InfoHub Logo

(pesa)

Anton Chehovten
Derevná ómirinen alynǵan tórt perdeli kórinis

Qatynasýshylar:

Serebrákov Aleksandr Vladımırovıch, otstavkadaǵy profesor.
Elena Andreevna, áıeli, 27 jasta.
Sofá Aleksandrovna (Soná), birinshi áıelinen týǵan qyzy.
Voınıskaıa Marıa Vasılevna, taınyı sovetnıktiń
jesiri, profesordyń birinshi áıeliniń sheshesi.
Voınıskıı Ivan Petrovıch, onyń uly.
Astrov Mıhaıl Lvovıch, dáriger.
Telegın Ilá Ilıch, kedeılengen pomeshık.
Marına, kári kútýshi.
Qyzmetshi.

Oqıǵa Serebrákovtyń ýsadbasynda ótedi.

BİRİNSHİ PERDE

Baq. Úıdiń terassa jaq beti. Aleıadaǵy kári terektiń túbinde shaıǵa jasaýlanǵan stol tur. Otyrǵyshtar, Bireýinde gıtara jatyr. Anadaı jerde átkenshekú Kúndizgi úshterdiń tusy. Kún bulyńǵyr.

Marına (kóp qozǵala qoımaıtyn salbókse kempir samaýyrdyń qasynda shulyq toqyp otyr) jáne Astrov (ári-beri sendelip júr).

MARINA. (Stakanǵa shaı quıyp).

Alyńyz, kókeshim.

ASTROV. (Qulyqsyz qol sozyp).

Zaýqym onsha soqpaı turǵany.

MARINA.

Bálkim, araq ishersiń?

ASTROV.

Joq. Araqty men kúnde ishe bermeımin.Onyń ústine búgin aýa qandaı qapyryq edi!

Paýza.

Ájesi, osy biz tanysqaly qansha jyl boldy eken?

MARINA. (oılanyp). Qansha edi, táńiri!? Esimnen shyǵyp kete qoıǵany ma? Sen munda... bul jaqqa qashap kelip eń ózi?.. Onda Sonechkanyń anasy Vera Petrovna tiri edi ǵoı! Ol barda sen bizge eki ret qysta soǵyp ketkensiń... Endeshe, oǵan da on bir jyl bolǵany ǵoı! (Oılanyp). Joq, álde odan góri kóbirek pe eken.

ASTROV. Sodan beri qatty ózgerippin be?

MARINA. Ózgergende qandaı! Ýyljyǵan jas, ádemi jigit eń! Qazir qartaıypsyń. Ajaryń da taıaıyn depti. Eptep ishetiniń de baıqalady.

ASTROV. Iá... Aınalasy on jylda adam tanymastaı bop ózgerip shyǵa kepsiń de! Sebebi nede dep oılaısyń? Jumys bastylyq, ájesi. Erteden qara keshke tize búkpeısiń. Keshke tósegińde de bireý-mireý shaqyrtyp ákete me dep qypylyqtap jatasyń. Sizdermen tanysqaly bir kún qolym bos bop kórgen emes. Qaıtyp qartaımassyń?! Onyń ústine, táıiri ońyp turǵan ómir bar ma? Jigerińdi qaralaı qum qylatyn kóńilsizdik, nastyq pen nadandyq... Tóńiregiń tola – ápende, óńsheń bir delquly. Olarmen bir-eki jyl aralasqasyn ózińniń qaıtyp delquly bop ketkenińdi baıqaı da almaı qalasyń. Pesheneńe áýelden jazylǵany sol bolǵan soń amalyń qansha! (Murtynyń shalǵysyn shıratyp). Kórdiń be, murtym da seltıip ósip ketipti... Bul da sol delqulylyqtyń bir belgisi. Meniń de, mine, ápende bolmaǵan eshteńem qalmady, ájesi... Ázir áıteýir naqurys bola qoıǵam joq. Qudaıǵa shúkir, aqyl-esim orynynda. Alaıda, álgi sezimtaldyq degennen atymen jurdaı boldyq. Biraq, myna ózine kóńilim báz-baıaǵysyndaı. (Basynan súıip). Meniń de bala kúnimde tap sendeı kútýshim bolyp edi.

MARINA. Bálkim, tamaq ishersiń?

ASTROV. Joq. Orazanyń úshinshi aptasynda indet shyǵyp, Malıskosǵa ketkem. Súzek shyǵypty. Qaı úıge kirseń de, baýdaı túsip jaırap jatqan bir adam. Tútin, ys, las... Aýyryp jatqan adamnyń qasyna buzaý baılap qoıypty, qorsyldap toraılar qydyryp júr. Bytysyp jatqan ıý-qıý dúnıe. Kúni boıy tikemnen tik turdym. Nár syzsam buıyrmasyn. Ólip-talyp kelsem – operasıa jasaı gór dep bir temirjolshyny salaqtatyp alyp jetkenderi. Sorlatqanda, ol jazǵan hloroformdy kótere almaı, til tartpastan kóz alara múrdem ketti. Ánsheıinde bylq etýdi bilmeıtin sezim shirkiniń sondaı keregi joq jerde oıana ketetin ádeti emes pe! Ádeıi óltirgendeı-aq qatty qınalǵanym. Otyra kep, kózimdi tars jumyp ap, oıǵa shomaıyn. Biz ǵoı búginde bir kezde solardyń mańdaıy ashylar ma eken dep murnymyzdan shanshylyp júrmiz. Al solar, álgi bizden júz-eki júz jyl keıin týatyn urpaqty aıtam, bizderdi esterine alyp, rahmet aıtar ma eken dep ýaıymdaıym. Ájesi, sen qalaı oılaısyń, olar bizdi oılaryna alar ma eken, sirá?

MARINA. Jaqsylyqtyń esesi kisiden qaıtpaǵanmen táńirden qaıtady ǵoı.

ASTROV. Áı, myń jasa! Jaqsy aıttyń-aý!

Voınıskıı kiredi.

VOINISKII. (Úıden shyǵady, tańerteńgi tamaqtan keıin uıqy soǵyp, bet-aýzy kúpteı bop isip ketipti, oryndyqqa otyryp, sándi galstýgyn túzep qoıady.) Iá...

Paýza.

Iá...

ASTROV. Uıqyń qandy ma?

VOINISKII. Iá... Qanǵanda qandaı! (Esineıdi). Profesor men jubaıy kelgeli mundaǵy tirshiliktiń shyrqy buzyldy. Ýaqytyly uıyqtaý degen qaldy. Dastarhan basynda da qaıdaǵy birdeńelerdi qaýzalap otyrǵanyń. Sharap ishesiń... Bári qyp-qyzyl zıan! Soná ekeýmizdiń buryn bir mınýt ta qolymyz bosamaıtyn. Endi, mine, jumys jasaıtyn, táńir jarylqaǵyr, jańǵyz Soná. Al meniń sharýam – uıqy soǵý, ishý, jeý... Jaqsy nárse emes!

MARINA. Tártip bolǵanyńa! Profesor uıqydan saǵat on eki bolmaı turmaıdy. Samaýyr bolsa, sary ala tańnan sarqyldap kútip turǵany. Olar joqta biz de el sekildi túski tamaqty saǵat birde ishýshi ek. Endi, mine, jetide ishetin boldyq... Profesor túni boıy oqıdy, jazady, tún ortasynda saǵat ekilerde qońyraý syldyratady... «Nege shaqyrdyńyz, kókeshim?» «Sháı!» Jurtty shyrt uıqysynan oıatyp, samaýyr qoıǵyzyp júrgeniń... Mundaı da tártip bolady eken!

ASTROV. Sonda olar munda uzaq turmaqshy ma?

VOINISKII. (Ysqyryp jiberedi). Júz jyl turmaqshy. Profesor osynda birjola oryn tebýge uıǵarypty.

MARINA. Mine, kórip tursyń ǵoı! Samaýyrdyń qaınaǵanyna eki saǵattan asty, al olar bolsa serýendeýge ketti.

VOINISKII. Kele jatyr... Abyrjymaı toqtaı tur.

Daýystar estiledi. Jaqtyq túp jaǵynan serýendep qaıtyp kele jatqan Serebránov, Elena Andreevna, Soná men Telegın kórinedi.

SEREBÁKOV. Tamasha, tamasha... Ǵajaıyp kórinis.

TELEGIN. Keremet eken, asa mártebelim.

SONÁ. Biz erteń ormanshylarǵa baramyz, papa? Sen barmaısyń ba?

VOINISKII. Myrzalar, sháı isheıik!

SEREBRÁKOV. Dostym, rahym ete kórińiz, maǵan sháıdi kabınetke ákelersiz. Áli biraz bitpegen sharýalarym bar edi.

SONÁ. Ormanshylarǵa barsańyz, sizge qatty áser etetinine men kepilmin.

Elena Andreevna, Serebránov jáne Soná úılerine ketedi, Telegın stolǵa kelip, Marınanyń qataryna otyrady.

VOINISKII. Shirkinniń áıeli netken sulý edi! Tamasha adam! Ómirimde ondaı kórikti áıeldi kórip turǵanym osy.

TELEGIN. Dala kezeıin meıli, saıaly baqty kezeıin meıli, joq mynaý dastarhanǵa kózim tússin meıli, Marına Tımofeevna, men bir adam túsinip bolmas rahatqa batam da júrem! Aýa raıy bolsa mynaý jarqyrap tur, qustar bolsa anaý – tamyljyta saırap tur, kóńilimizde bir-birimizge degen tyrnaqtaı da kirbiń joq. Sonda bizge taǵy ne qajet! (Stakandy alyp jatyp). Sizge sheksiz rızamyn!

VOINISKII. (Manaýrap). Ne aıt deısiń?

ASTROV. Biz estı qoımaǵan jańalyq birdeńe...

VOINISKII. Ondaı eshteńe joq. Bári belgili jáıttar. Ózim de sol baıaǵy taz qalpym, keri ketpesem, ilgeri basqan túrim kórinbeıdi. Ábden kók jalqaý bolyp aldym, kúni boıy qolymdy qımyldatpaımyn, sonda da eshteńege kóńilim bitpeıdi, qaıdaǵy bir aljyǵan kári qaqpastar qusap tortańdaımyn da júrem. Álgi bizdiń kári saýysqan, sheshemdi aıtam ǵoı, álge deıin áıel teńdigi dep kúńkildeıdi. Bir aıaǵy jerde, bir aıaǵy kórde turǵanymen isi joq, qaıdaǵy bir suńǵyla kitaptardy aqtaryp, jańa zamannyń jarqyrap atar jarqyn tańyn izdeıdi.

ASTROV. Al, profesor she?

VOINISKII. Profesor erteden qara keshke kabınetinen shyqpaıdy. Burqyratyp jazady da jatady.

Aqyldy sarqyp, mıdy qatyryp jazsaq ta madaq jyr kúnde, ne óleńimizdi, ne ózimizdi eleıtuǵyn joq bir pende!

Esil qaǵazdar-aı deseńshi! Solarynyń ornyna óziniń ómirbaıanyn jazsa ǵoı tipten ǵanıbet bolar edi! Qandaı tamasha sújet deseıshi! Otstavkaǵa shyqqan profesor. Álgi bir qalǵan qaqpysh oqymystylar bolady ǵoı. Mynaý da naǵyz sol! Beliniń shoıyrylmasy, basynyń saqınasy, býyn-býynynyń syrqyramasy bar. Qyzǵanysh pen kúnshildikten baýyrynda saý tamdyq saý jer qalmaǵan, bári jıdip ketken. Kári qaqbas qalada turýǵa qaltasy kótermeıtin bolǵasyn alǵashqy áıeliniń meken-jaıyna kep amalsyz bas saýǵalap otyr. Baǵy jarqyrap janyp tursa da, qaıdaǵy bir «baqytsyzdyqtaryn» aıtyp jylap-syqtaıdy da júredi. Óziń aıtshy, oǵan endi budan asqan qandaı baqyt kerek! Kúni keshegi qarapaıym dúmshe dáktyń balasy, bursaq búgin kep ǵylymı laýazymǵa, kafedraǵa qoly jetti, «asa mártebelim» atandy, senatordyń qyzyn aldy, taǵysyn taǵylar. Já, onyń bári túk emes-aý! Sen aldymen mynany oılashy. Ónerden óziniń murnyna ıis barmaı turyp, mine, attaı jıyrma bes jyl boıyna kúıis qaıyrǵan sıyrdaı realızm, natýralızm, taǵy sol sıaqty bos sandyraqtar týrasynda basqalar baıaǵyda aıtyp qoıǵandy qaıtalap aıtýmen keledi. Jıyrma bes jyl boıyna oqyp-jazyp kele jatqany aqyldylar áldeqashannan biletin, aqymaqtarǵa túkke qajeti joq bos byljyraq birdeńeler. Sonda jıyrma bes jyl boıyna qur bekerge aram ter bop kelgeni ǵoı! Súıtip júrip kókiregi taý jarǵandaı. Aspandaǵy aıǵa qol sozady. Mine, otstavkaǵa ketip edi, kimniń onyń óli-tirisimen isi bolyp jatyr? Eshkim ony bilmeıdi, eshkim ony izdemeıdi. Demek, ol jıyrma bes jyl boıy bóten bireýdiń orynyn ıelenip, bóten bireýdiń nanyn jep keldi degen sóz. Al, júrisine qarashy: jer táńirdiń ózi sıaqty, basqanynan jer oıylardaı!

ASTROV. Sen ony kúndeıtinnen saýmysyń óziń?

VOINISKII. Iá kúndeımin. Áıelderden qandaı joly bolǵysh! Don-Jýanmyn dep júrgen talaılar munyń qasynda jip ese almaı qalady. Alǵashqy áıeli, meniń apaıym, taza bolǵanda mynaý aspandaı móp-móldir, kórikti de, kisilikti de kisi edi. Qaıyrymdylyǵy qandaı edi! İzettiligi qandaı edi! Onyń sulýlyǵyna tabynatyndar myna oqymystynyń shákirtterinen áldeqaıda kep bolatyn. Súıtip júrip ol mynany perishteniń perishtege ǵashyq bolǵanyndaı, ólip-óship jaqsy kóretin. Meniń anam, onyń enesi, áli kúnge bul degende aýyzyn ashyp, kózin júmady. Ekinshi áıeliniń qandaı parasatty, qandaı kórikti adam ekenin álginde óziń de kórdiń ǵoı. Sol endi, mine, kisi quryǵandaı, qartaıǵan osyǵan kúıeýge shyǵyp, esil ajaryn, basynyń bostandyǵyn, jarqyldaǵan jastyq dáýrenin bir sonyń jolynda pıdaǵa shalyp otyr. Nelikten, nege sonsha elip-óshedi.

ASTROV. Sondaı qalaı, profesordyń áıeliniń kúıeýiniń aldynda eshkinási joq qoı.

VOINISKII. Sorlatqanda solaı bolyp tur emes pe!

ASTROV. Onyń nesi aıyp?

VOINISKII. Bunysy adaldyq emes, baryp turǵan aldamshylyq. Aqylǵa syımaıtyn arzymsyz taqýaldyq. Ólerdeı jek kóretin káýdiregen kári kúıeýiniń kózine shóp salý kúná bolǵanda, boıyndaǵy jastyq jigerdi óziń tunshyqtyryp, jalyn sezimdi óziń óshirý kúná emes pe eken!

TELEGIN. (Jylamsyrap) Vaná, seniń osyndaı áńgimeńdi jek kórem. Túsinbeıtuǵyn nesi bar... Kúıeýiniń ne áıeliniń kózine shóp salatyn opasyz adam erteń Otanyn da ońaı satyp kete alady emes pe!

VOINISKII. (Ashýlanyp). Fontandaı laqyldamaı, toqtaı turshy, Vaflá!

TELEGIN. Ǵafý et, Vaná. Meniń áıelim toıymyz óter-ótpeste, kórkime kóńili bitpeı, kóńildes bireýimen qashyp ketti. Biraq, soǵan qaramastan, men jar alyndaǵy adaldyǵyma tyrnaqtaı kinárat keltirip kórgen emespin. Ózin áli kúnge jaqsy kórem, áli kúnge kózine shóp salǵam joq, bóten erkekten tapqan balalaryn tárbıeleýge qoldan kelgen kómegimdi aıaǵan espin. Basymdaǵy baqtan aıyryldym eken dep, abyroıymnan aıyrylam ba? Al, ol bolsa... Jas dáýren ótti de ketti. Jaratylystyń zańyna amalyń qaısy, jarqyldaǵan ajardan da aıryldy, kóńildes kisisi marqum bop ketti. Sonda endi oǵan ne qaldy?

Soná men Elena Andreevna kiredi, olardan sál keıinirek qolyna kitap ustaǵan Marıa Vasılevna kiredi, otyra qalyp, kitap oqýǵa kirisedi, jurt oǵan sháı usynady, ol sháı iship otyryp ta, kitaptan kózin almaıdy.

SONÁ (Asyǵyp, kútýshisine). Ájesi, anda mujyqtar kelip tur. Solarǵa baryp sóılesip kelshi, sháıdi men quıa turaıyn. (Sháı quıa bastaıdy).

Kútýshi áıel ketedi. Elena Andreevna sháıdi átkenshekte otyryp ishedi.

ASTROV. (Elena Andreevnaǵa). Sizdiń kúıeýińizge bola kelip em. Hatyńyzda qatty syrqat, býyn-býynnan alatyn saryq aýrýy, beliniń quıańy, taǵy basqa tolyp jatqan naýqastary bar dep ediń, aman-esen serýen quryp júr ǵoı.

ELENA ANDREEVNA. Keshe keshke aıaǵym syrqyratyp alyp barady dep jatyp qalyp edi, búgin jaman emes.

ASTROV. Men endeshe jetkenshe asyǵyp, otyz bes aqyrym jerden at sabyltyp júrsem. Jaraıdy, mundaı-mundaıdy kórip otyrǵanym bir bul emes. Onyń esine, búgin osynda qonyp, uıqymdy bir qandyryp alatyn boldym.

SONÁ. Mine, tamasha! Siz bizge qonbaǵaly qashan! Áli tamaq ta ishpegen shyǵarsyz-aý!

ASTROV. Iá, tamaqtana qoıǵan joq edim.

SONÁ. Endeshe, qonaq bolasyz. Biz búgin túski tamaqty saǵat jetide ishemiz. (Sháı jutyp kórip). Oı, sýyp qalypty ǵoı.

TELEGIN. Iá, samaýyr salqyndap qalypty.

ELENA ANDREEVNA. Ivan Ivanovıch, eshteńe etpeıdi Biz sháıdi salqyndatyp ta ishemiz.

TELEGIN. Ǵafý, etersiz! Ivan Ivanovıch emes, Ivan Ilıch. Iá, Ilá Ilıch Telegın. Keıbireýler betimniń sekpiline qarap Vaflá dep ataıdy. Mynaý Sonechkaǵa ókil áke bolam. Ony sizdiń asa mártebeli kúıeýińiz jaqsy biledi. Endi, mine, sizdiń mekenjaıyńyzda turyp jatqan jaıymyz bar. Ózińiz de baıqaǵan shyǵarsyz, kúnde birge tamaqtanyp júrmiz ǵoı.

SONÁ. Ilá Ilıch – bizdiń kómekshimiz. Ákemniń oń qoly. (Peıildenip) Kelińiz, ókil áke, taǵy da sháı quıaıyn.

MARIA VASILEVNA. Ah!

SONÁ. Ne bop qaldy, ájetaı.

MARIA VASILEVNA. Qap, Aleksandrǵa aıtýdy umytyp ketkenimdi qarashy... Osy meniń jadym sondaı nasharlap ketken... Búgin Harkovtegi Pavel Alekseevıchten hat kelip edi-aý! Óziniń jańa broshúrasyn jiberipti.

ASTROV. Mine, qyzyq!

MARIA VASILEVNA. Qyzyǵy qyzyq-aý, bir tańǵalatyn nárse bolyp turǵany. Ol óziniń osydan jeti jyl buryn qyzyl óńesh bop qorǵap baqqan pikirlerin búgin kep ózi joqqa shyǵarypty. Odan asqan sólekettik bolar ma!

VOINISKII. Mynasy sumdyq eken. Sháı alyńyz, mamasy, sháı alyńyz!

MARIA VASILEVNA. Joq, meniń sóılegim kelip otyr!

VOINISKII. Múıiziń shyǵatyn bolsa, elý jyl boıyna sóılep, broshúra oqyp kelemiz ǵoı. Sonyń da bir jalyqtyratyn kezi bar shyǵar.

MARIA VASILEVNA. Nege ekenin bilmeımin, sen osy men aýzymdy ashsam boldy, tyńdaǵyń kelmeı tyrjyńdap bitesiń. Keshir, Jan, keıingi jyldary sen sondaı ózgerip ketkensiń, men keıde tipti tanı almaı qalam... Sen buryn belgili bir óz kózqarasy, óz pikiri bar abzal jandy adam sıaqty ediń...

VOINISKII. Iá, taýyp aıtasyń! Báse, men sondaı abzal jandy adam bop jurttyń bárin qarq qylyp jatyr edim-aý...

Paýza.

Abzal jandy adam ediń... Odan artyq ne dep muqatsyń!.. Bıyl qyryq jetige kelippin. Ótken jylǵa deıin men de myna sizge uqsap shyn ómirdiń qandaı ekeninde sharýam bolmaı, qaıdaǵy bir qurǵaq qıaldy qýyp, ózimdi ózim aldap júrdim. Ony, ózimshe, jaqsylyq qoı dep uqtym. Qazir soǵan qalaı ókinetinimdi bilseńder ǵoı! Endi, mine, búgin kep káriliktiń shet-jepirin kóre bastaǵanda, ózimdi ózim talaı qyzyqtan qaǵyp, esil ýaqytty qur bekerge ótkizgenim esime tússe boldy, yzadan túni boıy uıqym kelmeı tóńbekship shyǵam...

SONÁ. Vaná aǵaı, mynaýyńyz ish pystyratyn áńgime eken!

MARIA VASILEVNA. (Ulyna). Sen óziń burynǵy kózqarastaryńa baz keship otyrǵannan saýsyń ba? Taǵdyryńnyń bulaı bolǵanyna kózqarasyń emes, óziń aıyptysyń ǵoı! Kózqarastyń bir ózin ǵana alyp qarasań, eshteńege turmaıtyn qurǵaq sóz bop shyǵatynyn esińde ustamaǵansyń. Saǵan áreket kerek edi ǵoı, áreket...

VOINISKII. Áreket deısiz be? Sizdiń álgi gerr profesor sekildi kúni-túni jazý jazatyn máńgilik dvıgatel bolý ekiniń biriniń qolynan kele bere me!

MARIA VASILEVNA. Sondaı ne aıtpaqsyń?

SONÁ. (Jalynyp). Ájetaı! Vaná aǵaı! Jalynamyn, qoısańyzdarshy!

VOINISKII. Qoıdym. Únimdi óshirem ám keshirim suraımyn.

Paýza.

ELENA ANDREEVNA. Kún búgin qandaı jaqsy edi... Ystyq emes, jaımashýaq...

Paýza.

VOINISKII. Mundaı kún – asylyp ólýge taptyrmaıtyn ábden jaqsy kún.

Telegın gıtaranyń kúıin keltiredi. Marına úı aınalyp taýyq shaqyra bastaıdy.

MARINA. Shepe, shepe, shepe...

SONÁ. Ájesi, mujyqtar nege kelipti?

MARINA. Sol baıaǵy bos jatqan jerdiń áńgimesi ǵoı. Shepe, shepe, shepe...

SONÁ. Naǵyp búıtip mazalana qaldyńyz?

MARINA. Álgi shubar taýyǵy qurǵyr balapandaryn ertip ketipti. Qarǵalar alyp ketpese jarar edi... (Ketedi).

Telegın polka oınaıdy, bári únsiz tyńdaıdy. Qyzmetshi kiredi.

QYZMETSHİ. Doktor myrza osynda ma? (Astrovqa). Keshirińiz, Mıhaıl Lvovıch, sizdi shaqyryp kelip tur.

ASTROV. Qaıdan?

QYZMETSHİ. Fabrıkadan.

ASTROV. (Renishpen) Marhabat ete kórińiz. Júrý kerek bop qaldy.

(Kózin júgirtip tóńireginen fýrajkasyn izdeı bastaıdy).

Ókinishti-aq, qap myna táńir atqyr...

SONÁ. Rasynda da, ókinishti. Fabrıkadan qaıtarda tamaqtanyp ketseńiz qaıtedi.

ASTROV. Joq, kesh bop ketedi. Álgi pále qaıda quryǵan... (Qyzmetshige). Súıiktim, shynynda da, maǵan bir rúmka araq ákelmes pe ekensiń!

Qyzmetshi shyǵyp ketedi.

Qaıda joǵaldy álgi... (Fýrajkasyn taýyp alady). Ostrovskııdiń bir pesasynda murty úlken de, qabileti az bireý bar-aý! Sol myna menmin-aý deımin. Al, ǵafý ótinemin, myrzalar... (Elena Andreevnaǵa). Eger ýaqyt taýyp, máselen myna Sofá Aleksandrovnamen birge, bizdiń de baspanamyzǵa bas suǵyp shyǵar bolsańyz, qýanyshym qoınyma syımas edi. Meken-jaıym onsha úlken emes, bar bolǵany on úsh desátınadaı ǵana, biraq ondaǵydaı baq pen pıtomnıkti bul tóńirekte basqa eshqaıdan izdep taba almaısyń... Qazynanyń orman sharýashylyǵy da qasymyzda. Ormanshy kári kisi jáne ylǵı aýyryp jatady. Shyndap kelgende, orman sharýashylyǵy da meniń moınymda.

ELENA ANDREEVNA. Ormandy jaqsy kóretinińizdi jurttan estigem. Árıne, onyń da óte paıdaly is ekeni ras, biraq negizgi mamandyǵyńyzǵa eshqandaı kedergi keltirip júrmeı me? Siz dárigersiz ǵoı.

ASTROV. Bizdiń negizgi mamandyǵymyzdyń ne ekenin, bilse tek bir qudaı ǵana biletin shyǵar.

ELENA ANDREEVNA. Bunyńyz qyzyq eken?

ASTROV. Iá, qyzyq ekeni ras.

VOINISKII. (Keketip). Qyzyq bolǵanda qandaı!

ELENA ANDREEVNA. (Astrovqa). Jasyńyzdyń toqtasyp qalǵan eshteńesi joq. Ózińizge qaraǵanda sol otyz alty, otyz jetilerdiń shamasynda sıaqtysyz... Endeshe, ol tap siz aıtqandaı, qyzǵylyqty is bola qoımas. Mańaıyńyz et meńireý orman. Meńinshe, tym ish pystyratyn bir qalypty súreńsiz ómir ǵoı.

SONÁ. Joq, ol óte qyzyq! Mıhaıl Lvovıch jyl saıyn jańa aǵashtar, otyrǵyzady, sonysy úshin jýyqta qala medal men dıplom aldy. Ol qartaıǵan aǵashtardy qurtýǵa qarsy kúresip júr. Eger bul jaıynda ózine aıtqyzsańyz, orman – jerdiń kórki. Adamdarǵa sulýlyqty uqtyryp, kóńilderine ulylyq, irilik bitiretin sol. Orman qatal klımatty jumsartady. Klımaty jumsaq jerde adamdar tabıǵat pen kúreske az kúsh jumsaıdy, Sondyqtan ondaı jerdiń adamdary názik bıazy minezdi, symbatty, ońaı áserlenetin sezimtal bop keledi. Júris-turystary da sondaı sypaıy bop, sulý sóıleıdi. Olardyń ǵylymy men óneri ylǵı órge basyp, fılosofıalary kúńgirttik pen kúırektikten taza, áıelderge degen kózqarasy meılinshe abzal, meılinshe jarastyqty bop keletin kórinedi.

VOINISKII. (Kúlip). Oı-pále-aı! Bunyń bári estir qulaqqa sondaı ádemi bolǵanmen, kóńilge kóp qona qoımaıdy eken. Sondyqtan da (Astrovqa), dostym, maǵan ázir úıdi otyn jaǵyp qyzdyryp, saraıdy bóreneden qalaýǵa ruqsat et...

ASTROV. Sen peshti torf jaǵyp qyzdyryp, saraıdy tastan salsań da, eshteńeń ketpeıdi. Já, asa zárý muqtajyńa aǵash kesýge de bolady. Biraq, basqa-kózge qaramaı otaı berýdiń qajet qansha. Orystyń ormanynyń túbine aqyry aq balta jetip tynady. Mıllıardtaǵan báıterek bosqa kúırep, talaı ań-qus pana men yqtan aırylady, talaı ózen tartylyp, talaı arna qurǵady: talaı kórikti kórinis kóz kórmeske joǵaldy. Sonyń bári – qaıdaǵy bir ker jalqaýlardyń aıaǵynyń astynda jatqan tegin otyndy ıilip terip alýǵa eringendiginiń saldary, (Elena Andreevnaǵa). Shynynda da, solaı ǵoı, hanym? Sonshama, kóz jaýyn alar, kórikti otqa órtep, óz qolyńnan kelmeıtin keremetti op-ońaı qurtyp jiberý úshin aqyldan atymen sańylaýy joq jabaıy bireý bolý kerek shyǵar. Adamǵa ózine mırasqa buıyrǵan asyl qazynalardy odan ári kóbeıtsin dep aqyl oı men orasan zor tvorchestvolyq kúsh berilgen, al ol bolsa, álige deıin jaınatýdyń ornyna jaıratýmen, qurttyrtýdyń ornyna kúıretýmen keledi. Orman bolsa, azaıǵan ústine azaıa túsýde. Ózender bolsa, tartylǵan ústine tartyla túsýde. Ań men qus bolsa, aýyp ketip jatyr. Klımat bolsa, buzyldy. Jer baıǵus kúnnen-kúnge qunarynan, kórkinen aıyrylyp barady. (Voınıskııge). Sen, mine, meni moshqap kúlip otyrsyń. Sen úshin álgi aıtyp turǵanymnyń bári mánsiz-dámsiz bos bylshyl. Kim bilipti, shynynda da, bunym ápendelik shyǵar. Biraq, ozbyr baltanyń aýzynan ózim aıyryp alyp qalǵan sharýalardyń shaǵyn toǵaılarynyń qasynan ótkende, nemese óz qolymnan otyrǵyzǵan balapan shybyqtardyń jaıqalyp ónip, sýsyldaı sybdyrlaǵanyn estigende, klımat, az bolsa, meniń yqpalyma kóngendeı, eger budan myń jyl keıin adamdar ózderin baqytty sanasa, soǵan meniń, sál de bolsa, septigim tıgendeı sezinemin. Bala qaıyńdy otyrǵyzyp, onyń búr jarǵanyn, jelmen terbelip jelkildeı bastaǵanyn kórgende kókiregimdi maqtanysh kerneıdi, men de... (Podnosqa koıyp, bir rúmka araq alyp qyzmetshi kiredi). Biraq... (İshedi). Ketetin ýaqyt boldy. Kim bilipti, bunyń bári, túptep kelgende, ápendelik shyǵar. Bárińe de taǵzym etem. (Úı jaqqaa qaraı betteıdi).

SONÁ. (Qoltyǵynan alyp). Bizge qashan kelesiz?

ASTROV. Bilmeımin...

SONÁ. Taǵy bir aıdan soń ba?

Astrov pen Soná úıge kirip ketedi. Marıa Vasılevna men Telegın stoldyń qasynda qalady. Elena Andreevna men Voınıskıı terasaǵa qaraı betteıdi.

ELENA ANDREEVNA. Al, siz, Ivan Petrovıch, taǵy da júgensiz kettińiz. Máńgi dvıgatel týraly aıtyp, Marıa Vasılevnanyń namysyna tıýdiń qansha qajeti bar edi? Búgin tańǵy tamaq ústinde Aleksandrmen taǵy da shekisip qaldyńyz. Osynyń bári usaqtyq emes pe!

VOINISKII. Eger ony ólerdeı jek kórip otyrsam, sonda qaıtýym kerek edi?

ELENA ANDREEVNA. Aleksandrdy jek kórýdiń jóni joq. Jurt qandaı bolsa, ol da sondaı. Tap sizden jaman emes endi...

VOINISKII. Eger ózińizdi ózińiz syrtyńyzdan qadaǵalap, ózińizdiń qandaı ekenin, ne tirlik ne áreket jasap júrgenińizdi kórseńiz bar ǵoı... Ómir súrýge eshqandaı zaýqyńyz soqpas edi. Netken jalqaýlyq, netken samarqaýlyq deseńizshi!

ELENA ANDREEVNA. Iá, ıá, netken jalqaýlyq! Netken súreńsiz ómir. Jurttyń bári meniń kúıeýimdi jamandaıdy, jurttyń bári maǵan: sorlynyń kúıeýi netken kári edi! – dep músirkeı qaraıdy. Ózderinshe jandary ashyǵansıdy. Onyń bárin men bes saýsaǵymdaı bilem. Ormandy búıtip bostan bosqa qırata berseńder, jer betinde eshteńe de qalmaıdy – dep jańa Astrov aıtty ǵoı. Eger adamdardy da dál solaı naqaqtan naqaq qýdalaı berseńder, jer betinen kóp uzamaı adaldyq ta, páktik te, bireýdiń jolynda ózin qurbandyqqa shalatyn márttik te túgel qurıdy. Kózińizge túsken kórikti áıel quryǵyma túse ketpedi eken dep shala búliný shart pa eken! Óıtetin sebebińiz, álgi doktor durys aıtady, bárińizdiń de kókiregińizde kózge túskendi qurtpaı tynbaıtyn bir-bir ázázil otyr. Sizderdiń ormanǵa da, qustarǵa da, áıelderge de, tipti bir-birlerińizge de jandaryńyz esh ashymaıdy.

VOINISKII. Osyndaı pálsapashyldyqty jek kórem.

ELENA ANDREEVNA. Álgi doktor sondaı sharshaǵan, ábden júıkelep bitken kisilerdiń soıynan. Bet-pishini sondaı qyzyq. Syńaıy bizdiń Sonáǵa ózi qatty unaıtyn bolsa kerek? Tipti ǵashyq pa deımin. Biraq, ol qyzdy da túsinýge bolady. Men kelgeli ol kisi osynda úsh ret keldi. Alaıda, men uıalshaqtyq jasap, eshqaısysynda da onymen durystap sóılesip, yqylas kórsete almadym. Ol, shamasy, men renjip tur dep oılap ketti. Ivan Petrovıch, biz ekeýmiz osy ekeýmizde sondaı kirpıaz, ekeýmiz de sondaı qazymyr adamdar bolǵandyqtan dostasyp júrgen joq pa ekenbiz! Shynynda da, sondaı qazymyr, sondaı qyrys qabaq jandarmyz ǵoı. Siz maǵan búıtip qaramańyzshy, men ondaıdy jek kórem!

VOINISKII. Sizdi ólip-óship súıip tursam, basqasha qaıtyp qaraı alam! Baqytym da, jastyǵym da, ómirim de bir ózińsiz. Men súıgenmen, sizdiń súıe qoıatynyńyzǵa záredeı de senimim joq, biraq basqa eshteńe suramaıyn, tek júzińizge osylaı qarap, únińizdi estip júrýge ruqsat etseńiz bolǵany...

ELENA ANDREEVNA. Já, jaıyraq sóıleńiz. Estip qap júrer.

Úıge betteıdi.

VOINISKII. (Sońynan erip). Maǵan tek osylaı súıetinimdi aıtýǵa ruqsat etip, qasyńyzdan qýmasańyz bolǵany. Sonyń ózi de men úshin asqar taýdaı baqyt...

ELENA ANDREEVNA. Mynaýyńyz naǵyz azap qoı...

Ekeýi de úıge kirip ketedi. Telegın polka oınaıdy, Marıa Vasılevna broshúranyń jıegine birdeńe jazyp jatady.

SHYMYLDYQ.

EKİNSHİ PERDE

Serebrákovtyń úıiniń ashanasy. Tún. Baq ishinde kúzetshiniń toqyldaǵy estilip turady. Serebrákov (ashyq terezeniń aldynda kresloda qalǵyp otyr) jáne Elena Andreevna (kúıeýiniń qasynda qalǵyp otyr),

SEREBRÁKOV (Selk ete túsip). Bul kim? Soná, senbisiń?

ELENA ANDREEVNA. Iá, bul menmin.

SEREBRÁKOV. Lenochka, bul sen ekensiń ǵoı... Aıaǵymnyń syrqyraǵany shydatar emes!

ELENA ANDREEVNA. Jamylǵyń túsip qalypty ǵoı. (Aıaǵyn oraıdy).

ALEKSANDR. Terezeni jabaıyn.

SEREBRÁKOV. Joq, maǵan sondaı qapyryq... Álgi bir kezde kózim jumylyp ketip edi, sóıtsem, sol aıaǵym bóten bireýdiń aıaǵy bop túsime kirgeni. Birdeńe tyzyldap aýyrtqan soń, oıanyp kettim. Joq bul saryq aýrý emes, shamasy, sol quıań bolar. Qazir saǵat qansha ózi?

ELENA ANDREEVNA. On ekiden jıyrma mınýt ketipti.

Paýza.

SEREBRÁKOV. Tańerteń kitaphanadan Batúshkovty izdeshi. Sol bizde bar sıaqty edi ǵoı.

ELENA ANDREEVNA. A?

SEREBRÁKOV. Tańerteń Batúshkovty izde deımin. Esimde, sol bizde bar bolatyn. Tynysym nege munsha qıyndap ketti!?

ELENA ANDREEVNA. Sharshaǵan shyǵarsyń. Eki kún qatarynan uıyqtaǵan joqsyń ǵoı.

SEREBRÁKOV. Jurt osy aýrýdan Týrgenev demikpege ushyrapty deıtin edi. Men de sóıtip júrmesem edi. Bári de álgi káriliktiń qyrsyǵy ǵoı. Quryp ketkir nárse eken ǵoı ózi! Qartaıǵasyn kisi ózgege túgili ózine ózi jek kórinishti bop ketedi eken. Baıqaımyn, qaı-qaısyń da tap meni kórgileriń kelip, ólip-óshe qoımaıtyn sıaqtysyńdar.

ELENA ANDREENA. Sen kárilik týraly aıtsań boldy, qartaıǵanyńa biz kinálideı, shetimizden ylǵı osylaı jazǵyra sóıleısiń.

SEREBRÁKOV. Eń aldymen, myna saǵan jeksuryn kórinetin shyǵarmyn.

Elena Andreevna aýlaǵyraq baryp otyrady.

Árıne, onyńnyń da jóni bar. Aqymaq emespin túsinem. Sen bolsań – jassyń, deniń saý, ajaryń bar, ómir súrgiń keledi; men bolsam – shalmyn, tiri ólik deseń de, artyq emes. Ony túsinbeı júr ǵoı deısiń be? Árıne, áli kúnge súıretilip tiri júre alǵanyma seniń aldyńda aıyptymyn. Biraq sál shydaı turyńyzdar, kóp uzamaı menen de qutylarsyzdar. Qashanǵy osylaı ilinip salynyp júre berer deısizder.

ELENA ANDREEVNA. Qudaı úshin, búıtip júıkege tıe bermeı, bir sát aýzyńdy japshy!

SEREBRÁKOV. Sonda bir meniń qyrsyǵymnan báriń birdeı dińkelep, jastyq dáýrendi bosqa zaıa qyp jatqan boldyńdar-aý! Ómirdiń qyzyǵyna batyp kenelip jatqan jańǵyz men ekenmin ǵoı. Árıne, solaı ǵoı!

ELENA ANDREEVNA. Bos sóıleme, sen meni ábden azaptap bittiń!

SEREBRÁKOV. Iá, bárińdi de azaptap bittim, árıne!

ELENA ANDREEVNA. (Kózine jas alyp). Buǵan qaıtyp shydarsyń! Sonda menen ne talap etip otyrsyń?

SEREBRÁKOV. Eshteńe de!

ELENA ANDREEVNA. Endeshe, bosqa sóıleme, ótinem!

SEREBRÁKOV. Mine, qyzyq, Ivan Petrovıch nemese álgi kári esýas Marıa Vasılevna sóıleı qalsa, báriń tep-tegis qulaq túre qalasyńdar, al men aýzymdy ashtym eken, osylaı birden eńseleriń túsip qoıa beredi. Tipti daýsymdy da estigileriń kelmeıdi. Jaraıdy, men báriń úshin sondaı jekkórinishti ózimshil ozbyr bireý bola-aq qoıaıyn! Sonda meniń asarymdy asap, jasarymdy jasap, qartaıyp otyrǵanda da azyn-aýlaq ózimshil bolýǵa eshqandaı qaqym joq bolǵany ma! Shynynda da solaı ma? Qalaısha, men, eń bolmaǵanda, qartaıǵan kezimde ózime sál-pál jaıly jaǵdaı jasap, yqylas bólgenderińdi talap ete almaımyn?!

ELENA ANDREEVNA. Seniń ol quqyna qol suǵyp jatqan eshkim joq. Tereze tars ete qalady. Jel kóterilipti, áınekti jabaıyn! (Jabady). Jaýyn jaýaıyn dep tur-aý! Seniń ondaı mesilińdi jyǵyp jatqan kim bar?

Paýza.

Baqtaǵy kúzetshi toqyldatyp, yńyldap án salady.

SEREBRÁKOV. Búkil ǵumyrymdy ǵylymǵa sarp etip, kabınetime, aýdıtorıaǵa, qadirli joldas-joralar qaýymyna úırenip qalǵan sorly basym endi, mine, oıda-joqta mynandaı tas tabyttyń ortasynan biraq shyǵyp, kúnde-kúnde qaıdaǵy bir naqurystarmen májilistes bop, qaıdaǵy bir kókimelerine qulaǵyńdy sarsytyp qoıǵasyn ne joryq... Men, óli de bolsa, ómir súrgim keledi, jańa tabystarǵa jetkim keledi, ataq-dańqty, maqtaý-madaqty, qoshemetti jaqsy kórem, al mundaǵy tirshilik te bir, aıdaýdaǵy tirshilik te bir. Mınýt saıyn ótkendi ańsap, óksip, bir jaǵynan ózgelerdiń qandaı nársege qoldary jetip jatqanyn kórip qyzyǵyp, bir jaǵynan ajaldan qorqyp qaltyrap-dirildep otyrǵanyń... Joq, joq, budan ári kúshim jetpeıdi. Onyń ústine, mundaǵylar meniń munshama uzaq ómir súrgenimdi keshire almaı, ázireıildeı kórip júr.

ELENA ANDREEVNA. Shyda, sál shydasaıshy: endi bes-alty jylda men de qartaıam ǵoı.

Soná kiredi.

SONÁ. Papa, doktor Astrovqa ózińiz adam jiberip, ol kelgende qabyldamaı qoıǵanyńyz qalaı? Kisini óıtip bosqa sabyltý da ınabattylyqqa jata ma eken?

SEREBRÁKOV. Seniń Astrovyńnyń maǵan qajeti qansha? Men astronomıadan qandaı habardar bolsam, ol medısınadan sondaı habardar.

SONÁ. Endi sonda seniń býynyńnyń saryǵyna bola búkil bir medısına fakúltetin shaqyrtamyz ba?

SEREBRÁKOV. Seniń ol delqulyńmen sóılesip jatar jaıym joq.

SONÁ. Onyń ózińiz bilińiz. (Otyrady). Maǵan báribir.

SEREBRÁKOV. Saǵat qansha boldy?

ELENA ANDREEVNA. Bir.

SEREBRÁKOV. Qatalap baram... Soná, stoldan dári alyp bershi!

SONÁ. Qazir. (Dári alyp beredi).

SEREBRÁKOV. (Ashýlanyp). Joq bul emes! Bulardan birdeńe surasań, kóretin kúniń osy-aý!

SONÁ. Bosqa byjyldaı bermeseńizshi endi! Onyńyz basqa bireýlerge unaıtyn shyǵar. Al men ondaıyńyzdy, qudaı saqtasyn, kótere almaımyn. Oǵan tipti ýaqytym da joq. Erteń erte turýym kerek, shóp shabýǵa baram.

Ústine halat kıip, qolyna shyraǵdan ustap Voınıskıı kiredi.

VOINISKII. Dalada qara nóser qaptap keledi.

Naızaǵaı oınaıdy.

Kórdińder me! Elena, Soná, baryp uıyqtańdar, senderdiń oryndaryńa ázir men otyra turaıyn!

SEREBRÁKOV. (Shoshyp ketedi). Joq, joq! Buǵan tastaı kórmeńder! Joq, bunyń kisige tıispese, basy aýyrady. Taǵy da daýlasyp qalamyz.

VOINISKII. Bular da dem alsyn da... Eki tún qatarynan uıyqtaǵan joq qoı.

SEREBRÁKOV. Barsyn, uıyqtasyn, biraq sen de ket. Yqylasyńa rahmet. Jalynamyn. Bir kezde ekeýimiz dos edik qoı deısiń be!

Bir kezde...

SONÁ. Vaná aǵaı, úndemeı-aq qoıyńyzshy!

SEREBRÁKOV. (Áıeline). Qymbattym, qasyma muny qaldyra kórme! Kórip otyrsyń ǵoı, taǵy da daýlasqaly kelip otyr.

VOINISKII. Mynaý bir kúlkili jaǵdaı boldy-aý!

Qolyna shyraǵdan ustap Marına kiredi.

SONÁ. Ájetaı, uıyqtasań etti. Kesh boldy ǵoı.

MARINA. Samaýyr áli dastarhanda turǵanda, qaıtyp uıyqtaı alarsyń.

SEREBRÁKOV. Báriniń de túnde uıqylarynan, kúndiz kúlkilerinen aıyrylyp, júristeri mynaý. Rahatqa batyp kenelip jatqan jalǵyz men.

MARINA. (Serebrákovqa jaqyndap baryp). Nemene, kókeshim? Aýyra ma? Meniń de aıaǵym syrqyrap júrgizbeı júr. Sizdiń bul baıaǵydan bergi úırenshikti naýqasyńyz ǵoı. Marqum Vera Petrovna, Sonechkanyı mamasy, túndi túnge uryp kózi ilmeı shyǵatyn... Ol sizdi sondaı jaqsy kórýshi edi ǵoı...

Paýza.

Kári kisi de bala sıaqty emes pe! Aıaǵandy, aıalaǵandy jaqsy kóredi. Biraq, olardy aıaıtyn kim bar? (Serebrákovtyń ıyǵynan súıedi). Kókeshim, baryp tósegińizge jatyńyzshy... Sóıteıik, jarqynym... –Úıeńkiniń japyraǵyn salyp sháı bereıin... Aıaǵyńdy jylytaıyn... Saǵan qýat bere kór dep qudaıǵa jalbarynaıyn...

SEREBRÁKOV. (Kóńili bosap). Baraıyq, Marına.

MARINA. Ózimniń de aıaǵym qan qaqsap bastyrmaı júr. (Soná ekeýi Serebrákovty eki qoltyǵynan demeıdi). Vera Petrovna mundaıda qoldy-aıaqqa turmaı, jylap-syqtap álek-shálegi shyǵatyn... Soná, sen onda áli kishkentaı ediń... Júre ǵoı, kókeshim.

Serebrákov, Soná jáne Marına shyǵyp ketedi.

ELENA ANDREEVNA. Ábden qajytyp bitirdi. Eki aıaǵymnan zorǵa turmyn.

VOINISKII. Sizdi ol qajytsa, men ózimdi-ózim qajytyp júrmin. Uıyqtamaǵanyma úsh kún boldy,

ELENA DNDREEVNA. Bul úıdegi tirliktiń qıýy ábden ketip tur. Sizdiń anańyz álgi broshúralary men profesordan basqamyzdyń bárin de jek kóredi. Profesor ashýdan terisine sımaı júr. Maǵan senbeıdi, sizden qorqady. Sonányń ákesine kóńili bitpeıdi, maǵan da eptep renishi bar. Ekeýimizdiń sóılespegenimizge eki apta boldy. Siz meniń kúıeýim men óz anańyzdy ólerdeı jek kóresiz. Meniń de sirkem sý kótermeı barady, búgin jıyrma ret jylaı jazdap baryp, ózimdi-ózim ázer bastym... Bul úıden sán keteıin dedi.

VOINISKII. Osy bir pálsapa soqqandy qoıaıyqshy!

ELENA ANDREEVNA. Ivan Petrovıch, sizdiń ǵoı osy bir kisideı aqylyńyz da bar, bilimińiz de bar. Dúnıeni qaıdaǵy bir qaraqshylar da, órt pen topan da emes, osyndaı óshpendilik, dúrdarazdyq, usaq-túıek kıkiljiń qurtatynyn jaqsy bilesiz. Sondyqtan da ózińiz bas bolyp tosyrańdaǵansha, myna qyrǵıqabaq jurtty nege bitistirýge kúsh salmaısyz:

VOINISKII. Maǵan áýeli ózim men ózimdi bitistirip berińizshi, qymbattym... (Qolyna jabysady).

ELENA ANDREEVNA. Toqtańyz! (Qolyn tartyp alyp). Ketińiz!

VOINISKII. Qazir jańbyr quıyp ótedi. Jaratylys tegis jarqyrap, jadyrap bir dem alady. Ol nóser tek meniń janymdy ǵana jańǵyrta almaıdy. Esil ómirim bekerge rásýa boldy-aý degen jeksuryn oı albastydaı aıqara basyp alqyndyrady da júredi. Ótken ómir bolsa túkke keregi joq usaq-túıekke daıa bop kúldi kómesh ol ótti, búginiń bolsa, mánsizdikten basqa esh nyshan tanytpaı, bedireıip bul tur. Ómirimdi de, mahabbatymdy da sizdiń jolyńyzǵa shaldym pıdaǵa: qaıda jumsap, qaıda qurt deısiz – óz aýzyńyzdan aıtyńyzshy. Esil yqylasym qurdymǵa qulaǵan sáýledeı qur bekerge tárk bop barady. Ózim de, mine, quryp bitkeli turmyn.

ELENA ANDREEVNA. Siz osy bir súıetin-kúıetinińizdi aıtqanda, men qaraptan-qarap máńgúrt tartyp, ne aıtarymdy bilmeı abdyrap qalam. Keshirersiz, men sizge eshteńe aıta almaımyn. (Ketýge yńǵaılanady). Qaıyrly tún!

VOINISKII. (Aldyn kes-kestep). Mynaý úıde ózimnen basqa jáne bir pendeniń – myna sizdiń esil ómirińizdiń bostan bosqa kúırep bara jatqanyn oılaǵanda qaıtyp kúızeletinimdi kórseńiz ǵoı. Siz osy ne kútip júrsiz? Qarǵys atqyr qandaı pálsapa aıaǵyńyzǵa tusaý bop tur? Túsinseńizshi ózińiz...

ELENA ANDREEVNA. (Júzine tesile qarap). Ivan Petrovıch, siz massyz.

VOINISKII. Múmkin, o da múmkin...

ELENA ANDREEVNA. Álgi doktor qaıda?

VOINISKII. Anda... búgin maǵan qonyp shyqpaq. Múmkin, o da múmkin! Múmkin emes nárse bar ma, táıiri!

ELENA ANDREEVNA. Búgin de iship alypsyz! Nege búıtesiz?

VOINISKII. Myna qý tirshilik iship alsań ǵana, ómirge uqsaıtyn sıaqty... Maǵan kedergi bolmasańyz eken, Elena!

ELENA ANDREEVNA. Buryn siz ishpeıtin edińiz, búıtip kóp sóılemeıtin de edińiz... Baryp uıyqtańyzshy! Sizdi kórsem zerigip ketem.

VOINISKII. (Qolyna jarmasyp). Aıaýlym meniń, asylym...

ELENA ANDREEVNA. (Renjip). Jolamańyz maǵan... Osyndaıyńyzdy tipti jek kórem... (Ketedi).

VOINISKII. (Jalǵyz). Ketti de qaldy...

Paýza.

Men buny osydan on jyl buryn marqum apaıymnyń qasynan kórip edim. Ol kezde bul on jetide edi de, men otyz jetide em. Sonda nege ǵashyq bop, sóz salmadym eken? Óıtýime ol kezde ábden múmkindik bar edi ǵoı. Sóıtkende ǵoı, bul búginde meniń áıelim bolar edi... Iá... Onda qazir ekeýmiz myna naızaǵaıdan birge shoshyp oıanatyn edik... Ol qorqyp, meniń baýyryma tyǵylar edi. Men ony aımalap: «Qoryqpa, men qasyńdamyn ǵoı!» – der edim. Oı, shirkin, oı netken tamasha edi... Tamashalyǵy sondaı, tipti óńime kúlki júgirdi ǵoı... Oı, toba deseńizshi, basymda san oılar sapyrylysyp júr-aý... Nege qartaıdym eken? Ol nege túsinbeıdi eken, á? Álgi bir dilmarsyǵany, samarqaý sóılep ǵıbrat aıtqany, dúnıeniń qalaı qurıtyny týraly maǵan mıyńa qonbaıtyn salǵyrt oılary meniń qaralaı zyǵyrdanymdy qaınatatynyna naǵyp túsinbeıdi eken?

Paýza.

Qap, qalaı qapy soǵyp qaldym deseńshi! Álgi profesor symaqty, belin kótere almaı júrgen bezgeldekti sondaı qadirleýshi edim-aý, ol degende kók ógizdeı kónterilenip, bar jumysyn bitirip berýshi em! Soná ekeýmiz myna qonysynyń bar sharýasyn jaıǵastyryp ek; ekeýmiz kýlaktar qusap, tuzsyz maı, burshaq, súzbe bárin satyp saýda jasaıtyn edik. Sonda solardyń shetinen aýyz tıip te kórmeıtinbiz. Tıynnan-tıyn balalatyp, myńdaǵan somdy ózine salyp óse beretinbiz. Onyń ǵylymı eńbekterine maqtanyp kókiregimizdi kóterýshi ek. Olarsyz ómir súre almaıtyndaı, tipti aýa juta almaıtyndaı kórýshi ek! Onyń qalamynan týǵan, aýzynan shyqqan sóz, ár sóz danyshpandyqtyń shyrqaý shyńyndaı kórinýshi edi... Al, endi qazir... Mine, ol otstavkaǵa shyqty, ne bitirip, ne tyndyrǵany endi belgili boldy: ólgende onyń artynda qalar bir bet murasy joq eken, onyń esimin bir jan bilmeıdi eken, ol bylaıǵy jurt úshin eshkim de emes eken! Sabynnyń aspanǵa aınalyp shyǵa keletin aq ezý kópirshigi eken, ánsheıin! Sóıtsem, men aldanyppyn, aqymaq ekem!

Ústinde jıleti de, galstýgy de joq, tek súrtýk kıgen Astrov kiredi. Kóńildi. Qasyna gıtara ustaǵan Telegın eripti.

ASTROV. Oına!

TELEGIN. Jurt uıyqtap jatyr ǵoı!

ASTROV. Oına!

Telegın baıaýlata kúı shalady. (Voınıskııge). Jalǵyzsyz ba? Hanymdar joq pa? (Baıaýlatyp án qosady). «Peshińdi qulat, úıińdi qulat, ıeńe uıyqtar oryn tap!» Nóser oıatyp jiberdi. Kerek-aq jańbyr! Saǵat qansha ózi?

VOINISKII. Saıtan bilsin!

ASTROV. Qulaǵyma Elena Andreevnanyń daýysy estilgendeı bolyp edi ǵoı!

VOINISKII. Ol álginde ǵana osynda bolǵan!

ASTROV. Qatqan kelinshek! (Stol ústindegi shynylarǵa kóz tastaıdy) Dáriler-aý, shamasy! Resepteri netken kóp! Harkovtyń da, Moskvanyń da, Týlanyńda dárigerleriniń qoly júr! Qaıdaǵy bir saryq aýrýyna bola, barlyq qalalardy yǵyr qylǵan túri bar. Ol ózi, shynynda da, aýrý ma, joq, ádeıi isteı me?

VOINISKII. Aýrý.

Paýza.

ASTROV. Sen búgin naǵyp jabyrqaýsyń. Álde álgi profesordy aıap tursyń ba?

VOINISKII. Mazamdy alma.

ASTROV. Bálkim, profesorshaǵa ǵashyq shyǵarsyń.

VOINISKII. Ol áıel – meniń dosym.

ASTROV. Dostasyp ta úlgerdińder me?

VOINISKII. «Úlgerdiń be» degeniń ne sóz?

ASTROV. Áıel erkekpen dostasý úshin áýeli tanysy, sosyn kóńildesi, sodan soń baryp dosy bolady.

VOINISKII. Naqurystardyń pálsapasy!

ASTROV. Qalaısha? Iá... Moıyndaǵanym durys. Osy men, shynynda da, naqurys bolyp baram. Kórip tursyń ǵoı – maspyn. Ádette aıyna bir ret qana búıtip mas bolǵansha ishýshi em. Al, endi mas boldy bar ǵoı, naǵyz baryp turǵan ospadarsyzdyń ózi bolyp shyǵa kelem. Ol kezde maǵan Edildiń sýy julyqtan kelmeıdi. Qandaı qıyn operasıalardy da op-ońaı-aq qaǵyp tastaımyn. Bolashaq jaıynda ne keremet josparlar jasaımyn. Ondaı kezde ózimdi ápende sanaımyn. Adamzatqa shash-etekten paıda keltirip júrmin dep oılaımyn. Ol kezde bar ǵoı, men ózime ózim bir óz aldyna derbes fılosofıalyq ilim ashqan asqan danyshpan kórinem de, myna sizderdiń bárińiz jáı-ánsheıin kóbelek... joq, tipti mıkrob sekildi birdeńe bop ketesizder. (Telegınge). Vaflá, oına!

TELEGIN. Dostym, seniń jolyńda janymdy pıda shalýǵa barmyn, biraq qazir úıdiń ishi túgel uıyqtap jatyr ǵoı!

ASTROV. Oına!

Telegın baıaýlata kúı tartady.

İshsek qaıtedi. Júrińder, ana jaqta taýsylmaǵan konák qaldy. Tań sibirleı bizge tartamyz. Jaramaı ma? Meniń bir feldsherim bar. Eshqashan «jaraı ma» demeıdi, «djaraıma» deıdi. Baryp turǵan aramza. Djaraı ma? (Kirip kele jatqan Sonány kórip). Keshirersiz, men galstýk taqpap edim. (Tez shyǵyp ketedi).

Telegın ere shyǵady.

SONÁ. Vaná aǵaı, doktor ekeýińiz taǵy iship alǵansyzdar ma? Jarasqan eken qos qyran. Doktordyń ylǵı osylaı býsanyp júretin ádeti. Al saǵan ne joryq? Seniń jasyńda bul uıat qoı!

VOINISKII. Bul arada kimniń qansha jasta ekeninde qalyp turǵan qandaı sharýa bar? Ómirdiń óz sıqy sondaı sumpaıy bolsa, kóleńdegen kók saǵymǵa aldana turǵannan basqa amalyń qaısy? Qur alaqan qulazyp otyrǵannan ol da, áıteýir, shúkirshilik qoı.

SONÁ. Pishen bolsa – maıaýlaýsyz jatyr, kún bolsa mynaý – kúnde seldetip turǵany. Al sen bolsań – qaıdaǵy bir kók saǵymdy qýyp kóleńdep júrgeniń. Sharýanyń shartarap bolyp jatqanynan habaryń da joq... Jalǵyz ózim typyrlaı-typyrlaı ábden sharshadym (Shoshyp ketip). Aǵataı, kózińde jas tur ǵoı!

VOINISKII. Qaıdaǵy jas! Ánsheıin aqymaqtyq qoı... Seniń álgi bir qaraǵanyń marqum anańdy esime túsirgeni. Aıaýly... (Betinen qolynan súıedi). Aıaýly apaıym... apataıym... sen qaıdasyń? Eger sol munyń bárin bilse ǵoı. Muny ol bilse ǵoı!

SONÁ. Sizge ne bolǵan, aǵataı! Ol neni bilýge tıisti edi?

VOINISKII. Aýyr... Jaqsy emes... Eshteńe etpes... Keıin bilersiń. Jaraıdy, men kettim... (Ketedi).

SONÁ. (Esikti qaǵyp). Mıhaıl Lvovıch! Siz uıyqtap qalǵan joq pa edińiz? Bir mınýtke shyǵyp ketińizshi!

ASTROV. (Esik syrtynan). Qazir! (Sálden keıin galstýgyn taǵyp, jıletin kıip shyǵady). Ne buıyrasyz?

SONÁ. Zaýqyńyz soǵyp bara jatsa, ózińiz ishińiz, jalynamyn, aǵataıyma araq ishkize kórmeńizshi! Oǵan araq tipti jaqpaıdy.

ASTROV. Jaraıdy. Budan bylaı ishpeı-aq qoıaıyq!

Paýza.

Qazir óz qonysyma attanamyn. Ýáde - qudaıdyń aty. At jegip bolǵansha tań atyp úlgeredi.

SONÁ. Syrtta jańbyr ǵoı. Tań atqansha kidirseńizshi.

ASTROV. Bulttyń beti aýdy. Bizge sirkirep turǵan bir sheti ǵana. Jolymnan qalmaıyn. Budan bylaı ákeńizge bola meni shaqyrta kórmeńiz. Men oǵan bunyńyz býynnyń saryǵýy desem, ol, joq «quıań» deıdi, men jatyńyz desem, ol túregelip otyrady. Al búgin, ózińiz kórdińiz ǵoı, tipti sóıleskisi de kelmeıdi.

SONÁ. Iá, baby taptyrmaıtyny ras. (Býfetten birdeńe izdep). Taǵam aýyz tımeısiz be?

ASTROV. Tısem tıeıin.

SONÁ. Men túnde tamaqtanǵandy jaqsy kórem. Býfette birdeńe bar sıaqty edi ǵoı. Ol zamanynda áıelderden qatty joly bolǵan kisi deıdi ǵoı. Sol nemeler ózin erkelete-erkelete ábden esirtip jibergen sıaqty. Mine, irimshik tabyldy, alyńyz.

Ekeýi býfettiń janynda túregelip turyp tamaq jeıdi.

ASTROV. Men búgin aýzyma tamaq almappyn, tek ishe berippin. Sizdiń ákeńiz minezsiz kisi eken. (Býfetten bótelke sýyryp). Bola ma? (Bir rúmka quıyp ishedi). Bul arada eshkim joq, kúlbiltelemeı ashyq sóıleseıik. Bilesiz be, men sizdiń úıińizde bir aı da tura almas em, mynandaı qapyryq aýadan áldeqashan tunshyǵyp óler em... Álgi kitaby men syrqatynan basqany bilmeıtin ákeńiz, ómir boıy tortańdaıtyn da júretin Vaná aǵaıyńyz, ájeńiz aqyr aıaǵynda, álgi ógeı shesheńiz...

SONÁ. Ógeı sheshemnen ne kórdińiz?

ASTROV. Adamnyń óńi de, kıimi de, jany da, oı-pıǵyly da bári ádemi bolǵany lazym. Onyń ádemi ekenine daý joq, biraq... ishken-jegennen, uıyqtaǵannan, serýen quryp, ajarymen bárimizdiń basymyzdy aınaldyrǵannan basqa eshteńege zaýqy soqpaıdy eken. Óz moınyna eshqandaı mindet almaıdy, ol úshin ózgeler qyzmet qylsa bolǵany... Solaı emes pe? Endeshe mundaı bos sendelgen ómir de tazadyq bolýy múmkin emes.

Paýza.

Bálkim tym qatal aıtyp turǵan shyǵarmyn. Kim bilipti, olaı emes shyǵar. Men de sizdiń Vaná aǵaıyńyz sıaqty ómirge rıza emes kisimin... Álde sodan ekeýmiz de eshteńege kóńili bitpeıtin tortań-tosyrań bop bara jatqan shyǵarmyz.

SONÁ. Siz ómirge rıza emessiz be?

ASTROV. Jalpy ómirde ǵashyqpyn, biraq bizdiń mynaý ómirdi, ýeziń ómirin, orystyń ómirin, toǵysharlyq ómirdi ynty-shyntymmen jek kórem. Al, meniń jeke basymnyń tirshiligin alyp qaraıtyn bolsaq, onyń da qudaı-aqy, jetisip turǵany shamaly. Bilesiń be, eger qarańǵy túnde qalyń ormannyń arasynda kele jatyp, jer túbinen bir ot kórer bolsań, sharshaǵanyńdy da, qarańǵyny da, joldaǵy betińnen tyrnap, etegińnen tartyp jatqan tikendi butalardy da birjolata ketesiń ǵoı. Ózińiz bilesiz, osy ýeze aıanbaı eńbek etetin bireý bolsa, ol myna menmin; taǵdyr maǵan taýqymetin aıamaı-aq tartqyzyp keledi, keıde tipti mundaı azapqa shydaı almastaı kórinem, biraq, meniń aldymnan álgindeı jyltyldap turǵan ot joq. Men ózim úshin eshteńe talap etpeımin, men adamdardy da jek kóretin bolyp baram. Bireýdi ólip-óship unatyp kórmegenime de kóp bolypty.

SONÁ. Eshkimdi jaqsy kórmeısiz be?

ASTROV. Eshkimdi de. Tek sizdiń úıdegi kútýshi kempirdi ǵana baıaǵy ádetim boıynsha eptep ish tartatyn sıaqtymyn. Mujyqtar bolsa birinen-biri ótken nadan, nas, al ıntellıgensıamen til tabysý qıyn. Olar qaralaı sharshatady. Olardyń bári de bizdiń eski tanystarymyz, oılary taıaz, sezimderi tańqy, murnynan arǵyny kórmeıdi, qysqasy shetinen aqymaq. Al, azyn-aýlaq aqyly barlary ashýshań, joqtan ózgeni oılap, jiktep-taldap, qaraptan qarap sirkeleri sý kótermeıdi... Sál nársege bola jylap-syqtap, sál nársege bola óshigip, dattap baǵady, kisige qyryn qarap, qyrystap: «Oı, sony qoıshy, qoıanshyq qoı», «Áı, ol myljyńnan ne shyǵýshy edi» – dep qaralaı toryǵyp júrgenderi. Maǵan qandaı aıdar ataq taǵarlaryn bilmegende: «Bul bir qyzyq adam» dep, kekep-moshqaıdy. Men ormandy súısem – ol da tańsyq, et jemesem – ol da tańsyq. Kisige degen úıirsektik, adal taza kózqaras áldeqashan quryǵan... Endi izdeseń de taba almaısyń. (Araq ishpek bolady).

SONÁ. Joq, ótinemin, jalynamyn, endi ishpeı-aq qoıyńyzshy.

ASTROV. Nege óı deısiz?

SONÁ. Sizge araq ishken jaraspaıdy. Siz sondaı symbattysyz, daýsyńyz da sondaı názik... Ol ol ma, siz men kórgen adamdardyń bárine de uqsamaısyz, siz sondaı ádemisiz. Siz álgi karta oınap, araqtan aýyzy qurǵamaıtyn qaradúrsin adamdardaı bolýǵa sonsha nege qumartasyz? Siz óıtpeńizshi, ótinemin! Siz adamdar tabıǵat bergendi molaıtýdyń ornyna joǵaltýǵa, qulpyrtýdyń ornyna qurtýǵa qumar dep ózińiz aıtýshy edińiz ǵoı! Endeshe, nege ózińiz qurtasyz? Óıtpeńizshi, jalynamyn, jalbarynam, óıte kórmeńizshi!

ASTROV. (Qolyn usynyp) Endigári ishpeımin.

SONÁ. Maǵan ýáde beresiz be?

ASTROV. Ýádem, ýáde!

SONÁ. (Qolyn qysyp) Sheksiz rızamyn sizge!

ASTROV. Jaqsy! Men aıyqtym. Kórdińiz be ábden qulantaza aıyǵyp ketip, endi óle-ólgenshe osy qalpymnan tanbaımyn. (Saǵatyna qaraıdy), Sóıtip, álgi áńgimemizdi jalǵastyraıyq. Jańa saǵan meniń dáýrenim ótti, endi bári kesh dep edim ǵoı... Qartaıdym, jumys ta qajytty, turpaıylanyp ta bittim, sezimim de dókir tantqan, endi maǵan kisimen til tabysý onsha ońaı bola qoımas. Eshkimdi jaqsy kórmeppin, endi kimdi jaqsy jaqsy kórip qarq qyla qoıarmyn deısiń? Endi meni qyzyqtyratyn jalǵyz nárse sulýlyq qana sıaqty. Ol degende enjar qala almaımyn. Eger Elena Andreevna zaýqy soqsa, meniń basymdy bir kúnde-aq shyr kóbelek aınaldyryp ala alatyndaı kórinedi de turady... Ol biraq mahabbat ta, úıirsektik te emes qoı... (Qolymen kózin basyp, eki ıyǵy selk-selk etedi).

SONÁ. Sizge ne bolǵan?

ASTROV. Ony umytatyn ýaqyt boldy emes pe!

Paýza.

SONÁ. Aıtyńyzshy, Mıhaıl Lvovıch... Eger meniń bir qurbym ne sińlim

bolyp, onyń sizdi ólip-óship súıetiniń bilseńiz, siz oǵan qalaı qarar edińiz.

ASTROV. (Iyǵyn qıqańdatyp). Bile almadym. Shamasy, oǵan súıe almaıtynymdy sezdirýge tyrysyp baǵatyn shyǵarmyn... Já, ol týraly tipti basym da aýyrmaıtyn sıaqty. Qansha degenmen, qaıtý kerek bolsa, qaıtatyn ýaqyt boldy. Saý tur, kógershinim, áıtpese, bul túrimizben ekeýimiz tań atqansha myljyńdasa berer jáıimiz bar. (Qolyn qysady). Men, eger ruqsat etseńiz, qonaq úı arqyly shyǵyp keteıin, óıtpese, orta joldan sizdiń aǵaıyńyz ustap qap júrer. (Ketedi).

SONÁ. (Jalǵyz). Súıtip maǵan eshteńe aıtpady... Onyń jany men júregi men úshin álgi shytyrman jumbaq, súıte tura, men ózimdi bir túrli baqytty sezinetinim qalaı? (Kúlip jiberedi). Men oǵan jańa siz sondaı symbattysyz, ınabattysyz, daýsyńyz da sondaı názik dedim-aý... Sonym yńǵaısyz bolmaı ma eken? Sóıdegenime daýsy dirildep ketti, qulaǵyma kúıdeı jaǵady, aýada áli qalqyp júr... Meniń sińlim týraly áńgimege ol atymen túsinbedi... Osynshama ajarsyz bolǵanym qandaı ókinishti! Netken sumdyq! Ajarsyz ekenimdi jaqsy bilem... Ótken jeksenbide shirkeýden shyǵyp kele jatqanymda sóılesip turǵan áıelderdiń biriniń men týraly: «Ol sondaı qaıyrymdy tárbıeli qyz, biraq, bir ókinishtisi, sondaı ajarsyz», – degenin óz qulaǵymnan estidim. Ajarsyz qyz...

Elena Andreevna shyǵady.

ELENA ANDREEVNA (terezeni ashady), Nóser basyldy. Aýa qandaı tamasha!

Paýza.

Doktor qaıda?

SONÁ. Ketip qaldy.

Paýza.

ELENA ANDREEVNA. Sofı!

SONÁ. Ne?

ELENA ANDREEVNA. Siz maǵan qashanǵa deıin búıtip burtıasyz da júresiz. Bizdiń bir-birimizge jasaǵan eshqandaı jamandyǵymyz joq. Endeshe, qaraptan-qarap syzdanǵannan ne bitedi? Jeter osy da...

SONÁ. Men ózim aıtam ba dep júr em... (Qushaqtaıdy). Osy renjiskenimiz jeter.

Ekeýi de qatty tolqıdy.

SONÁ. Papam jatty ma?

ELENA ANDREEVNA. Joq, qonaqúıde otyr... Ekeýimiz aptalap boıy bir-birimizben sóılespeımiz. Nege ekenin bir táńir biledi...

(Býfettiń ashyq turǵanyn kórip). Bul ne?

SONÁ. Mıhaıl Lvovıch tamaq jedi.

ELENA ANDREEVNA. Sharap ta bar ma?.. Kel, ekeýimiz brýdershaft isheıik.

SONÁ. Jaraıdy.

ELENA ANDREEVNA. Bir-bir rúmkadan iship qoısaq qaıtedi... (Quıady). Osy jaqsy. Aldymen sen ish!

SONÁ. Sen ish.

İshpes buryn súıisedi.

Men baıaǵyda-aq tatýlasqym kelgen-di, biraq qysylyp júr edim...

(Jylaıdy).

ELENA ANDREEVNA. Sen nege jylaısyń?

SONÁ. Eshteńe emes, jáı ánsheıin.

ELENA ANDREEVNA. Já, jeter.

(Jylap jiberedi).

Ápendem-aı, meni de jylattyń-aý...

Paýza.

Sen meni ákeńe bir ósh esebi bop kúıeýge shyqqan sumpaıy áıel kóresiń ǵoı? Eger sener bolsań, ant-sý isheıin – men ony súıýi edim. Ǵalym, ataqty adam bolǵasyn syrtynan qatty qumartýshy edim. Sóıtsem, onym naǵyz mahabbat emes, ánsheıin qyzyǵýshylyq eken. Biraq, ol kezde shynymen ǵashyqpyn dep oılaıtynmyn. Meniń jazyǵym qansha? Al, sen bolsań, bizdiń toıymyz ótpeı jatyp, boıyńdy menen aýlaq salyp, sekem alǵan kisideı seziktenip qarap ábden azaptanyp bittiń.

SONÁ. Já, jańa ǵana tatýlastyq emes pe? Endi umytaıyq bárin...

ELENA ANDREEVNA. Sen budan bylaı maǵan óıtip qarama – ol saǵan jaraspaıdy. Bárine de sený kerek, áıtpese, ómir súrý tozaqqa aınalyp ketedi.

Paýza.

SONÁ. Sen maǵan dos retinde shynyńdy aıtshy... Baqyttysyń ba?

ELENA ANDREEVNA. Joq.

SONÁ. Men ony biletinmin. Taǵy da bir suraq. Tek shynyńdy aıt – jas kúıeýiń bolǵanyn qalar ma ediń?

ELENA ANDREEVNA. Sen óziń sábı ekensiń ǵoı. Árıne, qalaǵanda qandaı? (Kúledi). Taǵy da suraq qoıshy, taǵy da Soná, saǵan doktor unaı ma?

ELENA ANDREEVNA. Óte unaıdy.

SONÁ. (Kúledi) Meniń sıqym aqymaq kisiniń sıqyna uqsaıtyn shyǵar... Solaı ǵoı? Ol bolsa baıaǵyda ketip qaldy, al men bolsam mine, onyń daýysy men aıaq basqanyn álge deıin estip turmyn; qap-qarańǵy terezege qarasam da, sonyń júzin kórgendeı bolam. Túgel aıtyp bolǵansha mursha bershi... Biraq ol jaıynda búıtip jasyrmaı aıtýǵa uıalam. Meniń bólmeme baraıyqshy, sonda áńgimeleseıik. Men saǵan esýas kisi sıaqty kórinetin shyǵarmyn? Ras pa... Ol týraly maǵan birdeńe aıtshy...

ELENA ANDREEVNA. Ne aıt deısiń?

SONÁ. Ol sondaı aqyldy... Qolynan kelmeıtini joq... Aǵash ta otyrǵyza alady, adamdardy emdeı de alady.

ELENA ANDREEVNA. Gáp ormanda ma eken, medısınada ma eken... Súıiktim aý, túsinseńshi ol talant qoı! Al, sen talant degenniń ne ekenin bilesiń be óziń? Talant degen – batyldyq, erkin oılap alatyn aqyldy bas, keńge qulash sermeıtin qarymdylyq. Aǵash otyrǵyzsa, ol budan myń jyl keıin ne bolatynyn kóz aldyna elestete alady, búkil adamzattyń baqytty bolatynyn aldyn ala kórip biledi. Ondaı adamdar óte sırek kezdesedi. Sondaılardy súıý kerek. Ol ishetin shyǵar, keıde dóreki sóıleıtin shyǵar – onda turǵan ne bar eken! Talantty adamdar Rossıa jaǵdaıynda tap-taza, aq perishte bop júre almaıdy. Óziń oılashy, álgi doktordyń ómiri qandaı taýqymet! Jol bolsa, battasqan batpaq, shaqyrlaǵan aıaz, jalańdaǵan boran, jer-aıaǵy qashyq, halyq bolsa, shetinen turpaıy, shetinen dóreki, tóńiregiń toly – joqtyq, indet, ylǵı osyndaı jaǵdaıda eńbek etip, kúres júrgizip kele jatqan kisi qyryqqa ótip qaıdan tap-taza, sap-saý bop júre alatyn edi? (Betinen súıip). Men saǵan shyn júrekten tilektespin, sen baqytty bolýǵa sondaı laıyq jansyń. (Ornynan turady). Al men bolsam, kórgen tústeı saǵymdaı tez joǵalatyn kóp kúńkildek kezdeısoq adamdardyń birimin... Óner qýyp ta, kúıeýge shyǵyp ta, ǵashyq bolyp ta baıandy eshteńe taba almaımyn, jerde de, men bir tóbeden túskendeı kezdeısoq adammyn. Shynymdy aıtsam, Soná, men sondaı baqytsyzbyn! (Qatty tolqyp, sendelip ketedi). Joq, bul dúnıede baqyt joq! Joq! Joq! Sen maǵan kúlip turǵannan saýmysyń?!

SONÁ. (Betin qolymen basyp kúledi). Al men sondaı baqyttymyn! Sheksiz baqyttymyn!

ELENA ANDREEVNA. Kúı oınaǵym kelip turǵanyn qarashy. Qazir qýana-qýana kúı shalar em, shirkin!

SONÁ. Endeshe, oına! (Qushaqtaıdy). Uıqym báribir kelmeıdi... Oınaı ǵoı!

ELENA ANDREEVNA. Qazir. Ákeń uıyqtaǵan joq. Aýyrǵan kezinde mýzykany sýqany súımeıdi. Baryp surap kelshi. Ruqsat etse, oınap bereıin.

Bar.

SONÁ. Qazir. (Ketedi).

Kúzetshiniń toqyldaǵy estiledi.

ELENA ANDREEVNA. Oınamaǵanyma da biraz bolypty. Kúı oınasam, aqymaq adamdaı aǵyl-tegil jylaı jónelemin. (Terezege). Toqyldaq soǵyp turǵan sensiń be Efım?

KÚZETSHİNSH DAÝYSY: «Men!»

Toqyldatpa, qojaıyn syrqat.

KÚZETSHİNİŃ DAÝYSY: «Qazir keteıin!» (Ysqyrady). «Jýchka, ká, kúnim! Jýchka!».

Paýza.

SONÁ. (Qaıtyp oralyp). «Bolmaıdy», – dedi.

Shymyldyq

ÚSHİNSHİ PERDE

Serebrákov úıiniń qonaqjaıy. Oń jaqta, sol jaqta, ortada – úsh esik. Kúndiz.

Voınıskıı, Soná ekeýi otyr jáne Elena Andreevna oıǵa batyp sendelip júr.

VOINISKII. Ger profesor meıirimi túsip, búgingi saǵat birge bárimizge osy qonaqjaıǵa jınalýǵa pármen etken eken. Jaryq jalǵanǵa taǵy qandaı jar shashpaqshy eken, estıikshi?!

ELENA ANDREEVNA. Shamasy, bir sharýasy bolǵan shyǵar.

VOINISKII. Áı, sonyń qandaı sharýasy bolýshy edi! Byljyratyp birdeńe jazyp, basqalardyń baqytyn qaralaı qyzǵanyp, talaǵy tars aırylǵannan basqa sonyń qolynan ne kelýshi edi!

SONÁ. (Renjip). Aǵataı!

VOINISKII. Já, aıyptymyn. (Elena Andreevnany kórsetip). Qaraımyn da, súıinem: jalqaýlyqtan ábden júrisinen jańylyp, shaıqalaqtap qalypty. Súıkimdi-aq emes pe! Aıtýǵa sóz jetpeıdi.

ELENA ANDREEVNA. Kúni boıy yzyńdaısyz da otyrasyz. Qaıtyp jalyqpaısyz! (Muńdanyp). İshim pysqannan ólip baram, ne isterimdi bilmeımin!

SONÁ. (Iyǵyn qıqańdatyp) İs qylǵysy kelgen kisige is az ba?

ELENA ANDREEVNA. Máselen?

SONÁ. Sharýashylyqqa qara, jurtty emde, bala oqyt. Az bop tur ma? Papam ekeýińiz kelmeı turǵanda Vaná aǵaı ekeýimiz bazarǵa baryp ún satatynbyz.

ELENA ANDREEVNA. Qolymnan kelmeıdi. Onyń ústine, sonyń eshqaısysyna zaýqym soqpaıdy. Tek álgi joǵary ıdeıaly romandarda ǵana bireýler mujyqtardy oqytyp, emdep bosqa aram ter bolyp jatpaıtyn ba edi. Al, men qaıtyp, bas joq, kóz joq, olardyń ortasyna jetip baryp, aýrý emdep, bala oqytýǵa bilek sybanyp kirisip kete qoıaıyn!

SONÁ. Al, men olardy oqytyp, emdeýge bolmaıtynyna túsinbeı turǵanym. Sál shydap kórseń, artynan op-ońaı-aq úırenip ketpeısiń be? (Qushaqtaıdy). Zerikpe, baýyrym! Sen zerikkennen ózińe óziń oryn tappaı júrsiń. Al zerigý men saıranpazdyń jurtqa juǵatyn juqpaly indet ekenin bilesiń be? Kórshi áne: Vaná aǵaı eshteńe istemeı, kóleńkeń qusap, qasyńnan bir eli shyqpaı qur sendelip ketti. Men de, mine, bar sharýamdy tastap, senimen myljyńdasyp otyrmyn. Sondaı jalyǵyp kettim, eshteńe isteı alar emespin. Doktor Mıhaıl Lvovıch buryn aıyna bir-aq ret zorǵa soǵatyn. Tipti shaqyryp keltire almaıtynbyz. Endi qazir ormandy da, medısınany da umytyp, qudaıdyń qutty kúni at sabyltyp keledi de turady. Seniń, sirá, jurttyń basyn aınaldyryp ala qoıatyn bir sıqyryń bar-aý deımin.

VOINISKII. Nege muńdanasyz? Qymbattym, munyńyz bekershilik aqyldy bolyńyz. Boıyńyzda sý perisiniń qany bar eken, sý perisi bolyńyz! Ómirińizde eń bolmasa, bir ret sezimge yryq berip, ózińiz sekildi jáne bir sý táńirisin taýyp alyp, ólip-óship ǵashyq bolyńyz, gerr profesor men bizdiń bárimizdiń kózimizdi baıpaqtaı qylyp, baryńyz da basyńyzben batpaq uıyqqa qoıyńyz da ketińiz!

ELENA ANDREEVNA. (Ashýlanyp). Mendegi sharýańyz qansha osy! Qandaı qatygez jan edińiz! (Ketýge tyrysady).

VOINISKII. (Jibermeıdi). Já, já, súıiktim, keshire kór... Ǵafý ótinem. (Qolyn súıedi). Tatýlasaıyq.

ELENA ANDREEVNA. Ózińiz de kelisetin shyǵarsyz, sizdi tyńdaýǵa perishteniń de tózimi jetpes edi.

VOINISKII. Tatýlasqanymyzdyń qurmetine baryp bir shoq raıhan ákeleıin. Táńerteń ázirlep qoıyp em. Kúzgi raıhan... Ári sulý, ári muńly raıhan gúl...

SONÁ. Kúzgi raıhan... Ári sulý, ári muńly raıhan gúl.

Ekeýi de terezege qaraıdy.

ELENA ANDREEVNA. Mine, sentábr de keledi. Birdeńe etip qysty da ótkizermiz.

Paýza.

Doktor qaıda?

SONÁ. Vaná aǵaıdyń bólmesinde. Birdeńe jazyp otyr. Vaná aǵaıdyń ketkeni qandaı jaqsy boldy, senimen sóıleskim kelip edi.

ELENA ANDREEVNA. Ne týraly?

SONÁ. Ne týraly deısiń be? (Kókiregine basyn qoıady).

ELENA ANDREEVNA. Já, jeter, qoı endi... (Basyn sıpaıdy). Qoı, jarar...

SONÁ. Men ajarsyzbyn ǵoı.

ELENA ANDREEVNA. Shashyń qandaı ádemi!

SONÁ. Joq! (Basyn kóterip ap aınaǵa qaraıdy). Joq! Ajarsyz áıeldi ádette: «Seniń kóziń qandaı jaqsy edi» dep jubatatyn. Men ony súıgeli alty jyl boldy; týǵan anamnan beter jaqsy kórem; daýsynyń qandaı ekenin, qol qysqanynyń qandaı ekenin bir sát eshten shyǵarǵan emespin. Qazir ol kirip keletindeı, esik jaqqa jaltaq-jaltaq qaraımyn da otyramyn. Endi, mine, sol týraly aıtqym kelip ylǵı saǵan kelgishtep júrmin. Qazir ol bul úıge kúnde kelgenmen, maǵan bir ret kóz salmaıtyn bolyp aldy. Budan asqan azap bola ma! Úmitim endi úzildi... Joq, joq! O, táńirim, budan ári shydaı alar túrim joq... Tún balasy jylap shyǵam... Qasyna ylǵı ózim baryp, birinshi bolyp til qatam, jaýtań-jaýtań kózine qaraımyn... Namysty da umyttym, ózime ózimniń álim jeter emes... Keshe odan árige sabyrym jetpeı, Vaná aǵaıǵa ony súıetinimdi aıtyp qoıdym... Bul jáıinde búkil malaılar biledi. Túgel biledi.

ELENA ANDREEVNA. Al ol she?

SONÁ. Joq, onyń meniń óli-tirimde eshqandaı sharýasy joq.

ELENA ANDREEVNA. (Oıǵa shomylyp). Ózi bir qyzyq adam... Jaraıdy, eger kelisseń, onymen men sóıleseıin... Tuspaldap syr tartyp kóreıin...

Paýza.

Qashanǵy bulaı ún-túnsiz júre beresiń... Jaraı ma? (Soná maquldap bas ızeıdi). Endeshe, óte jaqsy. Súıetin-súımeıtinin bilý onsha qıyn emes. Sen bosqa qysylyp-qymtyryla berme; kógershinim, bosqa abyrjyma, men ony ózine de baıqatpaı tergeýge ap kóreıin. Súıetin, súımeıtinin bilsek boldy ǵoı.

Paýza.

Eger kóńili joq bolsa, endi munda kelmeı-aq qoısyn! Solaı emes pe?

Soná maquldap bas ızeıdi.

Kóziń kórmese janyń kóp qınala bermeıdi. Sóz buıdaǵa sala berip qaıtemiz, búgin-aq surap bilemiz. Ol maǵan bir chertej kórsetem degen. Bar, men onymen jolyqqym keledi de.

SONÁ. (Qatty abyrjyp). Sen sosyn maǵan bar shyndyqty aıtasyń ba?

ELENA ANDREEVNA. Iá, árıne. Menińshe, qandaı ashshy shyndyqtyń ózi beımálim dúdamal júrgennen áldeqaıda jaqsy. Maǵan sen, kógershinim.

SONÁ. Iá, ıá... Men baryp sen chertejderińizdi kórgisi kelip otyr dep ataıyn. (Júre berip, esikke jete bere toqtap qalady). Joq, sol dúdámal júrgenniń ózi artyq... Qansha degenmen úmitińdi úzbeısiń ǵoı...

ELENA ANDREEVNA. Nege toqtadyń?

SONÁ. Jáı, ánsheıin.

ELENA ANDREEVNA. (Jalǵyz). Dúnıede bireýdiń qupıasyn bilip ap, qol ushyn berýge dármeniń jetpegennen jaman nárse joq. (Oılanyp). Doktordyń súımeıtini kórinip tur, biraq ol nege úndemeıdi? Ol ajarsyz bolǵanmen derevnádaǵy doktor úshin mynandaı jasqa jetkende taptyra bermeıtin tamasha jubaı emes pe! Aqyldy, qaıyrymdy, isine tap-tuınaqtaı... Joq, bunyń da qısyny joq...

Paýza.

Men bul beıshara qyzdyń jaǵdaıyna jaqsy túsinem. Mynadaı jap-jas shaǵyńda adamdardyń orynyna qaıdaǵy bir surǵylt elester tolyp júrgen qaıdaǵy bir turpaıy jáıtterden basqa eshteńe estilmeıtin, jurttyń bári ishken, jegen, uıyqtaǵannan basqa eshteńe bilmeıtin jan shydamas qapas ómirde anda-sanda bir soǵyp ketetin sol bir ózgelerge uqsamaıtyn kórik dese kórik bar, tartymdy deseń tartymdy, aqyldy kisi oǵan qarańǵy túnde jarqyrap týǵan jaryq aıdaı ystyq kórinetin shyǵar... Berilseń, sondaı adamnyń yrqyna berilip, myna bylyqtyń bárin umytqanǵa ne jetsin... Osy men soǵan ózim yntyq bop qalǵannan saýmyn ba... Iá, ol kelmese, jer-kókke syıyp otyra almaımyn; oıyma ol tústi-aq, ózimnen ózim kúlimdep qoıa berem... Jańaǵy Vaná aǵaı maǵan boıyńda sý perisiniń qany bar deıdi. «Ómirińizde, eń bolmasa, bir ret ózińizge ózińiz yryq berińiz» deıdi. Múmkin, sonysy ras shyǵar... Sizderdiń bárińdi, bárińniń uıqyly oıaý manaýraǵan júzderińdi, pysh-pysh áńgimelerińdi, tipti senderdiń dúnıede bar-joqtaryńdy túp-túgel umytyp, azat qus bop áldeqaıda erkin samǵap keter me em... Biraq, men qorqaqpyn ǵoı, uıalshaqpyn ǵoı... Artynan uıat qınaıdy ǵoı... Áıtpese, onyń kúnde kelip júrgenin kórmeı júrmin be, nege keletinin bilmeı júrmin be? Sol úshin ózimdi bir túrli aıypty sanap qaralaı qysylmaı júrmin be... Tipti keıde Sonányń aıaǵyna jyǵylyp keshirim suraǵym, aǵyl-tegil jylaǵym kep ketedi...

ASTROV. (Kartogram alyp kiredi). Qaıyrly kún! (Qolyn qysady). Siz meniń shımaıymdy kórgińiz kelip pe edi?

ELENA ANDREEVNA. Maǵan keshe jumystarymdy ákep kórsetem dep edińiz. Qolyńyz tıe me?

ASTROV. Árıne! Sóz bar ma! (Stolǵa kartogramny jaıyp, myq shegemen bekite bastaıdy). Siz qaıda týyp edińiz?

ELENA ANDREEVNA. (Oǵan járdemdesip júrip). Peterbýrgta týǵanmyn.

ASTROV. Qaıda oqydyńyz?

ELENA ANDREEVNA. Konservatorıada.

ASTROV. Endeshe, bunyń siz úshin qyzyq bolmaýy múmkin.

ELENA ANDREEVNA. Nege olaı deısiz? Ras, men derevnány bilip jarymaımyn, biraq, ol týraly kóp oqyǵanmyn.

ASTROV. Bul úıde meniń óz stolym bar... Ivan Petrovıchtiń bólmesinde tur. Ábden silem quryp sharshaǵanda, bar sharýamnyń bárin tastap, birer saǵat bolsa da osy bir nársemen aınalysý úshin osylaı qaraı júgiremin. Ivan Petrovıch pen Sofá Aleksandrovna ekeýi sartyldatyp shottaryn qaǵyp jatady, al men bolsam, óz stolyma kep otyra qap, osy nemeni shımaılaı jónelem. Janym jaı tabady. Syrtta shegirtke shyryldap qoıa beredi. Biraq, men mundaı rahatqa kóp berile bermeımin. Aıyna sol bir-aq ret qana... (Kartogramny kórsetedi). Endi mynda qarańyz. Bizdiń ýeziń osydan on bes jyl burynǵy kórinisi. Qoıý jasyl, suıyq jasyl boıaýlarmen boıalǵan jolaqtar ormandardy bildiredi, ýeziń jarty jerin orman basyp jatyr. Jasyl boıaýdyń ústine qyzyl tor syzylǵan bólik buryn bulanaı, jabaıy eshkiler ósken jerler... Men munda ósimdik dúnıesin de, haıýanat dúnıesin de birdeı qamtydym. Myna bir kólde aqqýlar, qazdar, úırekter bolypty; kárıalardyń aıtýynsha, joq emes qus joq edi deıdi, qara bulttaı uıysyp qaptap júretin edi deıdi. Selolar men derevnálardan basqa da, ózińiz kórip tursyz, ár túrli jeke qonystar, hýtorlar, qashaqtardyń baspanasy, jel dıirmender byjynyp jatypty... Múıizdi iri qara men jylqy da kep bolypty. Onyń mynaý kógildir jolaqtardan ańǵaryp turǵan shyǵarsyz. Máselen, myna bir bolystyń jerine kók boıaý qoıý túsipti; bul arada úıir-úıir jylqydan kóz tunady eken. Ár úıge úsh jylqydan keletin edi desedi.

Paýza.

Endi mynda qarańyz. Bul osydan jıyrma bes jyl burynǵy kórinis. Ýez kóleminiń bar bolǵany úshten birinde ǵana orman qalǵan. Eshkiler quryp ketken, biraq bulanaılar ara-tura ushyrasyp qalyp otyrady. Jasyl boıaý men kók boıaý ábden suıqylt tartypty. Arjaǵyndaǵy áńgime aıtpasaq ta túsinikti. Endi mynaý úshinshi bólikke kóz salaıyq: bul ýeziń qazirgi kórinisi. Baıaǵydaı tutasyp jatqan jasyl jolaqtar joǵalǵan, teńbil-teńbil bop ár jer – ár jerden ǵana ushyrasyp qalady. Bulanaı da, aqqýlar da, kereń qurlar da birjola qurypty... Burynǵy joq-joq qystaýlar, hýtorlar, qosyndar, jel dıirmenderden jurnaq ta qalmaǵan. Qysqasy, birte-birte qırap, quryp bara jatqan ómirdiń kórinisi, bunyń birjola kúırep bitýine endi, kóp bolsa, on-on bes jyl ǵana kerek shyǵar. Siz, bálkim, bunyń bári mádenıettenýdiń áseri ǵoı, zamany etken kóne jańaǵa oryn bosatýy kerek emes pe dersiz. Iá, bul quryp ketken ormandardyń ornyna tas joldar, temir joldar salynsa, zavodtar, fabrıkalar, mektepter boı kóterse, halyqtyń ál-aýqaty artyp, densaýlyǵy kúsheıip, aqyl-sanasy ósetinin men de bilem, biraq bul arada ondaı jańalyqtyń elesi de joq!

Ýeze sol baıaǵy batpaq, sol baıaǵy sary masa, sol baıaǵy jolsyzdyq, sol baıaǵy kedeılik, sol baıaǵy súzek, qyzylsha, sol baıaǵy órt... Bunyń bári ómir súrý úshin odan arǵy kúreske shydaı almaǵan dármensizdiktiń saldary; nadandyq pen kertartpalyqtyń saldary, ózińniń kim ekenińdi, ólkeńniń qandaı ekenin bilmeıtin, bilgisi de kelmeıtin kereńdiktiń saldary; ábden sharshaǵan, ıininen sý ótken, ash-jalańash aýrý adam qaraptan-qarap jan tapsyrmas úshin, óz perzentterin aman saqtap qalý úshin yndyny bitep, ústin jylytý úshin erteńdi oılamaı, ólermendikke basyp, jan-jaǵyndaǵynyń bárin jamap bitpeı me? Bul da sol... Bar nárseniń bári túgel derlik quryp bitken, biraq onyń ornyna eshteńe jasalmaǵan. (Kenet sekem ala qarap). Ózińizden kórip turmyn, bul sizdi qyzyqtyrmaıtyn áńgime sıaqty.

ELENA ANDREEVNA. Men bunyń bárine túsine bermeımin ǵoı.

ASTROV. Munda túsinbeıtin eshteńe joq. Odan da zaýqym joq deńiz...

ELENA ANDREEVNA. Shynymdy aıtsam, meniń oıym basqada bop tur. Keshirersiz. Men sizdi azdap tergep kórýim kerek edi, biraq sózdi neden bastarymdy bilmeı qysylyp turǵanym.

ASTROV. Tergeý deısiz be?

ELENA ANDREEVNA. Iá, tergeý ekeni ras, biraq kisi shoshynatyndaı eshteńesi joq. Kelińiz, otyraıyq.

Otyrady.

Áńgime bir jas adam jaıynda. Biz dostarsha eshteńeni kúlbiltelemeı adal ashyq sóıleskenimiz jón. Sosyn aramyzda bolǵan áńgime osy arada qalatyn bolsyn. Jaraı ma?

ASTROV. Jaraıdy.

ELENA ANDREEVNA. Sóz meniń ógeı qyzym Soná týraly. Ol sizge unaı ma?

ASTROV. Ia, men ony qatty syılaımyn.

ELENA ANDREEVNA. Siz ony áıel retinde unatasyz ba?

ASTROV. (Múdirip). Joq.

ELENA ANDREEVNA. Endi bir-eki suraq qoıaıyn da, sózdi bitireıin. Siz eshteńe baıqamadyńyz ba?

ASTROV. Joq.

ELENA ANDREEVNA. (Qolyna ustap). Sizdiń ony súımeıtinińizdi kózińizden kerip turmyn... Ol beıshara azapqa túsip júr... Osyǵan túsinińiz de... munda kelýdi doǵaryńyz.

ASTROV. (Túregeledi). Ketetin ýaqytym boldy... Endi otyrǵanym aǵattyq bolar. (Iyǵyn qıqańdatyp). Sonda qashan..? (Qyp-qyzyl bop uıalyp tur).

ELENA ANDREEVNA. Fý, netken qolaısyz áńgime edi bul! Men bir myń put júk arqalap otyrǵandaı qatty qysylyp otyrǵanym. Qudaıǵa shúkir, aıtarymdy aıttym-aý aqyr! Aramyzda eshqandaı áńgime bolmaǵandaı tatý tarasaıyq... Ketińiz... Siz aqyldy kisisiz ǵoı, túsinetin shyǵarsyz...

Paýza.

Shıqandaı bop qyzaryp kettim-aý deımin...

ASTROV. Bul áńgimeni osydan eki aı buryn aıtsańyz, oılansam, oılanar edim, al qazir... (Iyǵyn qıqańdatyp). Al, eger ol azapqa túsip júrse, onda árıne... Biraq bir túsinbeıtinim: sizge mundaı tergeýdiń ne keregi boldy? (Kózine qarap, saýsaǵyn kezeıdi). Sondaı... Siz sondaı aılaker ekensiz ǵoı.

ELENA ANDREEVNA. Ol ne degenińiz?

ASTROV. (Kúlip). Qýyńyzdy-aı! Jaraıdy, Soná azapqa túsip-aq júrsin oǵan men seneıin-aq, biraq álgindeı tergeýge alýdyń qansha qajeti bar? (Sóıleýine mursha bermeı). Já, já, ótirik ańqaýsymańyz, meniń munda kúnde-kúnde nege kelip júrgenimdi siz jaqsy bilesiz. Kim úshin jáne ne úshin kelip júrgenimdi siz bilgende qandaı bilesiz! Jyrtqyshtardyń montany keletin ádeti bar edi, siz de maǵan búıtip túk bilmegensip qaraı-aq qoıyńyz!!! Men de qashanǵy qaqpaspyn, báribir ishim sezip tur...

ELENA ANDREEVNA. (Tańyrqap). Jyrtqyshyńyz ne? Túk túsinsem buıyrmasyn!

ASTROV. Kip-kishkene sup-sulý qundyzym-aı!.. Sizge de jem keregip tur-aý, shamasy! Mine bir aı boldy, eshteńe istemeımin, bar sharýany tastadym, ózińizdi bir kórýge qumartam da turam, sonym sizge qatty unaıdy eken ǵoı, solaı ma... Jaraıdy, men tize búktim, ony siz tergep, teksermeseńiz de, biletin edińiz ǵoı. (Qolyn keýdesine qoıyp, basyn ıedi). Bas uramyn! Jemtigińiz aldyńyzǵa basyn ıip kelip tur!

ELENA ANDREEVNA. Aqylyńyzdan aljasqan shyǵarsyz.

ASTROV. (Moshqaı kúlip). Siz uıalshaq ekensiz ǵoı...

ELENA ANDREEVNA. Siz oılaǵannan áldeqaıda táýir, áldeqaıda joǵarymyn. Senbeseńiz, ant-sý isheıin! (Ketýge yńǵaılanady).

ASTROV. (Jolyn bógep). Búgin ketem, budan bylaı kelmeı-aq qoıaıyn, biraq... (Qolynan ustap, betine qaraıdy). Sonda biz qaıda kezdesetin bolamyz? Tezirek aıtyńyzshy: qaıda kezdesemiz? Bireý-mireý kelip qalmaı turǵanda tezirek aıtyńyz... (Úzdigip). Netken ádemi, netken tamashasyz... Tym bolmasa súıgizińizshi... Shashyńyzdan bir súıeıinshi...

ELENA ANDREEVNA. Ras aıtam.

ASTROV. (Aýzyn ashqyzbaı). Ant-sý ishýdiń qajeti qansha! Ant-sý ishpeı-aq qoıyńyz. Artyq sózdiń keregi joq... Oı, netken sulý edińiz! Qolyńyz qandaı! (Qolynan súıedi).

ELENA ANDREEVNA. Jaraıdy, jeter... Ketińiz... (Qolyn tartyp ap). Siz aqylyńyzdan aljasqan shyǵarsyz.

ASTROV. Erteń qaıda kezdesemiz, aıtyńyzshy endi! (Belinen qushaqtaıdy) Bilesiń be, bizdiń qalaıda kezdesýimiz kerek! (Súıedi).

Osy ýaqytta qolynda bir shoq raıhan gúlin ustaǵan Voınıskıı kirip kep, esik aldynda turyp qalady.

ELENA ANDREEVNA (Voınıskııdi kórmeı). Meni aıańyz. Bosqa áýre bolmańyz... (Astrovtyń basyn kókiregine basyp). Joq! (Ketýge yńǵaılanady).

ASTROV. (Belinen qysyp). Erteń saǵat ekide orman sharýashylyǵyna kelińiz... Jaraı ma? Kelesiń ǵoı.

ELENA ANDREEVNA. (Voınıskııdi kórip qap). Jiberińiz! (Qatty qysylyp, terezege qaraı burylyp). Sumdyq qoı mynaýyńyz.

VOINISKII. (Gúldi oryndyqqa qoıyp, betin, moıyn súrtip). Eshteńe etpes... Já... jaqsy.

ASTROV. (Sasqalaqtap). Kún búgin qandaı tamasha, qadirli Ivan Petrovıch. Táńerteń jańbyr jaýatyndaı túnerip tur edi, al qazir jarqyrap ketti. Shynyn aıtqanda, bıylǵy kúz jaqsy ótti ǵoı, kúzdik egis te jaqsy bas aldy. (Kartogramny shıyrshyqtap orap ap). Bir ókinishtisi: kún qatty qysqarypty... (Ketedi).

ELENA ANDREEVNA. (Shuǵyl basyp Voınıshııdiń qasyna kep). Siz bar yqpalyńyzdy jumsap, kúıeýimiz ekeýimizdi bul aradan búginnen qaldyrmaı attandyryp jiberýge jaǵdaı jasańyz! Estısiz be? Búginnen qaldyra kórmeńiz!

VOINISKII. (Betin súrtinip). A, jaraıdy... Men, bárin kórdim...

ELENA ANDREEVNA. (Shamyrqanyp). Estısiz be? Men bul aradan búginnen qalmaı ketýim kerek!

Serebrákov, Soná, Telegın, Marına kiredi.

TELEGIN. Meniń óz densaýlyǵym da, asa mártebelim, onsha emes. Eki kún boldy súıretilip zorǵa júrmin. Basym bir túrli zeńe beredi.

SEREBRÁKOV. Qalǵandary qaıda júr? Men osy úıdi jek kórem. Shym-shytyryq shytyrman birdeńe. Aılapattaı-aılapattaı jıyrma alty bólme, kimniń qaıda kirip ketetinin bilmeısiń. (Qońyraý soǵady). Marıa Vasılevna men Elena Andreevna ekeýin osynda shaqyryńdarshy!

ELENA ANDREEVNA. Men osyndamyn.

SEREBRÁKOV. Otyrýlaryńyzdy suraımyn, myrzalar.

SONÁ. (Elena Andreevnanyń qasyna barady. Qatty abyrjýly). Ol ne dedi?

ELENA ANDREEVNA. Artynan aıtarmyn.

SONÁ, Sen dir-dir etip tursyń ǵoı! Birdeńege qatty abyrjýlysyń ǵoı! (Júzine tesile qarap). Iá, túsindim... Ol budan bylaı bul úıge kelmeımin degen ǵoı... Solaı ma? Aıtsańshy, solaı ma?

Elena Andreevna basyn ızeıdi.

SEREBRÁKOV. (Telegınge). Aýrýǵa birdeńe etip kóndigýge bolady, al endi mynaý derevnányń ómir saltyna úırenise alar emespin. Bir túrli jer betinde júrgendeı emes, basqa bir planetaǵa tap bolǵandaı sezinem de turam... Otyryńyzdar, myrzalar, ótinem Soná!

Soná ony estimeıdi, basy salbyrap, ózimen ózi muńdanyp tur Soná!

Paýza.

Estimeıdi ǵoı. (Marınaǵa). Ájesi, sen de otyr. Kútýshi kempir otyryp, shulyq toqı bastaıdy.

Ótinem, myrzalar! Ynt-jynttaryńmen qulaq salyp tyńdaýlaryńyzdy suraımyn. (Kúledi).

VOINISKII. (Abyrjyp). Meniń, bálkim, keregim joq shyǵar? Ketýge bola ma?

SEREBRÁKOV. Joq, osy aradaǵy eń kerek adam – sensiń.

VOINISKII. Nege kerek boldym eken?

SEREBRÁKOV. Sen naǵyp burtıyp tursyń?

Paýza.

Eger seniń aldyńda aıybym bolsa, keshirim ótinem.

VOINISKII. Já, sypaıysyp qaıtesiń. İske kósh... Ne kerek bop qaldy?

Marıa Vasılevna kiredi.

SEREBRÁKOV. Mine, sheshemiz de keldi. Sózdi bastaıyq, myrzalar.

Paýza.

Meniń sizderdi shaqyrǵan sebebim, myrzalar, bizge tekserýshi kele jatyr. Já, qaljyńdy qoıalyq. Bir mańyzdy másele bop tur. Men, sizderdi, myrzalar, ózderińnen keńes pen kómek suraǵaly shaqyryp otyrmyn, sizderdiń yqylas-iltıpattaryńyzdan burynnan da jaqsy habardar bolǵandyqtan, ondaı aqyl, ondaı kómekten bas tartpaıtyndaryńyzdy aldyn-ala bilip shaqyryp otyrmyn. Men kitaptan bas kótermeıtin oqymysty adammyn, sharýashylyq pen tirshilik hareketterinen habarym shamaly. Ózderiń sıaqty kózqarasty kisilerdiń aqyl-kómeginsiz men attap basa almaımyn. Sondyqtan senen, Ivan Petrovıch, sizden Ilá Ilıch, sizden, mamashym... ótinetinim, mynandaı bir sharýa shyǵyp turǵany... Bárimizdiń de aldymyzda qara tún tur degendeı, aqyry bir qara túnge tap kelerimiz, jazmyshtyń jazýynan qashyp qutyla almasymyz belgili, men bolsam, qartaıdym, aýrýdan shyqpaımyn, sol sebepti óz dáýletime baılanysty máselelerdiń aldyn ala basyn ashyp qoıǵandy jón kórdim. Óıtkeni, ol máseleniń meniń semáma tikeleı qatysy bar. Óz qara basym jasarymdy jasap, asarymdy asap boldym, sondyqtan óz jaǵdaıymdy oılap otyrǵan joqpyn, oılap otyrǵanym – jas jubaıym men jalǵyz qyzymnyń jaǵdaıy.

Paýza.

Budan ári derevnáda turýǵa kúıim keler emes. Biz derevnáda turýǵa jaratylmappyz. Al qalada turýǵa bul ımenıeden túsetin qarajat azdyq qylady. Jaraıdy, ormandy satar ek, ol biraq qansha kúnge dáýlet bolady. Sondyqtan da bizdiń jyl saıyn belgili mólsherde turaqty tabys túsirip turatyn bir tyńǵylyqty shara qarastyrǵanymyz jón sekildi. Men sondaı bir amal oılap tapqan sıaqtymyn, sony sizderdiń talqylaryńyzǵa usynamyn. Jaı-japsaryn túgel ejiktep jatpaı-aq, uly jobasyn aıtaıyn. Bizdiń qonysymyz orta eseppen jylyna eki prosentten artyq tabys túsirmeıdi. Men ony satyp jiberýdi usynam. Odan túsken qarjyǵa prosent qaǵazdaryn satyp alsaq, tórt prosentten bes prosentke deıin tabys túsire alamyz eken. Ol ol ma, tipti birneshe myń som artylyp qalady, oǵan Fınlándıadan bir shaǵyn dacha satyp alýǵa ábden bolady ǵoı dep oılaımyn.

VOINISKII. Toqtaı tur... Myna qulaq ne estip tur? Seneıin be, senbeıin be... Osy sen ne aıtyp otyrsyń? Qaıtalashy!

SEREBRÁKOV. Qarjymyzdy prosent qaǵazdaryna aınaldyryp, qalǵanyna Fınlándıadan dacha satyp alý kerek dep otyrmyn.

VOINISKII. Fınlándıańdy qoı... Odan basqa da birdeńe aıtyp eń ǵoı.

SEREBRÁKOV. Myna qonysty satýdy usynam.

VOINISKII. E, negizgi máselege endi jettiń. Sen sonda bul qonysty satasyń, á! Odan asqan danyshpandyq ıdeıa bolar ma? Jaraıdy. Sonda sen maǵan, myna kári sheshem men Sonáǵa qaıda baryp, bas saýǵala dep buıyrasyń?

SEREBRÁKOV. Ony ýaqytynda kóre jatarmyz! Bárin birden qalaı sheshemiz!

VOINISKII. Toqta. Sonda osy kezge deıin men de bir tamshy aqyl bolmaǵany-aý! Men ǵoı, osy kezge deıin bul qonysty Sonányń menshigi dep keldim. Meniń marqum ákem bul qonysyn marqum apaıyma enshi qyp satyp ápergen-di. Ańǵal basym osy kezge deıin zańdy túriktershe tonyn aınaldyryp túsinýdiń ornyna, apamnan qalǵan qonys Sonáǵa kóshedi dep bilippin ǵoı.

SEREBRÁKOV. Iá, qonystyń ıesi – Soná. Oǵan kimniń talasy bar! Sonányń kelisiminsiz sata almaımyz, Onyń ústine, men bunyń bárin Sonányń qamyn oılap istep otyrǵan joqpyn ba!

VOINISKII. Mynaýyń endi mıǵa syımaıdy. Iá, men aqylymnan aljasqanmyn, ıá...

MARIA VASILEVNA. Jan, áýeli Aleksandrdyń aıtqanyn tyńdasaıshy. Ol neniń jaqsy, neniń jaman ekenin bizden góri bilińkireıdi ǵoı.

VOINISKII. Joq, maǵan bir jutym sý áperińizdershi (Sý iship). Jaraıdy, aıtatynyńyzdy aıta berińiz.

SEREBRÁKOV. Men seniń nege osynsha abyrjyp otyrǵanyńa túsinbeımin. Men óz usynysymdy eń keremet ıdeıa dep otyrǵam joq. Eger báriń maquldamaıtyn bolsańdar, qalaı da solaı etý kerek dep qystamaımyn.

Paýza.

TELEGIN. (Yńǵaısyzdanyp). Asa mártebelim, men ǵylymǵa tek bas ıip qana qoımaımyn, ony ózime óte jaqyn dúnıe sanaımyn. Meniń aǵaıym Grıgorıı Ilıchtiń áıeliniń aǵasy, bálkim estýińiz bar shyǵar Konstantın Trofımovıch Lakedemonov, mınıstr bolatyn...

VOINISKII. Toqtaı tur, Vaflá, biz áýeli myna sharýanyń basyn ashy alaıyq... Toqtaı tur, keıin aıtarsyń... Sen osydan surashy. Osy qonys áýelde osynyń aǵasynan satylyp alynǵan.

SEREBRÁKOV. Ony surap qaıtem? Qajeti qansha?

VOINISKII. Bul qonys sol ýaqyttaǵy aqshamen toqsan bes myń somǵa túsken-di. Ákem onyń jetpis myńyn tólep, jıyrma bes myń somǵa boryshtar bop qalǵan. Tyńdaı túsińiz... Eger men jaqsy kóretin apama bola óz enshimnen bas tartpaǵanda bul qonys qolǵa túspeıtin edi. Onyń ústine, men on jyl boıy bas kótermeı eńbek etip, álgi qaryzdyń bárin ótep shyqtym...

SEREBRÁKOV. Osy áńgimeni qaıdan ǵana aıta qoıyp edim dep ókinip otyrǵanym.

VOINISKII. Bul qonys meniń arqamda ǵana barlyq qaryzynan qutylyp, talan-tarajǵa túspeı aman qaldy. Endi, mine, qartaıǵanda meni quıryǵymnan bir-aq teýip qańǵytyp jibermeksińder!

SEREBRÁKOV. Sonda óziń ne aıtpaqsyń, túsinsem buıyrmasyn!

VOINISKII. Jıyrma bes jyl osyndaǵy sharýashylyqty basqardym, súrinip jyǵylǵansha jumysyńdy jasadym, artyńnan aqshańdy úzbeı salyp turdym, eń adal prıkazchıgiń de mendeı bolmas, sonsha ýaqyttyń ishinde sen maǵan eń bolmasa, bir ret rahmet aıtpapsyń. Sonsha ýaqyttyń ishinde – jas kezimde de, qazir de – senen jylyna bes júz teńge jalaqy alyp turdym. Qaıyrshyǵa sadaqaǵa berýge uıalatyndaı aqsha! Biraq soǵan, eń bolmasa, bir som aqsha qosý myna seniń oıyńa da kelgen joq.

SEREBRÁKOV. Ivan Petrovıch, ony endi óziń aıtpasań, qaıdan bileıin? Men sharýaǵa qyrsyz, ol jaǵynan eshteńe túsinbeıtin adammyn. Ózińe qansha qosam deseń de, qolyńnan qaǵatyn eshkim joq edi ǵoı.

VOINISKII. Báse deseıshi. Nege urlyq jasamadym eken? Sóıtsem jón bolady eken ǵoı, sonda ǵana men búıtip jutap júrmeıdi ekem ǵoı.

MARIA VASILEVNA. (Zekip). Jan!

TELEGIN. (Abyrjyp). Vaná, dostym, qaıtesiz, qajeti joq... men tipti qaltyrap-dirildep tura alar emespin... Jap-jaqsy qarym-qatynasyńdy buzyp qaıtesiń? (Betinen súıedi). Qajeti joq.

VOINISKII. Jıyrma bes jyl boıyna sheshemiz ekeýmiz kórtyshqan qusap eshqaıda shyqpaı myna tórt qabyrǵany kúzettik... Barlyq tilegimiz seniń ústińde boldy. Kúndiz sen týraly, seniń jumystaryń týraly aýyz jappaı aıtyp masattanyp baqtyq. Artyńnan óziń áz-áýlıe qyp ázer aıtýshy edik. Tún balasy, qazir kórsem, qusqym keletin, – qaıdaǵy bir gazet-jýrnaldardy oqýmen kóz maıyn taýysatynbyz.

TELEGIN. Qajeti ne, Vaná, keregi joq... Qoıshy endi...

SEREBRÁKOV. (Ashýlanyp). Túsinsem buıyrmasyn, sonda ne qyl deısiń?

VOINISKII. Sen biz úshin qol jetpes arman eń, seniń maqalalaryńdy biz jatqa soǵýshy ek... Endi meniń kózim ashyldy! Endi bárin kórip júrmin! Sen óner týraly jazasyń, biraq óziń ónerden eshteńe túsinbeısiń! Bir kezde áz-áýlıe kórgen eńbekteriń soqyr tıynǵa da turmaıdy eken. Sen bizdiń basymyzdy bosqa qatyryp kelipsiń!

SEREBRÁKOV. Myrzalar, mynany tynyshtandyryńyzdarshy, áıtpese, bul aradan ketemin!

ELENA ANDREEVNA. Ivan Petrovıch, sózdi doǵarýyńyzdy talap etem! Estısiz be?

VOINISKII. Doǵarmaımyn! (Serebrákovtyń jolyn bógep). Toqta, men áli aıtarymdy aıtyp bitkem joq! Sen búkil ómirimdi zaıa qyldyń!! Men jurt qatarly ómir de súrgem joq. Ómirimniń eń jaqsy jyldaryn, seniń qyrsyǵyńnan qur bekerge rásýa ettim. Sen meniń qas dushpanymsyń!

TELEGIN. Joq, men budan ári shydaı almaımyn, ketemin... (Qatty abyrjyp ketip qalady).

SEREBRÁKOV. Sonda sen menen ne talap etesiń? Sen menimen bulaı sóılesýge qandaı qaqyń bar? Túkke turmaıtyn beıshara! Qonys seniki bolsa qaıtyp-aq al, maǵan túkke keregi joq!

ELENA ANDREEVNA. Men myna tamuqtan qazir-aq ketem! (Aıqaılap). Budan ári tóze alatyn jáıim joq!

VOINISKII. Rásýa bolǵan esil ómir-aı! Talantty edim, batyl edim, aqyldy edim... Durys ómir súrgende menen ne Shopengaýer, ne Dostoevskıı shyǵýy da múmkin edi... Endi bári bitti! Aqylymnan aljasa bastadym. Anashym, men ábden kúıinip turmyn!

MARIA VASILEVNA. (Qatal zekip). Aleksandrdyń aıtqanyn tyńda!

SONÁ. (Kútýshi kempirdiń aıaǵyna jyǵylyp, soǵan tyǵylady). Ájetaı! Ájesi!

VOINISKII. Anashym! Ne isteý kerek maǵan? Já, aıtpaı-aq qoı, qajeti joq! Ne isteý kerek ekenin ózim de bilem! (Serebrákovqa). Sen meni áli-aq esińe alarsyń! (Ortadaǵy esikten shyǵyp ketedi).

Marıa Vasılevna sońynan ilesedi.

SEREBRÁKOV. Myrzalar, bul sonda ne bolǵany? Meni mynaý naqurystan qutqaryńdar! Men onymen bir shańyraqtyń astynda ómir súre almaımyn! Ol osy myna bólmede turady ǵoı! (Ortadaǵy esikti kórsetip). Tipti qasymda eken ǵoı!.. Dereý derevnáǵa, flıgelge aýystyryńdar, áıtpese men ketem, áıteýir budan bylaı men onymen bir úıde bir kún de ómir súre alatyn túrim joq.

ELENA ANDREEVNA. (Kúıeýine). Biz búgin bul aradan ketemiz. Qyzmetshilerge tap osy boıda jolǵa ázirlenýge tapsyrma ber.

SEREBRÁKOV. Túkke turǵysyz neme qalaı-qalaı kókke shapshıdy, qaraı kór ózin?!

SONÁ. (Jer tizerlegen kúıi ákesine burylady, jylap turyp) Meıirimdi bolý kerek qoı, papa! Vaná aǵaı ekeýmiz sondaı baqytsyzbyz! (Kúızelgenin basýǵa tyrysyp). Meıirimdi bolý kerek qoı! Jasyraq kezinde Vaná aǵaı men ájemniń seniń kerek kitaptaryńdy orysshalap berip, tún balasy qaǵazdaryńdy kóshirip shyǵatynyn esińe alsaıshy. Vaná aǵaı ekeýmiz jarǵaq qulaǵymyz jastyqqa tımeı jumys jasap, ózimizge jumsaýǵa bir tıyn da qımaı, tapqan-taıanǵanymyzdy saǵan jiberýshi ek... Biz jegen nanymyzdy adal jedik! Men qaıdaǵy-jaıdaǵyny aıtyp turǵan shyǵarmyn. Biraq, sen bizdi túsinýiń kerek emes pe, papa! Meıirimdi bolýyń kerek qoı.

ELENA ANDREEVNA. (Abyrjýly). Aleksandr, qudaı úshin, onymen durystap sóılesip, túsinisshi... Jalynamyn.

SEREBRÁKOV. Jaqsy, sóıleseıin... Men oǵan eshqandaı aıyp taǵyp turǵanym joq, renjip te turǵam joq, biraq álgi minezi, jumsartyp aıtqanda, aqylǵa syımaıtyn qylyq qoı. Jaraıdy, men oǵan baryp sóıleseıin. (Ortadaǵy esikten shyǵyp ketedi).

ELENA ANDREEVNA. Jaılap sóıles, sabasyna túsir... (Oǵan ilesedi).

SONÁ. Ájetaı Ájesi! (Nánásyna tyǵylady).

MARINA. Balam, eshteńe etpeıdi. Ata qazdardyń bir qıqyldasyp alyp baryp basylatyn qashanǵy ádeti... Qıqyldasty ǵoı – basylar.

SONÁ. Ájetaı!

MARINA. (Basynan sıpap). Saqyldaǵan sary aıazda turǵandaı qaltyrap barasyń ǵoı. Já, jetimegim, táńirdiń ózi jarylqasyn. Ne búldirgen salǵan sháı ishshi, basylady... Qapa bolma, jetimegim... (Ortadaǵy esikke qarap). Alshaq basqan ata qazdardyń kózderi qurydy ǵoı, arttaryna bir ýys topyraq!

Sahna syrtynan myltyq atylady, Elena Andreevnanyń shyńǵyrǵan daýsy shyǵady; Soná selk ete qalady.

Aý, myna ant atqyrlarǵa ne bolǵan!

SEREBRÁKOV. (Qoryqqannan zári quty qalmaı qashyp shyǵady). Ustańdar ony! Ustańdar! Ol jyndanyp ketti!

ELENA ANDREEVNA. (Onyń qolyndaǵy revolverdi almaq bop). Berińiz endi! Berińiz deımin!

VOINISKII. Jiberińiz, Elena! Jiberińiz meni! (Bosanyp shyǵyp, kózimen Serebrákovty izdeıdi). Qaıda qurydy álgi! Á, munda ma ediń! (Kózdep atyp qalady).

Paýza.

Tımeı ketti! Taǵy da qapy qaldym! (Ashýly). Ah, saıtan alǵyr... (Revolverdi jerge biraq uryp, oryndyqqa otyra ketedi).

Serebrákov ań-tań: Elena Andreevna júregi qysylyp qabyrǵaǵa súıenip turyp qalǵan.

ELENA ANDREEVNA. Meni bul aradan áketińiz! Áketińiz, áıtpese, óltirińiz! Men bul arada qala almaımyn.

VOINISKII. (Kúızelip). O, ne istedim? Bul ne istegenim?

SONÁ. Ájetaı! Ájetaı!

SHYMYLDYQ

TÓRTİNSHİ PERDE

Ivan Petrovıchtiń bólmesi, onyń uıyqtaıtyn bólmesi de, ımenıeniń keńsesi de osynda. Terezeniń aldynda kiris-shyǵys kitaptary men ártúrli qaǵazdar qobyrsyǵan úlken stol, kontorka, shkaptar, tarazy. Kishirek stol Astrovqa arnalǵan, onyń ústinde – sýret salýǵa kerek buıymdar, boıaýlar, qasynda papka jatyr. Shymshyq otyrǵyzylǵan taqyr tor. Qabyrǵada Afrıkanyń kartasy, shamasy, onyń munda eshkimge keregi shamaly. Kleenkamen qaptalǵan abajadaı dıvan. Sol jaqta – uıyqtaıtyn bólmelerge shyǵatyn esik; oń jaqta – aýyz úıge shyǵatyn esik; onyń aldynda mujyqtar aıaǵyn súrtip kirý úshin tastalǵan tósenish jatyr. Kúzgi kesh. Jym-jyrt tynyshtyq.

Telegın jáne Marına bir-birine qarama-qarsy otyryp, shulyq toqıtyn jún shúıkelep otyr.

TELEGIN. Tezdete kórińiz, Marına Tımofeevna, áıtpese qazir qoshtasýǵa shaqyrady. Atty jegýge ámir etken.

MARINA. (Jumysyn jedeldetip). Az-aq qaldy.

TELEGIN. Harkovqa attanbaq. Sonda turamyz deıdi.

MARINA. Sonysy jaqsy.

TELEGIN. Qatty qoryqsa kerek... Elena Andreevna «bul arada endi bir saǵat ta tura almaımyn... Keteıik te keteıik» deıdi. «Harkovqa baryp turamyz, zattardy sosyn esimizdi jıǵasyn aldyramyz» deıdi. Eshteńe almaı jeńil ketpek. Sóıtip, Marına Tımofeevna, taǵdyr olarǵa bul arada turýdy jazbaǵan bolý kerek. Jazmyshtyń jazýy solaı bolsa, amal bar ma!

MARINA. Qaıta, solary jaqsy. Aıqaılasyp, myltyq atysyp áńki-táńkimizdi shyǵaryp edi.

TELEGIN. Iá, Aıvazovskıı qalamyna laıyq sújet.

MARINA. Endi kórsem, kózime terisken shyqsyn.

Paýza.

Qaıtadan burynǵy úırenshikti qalpymyzǵa túsemiz. Tańerteńgi segizde sháı ishemiz, saǵat birde – túski tamaq ishemiz, keshke jatar – turarymyzdy ishemiz. Bári de jurt sıaqty hrıstıandarǵa laıyq óz kezek, óz tártibimen bolady. (Kúrsinip). Men, kúnáhar basym, kópten beri kespe ishpeppin.

TELEGIN. Iá, bizde kespe pisirilmegeli kóp boldy.

Paýza.

Búgin táńerteń, Marına Tımofeevna, derevnány aralap kele jatsam, dúkenshi artymnan: «Áı, bireýdiń qazanyna telmirgen buralqy!» – dep aıqaılady. Kóńilimniń qaraptan-qarap qulazyp qoıa bergeni.

MARINA. Sen ondaı kóńil bólme, kókeshim. Bárimiz de bir qudaıdyń qas-qabaǵyna telmiremiz. Sen de, Soná da, Ivan Petrovıch te – qolyn qýsyryp otyrǵan eshkim joq, bárimiz de álimiz jetkenshe tyrbynyp jatamyz! Osy Soná qaıda?

TELEGIN. Baqshada. Doktor bári Ivan Petrovıchti izdep júr. Ol ózine ózi zaqym jasap qoıa ma dep qorqady.

MARINA. Pıstoleti qaıda?

TELEGIN. (Sybyrlap). Men pogrebke jasyryp qoıdym.

MARINA. (Iyǵynan kúlip). Kúnákarlar-aı!

Qora jaqtan Voınıskıı jáne Astrov kiredi.

VOINISKII. Meni jáıime júrgińizdershi. (Marına men Telegınge). Sender de ketińizder. Eń bolmasa, bir saǵat ońasha qalýǵa mursha berińder! Men osyndaı asty-ústine túsip aıalaı qalatyn janashyrlaryńdy jek kórem.

TELEGIN. Kettim, Vaná, kettim. (Aıaǵynyń ushynan basyp shyǵyp ketedi).

MARINA. Ataqazym-aı, áli qańqyldap bolmaǵan ekensiń ǵoı? (Júndi jınap, shyǵyp ketedi).

VOINISKII. Sen de ket!

ASTROV. Qýana-qýana keter em, mekenime ketetin ýaqytym áldeqashan boldy, biraq menen alǵan nárseńdi ózime qaıtarmaı, bul aradan bir eli de attap shyqpaımyn.

VOINISKII. Men senen eshteńe alǵam joq.

ASTROV. Ras aıtam – jolymnan qaldyrma. Qaıtatyn ýaqytym boldy.

VOINISKII. Men senen eshteńe alǵam joq.

Ekeýi de otyrady.

ASTROV. Iá? Biraz kútemin, al sosyn, kóńilińe kelmesin, kúsh jumsaýǵa týra keledi. Tula boıyńdy túk qaldyrmaı tintip shyǵam. Men muny qaljyńdap aıtyp turǵam joq.

VOINISKII. Qalaǵanyńy iste.

Paýza.

Ol nemeni eki atyp tıgize almaı mazaq bop qalǵanym úshin ózimdi ózim óle-ólgenshe keshirmek emespin!

ASTROV. Atqysh bolsań, ózińdi óziń qaq mańdaıdan qadalta salmadyń ba?

VOINISKII. (Iyǵyn qıqańdatyp). Qaıranmyn. Men ǵoı kisi óltirgim kelip, bireýge qarý jumsadym, al meni eshkimniń tutqynǵa alyp, sotqa beretuǵyn oıy joq. Demek, sonda jyndy dep oılaǵandary ǵoı. (Kekete kúledi). Men jyndymyn da, profesordyń, oqymysty kózarbaýshynyń perdesin jamylyp, ózderiniń darynsyzdyǵyn, topastyǵyn, qara júrek qaıyrymsyzdyǵyn jasyryp júrgender jyndy emes. Men ǵoı, seniń ol áıeldi qalaı aımalap turǵanyńdy óz kózimmen kórdim!

ASTROV. Iá, aımaladym, al saǵan, mine, mynaý! (Tumsyǵyna qolyn aparady).

VOINISKII. (Esikke qarap). Joq. Biz sıaqty naqurystardyń qaq aıyrylyp ketpeı, qaıyspaı kóterip jatqan qara jerdiń ózi jyndy!

ASTROV. Sandalypsyń!

VOINISKII. Nesi bar, men – aqyl-esten ada, jyndymyn, ne sandalsam da, aıyby joq.

ASTROV. Baıaǵydan belgili bylshyl. Sen jyndy emessiń, ápendesiń. Men buryn kóringen ápendeni esi durys emes syrqat bireý ǵoı dep oılaýshy em, qazir ol pikirimnen aınydym; sóıtsem, adamnyń eń deni durys qalpy – ol ápende qalpy eken. Seniń esiń durys.

VOINISKII. (Betin qolymen basyp). Uıat-aı! Meniń qaıtyp uıalyp otyrǵanymdy sen bilseń ǵoı! Eshqandaı qan qaqsatqan jaraqat mynaý ózegińdi órtegen ókinishtiń qasynda túk emes. (Muńdana). Shydaı alar emespin! (Stolǵa súrinedi). Endi ne isteýim kerek? Ne istegenim durys?

ASTROV. Eshteńe isteme!

VOINISKII. Maǵan birdeńe bershi! O táńirim-aı! Qazir qyryq jetidemin, eger alpysqa deıin túri júrer bolsam, oǵan áli on úsh jyl bar. Tym uzaq! Sol on úsh jylǵa qaıtyp shydaımyn? Ne isteımin, sonsha uzaq ýaqyt boıyna neni ermek etem? Túsinesiń be?.. (Astrov qolyn silkilep). Sol qalǵan ǵumyrda basqasha ómir súrý múmkin be? Bir kúni jarqyraǵan tynysh tańda jaıbaraqat túregelip, ózińniń ózgeshe ómir bastaǵanyńdy, baıaǵynyń bóri kórgen tústeı saǵymdaı óte shyqqanyn bir-aq bilseń ǵoı. (Jylaıdy). Jańa ómir bastasam... Ony qaıtyp bastaımyn, neden bastaımyn, aıtsaıshy...

ASTROV. (Renjip). Áı, sen de bir! Qaıdaǵy jańa ómirdi aıtyp tursyń? Seni men bizge endi eshqandaı úmit joq!

VOINISKII. Solaı ma?

ASTROV. Oǵan kózim anyq jetedi.

VOINISKII. Birdeńe berseıshi... (Júregin kórsetip) Kúıip barady ǵoı.

ASTROV. (Ashýlana aıqaılap). Doǵar endi! (Jumsaryp). Júz jyl ma, joq eki júz jyl ma keıin týyp, myna bizdi óz ómirlerińdi osynsha mánsiz-nársiz rásýa qyldyńdar dep jazǵyratyn jańa urpaq qana qalaı baqytty bolýdyń amalyn tappasa, myna biz... Aıtpaqshy, bizde áli de bir úmit bar eken-aý... Erteń qara jamylyp tabytqa jatqanymyzda bálkim bizdiń kóz aldymyzǵa bir sátti elester keler... Sodan basqa úlesti kóre almaı turmyn. (Kúrsinip). Iá, baýyrym, búkil bir ýeze jóni túzý eki ıntellıgent kisi bar edik, ol meni men myna sen edik. Biraq, aınalasy on jyldyń ishinde mynaý qarǵys atqyr toǵyshar qaýym qanymyzdy ýlap, bizdi de ózgeler sıaqty turpaı topas maýbastarǵa aınaldyrdy. Biraq, sen maǵan bosqa tisińdi qaıramaı, alǵan nárseńdi qaıtyp bergeniń jón.

VOINISKII. Men senen eshteńe alǵam joq dep aıttym ǵoı.

ASTROV. Sen meniń jol qapshyǵymnan bir quty morfıı aldyń.

Paýza.

Eger qalaıda ózińdi óziń óltirgiń kep otyrsa, onda ormanǵa bar da atylyp qal. Al, morfııimdi qaıtyp ber. Áıtpese, jurt ony saǵan men berdi dep sóz qylady... Meniń erteń seniń sereıgen óligińdi keskilegenim de az beınet bola qoımas... Sen ony bir qyzyq sharýa ǵoı dep oılaıtyn shyǵarsyń?

Soná kiredi.

VOINISKII. Jarqynym, tynyshtyq bershi.

ASTROV. (Sonáǵa). Sofá Aleksandrovna, sizdiń aǵaıyńyz meniń jol qapshyǵymnan bir quty morfıı alyp bermeı otyr. Oǵan bunysynyń aqymaqtyq ekenin aıtyńyzshy. Bosqa jolymnan qaldyryp turǵany. Ketetin ýaqytym bolyp edi áldeqashan.

SONÁ. Vaná aǵaı, morfıı aldyń ba?

Paýza.

ASTROV. Alǵany ras. Oǵan ımanym kámil.

SONÁ. Qaıtyp ber! Sen bizdi nege qorqytasyń? Bere ǵoı, Vaná aǵaı! Men de, mine, senen ótken beıbaq bolsam da, bárine shydap tiri júrmin ǵoı. Qashan kórer jaryǵym taýsylǵansha, bárine de shydap berem, kóresimdi kóre berem... Sen de shyda, aǵa!

Paýza.

Bere ǵoı! (Qolyn súıedi). Aınalaıyn, aǵataı, súıiktim, bere ǵoı! (Jylaıdy). Sen meıirimdisiń, bizdi aıaıtyn shyǵarsyń, bere qoısaıshy, Shyda, aǵataı, shydamdy bolǵan durys!

VOINISKII. (Stoldan quty alyp Astrovqa beredi). Má, al! (Sonáǵa). Biraq, tezirek bir sharýa taýyp, birdeńe etip qareket qylmasaq, shydaı alar emespin...

SONÁ. Iá, durys aıtasyń jumysqa kiriseıik. Mynalardy shyǵaryp salǵan boıda iske kirisemiz. (Stoldaǵy qaǵazdardy jınaı bastaıdy). Úıdiń ishi ybyrsyp ketti.

ASTROV. (Bankany qapshyǵyna salyp). Endi jolǵa shyǵýǵa bolady.

ELENA ANDREEVNA. (Kiredi). Ivan Petrovıch, siz mundasyz ba? Biz ketkeli jatyrmyz... Aleksandrǵa baryńyzshy, birdeńe aıtpaqshy.

SONÁ. Júre ǵoı, Vaná aǵaı! (Voınıskııdi qoltyǵynan alyp). Júreıik. Papam ekeýiń bitisińder. Ol óte qajet.

Soná men Voınıskıı ketedi.

ELENA ANDREEVNA. Men ketem. (Astrovqa qolyn beredi). Saý turyńyz.

ASTROV. Osy qazir me?

ELENA ANDREEVNA. Attar ázir tur.

ASTROV. Saý turyńyz.

ELENA ANDREEVNA. Siz búgin maǵan bul aradan ketem dep ýáde berip edińiz.

ASTROV. Esimde. Qazir ketem.

Paýza.

Qoryqqanyńyz ba? (Qolynan ustap). Bul sonsha ma, qorqynyshty is pen edi?

ELENA ANDREEVNA. Iá.

ASTROV. Qalsańyz qaıtedi? Erteń orman sharýashylyǵyna...

ELENA ANDREEVNA. Joq... Másele sheshilgen... Ketetinim aıdan anyq bolǵasyn, men sizge qaımyqpaı qarap turmyn... Jańǵyz-aq tilegim bar: men týraly jaman oılap qalyp júrmeńiz. Sizdiń meni syılaǵanyńyzdy ótiner em.

ASTROV. Á! (Kúıgelektenip). Qalyńyz, ótinem. Ózińiz oılańyzshy bul dúnıede siz bitirer dáneńe de joq, ómirge qoıǵan maqsatyńyz da joq; erte me, kesh pe, áıteýir, sezimniń degenine berilesiz oǵan eshqandaı kúmánińiz bolmasyn. Sondyqtań ondaı ázázil sezimge Harkovte me, álde Kýrskiniń bir túkpirine me, áıteýir bir jerde yrys bergenshe, odan da osy arada tabıǵattyń qushaǵynda ılige salmaısyz ba? Tym bolmasa, bul erteń aqyndarǵa jyrǵa qosýǵa laıyq óte bir kelisti sharýa bolady ǵoı... Osy mańda orman sharýashylyǵynda, álgi Týrgenev jazatyndaı jartylaı qulap bitýge aınalǵan bir kóne ýsadba bar edi...

ELENA ANDREEVNA. Netken kúlkili adamsyz... Ózińizge tipti renjip te qaldym, biraq erteń rahattana eske alatyn shyǵarmyn. Siz sondaı qyzyq, eshkimge uqsamaıtyn erekshe adamsyz. Biz endi kezdespeımiz ǵoı, sondyqtan nesin jasyraıyn, men sizdi tipti unatyp ta qalyp em. Kel, onan da dostarsha qol alysyp, dostarsha aıyrylysaıyq. Sóge-jamandaı kórmeńiz.

ASTROV. (Qolyn qysyp). Iá, ketip qalasyz... (Oıǵa shomyp). Siz bir qaraǵanda sonshalyqty jaıdary, jaqsy adam bop kóringenmen, tula boıyńyzda birden túsine qoımaıtyn jumbaq birdeńe bar. Bul jaqqa kúıeýińiz ekeýińiz kele qalyp edińiz, osynda ózderinshe birdeńe jasaǵan bop tyrbynyp júrgen jandardyń bári sharýalaryn tastaı salyp, sizdiń kúıeýińizdiń sal aýrýymen álek boldy. Sizderdiń erikkenderińizdi kórip biz de erige bastadyq. Men mynda kep sizge eligip, bir aı boıy jumys istemeı, serýen quryp júrgende, bul ýeze talaı adam aýyrdy, jańa egilgen jas taldarymnyń arasyna talaı baqtashy mal jaıdy. Súıtip, kúıeýińiz ekeýińiz aıaq basqan jerińizdegi nárse ataýly kúırep, qırap, búlinip shyǵa keledi. Men, árıne, qaljyńdap turmyn, biraq bul sózimniń jany da bar. Eger bul oqıǵa budan góri uzaǵyraq kidirer bolsańyz, budan góri kóbirek dúnıeni búldirip ketetinińizge meniń esh kúmánim joq. Men de mert tabar em, siz de jetise qoımas edińiz. Jaraıdy, jolyńyz bolsyn. Osymen komedıa támam!

ELENA ANDREEVNA. (Onyń stolynan karandash ap jasyrady). Men myna karandashty ózimmen birge ala keteıin.

ASTROV. Shynynda da, ǵajap, ózi... Tanysqanymyz da jańa ǵana edi, endi mine, ne sebepten ekeni belgisiz, endi budan bylaı eshqashan kezdespeıtindeı bop aıyrylysqaly turmyz. Bul dúnıede barlyq nárse osylaı bastalyp, osylaı bite bermekshi. Bul arada eshkim joqta, Vaná aǵaı gúl qushaqtap kelip qalmaı turǵanda maǵan ózińizdi súıip alýǵa ruqsat etińizshi... Sońǵy ret... Jaraı ma? (Ony betinen súıedi). Mine, endi durys boldy...

ELENA ANDREEVNA. Sizge barsha izgi tilektiń bárin tileımin. (Jan-jaǵyna qarap). Jaraıdy, ómirde bir-aq ret qoı! (Bas salyp qushyrlana súıisedi de, tez ajyrasyp ketedi). Endi ketý kerek.

ASTROV. Tezirek ketińiz. At ázir bolsa, attanǵandaryńyz durys qoı.

ELENA ANDREEVNA. Bireýler kele jatqan sıaqty.

Qulaq túre qalysady.

Astrov, Serebrákov, Voınıskıı, qolyna kitap ustaǵan Marıa Vasılevna, Telegın jáne Soná kiredi.

SEREBRÁKOV. Kim ótkendi umytpasa, sonyń kózi oıylsyn. Álgide bolǵan oqıǵadan soń men birneshe saǵattyń ishinde talaı nárseni bastan keshirip, talaı oıǵa batqanym sonsha, tipti arttaǵy urpaqqa qalaı ómir súrý kerektigi jaıynda búkil bir traktat jazyp shyǵa alatyn sıaqtymyn. Men seniń keshirim ótingenińdi qýanyshpen qup alyp, ózim de senen keshirim suraımyn. Saý tur! (Voınıskıımen úsh ret súıisedi).

VOINISKII. Burynǵy alyp turǵanyńdy budan bylaı da uqypty túrde jiberip turam. Bári báz-baıaǵysynsha bolady.

Elena Andreevna Sonány qushaqtaıdy.

SEREBRÁKOV. (Marıa Vasılevnanyń qolyn súıip). Mamam...

MARIA VASILEVNA. Aleksandr taǵy da sýretke túsip, maǵan fotografıańyzdy jiberersiz. Men úshin sizdiń qanshalyqty qymbat ekenińizdi ózińiz jaqsy bilesiz ǵoı.

TELEGIN. Saý turyńyz, asa mártebelim! Bizdi umyta kórmeńiz!

SEREBRÁKOV. (Qyzyn súıip). Saý tur... Bárińiz de saý turyńyzdar! (Astrovqa qol berip). Jaqsy májilistes bolǵanyńyzǵa alǵys aıtamyn. Oılaryńyzdy, qumar kásipterińizdi, jigerińizdi qurmetteı tura, mendeı káriniń qoshtasar sátte bir eskertý jasaýyna ruqsat etersiz. Myrzalar, is isteý qajet! Iá, is isteý qajet! (Jurtqa ıilip taǵzym etedi). Al, saý turyńyzdar! (Ketedi).

Oǵan Marıa Vasılevna men Soná ilesedi.

VOINISKII. (Elena Andreevnanyń qolyn qushyrlana súıip). Saý turyńyz. Keshirersiz... Budan bylaı kezdespeımiz ǵoı endi.

ELENA ANDREEVNA. (Kóńili buzylyp). Saý turyńyz, kógershinim. (Basynan súıip, ketedi).

ASTROV. (Telegınge) Vaflá, aıta salshy, meniń de attarymdy ázirlesin.

TELEGIN. Aıtaıyn, dostym. (Ketpedi).

Astrov pen Voınıskıı ekeýi qalady.

ASTROV. (Stol ústindegi boıaýlaryn jınap chemodanǵa tyǵady). Sen nege olardy shyǵaryp salmaısyń?

VOINISKII. Júre bersin, al men... shyǵaryp sala almaımyn. Maǵan ol aýyr tıedi. Ózimdi ózim umytatyn bir sharýa tabýym kerek tezirek... Jumys... Jumys isteý kerek. (Qaǵazdaryn aqtara bastaıdy).

Paýza.

Qońyraý daýysy estiledi.

ASTROV. Attanyp ketti. Profesor qýanyshty sıaqty! Ony endi munda shaqyryp ta keltire almassyń!

MARINA. (Kiredi). Attanyp ketti... (Otyra qap shulyq toqýǵa kirisedi).

SONÁ. (Kiredi). Attanyp ketti... (Kózin súrtedi). Qudaı joldaryn qylyp, barar jerlerine aman jetkizgeı. (Aǵasyna). Vaná aǵaı, bir sharýa tappasań, bolmas.

VOINISKII. Iá, jumys... Jumys isteý kerek!

SONÁ. Myna stoldyń basynda birge otyrmaǵanymyzǵa kóp ýaqyt bolypty. (Stol ústindegi shamdy jaǵady). Sıa da taýsylypty. (Sıa saýytty ustap, shkaftan sıa quıyp qaıtady). Olardyń ketkenine men birtúrli qynjylyp otyrmyn.

MARIA VASILEVNA. (Jaılap basyp kiredi). Attanyp ketti. (Otyra qap kitap oqýǵa kirisedi).

SONÁ. (Stolǵa otyryp, keńse kitabyn aqtara bastaıdy). Vaná aǵaı, áýeli eseptep alaıyq. Áıtpese, bári bylyǵyp ketti. Búgin taǵy da schet jiberipti.Sen bireýin jaz, men bireýin jazaıyn...

VOINISKII. (Jazady). «Schet...»

Ekeýi únsiz jazý jaza bastaıdy.

MARINA. (Esinep). Uıqym kelýin qarashy.

ASTROV. Jym-jyrt tynyshtyq. Syr-syr etip qalam sytyrlaıdy. Shyr-shyr etip shildelik shyryldaıdy. Jyly, jaıly... Tipti ketkim kelmeı turǵany.

Qońyraý syldyraıdy.

Mine, attar da ázir bopty... Dostym meniń, sizdermen sosyn myna stolymmen qoshtasýdan basqa amalym qalmady. Endi jónimdi tabaıyn! (Kartogramlaryn papkaǵa sala bastaıdy).

MARINA. Sonsha álek bop qaıtesiń! Otyrsaıshy!

ASTROV. Joq, bolmaıdy.

VOINISKII. «Eski qaryzdan qalǵany eki jetpis bes...»

Qyzmetshi kiredi.

QYZMETSHİ. Mıhaıl Lvovıch, kólik ázir...

ASTROV. Estip turmyn. (Aptechkasyn, chemodanyn, papkasyn ustatady).

Má, mynalardy usta. Papkany myjyp alma, abaıla!

QYZMETSHİ. Qup! (Ketedi).

ASTROV. Iá...

SONÁ. Sonymen, qashan kezdesemiz?

ASTROV. Jaz shyqpaı kezdese alarmyz deısiń be? Qysta yńǵaıy kele qoımas... Eger birdeńe bolsa qalsa, habar berińiz, kelem ǵoı, sirá. (Qolyn qysady). Nan-tuzdaryń, yqylastaryń – bári úshin de kóp-kóp rahmet. (Kútýshi kempirdiń qasyna baryp basynan súıedi). Saý tur, kárıa.

MARINA. Sháı ishpesten ketkeniń be?

ASTROV. Zaýqym joq, ájesi.

MARINA. Bálkim, araq ishersiń?

ASTROV. (Batylsyzdaý). Múmkin bolsa...

Marına shyǵyp ketedi. (Paýzadan keıin). Meniń bir atym aqsap qalypty. Keshe Petrýshka sýatqa apara jatqanda baıqadym.

VOINISKII. Taǵasyn jańartqan jón.

ASTROV. Rojdestvennoedaǵy ustaǵa soǵa ketý kerek boldy-aý. Basqa amal joq (Afrıka kartasynyń qasyna baryp úńiledi). Shamasy, qazir Afrıkada kún kúıip turǵan shyǵar. Sumdyq qoı!

VOINISKII. Iá, solaı shyǵar.

MARINA. (Bir rúmka araq pen bir úzim nan salynǵan podnos ákeledi) Alyp qoı!

Astrov araq ishedi.

Deniń saý bolsyn, kókeshim... (Iilip taǵzym etedi). Nan aýyz tıseńishi.

ASTROV. Joq, men bylaı-aq... Al jaqsy turyńdar. Meni shyǵaryp salmaı-aq qoı. Keregi joq.

Ol ketedi. Soná qolyna shyraq ustap shyǵaryp salady. Marına kreslosyna otyrady.

VOINISKII. (Jazýǵa kirisedi). «2 fevralde... Tuzsyz shyny maı 20 fýnt,... 16 fevralde taǵy da tuzsyz shyny maı 20 fýnt... Qumyqtyń jarmasy...».

Paýza.

Qońyraý syldyraıdy.

MARINA. Ketti.

SONÁ. (Qaıtyp kep, shyraǵyn stolǵa qoıady). Ketti.

VOINISKII. (Shot qaǵyp, qaǵazǵa jazady). Jınaǵy – on bes... Jıyrma bes...

Soná da otyra qap jazýǵa kirisedi.

MARINA. (Esinep). O toba, kúnáharlaryńdy keshire gór.

Telegın aıaǵynyń ushynan basyp kirip, esiktiń qyr kózine otyra qap, gıtaranyń kúıin keltiredi.

VOINISKII. (Sonányń shashynan sıpap). Maǵan qandaı aýyr tıip otyr, balaqaıym! Maǵan qandaı aýyr ekenin bilseń ǵoı!

SONÁ. Amal qaısy, ómir súrý kerek.

Paýza.

Biz! Vaná aǵaı, ómir súremiz. Áli talaı uzaq-uzaq kúnder men uzaq keshterdi bastan keshemiz, taǵdyrdyń jibergen qaı taýqymetin de taısalmaı baǵamyz: qazir de, erteń qartaıǵasyn da bireý úshin sileıip qatyp eńbek ete beremiz; shekti merzim jetkende ún-túnsiz jan tapsyra salamyz; tabytqa túskesin qandaı azap shekkenimizdi, qansha ret jylaǵanymyzdy qansha qasiret tartqanymyzdy tapjyltpaı aıtyp beremiz; sonda táńirdiń bizge meıirimi túsedi, aǵataı súıikti aǵataı, siz ekeýmiz sonda ásem, sondaı tamasha ómir keshemiz, qatty qýanamyz, tipti osy qazirgi baqytsyzdyqtarymyzdyń ózine kúlimdep súısine kóz tastaımyz, sosyn aǵyl-tegil rahatqa batamyz. Men buǵan, aǵataı ynty-shyntymmen senemin. (Aldyna baryp jer tizerlep basyn keýdesine tyǵady, qatyńqy daýyspen). Biz sonda ǵana demalamyz!

Telegın baıaýlatyp kúı shertedi.

Sonda ǵana rahatqa batamyz! Aq qanatty perishtelerdi kóremiz, búkil aspannyń merýert monshaq taǵynǵanyn kóremiz, bizdiń kórgen taýqymetimiz kúlli dúnıeni jaılap alǵan meıirim muhıtyna batyp joq bolady; bizdiń ómirimiz sondaı jaıdary, sondaı názik sondaı tátti aıaly alaqanǵa aınalady. Men buǵan senemin, qatty senemin... (Aǵasynyń kóz jasyn súrtip). Baıǵus meniń Vaná aǵaıym, aǵataıym, sen jylap otyrsyń ǵoı... (Ózi de jas alyp). Sen ómirińde esh qyzyq kórgen joqsyń, Vaná aǵaı, bir-aq sál shydashy... Biz de tynyǵamyz... (Aımalap). Biz de dem alamyz!

Kúzetshi toqyldaq toqyldatady. Telegın baıaý kúı shertedi. Marıa Vasılevna broshúranyń jıegine birdeńe jazady. Marına shulyq toqyp otyr.

Biz de tynyǵamyz!

SHYMYLDYQ JABYLADY.

---