InfoHub Logo

Ábdirazaqov E.Ǵ
M.H.Dýlatı atyndaǵy Taraz óńirlik ýnıversıtetiniń
6B05311Fızıka bilim baǵdarlamasynyń 4 kýrs stýdenti
Taraz qalasy

Túıindeme

Meniń usynylǵan taqyrybymnyń basty maqsaty: Qazirgi kezdegi álemde toqtaýsyz shyǵyp jatqan uıaly telefondardyń adam ómirine ákeletin zıandary.

Taqyryptyń ózektiligi – uıaly telefonnyń adam aǵzasyna zıan keltiretini jóninde ǵylymı turǵysynan zertteý kezek kúttirmeıtin másele bolǵandyqtan taqyryptyń ózektiligi aıqyndaldy.

Kilttik sózder: Uıaly telefon, bala, adam, zıan,álem.

Kirispe bólim:

Bizdiń asyqqan zamanda uıaly telefon – ýaqytty únemdeıtin taptyrmas kómekshi. Alaıda, onyń zıany da joq emes.

Búginde uıaly telefondarsyz jumys isteý jáne isti bitirý qıynnyń qıyny. Qazirgi ekiniń biriniń qolynda telefon. Jastyń da, káriniń de qolynda uıaly telefon. Adamdar kúni-túni smartfonmen álek bolady. Búginde bul qural oıyn balalarynyń oıynshyǵyna aınalǵan desek te bolady. Al osy telefon adamǵa qanshalyqty zıan?

Jalpy qazirgi balalardyń basym bóligi tańdy telefonmen atyryp, keshti sonymen batyrady desek te bolady. Uıaly telefon balalarǵa keri áser etedi. Eske saqtaý qabileti nasharlaıdy, balalardyń kóbi ashýshań, júıkesi tez qurıdy taǵysyn taǵy. Al uıaly telefonmen kóp sóılesetin balalardyń psıhologıasyna aıtarlyqtaı zıany tıedi.

Qazaqstanda uıaly baılanys 1998 jyldan beri qoldanysta júr. 20 mıllıon halqy bar Qazaqstannyń 8 mıllıon 600 myń turǵyny uıaly baılanys quralyn tutynýshylar sanatyna kiredi. Boljamdar boıynsha 2014 jyly Qazaqstanda árbir eki adamnyń biri uıaly baılanys qyzmetin paıdalanady.

Al onyń adam aǵzasyna tıgizetin zıandy áseri týraly ne bilemiz? Bizden basqa elderdiń talaıy uıaly telefonnyń adam den­saýlyǵyna zıandylyǵy týraly neshe túrli dabyl qaǵyp jatyr. Bul másele álemdegi júzdegen ǵalymnyń zertteý nysanyna aınalǵaly biraz boldy.

Negizgi bólim:

Uıaly telefonnyń adam aǵzasyna qanshalyqty zıan áser etetini týraly árbir qoldanýshy senedi. Biraq, mán bermeıdi. Sonyń saldarynan ózderine aýrý taýyp alady. Tipti qoldan tastamaı, táýlik boıy qyzyqqa batatyndar da bar. Osylaısha olar ózderiniń altyn ýaqyttaryn joǵaltady. Bir kúnde 24 saǵat bolsa, jartysyna jýyǵy uıaly telefondy paıdalanýmen ótedi. Mektep oqýshylarynyń kóbisi uıaly telefondy sabaq ústinde paıdalanady. Mýzyka tyńdaıdy, vıdeo kóredi. Keıde sondaǵy áýenge eliktep otyrady. Sonyń áserinen sabaqqa degen qyzyǵýshylyǵy tómendeıdi. Onyń jarqyraǵan ekranǵa qarap otyrýy eń aldymen kóz janaryn qurtady. Sonymen qatar, eske saqtaý qabiletin buzyp, tipti júrek aýrýy, qaterli isik syrqatyna shaldyǵýyna ákelip soǵýy múmkin.

Adamdar poıyzda, lıft ishinde telefonmen sóılesip jatady. Eń zıany da osy eken. Uıaly telefonnyń antenasy mundaı jaǵdaıda joǵary deńgeıde radıasıa shyǵarady. Bul aınalyp kelgende adamnyń dene bólikterin qyzdyryp, densaýlyǵyna keri áser beretin kórinedi. Ásirese ,jastar kúndiz-túni uıaly telefonǵa jabysyp, qoldarynan bir tastamaıdy. Túnimen mýzyka tyńdaıdy, bir-birine habar jiberedi. Áıteýir tynym joq. Zarádtaıtyn qondyrǵy jarty metr jerde bolsa, onda joǵary kerneýli elektr symynyń astynda uıyqtaǵanmen birdeı eken. Tipti munyń sońy mıda qaterli isiktiń paıda bolýyna ákeledi. Ǵalymdar sumdyq soraqy jaıttardy da anyqtap otyr. Uıaly telefonmen uzaq sóılesseńiz, ol adam mıyn bir gradýsqa deıin qyzdyrady eken.

Shvedtik ǵalymdar paıdalanýshylardyń 84%-y qulaq tusynda temperatýranyń kóterilýin, 60 uıqyshyldyqqa beıimdelýin, 50%-y bas aýrýynyń kúsheıýin anyqtaǵan[1]

Qorytyndy bólim:

Uıaly telefondy tańdaǵan kezde jasyń 14 jastan asqan jón. Uıaly telefonyń ári sapaly, ári qymbat jáne mindetti túrde jańa bolsyn. Uıaly telefondy satyp alarda SAR ólshemimen tanysyp (0,8 Vt/kg bolýy tıis), sertıfıkatty talap et. Kúnine sóılesý ýaqytyn 2 saǵattan aspaý kerek. Baılanys jelisi nashar bolǵan jaǵdaıda eń durysy sóndirip tasta nemese SMS qyzmetin paıdalan. Túngi ýaqytta nemese naızaǵaı kezinde telefondy sóndirip tasta. Uıaly telefondy keýdede, ishki qaltada, jatyn bólmede saqtama. Mindetti túrde telefonyńda qaby bolsyn. Eshqashanda jas sábıdiń qolyna telefondy ustatpa. Uıaly telefonǵa táýeldi bolma, odan basqa da qyzyqtar bar ekeniń esten shyǵarma.[2]

Oıymdy qoryta kele, zıanyń bile tura biz nemquraılyq tanytpaýymyz kerek. Ol úshin men tómengi usynystardy jasaımyn: Bul problema memleket tarapynan qoldaý tabý qajet, ol úshin birqatar zańnamalar qabyldaný kerek. Jalpy halyq, jastar arasynda semınar, lektorıı, dóńgelek ústelderdi ótkizýdi dástúrge aınaldyrý. Dúnıejúzilik «Uıaly telefondardyń zıandylyǵyn nasıhattaıtyn kún» jarıalaý kerek. Mektepterde uıaly telefondy ákelýge tıym salý. Teledıdar, gazet-jýrnal betterinde zıandylyǵy jóninde antıjarnamalar, beıneklıpter kórsetý kerek.

Gadjetterdiń densaýlyqqa qaýipti ekenin belgili bolsa búginde olardan bas tartatyndar kemde-kem. Kerisinshe, telefondarǵa, planshetterge, smartfondarǵa degen suranys kún sanap arta túsýde. Sáıkesinshe, aqparattyq tehnologıa qaryshtap damyǵan saıyn, atalmysh buıymdardyń qaýiptiligi de joǵarlaı túsedi. Osy rette mamandar qarapaıym qaǵıdalardy ustana otyryp, uıaly telefonnan keletin qaýipten saqtanýǵa bolatynyn aıtady:[3]

Árıne, ǵylym men tehnıkanyń damýyn toqtatý qıyn. Ol kún saıyn qarqyndy damý ústinde. Uıaly telefondarsyz bul kúndi elestetý múmkin emes. Biraq, onyń adam ómirine qanshalyqty zıandy ekenin eshqashan jadymyzdan shyǵarmaýymyz abzal.

Qoldanylǵan ádebıetter tizimi.

1. «Densaýlyq» jýrnaly. №4. 14-bet. Almaty qalasy. 2008 jyl.

2. «Aıqyn» gazetiniń ofısaldy saıty. http:\\www.aykyn.kz .

3. Elektrondyq ensıklopedıa. http:\\www.wikipedia.kz .

---