InfoHub Logo

Qatysýshylar:

Kompúter
Kitap
Teledıdar
Muǵalim
Balalar

Synyp ishi.Taqta aldynda Kompúter, Teledıdar jáne

Kitap – úsheýi ǵana qalǵan. Olar ózara aıtysqa shyǵady.

Kompúter (janyndaǵylarǵa mańǵazdana qarap). Sender dú-nıedegi eń myqty kim ekenin bilesińder me?

Kitap. Iá, kim eken?

Kompúter. Ol men bolýym kerek. Óıtkeni az ýaqyttyń ishinde dúnıe júzin jaýlap aldym ǵoı. Qazir kez kelgen jerdegi kez kelgen sharýashylyq, óndiris, ónerkásip, uıym, mekemeler, tipti aýrýhana, mektepterge deıin mensiz jumys júrgize almaıtyndaı dárejege jetti. Al es-zerdeme jınalǵan málimet, derek, aqparat kózderiniń moldyǵy sondaı, myna kitaptaryń da jolda qalatyn shyǵar.

Teledıdar. Asyra siltep jiberdiń, baýyrym. Dúnıe júzine taralý, adamdardy ózine tartyp jaýlap alý jóninen bizge jete qoıǵan joqsyńdar. Jer júzindegi otbasylardyń árqaısysynda eki-úsheýden, joq degende bireýden teledıdary bar desem, qate-lespeımin. Seniń aldynda adamdar tek jumys babymen ǵana aınalysady ǵoı. Al bizge kúndiz-túni demeı, búkil otbasymen tel-miredi de otyrady. Álemdegi kez kelgen jańalyqtyń izin sýytpaı jetkize qoıamyz.

Kompúter. Ol jaǵynan biz de qalysyp jatqan joqpyz. Ǵalamtorymyz arqyly búkil álemdi órmekshiniń toryndaı shyrmap alǵanbyz. Adamdardy qyzyqtyrǵan qandaı málimet, aqparat bolsyn taýyp bere alamyz. Oıyn balalaryna deıin dalaǵa tentirep ketetin oıyndaryn qoıyp, kompúterdiń, kompúter klýbtarynyń aldynan kúndiz-túni shyqpaıtyn bolǵan.

Teledıdar. O-o! Oıyn balalaryn aınalasyna úıirip alý jó-ninen bizge áli jete qoıǵan joqsyńdar. Neshe túrli qyzyqty baǵdarlamalar men serıaldar, konsertter, ózderi qalaǵan beıne-fılmder men múltfılmder, tele oıyndar – bári bizden tabylady. Balalardyń bizdiń aldymyzda esi ketetinderi sondaı, sabaq, úı jumysy, oıyn, kitap, gazat-jýrnal oqý bylaı tursyn, úsh mezgil tamaqtaryna deıin ýaqytysymen ishe almaı, bizdi qımaı otyrǵandaryn kórseń! Tipti bar kúsh-qýatyn, kóz nuryna deıin soryp alamyz ǵoı.

Kompúter. Ol jaǵynan biz de qalyspaımyz, aınalaıyn. Kóz maıyn jep, taýysý jaǵynan biz áıgili kitaptyń ózin on orap aldyq. Sonda da jurt bizge qumar. Kitap demekshi, bizdiń aıtysymyzǵa Kitap nege qosylmaıdy? Álde ómirden qalyp bara jatyrmyn dep opynyp otyr ma?

Kitap. Allaǵa shúkir, ondaı opynatyndaı dárejege jetken joqpyz. Bárinen buryn meni senderdiń óz shyqqan tekterińdi umytqandaryń tańǵaldyrady. Senderdi oılap taýyp, dúnıege ákelgen ǵylymdy óristetken, oqymystylar men ǵalymdardy, nebir danyshpandardy daıyndap shyǵarǵan kim? Ol – biz. Adamdardy saýattandyra, óner-bilimge, túrli mamandyqtarǵa baýlıtyn kim? Biz. Adamdardyń boıyna mol rýhanı baılyq, adamgershilik pen ımandylyq uıalatatyn kim? Jáne biz. Dúnıe júzindegi bar-lyq ǵylym men bilimniń, rýhanı baılyqtyń saqtaýshy-qoımasy kim? Biz – kitaptar. Endeshe men nege ómirden qalyp qoıam. Qaıta ómirdi alǵa jetelep, damytyp jatqan joqpyz ba?

Kompúter (mańǵazdana). Iá, senderdiń adamzat balasynyń, ǵylym-bilimniń damyp tolysýy úshin atqarǵan qyzmetteriń orasan. Ony biz joqqa shyǵarmaımyz. Aıtar alǵys-iltıpatymyz da sheksiz. Degenmen qazirgi ashshy shyndyqty da moıyndaý kerek. Óıtkeni búginde kitaptaǵy dúnıelerdiń barlyǵy bizge kóshirilý ústinde. Iaǵnı, budan bylaı kitaptyń da rólin biz oınaımyz...

Kenet syrttan adamdardyń topyrlap kele jatqan aıaq dúbiri estiledi.

Teledıdar (eleńde). Áne, oqýshylar kele jatyr. Qazir sabaq bastalady. Biz aıtysyp, bosqa aramter bolýdamyz. «Syrt kóz synshy» deıdi ǵoı. Bizdiń qaısymyzdy myqty ekenimizdi oqý-shylar anyqtasyn. Tańdaýdy solarǵa bereıikshi.

Kompúter. Iá, durys aıtasyń, tańdaýdy solarǵa bereıik.

Esik aıqara ashylyp, ishke ustaz ben shákirtteri kirip keledi.

Olar oryn-oryndaryna jaıǵasady.

Kompúter (ustazǵa qarap). Muǵalim, biz, ıaǵnı myna turǵan úsheýimiz sizderdiń aldaryńyzǵa ǵana qaısymyz myqtymyz, adam-dardyń súıiktisimiz degen taqyrypta aıtysyp otyr edik. Sizder kelip qaldyńyzdar. Endi tańdaýdy sizderge bergeli otyrmyz.

Teledıdar. Dúnıedegi eń myqty, adamdardyń súıispenshiligine bólengen qaısymyz? Káne, aıtyńdarshy.

Muǵalim. Al, balalar, aldaryńda Kompúter, Teledıdar, Kitap tur. Solardyń ishindegi qaısysy ómirdegi eń myqty, qajet dúnıe dep sanar edińder. Sol qalaǵan myqtynyń aınalasyna toqtalyńdarshy.

Balalar oryndarynan «dúr-r» etip turyp, taqta aldyndaǵy úsh myqtynyń aınalasyna jınala bastady. Sonda tórt-bes bala ǵana kitapty tańdady da, qalǵan kópshiligi eki jarylyp,

Kompúter men Teledıdardyń janyna toptalady.

Kompúter men Teledıdar ózderiniń aınalasyna kóp bala shoǵyrlanǵanyna máz. Qýanyshtan qoldaryn kókke kóterip, «Ýra-a, ýra-a!» dep masaıraıdy. Janynda tórt-bes bala turǵanyna qaramaı, Kitaptyń da eńsesi túsken joq.

Ózin ádettegideı parasatty ustap tur.

Kitap (Ustazdyń bir shette turyp qalǵanyn baıqap). Al, muǵalim, siz, qaısymyzdy qalaısyz? Tańdaý quqyǵy endi sizde?

Teledıdar (qýanyshtan júzi bal-bul janyp). Siz qaısymyzdy tańdasańyz, jeńis soniki bolsyn. Al qaısymyzdy jaqtaısyz?

Kompúter (máz-meıram kúıi). Iá, durys aıtady. Siz qaısy-myzdy jaqtasańyz, jeńis soniki bolsyn.

Kompúter aınalasyndaǵy balalar. Apaı, bizge kelińiz! Kompúter myqty!

Teledıdar aınalasyndaǵy balalar. Bizdiń janymyzǵa tury-ńyz! Teledıdar myqty!

Kitap janyndaǵy balalar. Kitap myqty, bizge kelińiz!

Kenet tynyshtyq ornaıdy. Bári muǵalimge qadalyp qalǵan.

Muǵalim. Men tańdaıtyn bolsam, bilimdi de ónerli, izdenimpaz, bolashaǵynan mol úmit kútetin talapty shákirtterim qaıda bolsa, men de solardyń jaǵyndamyn.

Ol kitapqa qaraı betteıdi. Al muny kútpegen Kompúter men Teledıdar jaqtaǵylar aýyzdaryn ashqan kúıi kózderin jypylyqtatyp ań-tań qalǵan.

Kitap janyndaǵy balalar. Ýr-ra-a! (Ándetip) Je-ńis bizde! Je-ńis bizde! Je-ńis biz-de-e!

* * *

Avtor (oqyrmandarǵa nemese kórermenderge). Al, jas dostar, sender kimdi tańdar edińder? Dúnıede myqty qaısysy?

---