Til – janymnyń tiregi
Qazaq tili men ádebıeti pániniń muǵalimi
Mýhametjanova Indıra Erbolatqyzy
Synyby: 8, 9, 10
Taqyryby: «Til – janymnyń tiregi»
Maqsaty: Oqýshylardyń úsh tilge degen qyzyǵýshylyǵyn arttyryp, olardyń dúnıetanymyn, oı - órisin keńeıtý arqyly tanym, bilim daǵdylaryn qalyptastyrý.
Sabaqtyń túri: saıys
Sabaqtyń ádisi: suraq - jaýap, izdenýshilik
Sabaqtyń kórnekiligi: taqyryp jazylǵan plakat, til týraly naqyl sózder.
Barysy
İ. Uıymdastyrý kezeńi.
Muǵalim sózi: Armysyzdar qurmetti oqýshylar, aıaýly ustazdar! Búgin sizder 8, 9, 10 - synyp oqýshylar arasynda ótetin «Til – janymnyń tiregi» atty zıatkerlik saıystyń kýágeri bolasyzdar. Saıysymyzdyń bir ereksheligi búgin balalar jeke dara emes, top bolyp bilim, óner synamaqshy.
Oıynymyzdy bastamas buryn sizderdi, osy saıysqa ádil baǵa beretin, ár aınalymnyń esebin shyǵaryp, qorytyndysyn aıtatyn qazylarmen tanystyryp óteıin.
Oıynymyz alty kezeńnen turady, atap ótsek:
1 - kezeń. Tanystyrý. Ár top ózderin tanystyrady.
2 - kezeń. «Ónerpaz bolsań...». Ár toptan bir oqýshy jatqa óleń oqıdy.
3 - kezeń. «Kıno álemi». Ár topqa bir fılmnen úzindi kórsetiledi. Oqýshylar fılmniń atyn, túsirilgen jyly men basty keıipkerlerin ataý kerek.
4 - kezeń. «Tapqyr polıglot». Jumbaqty sheship, jaýabyn orys, aǵylshyn tilderine aýdarý.
5 - kezeń. Kórinis qoıý. Kóriniske top múshelerinen tys oqýshylar qatysa alady.
6 - kezeń. «Sen bilesiń be?». Suraq - jaýap.
İİ. Negizgi bólim.
Óner men bilimde,
Árkimniń óz joly bar.
Saıysarlyq búginde,
Ózindik meniń únim bar. Bilimpaz toptar ózderin tanystyrsyn.
1 - kezeń. Tanystyrý. Ár top ózderin tanystyrady. (Toptyń aty, urany, tósbelgisi).
2 - kezeń. «Ónerpaz bolsań...». Ár toptyń atynan bir oqýshydan shyǵyp, jatqa óleń oqıdy.
8 - synyp. Tursynov Nurbolat (M. Shahanov «Tórt ana»)
9 - synyp. Orazalına Janel
10 - synyp. Túktibaeva Jadyra
3 - kezeń. «Kıno álemi». Ár topqa bir fılmnen úzindi kórsetiledi. Oqýshylar fılmniń atyn, túsirilgen jyly men basty keıipkerlerin ataý kerek. Taba almasa, qarsylas toptar jaýap berip upaılaryn tolyqtyrýǵa bolady.
8 - synyp. («Meniń atym Qoja», 1963 j., rej. A. Qarsaqbaev, keıipker: Nurlan Sanjar (Segizbaev), Bıken Rımova, Gúlnar Qarabaeva)
9 - synyp. («Jaýjúrek myń bala», 2012 j. rej. A. Sataev, keıipker: A. Tólepov, A. Ótepbergen, Á. Ánýarbek)
10 - synyp. («Kóshpendiler», 2005 j. qazaq - fransýz fılmi, keıipker: Djeı Ernandes, Aıanat Esmaǵanbetova, Doshan, Erik Joljaqsynovtar, Dılnaz Ahmadıeva, Kýno Bekker, Mark Dakaskos).
4 - kezeń. «Tapqyr polıglot». Qazaq orys tilderinde berilgen jumbaqtardy sheship, jaýabyn qazaq, orys, aǵylshyn tilderine aýdarý.
1. Turady ylǵı sórede,
İshi toly ónege. (kitap, knıga, book)
2. Vezót, a ne loshad,
Letıt, a ne ptısa,
Jýjjıt, a ne pchela. (samolót, ushaq, plane)
3. Úlken altyn tabaqtan,
Álemge nur taratqan. (kún, solnse, sun)
4. Ýpadet – poskachet,
Ýdarısh – ne plachet. (mách, dop, ball)
5. Qyrda júrer ol jortyp,
İni de joq barmaıtyn,
Quıryǵymen bultartyp,
Qandaı ań ol aldaıtyn? (túlki, lısa, fox)
6. Tebe dano,
A lúdı ım polzýıýtsá. (esim, ımá, name)
7. Jemis - jıdek jegenim
Baldy jaqsy kóremin. (aıý, medved, bear)
8. Krýgom voda, a s pıtem beda. (muhıt, more, sea).
9. Qoımasyn qys aqtaryp,
Jerdi japty aq mamyq. (qar, sneg, snow)
10. My den ne spım,
My noch ne spım,
I den ı noch
Stýchım, stýchım. (saǵat, chasy, clock)
5 - kezeń. Kórinis qoıý. Kóriniske top múshelerinen tys oqýshylar qatysa alady.
8 - synyp
Qazaq tili men úsh bı
Oqýshy: (sahna syrtynan daýys)
Men zamanymda qandaı edim? Men aqyn, sheshen, dilmar babalaryńnyń bulbuldaı saıraǵan tili edim. Móldir sýdaı taza edim. Jyrǵa soqqan tolqyndaı ekpindi edim. Men narkeskendeı ótkir edim. Endi qandaımyn? Kirlenip baramyn, bylǵanyp baramyn. Jasydym, muqaldym. Men ne kórmedim? Maǵan ákelip arab pen parsyny qosty. Bertin kele shúldirletip noǵaıdy, byldyrlatyp orysty aralastyrdy. Bir kúnderde meni múlde joq qylǵysy kelgenderde boldy. Ólide úshbaqy bolǵyr Abaıǵa ókpem joq. Tiride maǵan ara túsýshiler az boldy. Men jyly sózdi, aldymen aınalyp keteıin, osy kúngi Ahmet degen kisiden ǵana estidim.
Tóle bı:
Jasyma!
Ýa, halqym!
Kósile shabar jeriń bar!
Taý kótergen eliń bar,
Qol bastaıtyn eriń bar.
Atadan qalǵan sara jolyń bar,
Sóz qadirin bilińder!
Oqýshy: (sahna syrtynan daýys)
Tóńkeriske sheıin kórmegenim qalǵan joq. Tóńkeris bolmasa, beıshara qazaq menen aıyrylatyn da shyǵar dep edim. Tóńkeris boldy. Qazaqtyń kózi ashyldy. Qazaqtyń kózi ashylǵan soń, meniń de kúnim týdy ǵoı dep qýanýshy edim. Moldalardyń tilmashtardyń qol jaýlyǵy bolýdan qutyldym ǵoı dep oılaýshy edim. Onyń ústine qazaq tili – memlekettik til bolsyn degen zań shyqty. Tóbem kókke tórt eli jetpedi. Biraq ne keregi bar, bosqa qýanǵan ekenmin...
Qazybek bı:
Nalyma! Biz qazaq degen mal baqqan elmiz. Biraq eshkimge soqtyqpaı, jaı jatqan elmiz. Elimizden qut bereke qashpasyn dep, jerimizdiń shetin jaý baspasyn dep, naızaǵa úki taqqan elmiz. Eshbir dushpan basynbaǵan elmiz. Basymyzdan sózdi asyrmaǵan elmiz!
Oqýshy: (sahna syrtynan daýys)
Jannyń bári teńdik alyp jatqan keńes úkimetiniń tusynda meniń butymdy but, sanymdy san qylyp, kim kóringen sozǵylaı bastady. Ózgeni ne qylaıyn, otarshyldyq saıasatyn qoldanbas - aý deıtin bilim keńesi ekesh bilim keńesi de men aıamady.
Áıteke bı:
Tamyry sýda tursa da
Ýaqyty jetkende
Qýramaıtyn quraq joq.
Tek jaqsydan ólmeıtin sóz qalady.
Mýhametjanova Indıra Erbolatqyzy
Synyby: 8, 9, 10
Taqyryby: «Til – janymnyń tiregi»
Maqsaty: Oqýshylardyń úsh tilge degen qyzyǵýshylyǵyn arttyryp, olardyń dúnıetanymyn, oı - órisin keńeıtý arqyly tanym, bilim daǵdylaryn qalyptastyrý.
Sabaqtyń túri: saıys
Sabaqtyń ádisi: suraq - jaýap, izdenýshilik
Sabaqtyń kórnekiligi: taqyryp jazylǵan plakat, til týraly naqyl sózder.
Barysy
İ. Uıymdastyrý kezeńi.
Muǵalim sózi: Armysyzdar qurmetti oqýshylar, aıaýly ustazdar! Búgin sizder 8, 9, 10 - synyp oqýshylar arasynda ótetin «Til – janymnyń tiregi» atty zıatkerlik saıystyń kýágeri bolasyzdar. Saıysymyzdyń bir ereksheligi búgin balalar jeke dara emes, top bolyp bilim, óner synamaqshy.
Oıynymyzdy bastamas buryn sizderdi, osy saıysqa ádil baǵa beretin, ár aınalymnyń esebin shyǵaryp, qorytyndysyn aıtatyn qazylarmen tanystyryp óteıin.
Oıynymyz alty kezeńnen turady, atap ótsek:
1 - kezeń. Tanystyrý. Ár top ózderin tanystyrady.
2 - kezeń. «Ónerpaz bolsań...». Ár toptan bir oqýshy jatqa óleń oqıdy.
3 - kezeń. «Kıno álemi». Ár topqa bir fılmnen úzindi kórsetiledi. Oqýshylar fılmniń atyn, túsirilgen jyly men basty keıipkerlerin ataý kerek.
4 - kezeń. «Tapqyr polıglot». Jumbaqty sheship, jaýabyn orys, aǵylshyn tilderine aýdarý.
5 - kezeń. Kórinis qoıý. Kóriniske top múshelerinen tys oqýshylar qatysa alady.
6 - kezeń. «Sen bilesiń be?». Suraq - jaýap.
İİ. Negizgi bólim.
Óner men bilimde,
Árkimniń óz joly bar.
Saıysarlyq búginde,
Ózindik meniń únim bar. Bilimpaz toptar ózderin tanystyrsyn.
1 - kezeń. Tanystyrý. Ár top ózderin tanystyrady. (Toptyń aty, urany, tósbelgisi).
2 - kezeń. «Ónerpaz bolsań...». Ár toptyń atynan bir oqýshydan shyǵyp, jatqa óleń oqıdy.
8 - synyp. Tursynov Nurbolat (M. Shahanov «Tórt ana»)
9 - synyp. Orazalına Janel
10 - synyp. Túktibaeva Jadyra
3 - kezeń. «Kıno álemi». Ár topqa bir fılmnen úzindi kórsetiledi. Oqýshylar fılmniń atyn, túsirilgen jyly men basty keıipkerlerin ataý kerek. Taba almasa, qarsylas toptar jaýap berip upaılaryn tolyqtyrýǵa bolady.
8 - synyp. («Meniń atym Qoja», 1963 j., rej. A. Qarsaqbaev, keıipker: Nurlan Sanjar (Segizbaev), Bıken Rımova, Gúlnar Qarabaeva)
9 - synyp. («Jaýjúrek myń bala», 2012 j. rej. A. Sataev, keıipker: A. Tólepov, A. Ótepbergen, Á. Ánýarbek)
10 - synyp. («Kóshpendiler», 2005 j. qazaq - fransýz fılmi, keıipker: Djeı Ernandes, Aıanat Esmaǵanbetova, Doshan, Erik Joljaqsynovtar, Dılnaz Ahmadıeva, Kýno Bekker, Mark Dakaskos).
4 - kezeń. «Tapqyr polıglot». Qazaq orys tilderinde berilgen jumbaqtardy sheship, jaýabyn qazaq, orys, aǵylshyn tilderine aýdarý.
1. Turady ylǵı sórede,
İshi toly ónege. (kitap, knıga, book)
2. Vezót, a ne loshad,
Letıt, a ne ptısa,
Jýjjıt, a ne pchela. (samolót, ushaq, plane)
3. Úlken altyn tabaqtan,
Álemge nur taratqan. (kún, solnse, sun)
4. Ýpadet – poskachet,
Ýdarısh – ne plachet. (mách, dop, ball)
5. Qyrda júrer ol jortyp,
İni de joq barmaıtyn,
Quıryǵymen bultartyp,
Qandaı ań ol aldaıtyn? (túlki, lısa, fox)
6. Tebe dano,
A lúdı ım polzýıýtsá. (esim, ımá, name)
7. Jemis - jıdek jegenim
Baldy jaqsy kóremin. (aıý, medved, bear)
8. Krýgom voda, a s pıtem beda. (muhıt, more, sea).
9. Qoımasyn qys aqtaryp,
Jerdi japty aq mamyq. (qar, sneg, snow)
10. My den ne spım,
My noch ne spım,
I den ı noch
Stýchım, stýchım. (saǵat, chasy, clock)
5 - kezeń. Kórinis qoıý. Kóriniske top múshelerinen tys oqýshylar qatysa alady.
8 - synyp
Qazaq tili men úsh bı
Oqýshy: (sahna syrtynan daýys)
Men zamanymda qandaı edim? Men aqyn, sheshen, dilmar babalaryńnyń bulbuldaı saıraǵan tili edim. Móldir sýdaı taza edim. Jyrǵa soqqan tolqyndaı ekpindi edim. Men narkeskendeı ótkir edim. Endi qandaımyn? Kirlenip baramyn, bylǵanyp baramyn. Jasydym, muqaldym. Men ne kórmedim? Maǵan ákelip arab pen parsyny qosty. Bertin kele shúldirletip noǵaıdy, byldyrlatyp orysty aralastyrdy. Bir kúnderde meni múlde joq qylǵysy kelgenderde boldy. Ólide úshbaqy bolǵyr Abaıǵa ókpem joq. Tiride maǵan ara túsýshiler az boldy. Men jyly sózdi, aldymen aınalyp keteıin, osy kúngi Ahmet degen kisiden ǵana estidim.
Tóle bı:
Jasyma!
Ýa, halqym!
Kósile shabar jeriń bar!
Taý kótergen eliń bar,
Qol bastaıtyn eriń bar.
Atadan qalǵan sara jolyń bar,
Sóz qadirin bilińder!
Oqýshy: (sahna syrtynan daýys)
Tóńkeriske sheıin kórmegenim qalǵan joq. Tóńkeris bolmasa, beıshara qazaq menen aıyrylatyn da shyǵar dep edim. Tóńkeris boldy. Qazaqtyń kózi ashyldy. Qazaqtyń kózi ashylǵan soń, meniń de kúnim týdy ǵoı dep qýanýshy edim. Moldalardyń tilmashtardyń qol jaýlyǵy bolýdan qutyldym ǵoı dep oılaýshy edim. Onyń ústine qazaq tili – memlekettik til bolsyn degen zań shyqty. Tóbem kókke tórt eli jetpedi. Biraq ne keregi bar, bosqa qýanǵan ekenmin...
Qazybek bı:
Nalyma! Biz qazaq degen mal baqqan elmiz. Biraq eshkimge soqtyqpaı, jaı jatqan elmiz. Elimizden qut bereke qashpasyn dep, jerimizdiń shetin jaý baspasyn dep, naızaǵa úki taqqan elmiz. Eshbir dushpan basynbaǵan elmiz. Basymyzdan sózdi asyrmaǵan elmiz!
Oqýshy: (sahna syrtynan daýys)
Jannyń bári teńdik alyp jatqan keńes úkimetiniń tusynda meniń butymdy but, sanymdy san qylyp, kim kóringen sozǵylaı bastady. Ózgeni ne qylaıyn, otarshyldyq saıasatyn qoldanbas - aý deıtin bilim keńesi ekesh bilim keńesi de men aıamady.
Áıteke bı:
Tamyry sýda tursa da
Ýaqyty jetkende
Qýramaıtyn quraq joq.
Tek jaqsydan ólmeıtin sóz qalady.
Nazar aýdaryńyz! Jasyryn mátindi kórý úshin sizge saıtqa tirkelý qajet.
You Might Also Like
