InfoHub Logo

Nemis Karl Bens álemdegi birinshi avtomobıldi shyǵardy dep resmı túrde tanyldy. Ol 1884 jyly dúnıege kelgen, dál osy jyly Fúrt pen Núrnberg temir jol jelisiniń qosylǵan jyly boldy. Al 15 jyldan keıin álem ishten janý qozǵaltqyshy jaıly estıdi. Ony Belgıada Eten Lenýar qurylymdap shyǵady.

Benstyń balalyq jáne bozbala shaǵy Karlsrýe qalasynda ótti. Onyń ákesi lokomotıv júrgizýshisi bolyp jumys istedi, keıin balasy eki jasta bolǵanda qaza tabady. Karldyń oqý úlgerimi jaqsy boldy. Polıtehnıkalyq ýnıversıtetti aıaqtaǵannan keıin ol bý mashınalaryn shyǵaratyn uıymda syzbashy bolyp jumysqa turady. Keıin ol Mangeımde ornalasqan bolat quıý zaýytyna jumysqa aýysady. Onda bas mehanık bolyp, keıin Pforshaımǵa konstrýktorlyq búroǵa bas ınjener bolyp aýysady.

1871 jyly Mangeımde shaǵyn quıý óndirisi ashylady, onyń negizin Karl Bens pen Avgýst Rıtter qalaıdy. Alaıda seriktestiń aıla-sharǵysynan keıin (Avgýst Rıtterdiń) birikken bıznesteri qıyn kezeńderdi bastan ótkeredi. Ony bankrottyqtan qalyńdyǵy Berta Rınger qutqarady. Ol jasaý bolyp kelgen qarajatyn onyń qaryzyn ótep, Karldy osy óndiristiń jalǵyz ıesi etedi.

Qaryzdy qaıtarǵan Bens kásiporynnyń jalǵyz egesi bolyp qalady. Biraq ol kezekti daǵdarystan bas kótere almaı, qaıtadan quldyraıdy. Bankrotqa ushyrasa da Benstiń jigeri jasymaıdy, onyń aınalysyp jatqan jalǵyz isi ishten tutanatyn qozǵaltqysh bolady. 

Al 1878 jyly Karl Bens ózi jasaǵan birinshi eki taktili qozǵaltqyshty patentteıdi. Bir jyl ótkennen keıin ol Mangeımnen shyqqan taǵy eki bıznesmenmen birge óndiristi bastap ketedi. Alaıda ol seriktesterimen taǵy da durys baılanys ornata almaı, 1883 jyly óz fırmasyn qurady. Osydan keıin óndirisi qalpyna keltirilgennen keıin jalǵyz ǵana armany – kólik quralyn jasaýǵa kirisedi.

Bul kezde kóptegen ónertapqysh avtomobıl jasaý ıdeıasymen álek edi. Ulty fransýz Nıkolá-Jozef Kúno ózdiginen júre alatyn kólik quralyn jasaǵan tuńǵysh ónertapqysh. Bul oqıǵa 1769 jyly boldy. Bul kólik bý qozǵaltqyshynyń arqasynda qozǵaldy. Edýard Delámar-Debýtvıl bolsa ishten janý qozǵaltqyshy bar kólik quralyn jasaǵan tuńǵysh ǵalym. 1884 jyly ol gaz qozǵaltqyshyn qurastyrady, bul qozǵaltqyshty ol úsh dóńgelegi bar avtomobılge ornatady. Bir ótkennen keıin osy aıtylǵandardyń oılaǵanyn Karl Bens júzege asyrady. Ol basqarýǵa bolatyn, ishten janatyn tórt taktili qozǵaltqyshy bar kólik quralyn birinshi bolyp jasaıdy. Onyń qańqasy qarapaıym arba boldy. Bul avtomobıl qurylysyn bastap bergen álemdegi jalǵyz avtomobıl bolyp tirkeldi.

1886 jyly Bens ózi jasaǵan ónertabystaryna patent alǵannan keıin kóptegen kórmelerge belsendi túrdi qatysa bastaıdy. Biraq jýrnalıserdiń maqtaý maqalalary avtomobılderdiń saýdasyn qyzdyra túspeıdi. Munda da onyń áıeli iske aralasady. Berta tańdardyń birinde uıqyda jatqan Bensti oıatyp almaı, garajdan úsh dóńgelekti mashınany shyǵaryp alyp, balalarymen birge Mangeımnen Pforsheımge attanady. Olar júz shaqyrymdaı jerdi júrip ótedi. Bul isimen ol kúıeýiniń keremet ónertapqysh ekenin dáleldep bermekshi bolady. Onyń ústine, osylaısha avtomobıl óndirý isinde birinshi jarnama kompanıasy bolyp ótedi.  

Benstiń áıeli bul qashyqtyqty 14 saǵatta júrip ótken. Pforshaımǵa jetkende ol kúıeýine osy oqıǵany tolyq baıandap, telegramma joldaıdy. Al Bens bolsa avtomobıldiń joqtyǵyn kórip, ony bireý urlap ketken degen tujyrymǵa kelipti. Osy oqıǵany gazet-jýrnaldar jazyp shyqqannan keıin Karldyń ónertabystaryna tapsyrystar kelip túse bastady. 1889 jyldyń ózinde elý avtomobıl satylyp ketken!

Shabyttana túsken Bens 1893 jyly tórt dóńgelekti jańa avtomobıldi qurastyryp shyǵarady. Osy kóliktiń 600 danasy 1901 jylǵa deıin satylyp ketken. Osylaısha, avtomobılderdi óndirip, sata bastaǵan birinshi kompanıa - Benz & Co. Kompanıany Karl Bens basqardy.

---