moıynty boıyndaǵy 1771 jylǵy alty kúnge sozylǵan joıqyn soǵys. Jerdiń «Qalmaq qyrylǵan» atalýy da osydan. Qarataı batyr sadaqtyń ý jaqqan jebesinen opat bolsa kerek. Súıegin Abylaı stavkasy turǵan tóbeniń basyna ardaqtap jerlegen. Mazardy eshkiniń maıy men jylqynyń qylynan, bıeniń sútimen shylap sary balshyqtan soqqan eken. El bastap, erlik jasaǵan batyrdyń kúmbezi Taıatqan-SHunaqta qaldy da ataǵyn artyndaǵy jurty Tór Altaıǵa ala ketti. Búginde tutas bir aýdan Qarataı eli bolyp otyr. Aýdannyń burynǵy ákimi Serik Zaınýldın batyr atyndaǵy baq ashyp edi, qyzmet babymen Zaısanǵa (durysy Jaısań) aýysýyna baılanysty eskertish qoıýdy jańa basshy Arman İlıasulyna amanat qylyp tastap ketti... Qarataı batyr týraly tolyq málimetti Qaıyrdy Nazyrbaevtiń «Qarataı babanyń zıraty qalaı tabyldy?» degen ocherkinen oqýlaryńyzǵa bolady («Elorda» baspasy 2008 jyl).

---