InfoHub Logo

Dáýleti shalqyǵan, elge bedeli artqan bir ulyqtyń tóskeıdi jaılaǵan qaptaǵan qalyń jylqysynyń ishinde mápelegen qońyr tulpary bolypty. Qońyr at qamys qulaq, tik baqaı, bóken qabaq, sińirli, alys adymdy zor deneli attyń sulýy atanady. Ulyq qońyr júırikti kermege baılap sylap-sıpap, mápelep kútýshi qoıyp, túnde kúzettirip baqtyrady. Tulpardy aýyl arasynda emes, el ishinde bas qosatyn uly dúrmekke ǵana minip, rý-rýdy qamtyǵan úlken toılarda báıgege qosady.

El ishinde jylqyǵa arnap tartylyp júrgen kúılerdiń birde-birin qońyrdyń júıriktigine teń kórmegen ulyq: «Qońyr attyń júrisin kúıge túsirgen dombyrashy bolsa atan túıe jetektetip, at mingizip, kıit kıgizemin», — dep búkil elge jarıa shashady. Talaı kúıdi tamyljyta shertken kúıshiler hal-qadarinshe kúı shyǵarady. Biraq kúıshilerdiń oılanyp-tolǵanyp shyǵarǵan kúıleri ulyq kóńilinen shyqpaıdy. El ishine ańyzǵa aınalǵan bul oqıǵaǵa qulaq quryshy qanǵan kórshiles rýdyń ulyǵy qońyr júırikti urlap almaq bolady. Bir qý jigittiń qasyna asqan sheber dombyrashy qosyp, qońyr júırikti urlap ákelýge attandyrady. Uzaq jol júrip sharshaǵan ekeýi el shetine kelgenmen maqsattaryna jete almaı dal bolady. «Onda ne bar deısiń táıiri! Alamyz da qaıtamyz», — degen oılar qur úmittiń bulańy bolady da shyǵady. Ulyq ordasynyń qasyndaǵy kermege baılaǵan qońyr júırik kúndiz-túni kúzetýli. Kúndiz kútýshi basy-qasynan uzamaıdy. Túnde qoı kú-
zetken qyz-kelinshekter aınala qorshap alaqanda ustaıdy. Qý jigit pen dombyrashy áldeneshe kún toryp ala almaıtyndaryna kózi jetedi. Qasyndaǵy tómen qarap muńaıyp otyrǵan dombyrashyǵa qý jigit óziniń oılap tapqan ádisin aıtady.

— Bóten el bóten jerde búıtip ne marqaba tabamyz. El jatyp, qyz-kelinshekter qoı kúzetip shyqqan kezde sen aýyldyń ar jaǵynda dóńge shyǵyp dombyrańdy sherte ber. Et-júrekti eljiretip sezimdi baýrap alatyn tátti kúıge qumartqan qyz-kelinshekter seniń qasyńa barýy múmkin. Jolymyz bolyp, olar seni qorshasa, ádemi kúılermen aınaldyr. Osy kezde men kúzetsiz qalǵan qońyrdy jetektep alyp shyǵaıyn. Ekeýi osyǵan kelisedi de, el uıqyǵa ketkende bólinedi. Qoı kúzetip qysyr áńgimemen tańnyń atýyn kútken qyz-kelinshekter kútpegen jerden tógile shyǵyp boıdy terbep alǵan dombyra únine qulaq túredi. Birinen soń biri úzilis tappaı shertilgen kúı daýsyna elegizgen qyz-kelinshekter jarysa turyp, dombyrashynyń qasyna barady. Dombyrashy: «Kórshiles aýyldyń jigitimin, jol qarap shyǵyp em, jolym bolmaı toryqqan soń dombyramen syrlasyp otyrmyn», — deıdi de, kúıdi sherte beredi. Qolaıly sátti paıdalanǵan qý jigit eppen kelip kermede baılaýly turǵan qońyr júırikti jetekke alyp mejeli jerge tartady. «Endi alyp úlgergen shyǵarsyń», — dep topshylaǵan kúıshi dombyrasyn qolyna ap, qyzdarmen qosh aıtysyp jolǵa túsedi. Manadan tátti kúıden nár alǵan qyz-kelinshekter oralsa, kermedegi qońyr júırik joq. Maýjyraǵan tynysh túnde uzaq uıqyda jatqan ulyq ta, aýyl adamdary da «qońyr júırik joq», — dep aınala júgirip shýlaǵan qyzdardyń daýysymen oıanady. «Qaıtyp aıyryldyńdar?» — degen suraýyna qyzdar bolǵan oqıǵany aıtyp beredi.

— Dombyrashy qandaı kúı shertti? — deıdi ulyq.

— Dombyrashy mynadaı kúı shertti, — dep kúıdi uǵyp alǵan bir qyz sherte jóneledi.

Alyp qashqan at júrisin, sulý shabysyn sýrettegen kúı tyńdaýshylardy baýrap alady. Berile tyńdap egilip turǵan ulyq kúı bite bergende basyn kóteredi de, zor únmen: «Qońyr attyń shabysy men sulýlyǵyn aýmaǵan qalpynda qos shekte oınatqan dombyrashy bar ma edi bul elde?! Bar bolsa baıaǵydan qaıda júrgen ol. Bul eldiń kúıshisi emes. Kórshiles rýda bálen degen tóreniń asqan sheber dombyrashysy bar deýshi edi. Mynaý sonyń kúıi. Atty urlatqan sol tóre. Talaı ret suratqanda bermep edim, egesken eken», — depti de otyra ketipti. Ulyq kúıinip az otyrady da, senimdi eki jigitin shaqyryp alyp:

— Atqa qonyńdar da, sol tórege baryńdar. At basyndaı jamby tórege sálemdemem. Qoleki tapsyryp sálem berińder. Qońyr júırikti suramańdar, berse, almańdar, — deıdi.

Tóre eki jigitti qurmetti qonaq etip, ulyqtyń sálemdemesin qýana alady. Eki jigit júrerde tóre buıymtaılaryn surasa olar: «Ulyǵymyz sálem dedi», degennen basqa eshteńe aıtpady.

Ósh-arazdyǵy, alym-berimi joq, biraq qońyr júıriktiń qoldy bolǵanyna qynjylmaı sálem joldaǵan ulyqqa rıza bolǵan tóre, qońyr júıriktiń qasyna odan aýmaıtyn taǵy bir qońyrdy qosyp beredi de: «Ulyqtaryńa sálem de! Aıybymdy keshken eken, men de aıaǵyna jyǵyldym. Egizdeı kórinetin eki qońyr ekeýimizde turmaı, birine-biri sán berip sonda tursyn!» — dep qos qońyrdy jetektetedi.

Sóıtip, bir qońyr at ekeý bolyp oralady da, ulyqtyń ordasynyń qasyndaǵy kermege baılanady.

Bir-birinen aýmaıtyn qos qońyrdyń pishinine, symbatyna, júıriktigine qumartqan kúıshiler «Telqońyr» kúıin shyǵarady.

---