InfoHub Logo

Qazaqstan Respýblıkasy Bilim jáne Ǵylym mınıstrligi
Ál-Farabı atyndaǵy Qazaq Ulttyq Ýnıversıteti
Maqulbek Symbat Bekzatqyzy

HH ǵasyrda mansap teń tik maǵynada qabyldanǵan. Mektep, ınstıtýt, jumysqa jiberý, sol jerde, ıaǵnı bir ǵana kásiporynda, eńbekshiniń mansabynyń joǵarylaýy, nemese mynandaı nusqa: jumysker, zeınetkerlik jasqa jetip, demalysqa shyqqanǵa deıin, bir jumys ornynda isteı beredi. Árkimge árqalaı, bireýge menmendik, bireýge tanystary múmkindik berdi. Ádil bolý úshin aıta ketý kerek, kásipodaq jáne partıa jelisi boıynsha joǵarylaý tásilderi de bolǵan, biraq «karerıst» sóziniń ózi buryn balaǵat sóz bolǵan. Óıtkeni ol adam mansabyn qurý kezinde tek óziniń jeke basynyń «paıdakúnemdik» maqsatyn oılaıdy dep túspaldanǵan. Qazirgi ýaqytta, jaǵdaı túbegeıli ózgerdi. Qazir aqparat sonshalyqty kóp jáne barlyǵy qarqyndy damyp jáne ózgerip otyrady, tipti, zertteýshilerdiń aıtýynsha, eger kez kelgen qazirgi zamanǵy adam aınalasyndaǵy adamdarǵa óziniń biletinin jáne isteı alatynyn táýligine 24 saǵat aıtyp otyrsa, oǵan bir ómir de jetpeıdi.

Aınalańyzǵa qarańyzshy, barlyq álemdik brendter biraýyzdan áleýmettik jaýapkershilik týraly aıtýda, ıaǵnı óz ıgiligiń úshin ǵana emes, jalpy planeta turǵyndarynyń maqsattaryn kózdeı otyryp, basqalar úshn de ómir súrý. Bizdiń ómirimizge jańa qundylyqtary bar jańa urpaq endi. Qoǵam ózgerdi. Álem –  bizdiń ómirlik, mansaptyq baspaldaǵymyz ǵana emes ekenin biz túsinemiz. Bizdiń planeta – bul júıe, onda qaýipsiz jáne yńǵaıly ómir súrý úshin, biz tek ózimizdiń jeke múddelerimizdi negizge ala otyryp, óz ómirimiz ben mansabymyzdy salýymyz kerek. Qazirgi mansapqor óziniń jeke maqsaty men qundylyqtaryn júzege asyrý arqyly, qoǵamnyń maqsaty men qundylyqtaryn iske asyra otyryp, álemdi jaqsartýǵa umtylady.

Úlken tabysqa óz taýaryn «ótkizetin» satý jónindegi menejer emes, qurylys materıaldary satqanda, onyń klıentteri ádemi jáne sapaly úılerde ómir súrgenin armandaıyn menejer jetedi. Ol úshin menejer únemi oqıdy, qazirgi zamanǵy qurylys tehnologıasyn ıgere otyryp, ekologıalyq taýarlarǵa nazar aýdara otyryp, jańa materıaldarǵa qyzyǵady.

Qazir álemde evolúsıalyq maqsat uǵymy kóp nyǵaıýda. Tásil egjeı-tegjeıli Frederık Lalýdyń «Bolashaq uıymdaryn ashqanda» kitabyn sıpattalǵan. Bul kitaptyń mazmunynda Frederık qazirgi zamanda jumys isteý tujyrymdamasynyń negizinde tabys alý emes, adamdarǵa qyzmet etý mehanızmi jatqan kompanıalar tabysty bolady delingen, biraq, bir ǵajaıyby osy kompanıalar eshqandaı evolúsıalyq maqsaty bolmasa da, adamrǵa qyzmet isteı otyryp, kádimgi komanıalardan kóp tabys tabady.     Mansapta da osyndaı evolúsıa týdy: shyn júrekten adamdarǵa kómektesýge umtylatyn jáne olardy úıin senimdirek jasaýdy qalaıtyn, óziniń kásibılik deńgeıimen jáne basqalardyń máselelerine tartylýymen ózine klıentterdi tartady.

Qazrgi kezdegi MANSAPQOR (KARERIST) – ol sanaly túrde evolúsıalyq mansapty quratyn adam.

Qazirgi zamanda mansap qurý degen neni bildiredi?

Qurý – bul josparlaý. Qazirgi mansapqor mansabyn eki qaǵıdat negizinde josparlaıdy:

1) taǵdyrdyń beretinine úmittenbeı, aldyn-ala josparlaıdy;  

2) sanaly túrde mansap qurady. Strategıa týraly oılaý kerek, ómir tym qysqa. Sonymen qatar, qazirgi zamanǵy ǵylymı-tehnıkalyq progrestiń qarqyndy damýyna – avtomattandyrýǵa, robottandyrýǵa baılanysty mansapqa sanaly qaramasa, «joıylyp bara jatqan mamandyq» dep atalatyn máselemen qaqtyǵysýǵa bolady.   «Endi qaıteıik? – deısiz siz, – qaıda sol robottar, bizdi olarmen qorqyta almaısyńdar, olar óz jumysqa tek 10-15 jyldan keıin ǵana kirisedi…». Iá, siz durys aıtasyz, biraq qazirgi zamanǵy mansap 10-15 jylǵa arnalǵan strategıaǵa muqtaj, óıtkeni dál sol ýaqyt aralyǵynda álem túbegeıli ózgerýi múmkin. Al sizdiń jumysyńyzdan ǵana emes, mamandyǵyńyzdan da aıyrylyp qalý qaýpińiz bar

Siz qazirǵi kezde kadr qyzmetiniń jumyskeri bolyp tabylasyz, siz 35-40 jastasyz. Jalpy, sizde bári jaqsy: jumys, jalaqy, ujymda qurmetteıdi. Biraq oılanyńyzshy, elektrondyq qujat aınalymy qazirdiń ózinde kóptegen býhgalterlerdi olardyń jumys oryndarynan yǵystyrdy, tipti, bank salasyndaǵy dıdjıtalızasıa 2018 jyly kórshi Reseıde bank personalynyń shamamen 30 % qysqartýǵa ákeledi degen pikir bar. Al 2028 jyly «kadr mamany» mamandyǵy ne bolady? Al 2028 jyly sizdiń jasyńyz neshede bolady? 45–50? Áli zeınetkerlik jas emes qoı. Al endi eger siz mansabyńyzdy aldyn-ala qurýdy bastasańyz, ne bolatynyn elestetińizshi. Sizdiń 45–50 jastasyz, bárin basynan bastaý kerek. Joǵaryda aıtylǵannynń bári, siz dereý jumystan bosatý týraly ótinish jazyp, perspektıvti jumys izdeý kerek ekenin bildirmeıdi.

İshki ózgerister qarjylyq jaǵdaıdy jaqsartýǵa ákelýi múmkin be? Aqshasy joq adam-energıasy az adam. Aqshasy jetkilikti adam ózine senedi jáne qalaǵan nársege qol jetkize alady. Biraq, aqsha – basty maqsat emes, ol tek múmkindik beretin qural.

Qazir biz ózimiz úshin jetkilikti aqsha taba bastadyq dep esepteıik, ıaǵnı bizdiń jeke qarjylar grafıgindegi tabys qısyǵy shyǵystar qısyǵynana asyp túsip otyr. Biz jumsaýǵa qaraǵanda kóbirek tabys tabýǵa úırendik, ıaǵnı osylaısha bizde artyq aqsha paıda bola bastaıdy. Biraq bul árdaıym jáne barshaǵa birdeı bola bermeıdi. Adamdardyń tabysy, ony jumsaý maqsaty jáne eń negizgisi qarjylyq saýattylyǵy ártúrli bolyp keledi. Adam ómiriniń qaı kezeńi bolsa da qajettilikter bolady, jáne sol qajettilikterdi qanaǵattandyrý úshin árıne qarjy qajet. Biz kishkentaı bala kezimizde de aqsha jumsadyq, biraq óz aqshamyzdy emes. Bizdiń ata-analarymyz bizdi tamaq, turǵyn úı, kıim, oıynshyqtar, tehnıka, qalta shyǵyndary jáne t. b. qajettilikterimizdi qamtamasyz etti. Eseıgen shaqta biz óz qarjymyzdy jınaqtap, jumsap úırendik. Biz qartaıyp, aqsha tabý múmkindigin joǵaltsaq ta, shyǵyndar bizde áli de bolady. Sonymen qatar, zeınetaqy, eńbek aqy týraly zańdar, bank stavkalary, ınflásıa, devalvasıa deńgeıleri ýaqyt ótken saıyn ózgerip otyrady. Biraq osy ózgeristerge táýeldi bolmaý úshin, qazirgi ómirimizdi qarajatpen qamtı alý úshin jáne qarttyǵymyzdy qamtamasyz etý úshin qarjylyq saýattylyqqa qazir úırenýimiz kerek.

Bul úshin ne qajet?
1. Óz tabystarymyz ben shyǵyndarymyzdy naqty bilýimiz kerek.
2. Óz tabystarymyz ben shyǵyndarymyzdy josparlaýdy úırenýimiz kerek.
3. Kapıtal jınaqtaýdy daǵdyǵa aınaldyrýymyz qajet.

Ár adamnyń jıyntyq kapıtaly 3 quramdas bólikten turady:
• aǵymdaǵy tutyný;
• shyǵyndardy óteý;
• ınvestısıalyq, ıaǵnı jınaq jáne bolashaqty qamtamasyz etý.

---