InfoHub Logo

Qaz daýysty Qazybek Qońtajynyń syıǵa bergen sol qyzyn óziniń uly Bekbolatqa qosqan eken. Keıin oǵan bir ul, bir qyz týady. Báıbisheden toǵyz uly bar Bekbolat bı jańaǵy ul perzentiniń atyn — Tilenshi dep qoıǵyzǵan.

Kúnderdiń birinde orta júz hany Abylaı kóp nókerimen Bekbolat bıdikine keledi. Sebebi qaz daýysty Qazybek bı kózi tirisinde Abylaı hanǵa yqpal jasap otyrǵan.

Al Qazybek dúnıa salǵan 1764 jyldan bylaı Shanshar abyz áýleti Qazybek tuqymymen han arasynda qyrǵı-qabaqtyq kúsheıedi. Abylaı qarashasy Botaqandy beı kúná óltirip, Janaıdy tutqyndatqanda namystanyp, qanyna qazǵan Bes meıramnan úsh myń arǵyn qarsy kóterilgen. Han dáti shydamaı ólgenine qun, aıyp-ajyn tólep, tutqyndatqanyn bosatyp, áreń qutylypty. Onan keıin Bekbolattyń kóp ulynyń bireýi Abylaıdyń bir úıir tulpar tekti qysyraǵyn urlap áketip, Bekbolat bı bul qıan-keski daýda uryny sheshendikpen qorǵap, hanǵa toǵyz aıyp tólep tabysqan.

Abylaı hannyń Bekbolat bıge búgingi kelýiniń túp tamyry — endi jaýlaspaý, eldesý qamy edi. Qonaqasy jelgen soń bı ańysyn ańdap, hannan syr tartady. Abylaı han kóńil-kúıin eljireı shertip:

— Ákeń Qazybektiń kıeli árýaǵyna tozań jýytpaı, ádil bı atanyp keldiń, Beke! Jasyń ulǵaıdy. Endi ózińnen týǵan on uldyń birin ornyńa bı saılaǵaly keldik. Qaısysyna batańdy beresiń? — deıdi.

Bekbolat bı shart júginip, kózin jumyp, saqalyn sıpaı beripti. Ákesi báıbisheniń toǵyz ulynyń birin ataıyn dese, bári ynjyq, toqaldyń ulyn ataıyn dese, azýly báıbisheden ımenedi. Osyndaı tuıyqqa qamalyp otyrǵanyn toqaldyń qyzy birden ańǵarady da shymyldyǵyn kóterip turyp bylaı deıdi:

— Iapyrm-aı, bı atamnyń shalqýyn-aı, tolqýyn-aı, ájemnen qorqýyn-aı! Bı atam ájemnen qoryqpasa, aıtpaıtyn nesi bar. Toqaldan týdy demese, bizdiń Tilenshi jannyń el bılemeıtin nesi bar?

Bı kózin ashyp jiberip:

— Durys aıtasyń, qaraǵym! Sol nemede úmitim bar edi. Qońtajy han bizge shesheńdi qýlyqpen bergen. Tek, naǵashysyna tartyp ketpese, — dep báıbishege jaltaqtaı beredi.

Báıbishege ile til qatypty:

— Nege, ata — bas, bala — moıyn. Qaz atama tartady. Ras, sol nemege meniń de úmitim bar. «Arǵymaqtyń balasy az ottap, kóp jýsaıdy, adam bolar bala az oınap, kóp oılaıdy deýshi» edi. Bı seniń bozatan atyń bar edi. Tilenshiniń eki taılaq aty bar edi. Meniń túsimde sol ekeýi kógalǵa shógip, kóp jýsap, az oınaqtaıtyn. Óriste ózgermese, — dep toqtaıdy.

Abylaı han Bekbolat pen báıbisheniń pikirin, qyzdyń usynysyn dereý oı tarazysyna tartyp, Tilenshini shaqyrtady. Hannyń emeýrinimen Janaq aqyn balany qarasýda qoı toǵytyp jatqan qoıshy-qolańdar ishinen kezdestiripti.

— Qaz atamnyń el úmittengen nemeresi bola turyp, batpaqqa bylǵanyp júrgeniń qalaı?

Janaqtyń bul tosyn suraýyna on bes jasar Tilenshi tosylmaı jaýap beredi.

— Qoı toǵytysýymnyń eki máni bar. Birinshi, bı atama kúnde birneshe daýger júginiske keledi. Atam solardyń syryn tabaldyryqty attaǵanda-aq sezip, baı bolsa, tórlettiredi de, kedeı-qoqsy bolsa, «aryzyńdy bosaǵaǵa otyryp-aq aıt!» deıdi. Shirkin, osy atam ólip, ne tirisinde bılik meniń qolyma bir tıse, eshkimniń baılyq, joqtyǵyna qaramaı, aldyma qatar júgindirer em. Olar qysylmaı shyndyqty aıtqanda, men ádil tóre berer em-aý!

Ekinshiden, men atadan — on, eneden — jalqymyn. Toǵyz aǵamnyń tobyǵymnan keler bireýi joq. Erteń eldiń daý-damaıy meniń aldymda sarapqa túse qalsa, atamnan qorqyp kókeıtesti múddesin aıta almaı sorlaıtyn myna qoıshy-qolańdar menen ımener me? Halyqty osy bastan boıyma úıir qylǵym keledi, — depti Tilenshi.

Janaq ishteı súısinip:

— Abylaı han seni izdep otyr, káne, mingese ǵoı, atańnan bata ápereıik, — deıdi.

Tilenshi kónbeı:

— Artqa bókterip, qanjyǵaǵa baılaıtyn men ań ba ekem? — dep úıge jaıaý kelgen.

Bar oqıǵany estigen soń Bekbolat balasyna han aldynda batasyn berip, Tilenshi bı saılanǵan eken.

---