InfoHub Logo

Ústimizdegi jyly qazaq halqynyń uly aǵartýshysy, pedagog Ybyraı Altynsarınniń týǵanyna 180 jyl tolady. Óz zamanyndaǵy  jańashyl-pedagog, ǵalym-etnograf, prozashy, qazaq álipbıiniń negizin qalaýshy Ybyraı Altynsarınnyń ómiri men shyǵarmashylyq qyzmeti qazaq halqynyń tarıhyndaǵy jarqyn betterdiń biri bolyp tabylady. Y.Altynsarın 1841 jyly qazan aıynyń 20-synda qazirgi Qostanaı oblysy Zatobol aýdanynda dúnıege kelgen. Ákesinen erte aıyrylǵan ol atasy Balqoja Jańbyrshınniń qolynda tárbıelenedi. Bala kezinen-aq bilimge zeıini bolǵan jáne óz betinshe oqýǵa beıimdiligimen kózge túsken Ybyraı Reseı qoǵamynyń sol kezeńdegi zıaly azamattarymen jıi aralasyp turdy. Orynbor qalasynda oqyp júrgen kezinde shyǵystanýshy ǵalym V.V.Grıgorevpen jaqyn tanysady. Ol óziniń baı kitaphanasymen Y.Altynsarınniń erkin paıdalanýyna ruqsat etedi, nátıjesinde bolashaq pedagog kóp ýaqytyn V.V.Grıgorevtiń kitaphanasynda ótkizedi. Bilgen ústine bile tússem degen qumarlyq jáne halqyna bilim-ǵylym salasynda kóbirek paıda keltirýge baǵyttalǵan armanǵa umtylys jas Ybyraıdyń ómirlik maqsatyna aınalady. Osylaısha, ol alǵan bilimin óz halqynyń paıdasyna asyrýǵa talpynyp, «Kel, balalar, oqylyq!» degen óleńi arqyly qazaq balalaryna uran tastap, olardy bilim alýǵa shaqyrady.

Alǵash ashylǵan qazaq  mektebiniń ótkeni men búgini uly aǵartýshy-pedagog esimimen tyǵyz baılanysty. Orys jazý tańbalary negizinde qazaq álipbıiniń qurastyrýshysy Ybyraı Altynsarınniń pedagogıkalyq qyzmeti 1860 jyly bastalǵany málim. Kópten kútken armany oryndalyp, qazaq mektepteriniń qara shańyraǵy tuńǵysh bilim oshaǵy ashylady. Ybyraı Altynsarın qazaq balalaryna bilim men tárbıeniń negizgi kózi oqýlyq ekenin jáne onyń mazmuny bala tabıǵatyna jaqyn, qyzyqty etip shyǵarý qajettigin túsinip, 1876 jyly «Qazaq hrestomatıasyn» jazýǵa kirisedi. Bul Hrestomatıa 1879 jyly Orynborda basylyp shyǵady.

Ybyraı Altynsarın pedagogtik qyzmeti men jan-jaqty tereń bilimin, qaıraty men jigerin jas urpaqqa arnady. Óiniń bar sanaly ǵumyryn aǵartýshylyqqa, ıaǵnı izgilik pedagogıkasyna baǵyttady. Elimizdiń Táýelsizdik jyldarynda bilim-ǵylymy ósip, órkendegen respýblıkaǵa aınaldy. Bul - Ybyraı atamyzdyń qazaq halqyn bilim shyńyna jetkizýdi armandaǵan maqsatynyń shyndyqqa aınalǵanynyń jarqyn kórinisi.

Ý.M.Djoldybaeva Ál–Farabı atyndaǵy QazUÝ-niń Qazaqstan tarıhy kafedrasynyń dosenti

M.Sh.Shalqarova Ál–Farabı atyndaǵy QazUÝ-niń Shyǵystaný fakúltetiniń 1-kýrs stýdenti

---