InfoHub Logo

...Tátti uıqyda jatyr edi, bireý túrtkendeı bolyp, oıanyp ketti... Tańnyń áli ata qoımaǵanyn sezinip, «kózimdi ashsam, uıqym ashylyp keter» degen oımen kórpesin qymtana túsip, ári qaraı uıyqtaı bermekshi edi, qulaǵynyń túbinen áldekimniń tereń tynystap dem alǵanyn estip, uıqysy shaıdaı ashyldy. Astapyralla! Bul kim? Kimniń tynystaǵany sonshama ap-aıqyn estilip turǵan? Neshe jyldan beri jalǵyz ózi uıyqtaıtyn jatyn bólmede bóten bireý qaıdan paıda bolǵan? ...Alakóleńke bólme, tym-tyrys tynyshtyq, ǵaıyptan paıda bolǵan belgisiz adamnyń bir qalypty dem alysy áldeqandaı qupıany búrkemelep turǵandaı... ań-tań qalyp, úrký me, tańyrqaý ma, álde alańdaý ma, áıteýir alasapyran bir sezimnen júregi órekpip... kóńili alaburtyp qoıa berdi.

Ornynan turaıyn dep edi, býyn-býyny dirildep, belgisiz bir kúsh tósekke baılap tastaǵandaı, jatqan jerinen qozǵala alsashy. Adamnyń tynystaǵany endi ap-aıqyn — dál qasynan estildi. Qudaı-aý, bul kim ózi? Bireý bassalatyndaı qozǵalýǵa qorqyp, kóziniń qıyǵyn salyp edi, shyndyǵynda da buǵan arqasyn bere qannen qapersiz uıyqtap jatqan bireýdi kórdi. Keýdesinen shyǵyp keterdeı bop tarsyldaǵan júregin kúshpen basyp sál otyrdy. Qudaı-aý, bul kim ózi?!

Kelesi sátte, qalyń uıqyda jatqan odan ózine tóner esh qater joǵyn túsinip, endi anyqtap qarady da... kúıeýine uqsatty — sol sıaqty deneli, jaýyryndy eken. Eń birinshi oıyna kelgeni «ekeýmiz ajyrasyp ketip edik ǵoı, qashan tatýlasyp edik?» degen oı boldy. Ári oılap, beri oılap, tatýlasqandaryn esine túsire almady. Tatýlaspaq túgili ajyrasqaly beri kezdesken de joq eken. Endeshe myna jatqanyna jol bolsyn? Qaıdan, qashan kelgen? Úıge qalaı kirgen ózi? Oılap-oılap, onyń úıge qashan kelgenin de esine túsire almady. Biraq esine tússin, túspesin, odan endi kelip-keter eshteńe joq, kórmesteı bolyp ketistik degen kúıeýi, mine, tóseginde jatyr...

Sol-sol-aq eken «oıpyrmaı, endi el-jurtqa ne betimdi aıtamyn? Dos-jaran, týǵan-týys ajyraspańdar degende kónbep edim, endi kelip... urlanyp tósekke jatqanymyz ne? Masqara-aı!» degen oı sanasyn ınemen shanshyp ótkendeı bolyp, tulaboıy bir ysyp, bir sýyndy.

Uıqydaǵy qonaǵynyń qaperine eshteńe kirer túri joq, shóldep jatyr ma, álde túsinde tamaq iship jatyr ma eken — ara-tura tamsanyp-tamsanyp, jutynyp qoıady. Ústine jamylǵan aqjaımanyń bir sheti ıyǵyn jaýyp, ekinshi sheti astynda qalypty.

Bul aqyryndap qana aýdarylyp tústi. Saq qımyldap, demin ishine tartyp, qasynda jatqan kúıeýiniń jaýyrynyna bajaılap qarady. «Ózi burynǵysynan tolysypty ǵoı» dep oılady. İle ishinen ekinshi bir oıy: «Kúıli shyǵar. Senen ajyrasyp, júdep-jadap júr dep pe ediń?» dep ózine qarsy daý aıtty. Júdep-jadamaı, jaýyrynynyń domalanyp, qońdanyp alǵanyna ishteı sál renjip qalǵan sıaqty. «Tamaqsaý edi baıǵus, sonysyn dál tanyǵan bireý qolyna kirgizip ala qoıǵan ǵoı... Baqytty kezimizdi, balalardy qıyp ketip, ishken tamaǵy boıyna qalaı sińip júrdi eken?..» İshtegi ekinshi daýsy syqylyqtap kúldi: «Jurttyń bárin sen deısiń be? Jan azabyn tartyp, ýaıym jutyp, sanańdy san saýal sansyratqanda ne taptyń? Júrsiń ǵoı ınelikteı qatyp-semip... Al ol qashanda óz janynyń rahatyn kúıtteı bilgen. Solaı... Ómir súre bilý kerek».

Iá, ómir súre bilý kerek eken. İlýde bir juptyń basyna qonatyn baqyt qusyn qoldan shyǵaryp alǵandary sol ómir súre bilmegendikterinen bolar. Áıtpese ekeýi bir-birin qalaı súıip qosylyp edi. Jazda eki aı kanıkýlǵa ketkende ol: «Kóketaıym, halyń qalaı?» dep, kún aralatyp hat jazatyn. Kóktem shyǵar-shyqpasta alqyzyl qyzǵaldaq ákep syılaıtyny she? Onyń otbasynyń qońyrqaı turmysy týraly jaqsy biletin bul: «Maǵan gúl almaı-aq qoıshy, — dep qıylatyn, — men seni onsyz da jaqsy kórem ǵoı...» Keıde onyń arqasyna arqasyn súıep, kók aspanǵa kóz tigip qıaldaýdy unatatyn. Sondaı sátterde ózin qandaı qaterden de, daýyldan da, jaýynnan da onyń keń jaýyryny qalqalap, aman alyp qalatyndaı kóretin.

Beıqam uıyqtap jatqan kúıeýiniń jaýyryny alǵashynda álde bir sezimderge jetelep bara jatqandaı edi. Tutqıyldan kılikken ishki daýsy ol sezimin sý sepkendeı basty. «Nemenege úgitilip bara jatyrsyń? Álde ot basynyń berekesin ketirgeni sonshalyq, tynysh otyryp, as-sýlaryńdy ishe almaı qalǵandaryńdy umytyp kettiń be? Ózderi tilenip telefon shalatyn arsyz áıelderdiń jeteginde ketkenin, aq nekeńdi, balalardyń bolashaǵyn solar úshin qurbandyqqa shalǵanyn qalaı umyttyń?».

Boıyn jıyp ala qoıdy. Qalaı umytsyn? Ómir boıy umytar ma sol qorlyqty? Dosqa kúlki, dushpanǵa taba etip ketkeni oıyna túsip, qany basyna shapshydy. «Qarashy, adaldyqty attap, dúnıeni búldirip, munyń jarasymdy juptyq ómirge degen senimin tas-talqan etip, endi túk bolmaǵandaı uıyqtap jatqanyn! Qaıdan kelgen, qalaı kelgen beti búlk etpeı? Kelgen izimen keri qaıtaraıyn», - dep ony julqyp oıatpaqshy bolyp, qolyn soza umtyla berip, sol qalpy qatty da qaldy.

Jatqan adam kúıeýine múlde uqsamaıdy! «Qudaı-aý, bul kim sonda?» Mundaı jaqyndyqta bolatyn eshqandaı tanysy joq. Bir jatsa, qasynda (meıli burynǵy bolsa da) kúıeýi ǵana jatýy kerek. Árıne, sol. Arada baqandaı bes jyl ótti. Ózgergen ǵoı. Ýaqyt kimdi de bolsa ózgertedi. Bes jyl boıy kórmegen soń, árıne, uqsamaıtyn bolyp kórinedi. Bóten bireýmen tósekke jatpaq túgil úıge kirgizýshi me edi? Al kúıeýin balalary kirgizgen ǵoı, qansha degenmen ákeleri emes pe, qımaǵan shyǵar...

Kóńil túbinde kúdigi ósip bara jatsa da, ózin-ózi «qasymda jatqan kúıeýim ǵoı» dep sendirgisi keldi. «Sol ǵoı, sol...sol...» degen oı «dúk... dúk... dúk...» dep soǵyp turǵan júrek yrǵaǵymen qosa qabattasa qaıtalanyp, sanasyna shegelenip jatqandaı. Aıtpaqshy, bul oıynyń shyndyǵyna kóz jetkizýdiń bir amaly bar eken-aý, qalaısha umytyp ketken! Onyń sol jaq jaýyrynynyń astynda kózdiń qarashyǵyndaı meńi bolatyn. Ekeýara tátti shaqtarda kúıeýin qaýsyra qushaqtap, suq saýsaǵynyń ushymen sol meńdi basyp: «dzyń-dzyń, sizdiń úıge kirýge bola ma eken?» deıtin oınaqylanyp... Sosyn... onyń epti qoldary munyń moınyn, arqasyn sıpalaı, óne-boıyn shym-shym etkizip aralap kelip, belinen tarta qushaqtaıtyn... Ystyq demi keýdesin, tamaǵyn sharpı, nebir tátti sózderdi kúbirleı aıtqan jary, dúnıedegi eń sulý, eń tátti, eń asyl jan ózi ekendigine, eshkimmen, eshqashan tap mundaı kúı keshpegenine sendirip, kóńilin kóktemgi darıadaı tasytatyn. Muny kózinen, erninen eljireı súıip, has sheberdiń qolyna túsken saz balshyqtaı ılenýge beıil denesin qushyrlana baýyryna basqanda... laý ete qalǵan lázzat otynan talyqsyp, órtenip kete jazdaýshy edi...

Sosyn... bir qyzyǵy, munyń rahat keshken táni balbyrap, jańaǵy lázzatty shaqtyń taýsylmaýyn, taǵy da ertegidegideı kúı keship, kúıip-janýdy qumarlana tilep turǵanyna qaramastan, tap osylaı oń jaǵyna aýnap túsip, uıqyǵa ketetin. Tek jaýyrynyndaǵy kózdiń qarashyǵyndaı meńi ǵana kóz arbap, «kel, kel!» dep turǵandaı bolatyn.

Taǵy da eske túsken elester jeteginde ketip bara jatyr eken ǵoı. «Iá, aıtqandaı, sol meńin ashyp kórmeımin be? Qansha tolyssyn nemese júdesin, kúnge kúısin — báribir meńi ózgermeıdi emes pe?»

Sol oımen bul onyń ıyǵyn japqan aq jaımany aqyryn ǵana ysyryp tarta bergeni sol edi... uıqyda jatqan adam oqys burylyp, muny qushaqtaı aldy. Qarýly qoldarymen qapsyra qushaqtap, kózinen, betinen, tamaǵynan qushyrlana súıip... erkin bılep áketip bara jatyr. Súıe bastaǵanda-aq kúıeýi emes ekenin birden uqqan. Ol bulaı súımeıtin. Sonda bul kim?

Jantalasyp, bar salmaǵymen janshı basqan adamnyń qursaýynan bosanyp shyqpaqshy bolyp tyrbanyp edi... qarýly qoldar tyrp etkizbedi. Qımyly batyl, shalt bolsa da, dóreki emes. Tynyshtalsyn deı me, ıyǵynan jeńil qaǵyp, shashynan sıpap qoıady. Sonysyna qaraǵanda, oıynda zorlyq kórsetý, qorlaý joq sıaqty. Iapyraý, kim bul sonda?

«Jiber, — dedi bul qystyǵa til qatyp, — qazir aıqaılaımyn.» Deýin degenmen, kóńil túkpirinde: «Balalar shoshyp keter me eken?» degen ýaıym men «Myna túrimdi kórse... masqara-aı!» degen uıalys qatar boı kóterdi. «Qudaı-aı, endi qaıttim?» «Bosatshy, — dedi jyly sóılesem bosatar degen sońǵy úmitine jarmasyp, — bosatshy, sóıleseıik». Ol biraq bosatar syńaı tanytpady, til de qatqan joq. Kerisinshe, muny baýyryna basa, shashynan emirene ıiskep, mańdaıynan, betinen ópti. Sodan bolýy kerek, munyń boıyndaǵy qorqynysh múlde ǵaıyp bolyp, bir sát tynshý tapty.

Kóńil túpkirinde bul adamnyń jaman nıetpen kelmegenine degen senimi birte-birte nyǵaıa bastasa da, «bul kim?» degen suraqqa jaýap tappaı báribir tynshymasy anyq-ty. Sondyqtan bul endi kútpegen qonaqtyń tym bolmasa betin kórgisi kelip, onyń basyn ózinen keri ıterdi. Munyń oıyn sezip qoıǵandaı, ol betin birese munyń moınyna, birese tósine kómip, júzin kórýge múmkindik bermedi. Jaı ǵana júzin jasyryp qoımaı, erni tıgen jerin óbip qoıady. Kelesi sátte bir qolymen muny qaýsyra qushaqtap, ekinshi qoly ón boıyn aralap ketip edi... umyt bolǵan sezimder lap etip oıanyp, munyń býyn-býynyn bosatyp, múlde áli quryp bara jatty. Shashynan, arqasynan sıpalap, ári qaraı jyljyp bara jatqan qoly beıne bir artynda ot tastap bara jatqandaı, búkil denesi dý-dý etip qoıa berdi.

Budan ári arpalysýǵa áli kelmesin túsinip, sharasy taýsylǵan soń «betińdi kórsetshi» dedi sybyrlap. Ol estimegen adamsha muny tósinen, tamaǵynan súıip kelip, ernine jabysty. Qalaıda betin kórsetpeýdi sert etkendeı, aqjaımany bastarynan asyra búrkenip alypty. Sosyn osy kezge deıin ony ıtermeleýmen bolǵan munyń qolyn ustap, alaqanyn betine basty, ár saýsaǵyn taldap súıip, erini qolynyń syrtynan, bileginen óbip, órleı bastady. Oınaǵandaı tisteleńkirep, keı-keıde tiliniń ushymen qytyqtap qoıatynyn qaıtersiń... Búkil denesi án salǵandaı masaırap, boıy erip bara jatsa da, sonaý kóńiliniń túkpirinde turǵan «bul kim?» degen suraq myna rahat álemge alańsyz súńgip ketýine kedergi jasap, áldebir qolaısyz sezim kóńilin qobaljytyp, mazasyn ala berdi. Biraq birte-birte ol sezim de óleýsirep baryp óship, buryn-sońdy bastan keshpegen alapat qumarlyq sezim boıyn bılep, eshnárseni oılaýǵa shamasyn keltirmeı úıirip áketip bara jatqanyn moıyndamasqa sharasy joq-ty.

Shyndyǵyna kelse, qazir «onyń» ǵajaptan paıda bolýy, tóseginde jatýy baǵanaǵydaı ashýyn keltirmeı, kerisinshe keremet qýanyshqa bólegen. Qabyrǵasyn qaýsatyp jibererdeı qýatty qoldardyń ón boıyn emin-erkin aralaǵan qozǵalysy, sát ótken saıyn aımalap-ópkeni bári-bári janyna jaǵyp, osynaý ǵajap sáttiń taýsylmaýyn tilegen. Tek mazasyn alyp, yzyńdap turyp alǵan sol bir ǵana suraq bolmasa...

«Meıli, meıli... bolar is bolsyn. Biraq kim ekenin aıtpaǵany, tym qurysa beti-júzin kórsetpegeni durys emes qoı.» Boıyn bılegen qumarlyq otyna kúıip-janyp bara jatsa da, bilmeıtin, tanymaıtyn adamnyń yrqynan shyǵa almaı qalǵany, jastyqtaı janshylyp, kórpedeı tóselgeni uıat ekendigi týraly oı sanasyn taǵy bir túırep ótkendeı boldy. Denesi dir-r etip, áleýetti qoldardyń emin-erkin qozǵalysyna qarsylyq jasaǵandaı boldy. Biraq bul alǵashqydaǵydaı emes, tym álsiz qarsylyq edi.

Dúnıeni shyr aınaldyryp, aqyl-esin alǵan sezim tasqynynan, óne-boıyn uıytqan tátti lázzattan aıyrylyp qalǵysy kelmeı, talyqsyp bara jatyp «betińdi kórsetshi» dedi bar bolǵany. «Ol» taǵy da estimegen syńaı tanytty. Munyń qolyn ustap tartyńqyrap, ózin erkeletkenin, sylap-sıpaǵanyn qalaıtynyn bildirgendeı, beline qaraı ıkemdedi. Bul endi ashýlanaıyn dedi. Ústinen janshyǵan salmaq janyna maıdaı jaǵyp bara jatsa da, betin kórip qalýdyń ońtaıly sáti túskenin sezip, onyń basynan, qulaq tusynan qatty ustap, julqı keri ıterdi de... oıanyp ketti...

Atyp turyp, del-sal bop, óńi men túsin ajyrata almaı biraz otyrdy. Alqynyp, entigin birazǵa deıin basa almady. Denesi de ottaı janyp, týra túsindegideı, qumarlyq bılep, dýyldap tur eken... Onyń yp-ystyq alaqanynyń taby áli de basylmaǵan sıaqty. On eki múshesin ıitken sıqyr sezimniń ıiriminen julqynyp bosaı almaı jantalasty. Aqyry, osynshalyq tátti sáttiń bar bolǵany túsi ekendigin túsinip, ózin-ózi ustaı almaı, kúıinishten býlyǵa jylap jiberdi. Jastyǵyn qushaqtap, óksip jatyp «Ol qurǵyrdyń betin qaıtetin edim...» dep oılady.

---