InfoHub Logo

Oıda joqta úıdiń jertólesinde kúshikter paıda boldy. Eneleri tańerteń áldeqaıda jortyp ketedi de, kúnuzaq eki-úsh márte soǵady. Qalǵan ýaqytta kúshikter balalardyń enshisinde. Olar ańdyp turyp, kúshikterdiń basy qylt etken sát shap berip moınynan ustap alady da, dyryldatyp súırep syrtqa shyǵarady. Sodan al kep oına! Ózderi sondaı súıkimdi. Bir-birinen aýmaı qalǵan bes kúshik. Eneleri keıde ústerinen túsip qalsa da, «e, balalar ǵoı, oınaı bersinshi» degendeı, qyzǵanysh bildirip aıbat shekpeıdi. Ún-túnsiz inine kirip ketedi. Onyń sońynan kúshikter japatarmaǵaı umtylady.

 Bir kúnderi kúshikterdiń enesi ushty-kúıli joq bolyp ketti. Bir jerde ólip qaldy ma? It atqyshtar kózin joıdy ma? Áıteýir bir jamandyqqa ushyraǵany anyq. Sóıtip, kúshikter kútpegen jerden qorǵansyz qaldy. Olardyń kúni endi ne bolmaq? Áli eseımegen sábı kúshikterdiń óz betterinshe tamaq taýyp jeı almasy anyq. Osyny balalar jan-tánderimen uqty. Munan soń «Aqsaı» yqsham aýdanyndaǵy №21 úıde birinen keıin biri tosyn oqıǵalar oryn ala bastady.

...Namazyn oqyp, as úıge qaıtyp oralǵan Esengeldi qart kenet tamaq ishetin stolǵa kózi tústi de, sileıip turyp qaldy. Óz kózine ózi senbedi. Álginde ǵana satyp ákelgen shujyǵynyń jartysy joq. Shuntıyp tur. Jáne bundaı jaǵdaı birinshi ret emes, ekinshi... tipti úshinshi ret ushyrasyp tur. Bireý qaljyńdaǵysy kep, ádeıi jasap júr me? Ol kúdiktene terezege zer salyp qarap qoıdy. Joq, jabyq tur. Baryp, syrtqy esikti tartqylap kórdi. Qulyptaýly. Úıdi túgel tintip shyqty. Tyshqan kiretindeı sańylaý tapsashy. O, toba! Mundaı da bolady eken-aý? Sharasy taýsylǵasyn, álginde ǵana kóz shyrymyn alýǵa qısaıǵan kempirin oıatyp, mán-jaıdy túsindirdi.

— Astapyralla, — dedi shoshyp ketken kempiri. — Saǵan bir nárse kóringen shyǵar-aý.

— Qaıdaǵyny aıtatynyń ne?

— Apyr-aý, bul tegin emes, — deıdi ol odan beter úreıi ushyp, kózderi alaq-julaq etip.

— Bolmashy nárseni ýshyqtyryp jiberetiniń-aı osy seniń? — Úninde qaıdan aıta qoıyp edim degendeı ókinish bar edi. Biraq, endi bári de kesh.

— Qaıdaǵy bolmashy nárse?! Bolmashy nárse osyndaı bolatyn ba edi? — dep, ol qaýip-qaterdi órshite tústi.

Bolǵan jaıdy jetkizem dep, saý basyna saqına tilep alǵan edi. Kelesi sátte kempiri ony aı-shaıǵa qaratpaı emhanaǵa súıreleı jóneldi. Barmasqa taǵy laj joq. Qosaǵynyń oıyndaǵysyn oryndamaı tynbaıtyn qyńyr minezi bar-dy. Dárigerdiń aldyna jetken boıda nebir sumdyqty basyna úıip-tóksin.

— Shalym sońǵy kezde birtúrli bolyp júr, — deıdi. — Jaqynda ólgen kisiler túsime kire berdi degesin, bir maldy qurbandyqqa shalyp quran oqyttyq. Al endi búgin shujyqtyń birazyn jep alyp... namaz oqyp bolǵansha onysyn umytyp ketip... jartysy qaıda dep maǵan kep tur...

— Umytshaqtyq jasy ulǵaıǵan adamdarda jıi kezdesedi, — deıdi dáriger shyn ılanyp.

— E, men áli esimnen aljasa qoıǵan joqpyn ǵoı, — deıdi qart shyr-pyry shyǵyp. Biraq onyń sózine qulaq asar jan joq.

— Áneýgúni úıdiń kiltin joǵaltty. Al onyń aldynda satyp alǵan zatyn dúkende qaldyryp ketipti. — Kempiri jýyq arada alǵan betinen qaıtar túri kórinbeıdi.

— Sizge jatyp emdelý kerek, — deıdi dáriger.

— Men sap-saýmyn, — dep, qart jylarman kúı keshti. Biraq kempiri men dáriger eki jaqtap «aýrý ekenin» moınyna qıyp sap, aqyry ony az ýaqyt jatyp emdelýge kóndirdi.

Shalyn jatqyzyp, kóńilin demdep, úıge jetken sátte aldynan nemeresi júgirip shyqty.

— Áje, atam qaıda? — dedi ol.

— Atańdy aýrýhanaǵa jatqyzdym.

— Nege?

— Skleroz degen aýrýǵa ushyrady. Dúkennen ákelgen shujyǵynyń jartysyn jep alyp, qaıta aınalyp kelgenshe onysyn umytyp qalyp...

İstiń ne týraly ekenin tez uqqan qyz:

— Áje, atam sap-saý. Men... men... men... — dep bir nárselerdi túsindirip aıtyp kele jatyr edi, biraq ájesi:

— Onyń sap-saý ekenin sen qaıdan bilesiń? Dárigerden artyqpyn deısiń be? — dep tıyp tastady.

Jazyqsyz atasyna jany ashyǵan Aıǵanym keshkilik:

— Áje, atam uzaq jata ma? Oǵan bostan bos ýkol sala ma? Ol aýrý emes qoı, tezirek shyǵaryp alaıyqshy, — dep qyńqyldaı bastap edi, ájesi:

— Atańdy dárigerler jep qoıady dep qorqasyń ba? Bostan-bos ýkol salmaıdy. Tekserip kóredi. Jaqsy bolsa tez shyǵarady, — dep kóńilin ornyqtyryp qoıdy.

Osydan eki kún ótkennen keıin taǵy bir tańqalarlyq oqıǵa boldy. Apasynyń janynda uıyqtaıtyn İńkár tún ishinde «qarnym ashty» dep turyp ketip, muzdatqyshtan biraz zatty alyp, dorbaǵa muqıat salyp, ony týra esiktiń aýzyna qoıady. Al «uryǵa» esikti aqyryn ǵana ashyp, dorbany alyp ketý jumysy ǵana qalǵan edi. Biraq sheshesi syrtqy esiktiń qatty jabylǵan dybysynan oıanyp ketip, jalma-jan júgire shyqqan kezde tapyraq-tapyraq etip qashqan aıaq dybysyn estip qalady...

Tańerteń sheshesi:

— Urylar sonda esikti qalaı ashqan? Túnde esiktiń beltemirin salǵan sıaqty edim ǵoı. Álde umyt qaldyrdym ba? Men de Esengeldi qart sıaqty skleroz aýrýyna ushyradym ba? — dep dal boldy.

Óstip júrgende oraza aıy da keldi. Kórshilerdiń aýyz asharda bastary qosyla bastady. Mine, osy otyrystarda olar balalarynyń asqa degen tábeti ashyla túskenin aıtyp, des bermeı maqtandy. Erketotaılar bir-birinen aýmaı qalǵan ba? Bári de sútke qumar, shujyqqa áýes, ystyq baýyrsaqty asyǵys qarbytqysh bolyp shyqty...

Biraq kóp uzamaı-aq olardyń syry ashylyp qaldy. Birde İńkár tańerteń jetinshi qabatta turatyn Maqpal táteıdiń esiginiń qońyraýyn basty.

— Iá, İńkár, halyń qalaı?

— Jaqsy. Maqpal táte, sút berińizshi.

— Ásıa qurbymnyń shaıǵa qatatyn súti taýsylyp pa edi? Qap, áttegen-aı, bizdiń úıde de sút joq edi. Záýde bir surap kelgenińde tabylmaǵany uıat boldy-aý, — dep qysyldy ol.

— Eń bolmasa Jannurdyń sútinen bir jutym berińizshi, — dep qıyldy ol.

— Iá, aıtqandaı, Jankaǵa degen azǵantaı súttiń bar ekeni ras, — dep júgire jóneldi táteı.

Bul úıde birge de tolmaǵan sábı bar. Al kishkentaı bala bar úıde súttiń qashanda tabylatyny anyq.

Biraq keshkilik aýyz asharda İńkárdiń sútti apasyna aparmaǵany belgili bolyp qaldy... Ózderiniń aldanǵanyn jańa ǵana bilgen úlkender Esengeldi qartty ortaǵa alyp, nebir tań-tamasha jáıtterdi eske túsirip, ishek-sileleri qatyp kúlip otyrdy. Balalarǵa eshqaısysy da renjigen joq. Óıtkeni, bári de izgi nıetten, adaldyqtan týyp otyr emes pe?

Kanıkýl da aıaqtalyp qaldy. Tótennen kelgen oı olardy tyǵyryqqa tiredi. Erteń bári sabaqqa barady. Sonda kúshikterge kim qaramaq? Tezirek senimdi qolǵa tapsyrmasa bolmaıdy-aý. Baqandaı bes kúshikke ıe tabyla qoıar ma eken?

Endi olar qym-qýyt áreketke kirisip ketti. Basy sátimen bastaldy. Aıǵanymnyń úıine naǵashy aǵasy qydyryp kele qalmasy bar ma? Mine, sol shopan aǵasyna Aıǵanym maqtaýyn jetkizip, «mal kúzetetin aqyldy ıt bolady» dep, bir kúshikti ótkizip jiberdi. Ekinshisin Qalamqas aýylǵa barǵanda atasyna syıǵa tartty. Úshinshisi, tórtinshisi de ótti-aý... Endi eń sońǵysy qaldy.

Eń sońǵysy qıynǵa soqty. Bular osy shaǵyn aýdandy sharlap, qanshama úıdiń esigin qaqty. Kúshikpen qosa úıdiń ıelerine de arnap nesheme jyly sózder aıtyldy. Biraq bir sáti túspeı-aq qoıdy.

Bir kúni olar kúshikti jýyndyryp, ústiniń júnin jyltyratyp tarap, kópshilik jıi júretin jerge alyp shyqty. Adamdar ersili-qarsyly ótip jatyr. Bular árbir júrginshiniń júzine zer salyp qarap otyr. İzdegenderi — júzderi jyly jandar. Mine, sondaı meıirimdi kisiler kezdesken kezde ǵana olar oryndarynan óre túregelip, japatarmaǵaı aldynan júgire shyǵyp, qushaqtaryndaǵy kúshikti jer-kókke sıǵyzbaı maqtaı jóneledi. «Qasqyr alatyn alabaıdyń tuqymy. Bul turǵanda sizdiń úıge ury-qary jolaı qoımaıdy», — deıdi. Bir jolaýshy: «Bóten qaladan kelip edim, jumysym kóp, kúshikti árli-berli kóterip júre almaspyn», — dep qınaldy. Taǵy bireý: «Átteń, alar edim, úıde ıtim bar», — dep ókinish bildirdi. Kenet top ishinen bir kisi kózderine jylyushyraı kórindi. Naǵyz jaqsy adam! Júzinen meıirim shýaǵy tógilip tur. Ol jaqyndaǵan sátte úsheýi úsh jaqtan:

— Aǵa, mynaý bir erekshe kúshik, alyńyzshy, — dep jamyrap qoıa berdi.

İstiń mánisin tez uqty-aý deımin álgi kisi, álde bulardyń júzindegi erekshe yntyzarlyqty qımady ma, rızashylyqpen jyly jymıyp, kúshikti qoltyǵyna qysyp aldy da ketti.

Qyrkúıek te jetti. Kóńilderi toǵaıǵan balalar jaıdary júzben partaǵa otyrdy.

---