InfoHub Logo

Sonaý keńestik zamannan beri bilim berý júıesine jyl saıyn qandaı da bir jańashyld­yq engizilip keledi. Táýelsizdik jyldarynda júrgizilgen turaqty ınovasıalar men reformalar kez kelgen muǵalimniń mindetti krıterııi atansa, árbir jańa bilim mınıstr­iniń mindetti «reforma jasaýy» dás­túrge aınaldy. Desek te, aıtýly salada aýqymdy ózgerister bolyp jatqanyn jasyra almaımyz. Jyl saıyn bilim bazasy jańartylyp, mektepter jańa oqýlyqtar men zamanaýı tehnıkamen qamtamasyz etilýde. Bilim kórsetkishimen de álem elderinde oq boıy ozyq turmyz. Bul turǵyda talas joq. Taqyryptyń túp-tórkini bilim júıesine mektep bitirýshi túlekterdiń «joǵyn joqtap, soıylyn soqqandardyń» test tapsyrýdyń jańa formatyn engizýinde bolyp otyr.

Esterińizge sala keteıik, ulttyq biryńǵaı testileý elimizdiń bilim berý júıesine alǵash ret 2004 jyly engizildi. Sodan beri testileýdiń bul formasyna qatysty daý-damaı áli kúnge deıin tolastaǵan emes. Osyǵan oraı, Bilim jáne ǵylym mınıstrliginiń nusqaýymen UBT-ǵa jańa ózgertýler engizý máselesi qarast­yrylǵan bolatyn. Qaýzaǵan istiń tolyq sheshi­mi shyqpasa da, oń ózgeristiń sheti kórindi. Táýekelshil istiń túıinin tarqatyp kórelik. Ózgertýlerge sáıkes, UBT endi mekteptik jáne JOO ornyna túsýge baǵyttalǵan dep eki kezeńge bólinedi. Mektep bitirýshiler mamyr aıynyń sońy men maýsym aıynyń basynda memlekettik emtıhan tapsyrady. Bul – testileýdiń birinshi kezeńi. Atalmysh kezeńde (ulttyq testileý) mektep­ bitirýshi túlekter dástúrli bes pánnen (qazaq tili, orys tili, algebra, qazaqstan tarıhy jáne tańdaý páni) qurylymy ózgergen tapsyrmalar oryndaıdy. Aldymen, qazaq tili páninen esse jazady, odan soń orys tilinen 40 suraqtyq test tapsyrmasyn oryndaıdy. Qazaqstan tarıhy­ páninen aýyzsha emtıhan tapsyrsa, algebra jáne analız bastamalary páninen jazbasha emtıhan jumysyn jazady. Tańdaý páni boıynsha 40 test beriledi. Test kúrdelengen, ıaǵnı 20 suraqtyń bir jaýaby bolsa, qalǵan 20-synyń birneshe jaýaptary bolýy múmkin. Atalǵan bes emtıhannyń tapsyr­malaryn Bilim jáne ǵylym mınıstrligi daıyndaıdy. Sáıkesinshe, jaýaptary da test ortalyqtarynan shyǵady. Sondaı-aq, emtıhanǵa arnaıy ýákilder kelip qatysady. Ekinshi kezeńde (keshendi testileý) talapkerler JOO-ǵa táýel­siz emtıhan arqyly tańdaǵan mamandyǵyna­ sáıkes blokty testileýden ótedi. Bitirýshiler shilde aıynda qalaǵan ýnıversıtetine baryp fýnksıonaldyq matematıka, oqý saýattylyǵy jáne eki tańdaý páni, jalpy tórt pánnen test tapsyrady. Matematıkalyq saýattylyqtan 20 suraqtan turatyn test (logıka men fýnksıonaldyq saýattylyqqa arnalǵan tapsyrmalar) tapsyrmasyn oryndaıdy. Al, oqý saýattyly­ǵynan 4 mátin berilip, sol mátinge qatysy bar 20 suraqtan turatyn tapsyrmany oryndaý kóz­deledi. Qalǵan eki tańdaý páninen 40 suraqtan beriledi. Onyń 20-synyń bir ǵana jaýaby bolsa,­ 15-iniń birneshe jaýaby bar, qalǵan 5-eýi sáıkes­tendirýge arnalǵan tapsyrmalar. Bul kezeń­de 120 suraqqa 3 saǵat ýaqyt beriledi.

– Bilim jáne ǵylymdy damytý memlekettik baǵdarlamasyna sáıkes, ulttyq biryńǵaı testi­leý jetildirildi jáne transformasıalandy. Testi­leý ózgeriske ushyraǵanymen, negizgi ınfraqurylymy men mehanızmderi qalady. Eń bastysy­, biz túlekterdiń tiline, turǵylyqty jerine qarama­stan, barlyǵyna JOO-ǵa túsýge teń jaǵdaı­lar jasaýymyz kerek. Qazirgi ýaqytta barlyq suraqtar rektorlarmen, mektep muǵa­limderi jáne ata-analarmen talqylanýda. Biz emtıhandy SAT júıesine uqsas etip jasaǵymyz keledi. Iaǵnı biz túlekterdiń bilim deńgeıin anyqtaımyz. Sonymen qatar, jumys berýshilerge búgingi álemde qajet kompetensıalyq qasıetterine qaraı bilimdi tulǵany tańdaýǵa múmkindik beremiz. Sondyqtan UBT mazmuny ózgeredi, - dep atap ótti QR BǴM Bilim jáne ǵylym salasyndaǵy baqylaý komıte­tiniń tóraǵasy Saıat Núsipov.

Sondaı-aq, túlekter testileýdi shilde-tamyz aılarynda bir ret qana tapsyratyn. Jańa óz­gertýge sáıkes, testileýden tómen alǵan talapkerler kelesi jyldyń qańtar aıynda emtıhan­dy qaıta tapsyrýǵa múmkindik alady. Bir qýantarlyǵy, kolej stýdentteri de ulttyq testileýdi tapsyrýǵa múddeli bolmaq. Demek, kolej bitirýshileri de shartty túrde joǵarǵy oqý ornyn­a túsýge quqyly bolady degen sóz.

Túıin. Ulttyq biryńǵaı testileý júıesi jaıly qarama-qaıshy pikirler jıi aıtylady. Ony qoldaýshylar «budan sátti júıe joǵyn» alǵa tartsa, qarsylar «test bitirýshilerdiń bilim deńgeıine dálel emes» deıdi. Bir qyzyǵy, osy kúnge deıin «Altyn belgi» ıegerleri atanyp nemese «grantqa» qol jetkizgenderdiń testke baılanysty synı kózqaras bildirip, aıyp taqqandary boı kórsetpedi. «Esegi sýdan ótkender» bul daýdan shetkeri qalary anyq. Al, ulttyq biryńǵaı testileý ortalyǵyna, muǵalimderge, shendi kisilerge ókpeli – tek synnan súringen túlekter qatary dep oılaımyz. «Betiń qısyq bolsa, aınaǵa ókpeleme» degen támsil bar. Osy sebepten de synaq talabynan súringen zamandastarymyzdyń «aınaǵa ókpelep», talaı úzdiktiń «baǵyn ashqan» testileýge syn taǵýy túsinikti jaıt. Kim ne dese de, testileý ózgertildi. Bastalǵan istiń aqyryn kúteıik.

Quralaı JAQSYLYQ

Derekkóz: "Halyq" gazeti

---