InfoHub Logo

Týǵan tilim-tirligimniń aıǵaǵy

Tilim barda aıtylar syr oıdaǵy

Ósse tilim mende birge ósemin 

Óshse tilim, mende birge óshemin! - dep, aqyn Á.Tájibaev aǵamyz jyrlaǵandaı til qaı elde bolsa da qasterli, qudyretti. Ol dostyqtyń kilti, yntymaqtastyqtyń bastaýy, yrys-berekeniń aldy, ulttyń ári jany, ári ary. Til jaı sóz emes ómirdiń talaı synynan ótken, óskeleń talaptarǵa sáıkes óristeı túsken tolyqqandy aqıqat desek jańyla qoımaspyz. Sondyqtan ár adam óz ana tilin kóziniń qarashyǵyndaı qorǵaýǵa,  onyn orynsyz shubarlanýynyń qandaıyna bolsa da qarsy turýǵa tıis. Týǵan tildiń abyroıyn asqaqtatý- árbir adamzattyń abzal boryshy. Bizdiń barsha ulttyq kelbetimiz ben bolmysymyzdy, salt-sanamyz ben dinimiz osy ulttyq mádenıet pen tilimizde jatyr. Táýelsiz eldiń eldigi jas urpaǵyn parasatty da bilimdi, isker de qabiletti, otansúıgish te ultjandy tulǵa etip qalyptastyrýda memlekettik tildiń atqaratyn qyzmeti orasan zor. Egemendi el bolyp, es jıyp, etek jaıa bastaǵan bul kúnderi osyndaı oıǵa qonbaıtyn, solaqaı soraqyldardy kórip, qolmen ustaı otyryp qazaq tili máselesi jóninde tolǵanbaı aıtý múmkin emes.

Til-taýsylmaıtyn baılyq. Qansha til bilseń, ózgeden sonsha kez bıiksiń. Degenmen, aldymen týǵan elińniń tilin bilýge mindettisiń. Ulttyń mádenıettiń gúldenýi men adamdardyń tarıhı qalyptasqan turaqty qaýymdastyǵy retinde ulttyń óziniń bolashaǵy ana tildiń damýyna, onyń qoǵamdyq qyzmetiniń keńeıýimen tyǵyz baılanysty. Sondyqtan týǵan tilge degen súıispenshilik bala kezden bastalýy tıis.

Qazaq tili-óte baı til. Ol sharýashylyqtyń bar salasyn órkendete túsýge sebepshi kúsh, halqymyzdyń mádenı dárejesin kótere berýshi pármendi qural, jurtshylyqty jappaı otanshyldyq rýhta tárbıeleýdiń quraly, qýatty qarýy. Tilsiz qoǵamnyń qandaı túri bolsa da ómir súre almaqshy emes. Ol tildiń ózi qoǵam bar jerde ǵana paıda bolyp, ómir súredi. Demek, qoǵamnan tys, bólek til joq.   Til-qoǵamnyń jemisi. Munyń máni- til joq jerde adamdardyń birlesip jumys isteýi, qoǵamdyq óndiristiń qaı salasyn bolsa da uıymdastyrýy, damytýy múmkin emes degen sóz.  Til árbir adamǵa ana sútimen birge enip, qalyptasady. Til baılyǵy-árbir eldiń ulttyq maqtanyshy. Ol- atadan balaǵa mıras bolyp qala beretin baǵa jetpes mura. Til-halyq tarıhy, til-ulttyq qazyna.

Til-bizdiń namysymyz, arymyz, baılyǵymyz,barymyz. Qazaq tili- qazaqtyń mádenıetimen birge qaınasyp jatqan rýhanı qazyna.

Til-óz halqymyzdyń rýhanı baılyǵy, ótkeni men bolashaǵy. Tazalyqtyń, páktiktiń, ımandylyqtyń jarshysy. Til-táýelsizdigimizdiń qýatty quraly, asyl oı men parasat belgisi.

Qazirgi tańda Elbasymyz úsh tildi bilýdi mindettep otyr. Bolashaqta bul úlken másele bolmaq. Meniń oıymsha, eger adam ózge tildi biletin bolsa, ol rýhanı baı adam dep oılaımyn. Óıtkeni sol til arqyly basqa halyqtyń mádenıetin, dástúrin úırenedi, basqa tildi úırený arqyly tanymy keńeıdi. Óz ana tilimizdi qurmetteýge shaqyramyn:

Meıli, sen kóp tildi bil «qoı» demeımin

Pýshkın, Baıron, Shekspır, Geınege sen

Biraq seni qazaq dep aıta almaımyn

Týǵan ana tilińde sóılemeseń,- degim keledi.

Qazaq tili- óziniń dalasyndaı keń pishilgen jaıdary da jalpaq til. Qazaq sózi qashanda dalanyń qońyr jelindeı ańqyldap erkin esip turady. Týǵan til-bizdiń birinshi baqytymyz,birinshi yrysymyz!

O,týǵan ana tilim!

Tas bulaqtyń tunyǵy da sende,

Ana sútiniń juǵymy da sende,

Raıhan gúldiń jupary da sende,

Qyran qustyń janary da sende.

Ana tilim qaı elde bolmasyn qasterli, qudyretti. Ulttyq mádenıettiń gúldenýi,salt-dástúrimizdiń odan ári damýy-ana tili. Búgingi tańda ár qazaq balasynyń óz ana tilinde sóılep, ony baǵalap, qasterleý kerek!

Rasymen de, ana tili-adamzat jaralǵaly beri onyń jan dúnıesiniń aınasy, ósip-ónip, túrlene beretin, máńgi qulamaıtyn báıteregi bolyp keledi. Ana tili júrektiniń tereń syrlaryn, halyq tarıhynyń barlyq kezeńderin, ata-baba murasyn urpaqtan-urpaqqa saqtap otyratyn asyl qazyna. Týǵan tilin maqtan etý, ony taza saqtaý, onyń órlep, óse túsýine eńbek sińirý - kez kelgen ult ókiliniń qasıetti paryzy. Adamzat balasynyń ǵasyrlar boıy qalyptasqan ózindik tól mádenıetimen ushtasyp, ult bolmysynyń tikeleı kórinisi bolyp tabylatyn qymbat dúnıesi – onyń tili. Árbir til adam balasynyń qatynas quraly bolýymen qatar, sol halyqtyń mádenıetin, órkenıetin, áleýmettik kúıin, dúnıetanymyn beıneleýde mańyzdy jáne sheshýshi ról atqarady. Ár tildiń sóz baılyǵy halyqtyń rýhanı ómirin, tarıhyn, ulttyq naqyshty, dúnıeniń tildik beınesin sıpattaý quraly bolyp tabylady.

Tildi sol til qyzmet etetin qoǵammen, til ıesi – adammen jáne tildi qoldanýshy halyqtyń san ǵasyrlyq tarıhymen, etnostyq tanymy, rýhanı jáne ulttyq bolmysymen baılanystyra qaraý nátıjesinde til men mádenıet, til men halyq, til men tanym arasyndaǵy tyǵyz baılanys, aıqyndala túsedi. Tildiń qazaq halqy úshin mániniń tereńdigin, máńgilik ekenin «til – adam janynyń tilmáshi. Tilsiz ult, tilinen aırylǵan ult bolyp jasaı almaq emes, ondaı ult qurymaq. Ulttyń ult bolýy úshin birinshi shart – til bolýy. Ulttyń tili kemı bastaýy ulttyń qurı bastaǵanyn kórsetedi. Bir ulttyń tilinde sol ulttyń jeri, tarıhy, turmys minezi.

Qoryta kele, Ana sútimen boıymyzǵa daryǵan qasıetti tilimizben máńgi bir bolaıyq!

Qaraǵandy oblysy Balqash qalasy
JBB №8 orta mekteptiń
qazaq tili  men ádebıet pániniń muǵalimi
Manaeva Aıgerim Qapanqyzy

---