Tilim barda aıtylar syr oıdaǵy
Mańǵystaý oblysy, Túpqaraǵan aýdany,
№ 1 mektep – lıseıi Tokaeva Aıtbıbi
Tilim barda aıtylar syr oıdaǵy
Sabaqtyń maqsaty: Oqýshylardyń eline, ultyna, tiline degen súıispenshiligin arttyrý, qazaq eliniń tilin, rámizderin qasterleýge, til mádenıetin saqtaı bilýge úıretý, tilimizdiń qadir - qasıetin boılaryna darytý.
Kórnekiligi: Qazaqstannyń Ánurany, Kók baıraǵy, Eltańbasy. Maqal – mátelder, Qazaqstan memleketiniń til týraly zańy, ulaǵatty sózder, aqyn - jazýshylardyń portreti, ınteraktıvti taqta.
Sabaqtyń barysy
Uıymdastyrý kezeńi
Ánuran oryndalady
Kirispe sózi:«Tálim – tárbıe tilden bastalady»
Negizgi bólim.
«Bilekti birdi, bilimdi myńdy jyǵady»
Qorytyndy
«Til taǵdyry – barsha qazaq halqynyń taǵdyry»
Kirispe sóz.
Muǵalim: Maǵjan Jumabaev atamyz «Til – adam janynyń tilmashy, tili kem bolsa, adamnyń qor bolǵany» degen eken. Til – tarıh tereńine boılatyp, óner bulaǵyna sýsyndatatyn rýhanı álemimizdiń sarqylmas bulaǵy.
Til árbir adamǵa ana sútimen beriledi. Til - árbir eldiń, ulttyń maqtanyshy.
Tálim - tárbıe tilden bastalady.
Olaı bolsa, til - bóbektiń úni, til - ananyń áldıi, til – besik jyry. Ana tilin jyrlamaǵan aqyn joq bolar. Ana tili - ar ólshemi. Tildi shubarlaýlardy shubarlaý, kóńil tunyǵyn laılaý.
Án: «Anamnyń tili»
(Til týraly óleńder jáne ulaǵatty sózder oqylady)
Marlen: Týǵan tilim – tirligimniń aıǵaǵy,
Tilim barda aıtylar syr oıdaǵy.
Ósse tilim, men de birge ósemin,
Óshse tilim, men de birge óshemin.
Áıgerim: Qazaq tilim – saıalaǵan nur baǵym,
Qazaq tilim - ana tilim, ardaǵym.
Sen arqyly jetip jatyr ómirge
Jan syrlarym, tilegim, bar armanym.
Dınara: Tilim meniń,
Osy jerde shejirem, jyrym meniń.
Asan qaıǵy armany, Qorqyt kúıi,
Taǵdyrymmen tamyrlas muńym meniń.
Tilim meniń,
Jaýǵa aıbarym, uranym, týym meniń.
Almaz: Til degenim – túsinistik quraly,
Til arqyly adam bárin uǵady.
Tatýlyq ta, birlik, dostyq, bereke,
Bári – bári osy uǵymǵa sıady.
Aınýr: Til – sarqylmas qazyna. Ol halyqpen birge damyp, kúndelikti qarym - qatynas isine, qasıetine qaraı baıyp otyrady. Til – babanyń kózi, atanyń murasy.
Raýan: Janbasam da, jansam da,
Týǵan tilde saıraımyn.
Mylqaý bolyp qalsam da,
Týǵan tilde oılaımyn.
Tobysh: Týǵan tilde syry tereń janym bar
Týǵan tilde ánim menen sánim bar.
Týǵan tilim til bolýdan qalsa eger,
Júregimdi sýyryp - aq alyńdar.
(Interaktıvti taqta arqyly hronologıa kórsetiledi)
2. Negizgi bólim:«Bilekti birdi, bilimdi myńdy jyǵar»
Qazaq SSR - iniń «Til týraly»zańy qabyldandy
1989 jyl 22 - qyrkúıek
1989 jyl 22 - qazan Almaty qalasynda ótkizilgen quryltaıda Halyqaralyq «Qazaq tili»qoǵamy quryldy
1990 jyl 22 - naýryz Respýblıkalyq «Ana tili»gazeti jaryqqa shyqty
1993 jyl 28 - qańtar Qazaqstan Respýblıkasynyń Konstıtýsıasy qabyldandy. Onda qazaq tili Qazaqstan Respýblıkasynyń memlekttik tili bolyp bekitildi.
2001 jyl 7 - aqpan Qazaqstan Respýblıkasynyń Prezıdenti«Tilderdi qoldaý men damytýdyń 2001 - 2010jylǵa arnalǵan baǵdarlamasy»№550jarlyqqa qol qoıdy.
2011 - 2012 oqý jyly
2007 jyl Memlekettik til jyly bolyp jarıalandy
2008 jyl qyrkúıek Memlekettik tildi damytý Prezıdenttik qory quryldy.
«Tilder týraly»zańda 6 taraý bar
1 - taraý
Jalpy erejeler
(1 - 7baptar) 2 - taraý
Til – memlekettik jáne memlekettik emes uıymdar men jergilikti ózin - ózi basqarý 3 - taraý
Til - bilim berý, ǵylym,
Mádenıet
Jáne buqaralyq
Aqarat
quraldary 4 - taraý
Til - eldi - meken ataýlarynda,
Jalqy esimderde... 5 - taraý
Tildi quqyqtyq
Qorǵaý
(23 - 26 baptar) 6 - taraý
Tildi shet eldermen jáne halyqara - lyq uıymdarmen qatynastar - da
1 - kezekte «Bárin bilgim keledi?» saıysymyzdy bastaımyz (suraq – jaýap)
Al, balalar túrki halyqtarynyń tili týraly ne bilesińder?
Eń taza til – tek qana bir tildi bilip, parsylarmen aralaspaıtyn, jat jurtqa baryp - kelip, qarym - qatynas jasamaıtyn adamdardyń tili. Eki til biletin jáne shahar halyqtarymen aralasyp turatyn adamdardyń tilderinde shubarlyq bolady. Soǵdaq, kenjek, arǵý taıpalary dál sondaı eki til biletinderge jatady.
Dúnıe júzinde kóp taraǵan til qaısy til?
Dúnıe júzinde eń kóp taraǵan til qaısy degende, bireýler aǵylshyn tili dese, endi bireýler qytaı tili dep jaýap beredi. Bul eki pikirdiń qaısysy durys? Birinshi oryndy, sóz joq, aǵylshyn tili alady, óıtkeni ol dúnıe júzinde eń kóp taraǵan halyqaralyq til bolyp tabylady.
Al eger bir tilde sóleýshilerdiń sany boıynsha anyqtasaq, aǵylshyn tili ekinshi orynda turady. AQSH Lıngvısıka ınstıtýtynyń jýyrda júrgizgen zertteýleriniń nátıjesi boıynsha, sol bir tilde sóıleıtinderdiń sany jaǵynan eń kóp taraǵan til qytaı tili ekeni kórinedi. Bul tilde 844 mln. adam sóıleıdi eken. Aǵylshyn tilinde – 434 mln., hındı tilinde – 338 mln., ıspan tilinde – 331 mln. Adam sóıleıdi.
Ári qaraı ár pán boıynsha suraqtar beriledi:
1) Sóz tabynyń neshe túri bar? ( 9 túri)
2) Abaıdyń neshe qarasózi bar?(45 sóz)
3) Qazaqstan Respýblıkasynyń tuńǵysh Konstıtýsıasy qaı jyly qabyldandy?
(1993 jyl 28 - qańtar)
4) Dúnıeniń neshe buryshy bar?(4 buryshy)
5) Jumyrtqa 4 mınýtta pisedi, al 5 jumyrtqa neshe mınýtta pisedi?(4 mınýtta)
6) Qazaqstan Respýblıkasynyń rámizderin ata(Tý, Eltańba, Ánuran)
7) Sóılem aıtylý maqsatyna qaraı neshege bólinedi jáne ata(4. Habarly sóılem, lepti sóılem, buıryqty sóılem, suraýly sóılem)
8) «Bıdaı men qańbaq» mysalynyń avtory kim?(Asqar Toqmaǵanbetov)
2. Kelesi kezeń: Til óneri
(«Ózge tildiń bárin bil, óz tilińdi qurmette»)
Bul kezeńde jumbaq jasyrylady. Jaýabyn 3 tilde aıtylýy kerek.
1) Úndemes serik, aqyly berik (kitap - knıga - book)
2) Besikte tentek bala shyryldaıdy,
Kóterseń qulaǵyńa sybyrlaıdy (telefon - telephone)
3) Tolyp kelip bos ketedi (qasyq - lojka - spoon)
4) Tumsyǵymen qozǵalar,
Sońynda appaq iz qalar (bor - mel - chalk)
5) Jemge aýyz salsa – utylǵany,
Aınalyp ótse – qutylǵany (balyq - ryba - fish)
3 - kezeń:«Jalǵasyn tap»
Maqal - mátelder saıysy
1) Oqý - bilim bulaǵy,.... (Bilim – ómir shyraǵy)
2) Til tas jarady... (Tas jarmasa, bas jarady)
3) Batamenen er kógerer....(Jańbyrmenen jer kógereer)
4) Otan eldiń... ( anasy)
5) El ishi -..... (altyn besik)
6) Otan ottan da ystyq
7) Týǵan jerdiń kúni de ystyq, aıy da ystyq
8) Otan - otbasynan bastalady
9) Otansyz adam - ormansyz bulbulmen teń
10) Tilińmen júgirme,.... (bilimmen júgir)
4 - kezeń.«Sóz tapqanǵa qolqa joq»
Bul kezeńde oqýshylarǵa áripter beriledi. Bizge berilgen myna áripter: A, Sh, S.
Suraqtar beriledi, jaýabyn alǵan áripterinen bastalýy krek.
1) Qaı qalada turasyń?
2) Seniń súıikti ánshiń?
3) Qandaı taǵamdy unatasyń?
Synyptaǵy dosyńdy ta.
5) Minez – qulqyń qandaı?
6) Qandaı mamandyqty qalaısyń?
7) Kimge uqsaǵyń keledi?
8) Sońǵy oqyǵan shyǵarmanyń aty.
9) Jazǵy demalysyńdy qaıda ótkizdiń?
10) Qandaı gúldi unatasyń?
11) Mektepke nemen kelesiń?
12) Qysta aýa - raıy qandaı?
Qorytyndy.
«Til taǵdyry – barsha qazaq halqynyń taǵdyry».
Qazaq tilim – óz tilim, ana tilim,
Abaı, Muhtar sóılegen dana tilim.
Qasterleıdi ul – qyzyń máńgi seni,
Bolashaǵym, baqytym dara tilim.
Til – ata - babamyzdyń amanaty. Endeshe ata - baba murasyn jalǵastyrý, onyń mártebesin kóterý – barshamyzdyń paryzymyz. Til – taǵdyry – barsha qazaq halqynyń taǵdyry. Týǵan til jas nárestege qundaǵynda ana sútimen birge, besik jyry arqyly sińetin bolsa, ol ana tili eshqashan joıylmaıdy.
№ 1 mektep – lıseıi Tokaeva Aıtbıbi
Tilim barda aıtylar syr oıdaǵy
Sabaqtyń maqsaty: Oqýshylardyń eline, ultyna, tiline degen súıispenshiligin arttyrý, qazaq eliniń tilin, rámizderin qasterleýge, til mádenıetin saqtaı bilýge úıretý, tilimizdiń qadir - qasıetin boılaryna darytý.
Kórnekiligi: Qazaqstannyń Ánurany, Kók baıraǵy, Eltańbasy. Maqal – mátelder, Qazaqstan memleketiniń til týraly zańy, ulaǵatty sózder, aqyn - jazýshylardyń portreti, ınteraktıvti taqta.
Sabaqtyń barysy
Uıymdastyrý kezeńi
Ánuran oryndalady
Kirispe sózi:«Tálim – tárbıe tilden bastalady»
Negizgi bólim.
«Bilekti birdi, bilimdi myńdy jyǵady»
Qorytyndy
«Til taǵdyry – barsha qazaq halqynyń taǵdyry»
Kirispe sóz.
Muǵalim: Maǵjan Jumabaev atamyz «Til – adam janynyń tilmashy, tili kem bolsa, adamnyń qor bolǵany» degen eken. Til – tarıh tereńine boılatyp, óner bulaǵyna sýsyndatatyn rýhanı álemimizdiń sarqylmas bulaǵy.
Til árbir adamǵa ana sútimen beriledi. Til - árbir eldiń, ulttyń maqtanyshy.
Tálim - tárbıe tilden bastalady.
Olaı bolsa, til - bóbektiń úni, til - ananyń áldıi, til – besik jyry. Ana tilin jyrlamaǵan aqyn joq bolar. Ana tili - ar ólshemi. Tildi shubarlaýlardy shubarlaý, kóńil tunyǵyn laılaý.
Án: «Anamnyń tili»
(Til týraly óleńder jáne ulaǵatty sózder oqylady)
Marlen: Týǵan tilim – tirligimniń aıǵaǵy,
Tilim barda aıtylar syr oıdaǵy.
Ósse tilim, men de birge ósemin,
Óshse tilim, men de birge óshemin.
Áıgerim: Qazaq tilim – saıalaǵan nur baǵym,
Qazaq tilim - ana tilim, ardaǵym.
Sen arqyly jetip jatyr ómirge
Jan syrlarym, tilegim, bar armanym.
Dınara: Tilim meniń,
Osy jerde shejirem, jyrym meniń.
Asan qaıǵy armany, Qorqyt kúıi,
Taǵdyrymmen tamyrlas muńym meniń.
Tilim meniń,
Jaýǵa aıbarym, uranym, týym meniń.
Almaz: Til degenim – túsinistik quraly,
Til arqyly adam bárin uǵady.
Tatýlyq ta, birlik, dostyq, bereke,
Bári – bári osy uǵymǵa sıady.
Aınýr: Til – sarqylmas qazyna. Ol halyqpen birge damyp, kúndelikti qarym - qatynas isine, qasıetine qaraı baıyp otyrady. Til – babanyń kózi, atanyń murasy.
Raýan: Janbasam da, jansam da,
Týǵan tilde saıraımyn.
Mylqaý bolyp qalsam da,
Týǵan tilde oılaımyn.
Tobysh: Týǵan tilde syry tereń janym bar
Týǵan tilde ánim menen sánim bar.
Týǵan tilim til bolýdan qalsa eger,
Júregimdi sýyryp - aq alyńdar.
(Interaktıvti taqta arqyly hronologıa kórsetiledi)
2. Negizgi bólim:«Bilekti birdi, bilimdi myńdy jyǵar»
Qazaq SSR - iniń «Til týraly»zańy qabyldandy
1989 jyl 22 - qyrkúıek
1989 jyl 22 - qazan Almaty qalasynda ótkizilgen quryltaıda Halyqaralyq «Qazaq tili»qoǵamy quryldy
1990 jyl 22 - naýryz Respýblıkalyq «Ana tili»gazeti jaryqqa shyqty
1993 jyl 28 - qańtar Qazaqstan Respýblıkasynyń Konstıtýsıasy qabyldandy. Onda qazaq tili Qazaqstan Respýblıkasynyń memlekttik tili bolyp bekitildi.
2001 jyl 7 - aqpan Qazaqstan Respýblıkasynyń Prezıdenti«Tilderdi qoldaý men damytýdyń 2001 - 2010jylǵa arnalǵan baǵdarlamasy»№550jarlyqqa qol qoıdy.
2011 - 2012 oqý jyly
2007 jyl Memlekettik til jyly bolyp jarıalandy
2008 jyl qyrkúıek Memlekettik tildi damytý Prezıdenttik qory quryldy.
«Tilder týraly»zańda 6 taraý bar
1 - taraý
Jalpy erejeler
(1 - 7baptar) 2 - taraý
Til – memlekettik jáne memlekettik emes uıymdar men jergilikti ózin - ózi basqarý 3 - taraý
Til - bilim berý, ǵylym,
Mádenıet
Jáne buqaralyq
Aqarat
quraldary 4 - taraý
Til - eldi - meken ataýlarynda,
Jalqy esimderde... 5 - taraý
Tildi quqyqtyq
Qorǵaý
(23 - 26 baptar) 6 - taraý
Tildi shet eldermen jáne halyqara - lyq uıymdarmen qatynastar - da
1 - kezekte «Bárin bilgim keledi?» saıysymyzdy bastaımyz (suraq – jaýap)
Al, balalar túrki halyqtarynyń tili týraly ne bilesińder?
Eń taza til – tek qana bir tildi bilip, parsylarmen aralaspaıtyn, jat jurtqa baryp - kelip, qarym - qatynas jasamaıtyn adamdardyń tili. Eki til biletin jáne shahar halyqtarymen aralasyp turatyn adamdardyń tilderinde shubarlyq bolady. Soǵdaq, kenjek, arǵý taıpalary dál sondaı eki til biletinderge jatady.
Dúnıe júzinde kóp taraǵan til qaısy til?
Dúnıe júzinde eń kóp taraǵan til qaısy degende, bireýler aǵylshyn tili dese, endi bireýler qytaı tili dep jaýap beredi. Bul eki pikirdiń qaısysy durys? Birinshi oryndy, sóz joq, aǵylshyn tili alady, óıtkeni ol dúnıe júzinde eń kóp taraǵan halyqaralyq til bolyp tabylady.
Al eger bir tilde sóleýshilerdiń sany boıynsha anyqtasaq, aǵylshyn tili ekinshi orynda turady. AQSH Lıngvısıka ınstıtýtynyń jýyrda júrgizgen zertteýleriniń nátıjesi boıynsha, sol bir tilde sóıleıtinderdiń sany jaǵynan eń kóp taraǵan til qytaı tili ekeni kórinedi. Bul tilde 844 mln. adam sóıleıdi eken. Aǵylshyn tilinde – 434 mln., hındı tilinde – 338 mln., ıspan tilinde – 331 mln. Adam sóıleıdi.
Ári qaraı ár pán boıynsha suraqtar beriledi:
1) Sóz tabynyń neshe túri bar? ( 9 túri)
2) Abaıdyń neshe qarasózi bar?(45 sóz)
3) Qazaqstan Respýblıkasynyń tuńǵysh Konstıtýsıasy qaı jyly qabyldandy?
(1993 jyl 28 - qańtar)
4) Dúnıeniń neshe buryshy bar?(4 buryshy)
5) Jumyrtqa 4 mınýtta pisedi, al 5 jumyrtqa neshe mınýtta pisedi?(4 mınýtta)
6) Qazaqstan Respýblıkasynyń rámizderin ata(Tý, Eltańba, Ánuran)
7) Sóılem aıtylý maqsatyna qaraı neshege bólinedi jáne ata(4. Habarly sóılem, lepti sóılem, buıryqty sóılem, suraýly sóılem)
8) «Bıdaı men qańbaq» mysalynyń avtory kim?(Asqar Toqmaǵanbetov)
2. Kelesi kezeń: Til óneri
(«Ózge tildiń bárin bil, óz tilińdi qurmette»)
Bul kezeńde jumbaq jasyrylady. Jaýabyn 3 tilde aıtylýy kerek.
1) Úndemes serik, aqyly berik (kitap - knıga - book)
2) Besikte tentek bala shyryldaıdy,
Kóterseń qulaǵyńa sybyrlaıdy (telefon - telephone)
3) Tolyp kelip bos ketedi (qasyq - lojka - spoon)
4) Tumsyǵymen qozǵalar,
Sońynda appaq iz qalar (bor - mel - chalk)
5) Jemge aýyz salsa – utylǵany,
Aınalyp ótse – qutylǵany (balyq - ryba - fish)
3 - kezeń:«Jalǵasyn tap»
Maqal - mátelder saıysy
1) Oqý - bilim bulaǵy,.... (Bilim – ómir shyraǵy)
2) Til tas jarady... (Tas jarmasa, bas jarady)
3) Batamenen er kógerer....(Jańbyrmenen jer kógereer)
4) Otan eldiń... ( anasy)
5) El ishi -..... (altyn besik)
6) Otan ottan da ystyq
7) Týǵan jerdiń kúni de ystyq, aıy da ystyq
8) Otan - otbasynan bastalady
9) Otansyz adam - ormansyz bulbulmen teń
10) Tilińmen júgirme,.... (bilimmen júgir)
4 - kezeń.«Sóz tapqanǵa qolqa joq»
Bul kezeńde oqýshylarǵa áripter beriledi. Bizge berilgen myna áripter: A, Sh, S.
Suraqtar beriledi, jaýabyn alǵan áripterinen bastalýy krek.
1) Qaı qalada turasyń?
2) Seniń súıikti ánshiń?
3) Qandaı taǵamdy unatasyń?
Synyptaǵy dosyńdy ta.
5) Minez – qulqyń qandaı?
6) Qandaı mamandyqty qalaısyń?
7) Kimge uqsaǵyń keledi?
8) Sońǵy oqyǵan shyǵarmanyń aty.
9) Jazǵy demalysyńdy qaıda ótkizdiń?
10) Qandaı gúldi unatasyń?
11) Mektepke nemen kelesiń?
12) Qysta aýa - raıy qandaı?
Qorytyndy.
«Til taǵdyry – barsha qazaq halqynyń taǵdyry».
Qazaq tilim – óz tilim, ana tilim,
Abaı, Muhtar sóılegen dana tilim.
Qasterleıdi ul – qyzyń máńgi seni,
Bolashaǵym, baqytym dara tilim.
Til – ata - babamyzdyń amanaty. Endeshe ata - baba murasyn jalǵastyrý, onyń mártebesin kóterý – barshamyzdyń paryzymyz. Til – taǵdyry – barsha qazaq halqynyń taǵdyry. Týǵan til jas nárestege qundaǵynda ana sútimen birge, besik jyry arqyly sińetin bolsa, ol ana tili eshqashan joıylmaıdy.
You Might Also Like
