InfoHub Logo

Táýelsizdik - sanǵasyrlyq ata-baba ańsaýy. Tógilgen annyń, suralǵan jannyń, ezilgen júrek pen aǵylǵan terdiń óteýi, keleshek urpaqqa  sary maıdaı saqtaý úshin berilgen uly amanat. Táýelsizdik túsingen adamǵa álemniń eń birinshi keremeti. Óıtkeni, táýeldilikpen eshbir keremet buıyrmasy anyq. Qanshama jyldar, ǵasyrlar boıy ózgeniń tepkisi men otarshyldyǵy, janshýy, ádiletsizdigi árbir adamnyń namysyna tıip, táýelsizdikti ańsatary anyq. Men táýelsizdikke jetý jolyndaǵy ata-baba tózimine, namysyn qaıraǵanyna, eli, jeri úshin janyn sadaǵa  etkenine qaıran qaldym. Tarıhynyń tereń tamyryn ata-babanyń kórgen qasiretin qazirgi beıbit kún nári sýsyndatqan ispettes. Osy  táýelsizdik arqasynda bizdiń atqan tańymyz araıly, shyqqan kúnimiz shýaqty, aspanymyz kógildir jáne qyranymyz aınala samǵaýda.  Qazynaly, keń baıtaq jerimizdiń qansha topyraǵyna aýnaımyz desekte, qaı túkpirine barsaq ta esh qyspaqtaýsyz «kele ǵoı, qazaǵym» - dep meıirlengen elimizde, sheksiz de shetsiz shuraıly jerimizde qansha erkelesek te óz erkimiz.

Iá, men táýelsizdik ata-babamyzdyń ashshy termen kelgen tátti jeńisi dep bilemin.  Beıbit  ómir  jolyndaǵy  kúreske  sholý  jasaǵanymyz  laıym. Kezinde qazaq  eli  shekara  bólinbeı  jer  úshin  talaı  márte  keýdesin  oqqa  tosty.  Shybyn  jandary  keýdesinen  shyqqansha  aıanyp  qalǵan joq.  Jerge  kúres  jolyndaǵy  ár  jeńis  óz  jemisin  bergen  saıyn,   elimizdiń  rýhy  qaıraldy,   namysy  shyńdaldy, uıymshyldyq kúsheıip,   «bir  jaǵadan  bas, bir  jeńnen  qol  shyǵaryp»  aqyrynda  soǵys  sońy  ulan-asyr  keń  baıtaq  jerdi  qanjyǵamyzǵa baılap  berdi. Alaıda,   osydan  keıin  de  qazaq  eliniń  basyna  úıirilgen  tuman  seıildi  dep  aıta  almaımyn. Orys  otarshyldyǵy qazaq  eliniń  shańyraǵyna  aman-saýsyz  kirip,   qyzyn  kúń, ulyn  qul  etýden  taıynbady. Quıtyrqy  josparlarymen  qazaq  ishinde bytyrańqylyq  ornatty,   qazaqty  bir-birimen  qas  qylyp  qoıý  arqyly aqyrynda  qazaqqa  ústemdik  qyldy. Tań  men túndi  ajyrata  almastaı qarańǵylyq  túbine  ár  kúnin  úreılene  qarsy  aldyrdy.  Talaı  eliniń  namysyn  qorǵaǵan  bozdaqtardyń   tabanyn  jer  bastyrýǵa qımady.  Asharshylyqty  qoldan  jasap,   halqymyzdyń  birshama  paıyzyn  qyryp  saldy, urpaǵyn  saqtap  qalǵysy  kelgen birtalaı qazaq  óz jerinen  ketýge  májbúr  boldy.  Bertin  kele,   alashordashylardyń   sańyraýǵa  aınalǵan  qazaqtyń  kózin  ashyp, saýatty  bolýyna  jaǵdaı  jasaǵanyna  orys  úkimeti  qarap  qalsyn  ba? Qazaqtyń   oıanýyna  úndegen  bilimpazdardyń  da  birin  qaldyrmady. Osyndaı  talaı  áreket  qurbanyna  aınalǵan  qazaq jastary  endigi «ne  kórsek  te  birge!"  degen  maqsatpen  sońǵy  bar   kúshin  jınap, ólispeı  berispeýge  bet burdy. Olardyń  endigi  oılaǵany  qazaqqa  qazaq  basshy  edi.  Sol  uranmen  beıbit  sherýge  shyqty. Bul  joly  da  qazaq  aıaýsyz  tepkige  ushyrady.  Jastarymyzdy  qyryp  salýǵa  bekingen  zulmat  bozdaqtarymyzdyń  qanyn  sýsha  aǵyzdy,  qystyń  qaqaǵan  sýyǵyna ústirtti,   qyzdarymyzdyń  shashynan  arbasha  súıredi, uldarymyzdy  túrmege  toǵytyp, jyndy  jasady. Biraq bul áreketinen dym  óngen  joq. Qazaq  jurtynyń  bul  joly  qarasy  qalyń  boldy,   bul  joly  bárine  tótep  berdi. Bul  1986 yzǵarly jyldyń kelbeti  edi... Amaly  quryǵan  sumdar   aqyry  qazaq  táýelsizdigin,   basshylyǵyn  óz  qolymyzǵa  berdi. Osylaısha, 1991 jyldyń 16  jeltoqsany Táýelsizdik  kúni  bolyp  jarıalandy.  Qazaqtyń  kúıreýge  aınalǵan,   sóngen  úmiti  qaıta  jandy.

Qorytyndylap aıtar bolsam, táýelsizdik jolyndaǵy qaıǵy-qasiretti biz kórmedik. Ondaı aýyr qıynshylyqqa tózbes pe edik bálkim. Alaıda,   ata-babamyz sol qıynshylyqty biz kórmes úshin kúreskenin umytpaıyq. Moınymyzdaǵy amanat júgi aýyr. Odan aıyrylsaq qazaq taǵdyryn otqa laqtyrǵanmen para-par bolamyz. Sol sebepti de ózimizden keıingi urpaqqa amanatqa qıanat jasamaýdy úıretip, amannattaǵanymyz abzal.

Eńlik Jumash

---