InfoHub Logo

Búgingi tańda qoǵamnyń eń bir ózekti máselesi. Bir qolymen álemdi, bir qolymen besikti terbetken analar arasynan azǵyndaǵan qyzdarymyzdyń osyndaı keleńsiz jaıttarǵa urynýy bir ǵana otbasynyń nemese bir ǵana aımaqtyń qasireti emes, qazaq degen ultymyzdyń uıatyna tańba bolyp basylyp tur. Rasynda, alyp-anadan týady! Keshegi dana tulǵa Abaıdy Uljan shesheı dáretsiz emizbegen eken. Sol ádepten taıyp ketkenderdiń búginde kóbeıip bara jatqandyǵy óńeshińdi órteıdi emes pe?!  Sońǵy aılarda oblysymyzda oryn alǵan «sumdyq» oqıǵalar jaǵa ustattyrdy. Onyń ústine ánsheıinde taıyp-jyǵylǵan kishkentaı oqıǵany óńesh jyrta aıqaılap, álemge jar salatyn ózimizdiń telearnalarymyz bul oqıǵalardy jarysa jarıalaýda. Amalsyzdan arnalardy aýystyryp jiberýge týra keledi. Oqıǵa oryn aldy, el-jurt bolyp kinálilerge laǵynet aıtýda, tikeleı kinási bar, kinási joǵy bar, laýazymdy tulǵalar tegis taǵynan taıdyrylyp jatyr, «sabaq bolsyn» dep, árıne. Jańa týǵan náresteni «qoqys jáshigine tastap ketipti», «ájethanada qaldyryp ketipti» degen sózderdi qazir kóp estıtin boldyq. Basqa emes, ózimizdiń qara kóz qyzdarymyz osyndaı qasıetsizdikterge barýda. Qarapaıym torǵaı ekesh torǵaı da, óz balapanyn qorǵaıdy emes pe? Allanyń qaharynan qoryqpaı bul jamandyqqa qalaı barady eken? Tipti sanańa syımaıtyn oqıǵa! "Qasqyrda qas qylmaıdy balasyna"- keremet sóz tirkesi! Árıne, barlaǵanyń sanasyna jetip, quıylsa!

Buryndary, osyndaı keleńsizdiktiń barlyǵyn ózge ult ókilderiniń kóptiginen kóretinbiz. Araq ishýdi,  kóshede turyp alyp aımalap, súıisýdi, qyzdarymyzdyń jalańashtanyp masqaralanýyn ózge ulttan kelgen pále dep baǵalaıtynbyz. Al qazir she? Táýelsiz elmiz, birtutas ultpyz, «qazaq» degen halyqpyz. Basqa ult ókilderi qazaqtardy elimizdiń «uıystyrýshy ulty» retinde tóbesine kóterýde. Bilimimizdi «memlekettik til» retinde qabyldap, óz tilindeı úırenip jatqandar qanshama?. Osyndaı jaǵdaıda aqtalýǵa sebep tabylmas. Bireýge jaba salýǵa aýzyń da barmaıdy. Zaman basqa deıin deseń, jelkildep ósip kele jatqan bilikti, bilimdi, ádepti jastarymyz bar, Tólegendeı aıbarly jigitterimiz de az emes. Osylardyń arasynan jańaǵydaı ádepsizder, kórgensizder qaıdan shyǵady?! Qoǵam aýrý deıin deseń, deni saý, jumys isteıtin adamdardyń eń sorlysynyń jaǵdaıy jaman deýge kelmeıdi. Mektepten deıin deseń, záýlim saraıdaı sáýletti bilim oshaqtarynyń esigi aıqara ashyq. Ustazdardyń qateligi dep aıtaıyn deseń, olardyń da eńbegi ereń. Aınalyp kelgende sol mektep pen otbasyndaǵy tárbıege kelip tireleri anyq. Ózimizdi ózimiz qansha aqtaǵanymyzben kiná ózimizden, moıymdaýymyz kerek shyǵar!.

Osy oqıǵalardan keıin besiktegi baladan bastap tárbıege basqasha qaraýǵa, eń aldymen qazaqy ádepke úıretýdi qolǵa alýǵa mindettimiz. Ásirese, qyz balalardyń boıyna qazaqtyń eń asyl qasıetterin, eń birinshi, óziniń ata-anasyn, ata-ájesin, odan keıin baýyrlaryn, týystaryn, úlkenderdi, kishilerdi syılaý, qurmetteý sıaqty qasıetterdi boıyna sezdire bilgen jón. Tárbıedegi eńbek óteýsiz ketpeıdi. Al, tárbıeni bosańsytsaq, balany bastan betimen jibersek, onda urpaqtyń búlingeni, nemese búgingi kúnniń qamyna túsetinimiz anyq. «Qyzǵa qyryq úıden tyıym» degen qazaqtyń maqaly qaǵıdaǵa aınalýy tıis. Aıtýǵa ońaı shyǵar, atqarýǵa qıyn bolar, biraq ata-analar bolyp, mektep bolyp, qoǵam bolyp osy aıtylǵandardy oryndaı alsaq, urpaǵymyz jaman bolyp óspesi haq!

Saıyn Toǵjan

Jýrnalısıka mamandyǵynyń 3 kýrs stýdenti

---