InfoHub Logo

(pesa)

Laslo Darkodan

Rolder:
Elektra
Orest
Egıst
Klıtemnestra
Hrısotemıda
Hor
Mylqaý
Kúzet bastyǵy
Soldattar
Qala turǵyndary

BİRİNSHİ BÓLİM
BİRİNSHİ KÓRİNİS

Elektra, Hrısotemıda, Hor.

HRISOTEMIDA. Sen naquryssyń! (Elektra úndemeıdi) Estip tursyń ba óziń?

ELEKTRA. Kóshege shyqsam, jurttyń meni delquly sanaıtynyn ózim de baıqaımyn. Saqshylardyń da syńaıy sondaı. Anam ekesh anamnyń da erteli-kesh qulaǵyma quıyp baqqany sol. Besikte jatqanymda áldıleýdiń ornyna. Elektra, sen naquryssyń!. — dep qaqsaıtyn da otyratyn.

HRISOTEMIDA. Sonda jurttyń bunysy qate me?

ELEKTRA. Olar, shynynda da aljasyp júrse she?

HRISOTEMIDA. Qalǵan jurt shetinen aqymaq, shetinen sýaıt ta, sútten aq, sýdan taza, esi durys adam bir ózim deısiń ǵoı.

ELEKTRA. Rasynda da jurt shetinen aqymaq, shetinen sýaıt bop, esti-jóndi jalǵyz adam tek men ǵana bop shyqsam, qaıter edińizder.

HRISOTEMIDA. Deni durys adam quryǵan. Tigerge tuıaq bir sen ǵana. Basqanyń bári sýmı, súmelekter, adam ısi bar jalǵyz aıdaı-kúndeı Elektra ǵana!

ELEKTRA. Maǵan eshkimge uqsamaısyń deıtin jurttyń ózderi ǵoı. Endeshe, ne olar aqyldy da, men aqymaqpyn, ne men aqyldymyn da, olar aqymaq. Ekiniń biri. Degenmen kim bilipti, aqyldy olar emes, men bolyp shyǵýym da ǵajap emes qoı.

HRISOTEMIDA. Jalǵyz júrip perishte bolǵannan, kóppen birge peri bolǵan durys.

HOR. Elektra, estısiń be! Adam elden erek kóriný úshin týmaıdy. Onan da mynany esker: qalǵan jurt qandaı bolsa, sen de tap sondaı bol!

ELEKTRA. Endeshe, apataıym, sen de jurt kólbeńdegenge kólbeńdeıtin kózsiz kóbelek ekensiń ǵoı!

HRISOTEMIDA. Báse... Senimen sóılesip ne pátýa tabam dep edim-aý!

ELEKTRA. Ras pa? Jurttyń bári solaı deıdi. Aýzymdy ashtym-aq, kózderi atyzdaı bop, senimen sóılesip pátýa tappaspyz dep beze jóneledi.

HRISOTEMIDA. Endeshe, sol qasyńa jan jýymaı qaraýmen ótkeniń.

(Elektra únsiz).

Onan da aıtqan sózge qulaq as! Jalǵyzdyqtyń ne ekenin sen óziń bilesiń be?

ELEKTRA. Men keshqurym ymyrt túse terezeniń aldyna baramyn. Jurt: Áne, Elektra, syǵalap tur demesin dep, perdeniń tasasyna jasyrynyp turamyn. Kóshede balalar shań-shań bolyp, dop qýalap júredi. Jastar ekeý-ekeý qoltyqtasyp bara jatady. Qaltaqtaǵan kári ájelerdi nemereleri jetektep alǵan. Al, men bolsam sheshek shyqqandaı qulazyǵan bólmede japadan-jalǵyz turǵanym. Tek bólmede ǵana emes-aý, mynaý saraıda, tipti jaryq dúnıede qasyna qara jýymaǵan qý jalǵyz menmin.

HRISOTEMIDA. Janǵa jýymaı jalǵyz júrgen qandaı eken, bildiń be bálem!

ELEKTRA. Táıiri, onda turǵan ne bar? Men senderge kerek emes ekem, al sonda sender kimge kereksińder?

HRISOTEMIDA. Bul oıynshyq emes. Mıyńa kire me, joq pa?

ELEKTRA. Oıynshyq demekshi... Mana sandyǵymdy aqtaryp otyryp, kóne qýyrshaǵymdy taýyp aldym. Qańyrap bos turǵan sandyqqa qaıdan túsip júrgenin bilmeımin. Ústinde qyzyl kóılegi, basynda qyzyl oramaly bar eken. Aldyma alyp áldılep uıyqtattym. Sheshindirip tósegine jatqyzdym. Bul árıne sender úshin jáı qýyrshaq qana! Men ony laqtyryp tastadym. Endi onyń maǵan qajeti qansha!

HRISOTEMIDA. Elektra, qudaı úshin, túsinseńshi... Baǵyń jansyn deseń, osy tusta qapy qalma. Áıtpese, bul kúnge de zar bolasyń.

ELEKTRA. Sheshem de ylǵı jyl saıyn "bul jastyǵymnyń sońǵy jyly, sosyn qaqpas kempir bolam" dep zar jylaıtyn da júretin. Biraq, ol jyl da óte shyǵatyn. Ol aınanyń aldyna baryp, baıaǵy bádigin qaıtadan qaqsap turatyn-dy.

HRISOTEMIDA. Sen Egıstiń minezin bilesiń ǵoı. Ol kóp qyljaqty kótermeıdi. (Elektra únsiz).

ELEKTRA. Qyljaqty men de kótermeımin.

HRISOTEMIDA. Degenmen, oılan, artynan opynyp júrme!

EAEKTRA. Egast, meıli, meni de mertke ushyratsyn. Ákem qusatyp aıyrǵa shanshyp óltire me, álde atqa súıretip óltire me, onysyn ózi bilsin, tek qyljaq qyla kórmesin!

HRISOTEMIDA. Elektra, baıqa!

ELEKTRA. Ol padısha. Ne isteımin dese de erkinde.

Qolynan qaǵar eshkim joq. Biraq, Elektra qandaı taýqymet shekse de, sol Elektra qalpynda qalady. Elektra báribir Elektra bop óledi.

HOR. Elektra — ólse de Elektra.

ELEKTRA. Kishkentaı kezimde ol táttiniń bárin meniń aýzyma tyqpalaıtyn. Men qolynan qaǵyp, mańyma jýytpaıtynmyn. Eń sulý kúńderin maǵan jiberetin, betterine túkirip jaqyndatpaýshy em. Taý-taý ǵyp qyrmyzy men jibek jiberedi. Kúlparshalap jyrtyp tastaımyn. Meniń minezim áli de sol. Jolymdy kóp kes-kestemegeni durys shyǵar.

HRISOTEMIDA. Esýas qyz, sabańa tús. Egıst belin bekem býyp otyr: eger osydan erteńgi meıramda eldiń sóılegenin sóılemeseń, sol boıda kúıeýge bermekshi. (Elektra únsiz). Shoshqa baǵatyn Lotos degendi estip pe eń? Kúnde ertemen qaladaǵy bar shoshqalaryn qorsyldatyp aldyna sap óriske aıdap áketetin jalba-julba baqtashy bar ǵoı? Kúıeýiń, áne, sol! (Elektra úndemeıdi). Jylyna úsh teńge aqy alady. Nan men pıazǵa óristen jıyp alǵan kók shópterdi qosyp qorektenedi. Qala turǵyndary onyń ıinin bes jylda bir ret bútindeıdi. Esińde bolsyn, jurt onyń ózine kıim alyp bergenimen, áıeline kıim alyp bermeıdi.

ELEKTRA. Kóılegimdi kórip tursyń ǵoı. Qashan jıdip túskenshe tastamaımyn. Aıaǵymdaǵy sandalym da solaı. Nárem aıyrsam bolǵany, tamaqtyń da qajeti shamaly.

HRISOTEMIDA. Óz baǵyńdy óziń ǵoı baılap turǵan, aýzyńnan lám shyqsa boldy, qamqaǵa oranyp, mamyq tósenip, dúnıedegi bar tátti úıme tabaq bop úıilip aldynda turar edi.

ELEKTRA. Maǵan eshtemeniń de qajeti joq, túsinesiń be? Hrısotemıda, uǵasyń ba óziń? Maǵan asyl ton, altyn qamqanyń, mamyq tósek, altyn beldiktiń túkke qajeti joq. Maǵan erkindik kerek!

HOR. Aıdaı sulý hanshaıym, saǵan qandaı erkindik kerek?

ELEKTRA. Meniń atym. Elektra. Men ústimdegi kıimdi de sypyryp tastaımyn! Moınymdaǵy áshekeıdi de laqtyram! Tamaqtan da bas tartam. Maǵan ózimnen basqa eshteńeniń de qajeti joq.

HOR. Aıdaı sulý hanshaıym, sonda sen kimsiń óziń?

ELEKTRA. Men — Elektramyn. Baılyq meniń qolymdy buǵaý bolyp mataıdy. Sán-saltanat aıaǵymdy kisen bolyp tusaıdy. Men adammyn, kisen kıgim kelmeıdi.

HRISOTEMIDA. Al, erteń álgi naqurys Lotos ulma-julma tósegine umar-jumar kóterip uryp, kóılegińdi sypyryp alsa qaıtesiń? Sosyn sasyq aýzy shıe ernińe qadalyp, silekeı tili súlikteı sorsa ne isteısiń? Qaban jyqqan qandy sheńgeli ulpa buǵanańdy untaı jazdap, arshyn tósińdi astyna sap, tapap berse, qaıranyń bar ma qylatyn? (Elektra únsiz). Eger jendet ystyq temirmen aq tánińdi qarysa ǵoı, sen sony istep turǵan jendetti jek kórer ediń, al endi álgi Lotostyń qushaǵyna kirgende, ózgeni emes, eń áýeli ózińdi óziń jek kórip ketesiń. Onyń kúńirsik qolańsasynan emes, óz tánińnen óziń jırenesiń. (Elektra únsiz).

HRISOTEMIDA. Kórdiń ǵoı, óziń de sóz taba almaı qaldyń! Al, bilgish bolsań, patsha sosyn meniń basyma qandaı zobalań týǵyzatynyn aıtshy?!

ELEKTRA. Qorlasyn meıli, abyroıymdy aırandaı tóksin meıli, altyn basymdy aıaqtaryna sap taptasyn meıli, ómir súrýim kerek. Azap kórsem kóreıin, biraq ólmeýim kerek. Qashan paryzdan qutylǵansha, qalaı da tiri júrýim kerek.

HRISOTEMIDA. Aqylǵa kel, Elektra. Bizdiń ákemizdi óltirgeli on bes jyldan asyp barady.

ELEKTRA. Júz on bes jyl ótse de meıli. Ýaqyt qylmysty umyttyra almaıdy. Qylmysty qaıtqan kek qana umyttyrady.

HRISOTEMIDA. Agamemnonnyń súıegi áldeqashan qýrap qalǵan. Onyń táni baıaǵyda-aq qurt-qumyrsqaǵa jem bolǵan. Al, sen bolsań tiri adamsyń. Balaýsa tánińniń ýyzdaı balbyrap turǵany mynaý. Óliniń kúıigin kúıttep tiri tirliginen qalsyn degen qaıdan shyqqan zań?

HOR. Shynynda da, Elektra, qaıdaǵy bir qýrap qalǵan qý qańqanyń kúıigine bola balbyraǵan bal ýyz tándi lázzatynan qaqqanyń qalaı bolar eken?!

ELEKTRA. Men ákemiz monshada otyrǵanda, sheshemiz qapıada tor laqtyryp, qalaı matap tastaǵanyn kórgenim joq. Egıstiń qolyndaǵy aıyrdyń qandy tisi qadalǵanda ákemniń qalaı shyńǵyrǵanyn estigen emespin. Biraq, sol kúnnen beri men tún balasy uıqy kórmeı, atar tańdy kózimmen atqyzyp kelem. Tipti, uıyqtaǵym kelmeıdi. Kúndiz de dem almaımyn. Demalysty tipti qajetsinbeımin de.

HRISOTEMIDA. Umyt bárin, Elektra.

ELEKTRA. Qurt-qumyrsqa kózin áldeqashan oıyp jese jegen shyǵar. Biraq, jalbaryna qaraǵan janary kóz aldymda áli túr. Qurt-qumyrsqa keńirdegin áldeqashan oryp túsken shyǵar, biraq jan daýysy qulaǵymda tur.

HRISOTEMIDA. Eń bolmasa bir tún ony oılamaı uıyqtap shyqshy, eń bolmasa bir kúnińdi Agamemnonǵa qımaı, ózińe qıshy.

ELEKTRA. Joq, men sender sekildi umytyp kete almaımyn. Áke aldyndaǵy paryzymdy ótemeı turyp, qara jamylmaı qaqyra kıip, qarq bop júrer jáıim joq.

HRISOTEMIDA. Endeshe, esil ómirdi tul boıdaq bop ótkizgeniń, Elektra.

ELEKTRA. Demek, men qushaǵym jylyp jar qushpaıdy ekem. Erinim tushyp, sábı súımeıdi ekem. Súıegim qýaryp, mańdaıymdy ájim basyp, kókiregim sýalyp, qartaıyp kári qyz atanam eken, biraq báribir degenime jetpeı turyp, qazanyń qara kıimin sheshpeımin.

HRISOTEMIDA. Adam degenniń eń basty maqsaty baqytty bolý emes pe?

HOR. Bul ózi, qyzdar, qıyn másele eken: shynynda da osy tiri adamnyń eń basty múddesi ne bolady eken?

HRISOTEMIDA. Tańerteń qýanyp oıanyp, besikte ýildep jatqan bóbegińdi kórgenge jetetin ne bar, táıiri?! Keshke aq nekeniń adal tóseginde saǵan yntyq bop jatqan asyl jardyń qushaǵyna kúmp berip qulaı ketkenge jetetin ne bar, táıiri?!

ELEKTRA. Baıaǵyda anama kóp, meni osynda túnep shyqty dep aıtyńdar dep jalynǵanynda da, álgi aq nekeli jaryńdy jarylqap shyǵyp pa ediń? Joq, qulyn múshemdi qor qylatyn jáıim joq, endi bala tappaımyn dep, tulymyńdy tutqanyńdy da umytyp qaldyń ba?

HRISOTEMIDA. Sen oǵan túsinbeısiń ǵoı. Bala kótergiń kelmeı, shát-shelegiń shyǵatyny ras. Biraq, artynan sábıiń týǵanda bárin umytasyń. Beti jyltyraǵan bireýdi kóre salyp esten tanatynyń taǵy bar. Alaıda, o da qas qaǵymda óte shyǵady. Sonda artynan qasyńda basybaıly jubaıyń baryn kórgende tóbeń kókke ázer jetpeı qalady.

ELEKTRA. Eger men bireýdi súısem, ómirde tek sony ǵana súıip óter em. Maǵan tek shyn qýanysh qana qýanysh, al qalǵanynyń bári aldamshy. Aldamshy baqtyń kók tıyndyq quny joq.

HRISOTEMIDA. Sen qaıda ómir súrip júrgenińdi bilesiń be, Elektra? Bul saǵan qaıdaǵy bir qıal patshalyǵy emes!

ELEKTRA. Al óziń she? Seniń ómir súrip júrgeniń aldamshylyq patshalyǵy ma?

HRISOTEMIDA. Sen dúnıede ótirik aıtpaıtyn adam bar degenge shynynda da senesiń be? Eń bolmasa sondaı bir adamdy kórsetshi!

HOR. Iá, Elektra, eń bolmasa sondaı bir adamdy kórsetshi.

HRISOTEMIDA. Jas kezinde kim-kim de ózi qalaýynsha ómir súrgisi keledi. Al, aýzyndaǵy ana súti keber-keppesten-aq, ómir súrýdiń qandaı múmkindigi bolsa, solaı ómir súrý kerek ekendigin túsinedi.

HOR. Uqtyńyz ba, patsha qyzy, hanshaıym? Ómirdi zańǵa ıkemdemeý kerek, zańdy ómirge ıkemdeý kerek.

HRISOTEMIDA. Sen taqta bóten bireýdiń otyrǵany, Klıtemnestranyń baýyrynan shyqqan perzentterinen góri qandyqol ámirshini súıip ketkeni maǵan ońaı tıip júr ǵoı deısiń be? Joq, biraq, Elektra, etken ereýil, qalǵan salaýat degen. Kúnádan kek qaıtpaıdy, kúnáni umytý kerek, umytylǵan nárse eshkimniń mazasyn almaıdy.

ELEKTRA. Eger Agamemnonnyń kisi qolynan mert bolǵanyn biz umytsaq myna dúnıede taǵy qandaı sumdyqtardyń órbıtinin kim bilsin. Bálkim, erteń kún de shyqpaı qalar. Jumyr basty adam qaıdaǵy bir qurt-qumyrsqaǵa aınalyp keter. Kim bilsin, adamdardyń bárin qýraǵan qýraıdaı qyp órtep jiberer, túsinip tursyń ba, Hrısotemıda. Eger qylmysker zaýalyn tartpaıtyn bolsa, zańnyń da quryǵany, zań qurysa, adam da quryp, onyń ornynda adam sekildi qubyjyqtar qaptaǵany.

HOR. Eger qylmysker zaýalyn tartpaıtyn bolsa, myna dúnıede adamshylyq quryp, aldamshylyq ornaǵany. Zańsyzdyq dúnıesi. Dúnıe emes zulmat, zańsyzdyqqa bas urǵan adam emes maqulqat!

ELEKTRA. Búkil shahardy oba qusap jalǵandyq jaılap alǵan. Sizder dúnıede eshteńe bolmaǵandaı, ákemizdi óz áıeli óltirmegendeı, qannen-qapersiz júrip-turyp jatyrsyzdar. Bıleýshiniń qolynyń qan ekenin de bilmegensısińder. Ýa, Hrısotemıda, sender jalǵandyqqa ábden etteriń úırenip alǵan, erteden qara keshke deıin aıtatyndaryń ótirik: sizder týǵan analaryńyz ben týǵan balalaryńyzdy da aldaısyzdar; baýyrlaryńyzdaǵy jarlaryńyzǵa da aıtqandaryńyz shyp-shylǵı ótirik; qabyrǵa ekesh qabyrǵaǵa, haıýan ekesh haıýandarǵa da aıtatyndaryńyz shyp-shylǵı ótirik; sender tipti shóp ekesh shópti, kók ekesh kókti óz túsimen atamaı, ásirelep sýrettep jalǵandyqqa urynasyzdar; sizder úshin shyn qýanysh — bylapyt, sizder úshin shyn sulýlyq — kúnáharlyq. Áı, Hrısotemıda-aı, sender jandaryń qınalmaı turyp-aq, ótirikti soǵa salasyńdar-aý. Óıtkeni, ótirik ábden qandaryńa daryp, súıekterińe sińip bitken.

HRISOTEMIDA. Jaraıdy, solaı-aq bolsyn, esýas. Ótirikti sen-aq áshkerelep qaryq bol. Qylmystynyń bárin jazalap, dúnıeni aınadaı qyp tazalap, kúndi bultqa basqyzbaı, seniń-aq shyǵar múıiziń shyqsynshy.

ELEKTRA. Men kúnniń kókte turǵanyn, adamnyń tórt aıaqty haıýan emes, eki aıaqty aqyl ıesi bolǵanyn qalaımyn. Dúnıege kúnádan pák sábılerdi týatyn menmin. Iá, men eshtemeni umytpaıtyn Elektramyn. Dúnıede eń bolmasa bir adam umytpaı este saqtap qalǵan aqıqatty erteń sender de umyta almaısyńdar. Dúnıede zańdy syılar, ádildikti syılar bir adam bar bolsa, aqıqattyń da qurymaǵany.

HRISOTEMŃDA. Endeshe, neǵyp júrsiń, bar da ákemizdiń kegin al!

ELEKTRA. Ákemizdiń kegi úshin emes, kúlli qalamyzdy kúıedeı jaılap bara jatqan qylmysty qurtý úshin, sazaıyn tartqyzýymyz kerek. Bir qylmys ekinshi qylmysty, bir zorlyq ekinshi zorlyqty týǵyzady. Óıtkeni, zań joq jerde zalymdyqtyń mereıi ústem bolatyn ádeti.

HOR. Estısińder me, azamattar? Zańsyzdyq bar jerde zalymdyq etek alady?!

HRISOTEMIDA. Endeshe, Elektra, sol kesapattyń bárin sen-aq qurt! Bul dúnıede senen kúshti eshkim joq bop tur ǵoı!

ELEKTRA. Eger mende sen aıtqandaı qudiret bolsa, Egıst búıtip jer basyp júrmes edi.

HRISOTEMIDA. Sonda baıaǵydan bergi myljyńdap turǵanyń ne? Qoldan kelmeıtin nársege qur bosqa til bezep ne álek?

ELEKTRA. Sere sadaqty serpip tartar bilek mende joq. Kók semserdi qynaptan tolǵaı sýyrar qaırat mende joq. Sondyqtan da urymtaldy tosam. Orest kelip, jazyqtynyń jazasyn tartqyzar sátti kútem. Soǵan deıin eshteńeni esimnen shyǵarmaı kúte berem, kúte berem.

EKİNSHİ KÓRİNİS

Elektra, Egıst, Hrısotemıda, Hor.

EGIST. Gáp, sol Orestiń kelmeıtininde bop tur ǵoı?

ELEKTRA. Á, manadan beri tyńdap tur ma ediń?

EGIST. Meniń ondaı da ádetim baryn bilesiń ǵoı. Padıshaǵa qol astyndaǵylardyń ne kókip júrgenin bilmeı bola ma? Sony sizderdiń qalaı tez umytyp qala qalǵandaryńa qaıranmyn.

ELEKTRA. Endeshe, meniń oıymdy ábden bilip aldym deseıshi.

EGIST. Aýyzdan abaısyz shyqqan sózdiń artynda qandaı qıanat jatatynyn bir kisilerden kórgenim bar edi. O, beıbaqtar qandaı taýqymet tartqandaryn saǵan aıtyp berer edi, átteń, olardyń dúnıeden kózderi quryǵaly qashan.

ELEKTRA. Abaılańyz, júregimdi jaryp júrmeńiz.

EGIST. Qudaı saqtasyn, on ekide bir gúli ashylmaǵan perishte boıjetkendi shoshytyp, kúnáǵa batar jáıim joq. Hrısotemıda, sen de qur bekerge úreılenbe! Biraq, meniń ne oılaıtynymdy Elektraǵa jetkiz dep eshkim saǵan tapsyrma bermegen sıaqty edi. Men qol astyndaǵylardyń qaı jerde ne dep kókýdiń jónin biletinderin ǵana unatam. Sen, biraq, meniń jolymda budan góri de jan qıa eńbektenýińe bolatyn edi ǵoı.

ELEKTRA. Ol álgi sózderdi seniń sózińdi sóılep aıtyp turǵan joq.

EGIST. Qaıdan bilesiń, apańdy senen syr tartsyn dep ádeıi jumsaǵan shyǵarmyn. Onyń tap adal júrem dep, etegine namaz oqı qoımaıtyny ózine belgili ǵoı.

ELEKTRA. Ony sondaı kúıge jetkizgen ózińsiń.

EGIST. Mine, ǵajap! Bul qalada ne pále shyqsa da, bárine jaýapty menmin. Jibi túzý dep júrgen áıelderimiz qaraptan-qarap sýyq júriske salynsa da, ınabatty dep júrgen azamattarymyz óz ákelerin ózderi óltirse de, kináli myna men. Biraq, osy sózderiń kóńilime qonady. Kórdiń ǵoı, ekeýmizdiń de oıymyz bir jerden shyǵady eken. Eger bul shahardaǵy barlyq nárse menen bolyp jatsa, sol shahar degenińizdiń ózi de men bolyp shyqpaımyn ba?!

ELEKTRA. Mende ne sharýań bop keldiń?

EGIST. Eń aldymen Oresti kútip beker áýre bolma demekpin.

ELEKTRA. Seniń sózińniń maǵan darymaıtynyn bilesiń ǵoı?

EGIST. Jaraıdy, tyńda. Meniń óz basymnyń qaýipsizdigin kózimniń qarashyǵyndaı saqtaıtynyma senetin shyǵarsyń. Oılashy, sonda men úshin eń qaýipti adam kim? árıne, Agamemnonnyń uly Orest. Endeshe, onyń ár adymy ańdýly ǵoı?

(Elektra úndemeıdi).

Úndemeı qaldyń ba? Demek sózimniń jany bar eken. Búginde saǵan ol da bir, jaı ánsheıin jamaǵaıyn da bir. Onyń esil-dertiniń ne ekeninen habaryń bar ma? Joq bolsa aıtaıyn: birinshiden — áıelder, ekinshiden — qumar oıyny, úshinshiden — at jarysy, tórtinshiden — árıne ishimdik. Oǵan bulardan basqa eshteńeniń de qajeti joq. Ondaı adamnyń qolynan sen oılaǵan nárse kele qoımaıtynyna baıaǵyda mektepte júrgende-aq kózim jetken.

ELEKTRA. Sózińniń bári shyp-shylǵı ótirik.

EGIST. Ras aıtasyń ba? Jaraıdy, tyńdaı tús. Qas dushpanym ekenin bile tura, áli kúnge ony nege óltirmeı júrgenimdi bilesiń be? Bilmeseń bilip al, meniń jaýym ol emes, meniń jaýym. Astyndaǵy aty ólip qalsa, meni qarǵaıtyn arbakeshter, egini shyqpaı qalsa jerden alyp, jerge salatyn dıqandar, syrahanada jıylyp ap, baıaǵy Agamemnon dáýrenin joqtaıtyn kári qaqpastar; olar Agamemnonnyń tusynda áıel qasyna jatýǵa jaraıtyn edik, Egastiń tusynda jaramaı qaldyq dep, ony da qudaıdan emes, menen kóredi. Osy bir silekeı aýyz silimtikterdiń kez kelgeni men úshin Agamemnonnyń dyrdýqumar balasynan áldeqaıda qaýipti.

(Elektra úndemeıdi).

— E, solaı ma eken, bálem, úndemeı qaldyń ba?

ELEKTRA. Úndemeı turǵanym — seniń bir sózińe de senbegenim.

EGIST. Sen meıliń, senbe meıliń, bosqa aramter bolma. Orest ómirine rıza, munda qaıtyp oralý oıynda da joq. Muńsyz-qamsyz tirlikti qaýip pen qaterge aıyrbastaıtyn jany qas pende bul dúnıeden tabyla qoımas.

ELEKTRA. Aınaǵa qaraǵanda, dúnıede sondaı da adam baryn óz kózimmen kórgendeı bolam.

EGIST. Óıtkeni, seniń esiń durys emes qoı. Áıtpese, dúnıede ondaı adam bolmaıtynyn óziń de bilmes pe ediń?

ELEKTRA. Men. Agamemnonnyń qyzymyn. Aǵam. Agamemnonnyń uly. Ákemiz de bir, kózdegen maqsatymyz da bir. Padısha, sazaıyńdy túbi bizden tartasyń. Orest tek Elektranyń ózinen aýmaıtyn aǵasy ǵana emes, Orest degenimizdiń ózi Elektra, al Elektra degenimizdiń ózi Orest.

EGIST. Endeshe, aǵańnyń tap sen oılaǵandy júzege asyrýǵa asyǵa qoıatyn túri kórinbeıdi.

ELEKTRA. Búgin be, erteń be, joq on jyldan keıin be, seni tiri qoıyp tiri júre almaıtynyn ol báribir uǵady. Sol kezde báribir oralady, onyń oralǵan kúni — seniń kózińniń bul dúnıeden joǵalǵan kúni.

EGIST. Sol kúni óziń qaıda bolam dep oılaısyń, sulýym?

ELEKTRA. Onymenen birge bolam. Seni ólerdeı jek kóretin sanasynda bolam. Kek kernegen júreginde bolam. Saǵan qadalǵan qanjarynyń ushynda bolam.

EGIST. Bilmediń. Sen ol kezde Lotos naısaptyń sasyq qushaǵynda bolasyń.

HRISOTEMIDA. Meıirimdi bola kórińiz, padısham.

EGIST. Men jalba tondy deýish emes, altyn tajdy padıshamyn. Padısha kisige borkemik bolý jaraspaıdy. Men patsha ekenmin, kóshege tas emes, adamdardyń bas súıegin tósetsem de, úılerdiń qabyrǵasyn qanmen sylatsam da, óz shaharymda qatań tártip ornatýym kerektigin túsinýge tıistimin. Qanqumar bolmasam da, qatań tártipti qan tógip qana ornatýǵa bolatynyn bile otyryp, qan tókpeı qarap otyrar jaıym joq.

ELEKTRA. Endeshe, men de saǵan esemdi jiberip, qol qýsyryp qarap otyra qoımaspyn.

HRISOTEMIDA. Aqylǵa kel, esýas. Óıtip bosqa basyńdy jutpa.

EGIST. Eki apta boıy ash baılanǵan ne qanyn sýdaı aǵyzyp qarǵalǵan adam ǵana basyn jutady. Al kim kóringenge kóz túrtki bolǵan qorlyqtan ólgen adamdy kórsem kózim shyqsyn.

EGIST. Elektra ómir súredi. Meniń pármenim osyndaı.

HOR. Sen buǵan kámil senesiń ǵoı, padısha?

EGIST. Men taqqa otyrǵaly jamaǵat qatty rıza. Sen bunyń mańyzyn túsinesiń be? Bıleýshige qol astyndaǵy halyqtyń rızalyǵynan asqan ne kerek?

ELEKTRA. Batpaqqa aýnaǵan shoshqalar da dáýirine dán rıza.

(Hor shoshqa bolyp qorsyldaıdy).

EGIST. Meniń de aıtyp turǵanym sol emes pe?! Adam degen de shoshqa ǵoı. Onyń da kókseıtini shoshqanyń kókseıtini, qarnynyń toqtyǵy men janynyń tynyshtyǵy ǵoı.

(Hor shoshqa bolyp qorsyldaıdy).

— Jurtty tynyshtyǵynan aıyryp, ala búlik salatyndaı sen kimsiń?

ELEKTRA. Estısińder me, halaıyq! Elektra jurttyń tynyshtyǵyn buzýǵa týypty.

EGIST. Endeshe, esińde bolsyn, qymbattym: jurt onyńdy qalamaıdy. Jurtqa sol batar batpaǵyna batyp, rahattana qorsyldap jatqandary unaıdy.

ELEKTRA. Men tiri turǵanda olar eshteńege rıza bola almaıdy.

HRISOTEMIDA. Bunyki bos bylshyl. Onyń sózine eshkim qulaq aspaıdy. Jurttyń bári buny esinen aljasqan dep esepteıdi.

ELEKTRA. Nemene, shymbaıyńa batyp ketti me? Rahattana qorsyldaıtyn tynyshtyǵyńnan aıyrǵaly turmyn ba, Hrısotemıda. Shoshqalardyń padıshasy, sen de budan bylaı jaıbaraqat qorsyldaı almaısyń. Men barda senderge tynyshtyq joq. Men tiri tursam, qashan adam bolyp eki aıaqtaryńnan tik basqandaryńsha, shalshyqqa aýnatpaı, saýyrlaryńnan qamshy aıyrmaımyn.

EGIST. Men de seni adam qyp alshańdatyp qoımaspyn.

ELEKTRA Óltirseń meniń óli múrdem báribir saǵan tynyshtyq bermeıdi.

EGIST. Óltirsem beıpilaýyz saýdagerdi óltirem. Óltirsem ókpeshil qazan qaınatýshyny óltirem. Olardy da jurt táýbaǵa kelsin dep ádeıi óltirem. Óıtkeni, halyqtyń kóńili neden qorqyp, neden saqtaný kerek ekenin anyq bilgende ǵana jaılanady.

HOR. Estısińder me, azamattar. Eń áýeli neden qorqyp, neden saqtaný kerek ekenin bilmek kerek. Sonda ǵana yń-shyńsyz tynysh ómir súresińder.

EGIST. Maǵan jurtty zyndanǵa salýdyń da qajeti joq. Kimniń ne dep maqtaıtynyń bilsem boldy, bárine de aýyzdyq sala alam... Muqalmaıtyn, bas ımeıtin pende bolmaıdy. Gáp tek sony nemen muqatý kerek ekenin bilýde. Máselen, sen Elektra, seniń ýyz tánińdi qyp-qyzyl ystyq istikpen shabaqtaı bastasa ne ister ediń?

(Elektra úndemeıdi).

— Álde balalaryńdy ákep, kóz aldyńda baýyzdasa qaıter eń?

(Elektra úndemeıdi).

— Nemese eki kózińdi baqyraıtyp, qoınyńdaǵy áıelińdi zorlap jatsa, ne isteı alasyń?

(Elektra úndemeıdi).

— Sonda da muqalmas pa ediń?

ELEKTRA. Bilip turyp nesine suraısyń.

EGIST. Iá, men bárin bilemin. Sondyqtan da seni jendetterdiń qolyna bermeımin. Olar topas. Óz betterimen eshteńe oılap taba almaıdy.

ELEKTRA. Ózińdi de suńǵyla bilgish sanaı berme!

EGIST. Sonsha qarysýdyń qajeti qansha, Elektra! Erteń meniń taqqa otyrǵanyma on bes jyl tolady.

ELEKTRA. Agamemnondy óltirgenińe on bes jyl tolady.

EGIST. Shynynda da, osy bir eki merzimniń dál kelýin qarashy. Jazmysh solaı bolsa, amal qaısy.

Elektra, sóz tyńda. Erteń aqıqat meıramynda shahardan basqa jurtpen birge sen de taqtyq aldyna kóp, aǵyńnan aqtarylyp, shyn syryńdy aıtasyń.

ELEKTRA Men sonda bar shyndyqty el aldynda aqtaryp salsam qaıter ediń?!

EGIST. Aqıqat meıramynda jurt oıynda ne bar bolsa, jasyrmaı túgel aıtatynyn bilesiń ǵoı? Meıramda aıtqan sózi úshin jazalanǵan kimdi kórip ediń?

ELEKTRA. Ol meıramda eshkim eshqashan shyndyq aıtyp kórgen emes.

HRISOTEMIDA. Al sen she, Elektra? Sen nege eń bolmasa shyndyqty aıtpadyń?

ELEKTRA. Men aıta bastasam, jurt qulaǵyn basady. Olar shyndyqty aıtpaq túgili, tyńdaýdan qorqady.

HRISOTEMIDA. Sen tek bosqa myljyńdaýdy bilesiń, Elektra. Jurt sekildi sen de qorqasyń. Shyndap kelgende, bárimizdiń ishimizdegi eń qorqaǵymyz sensiń. Biz, eń bolmasa, ózimizdiń qorqaq ekendigimizdi moıyndaımyz ǵoı.

ELEKTRA. Endigi sóz bos bylshyl. Endi tek semser kerek. Qashan Orest kelgenshe jumǵan aýzymdy ashpaımyn. Jyl. saıyn men senderdiń meıramdaryńa qara jamylyp kóp qorqaq bolǵasyn ózim lám-mım demeı, senderdiń sýdaı sapyrǵan ótirikterińdi tyńdap qaıtatynmyn.

EGIST. Adam retinde, men seniń nege óshigip júrgenińdi túsinem. Oǵan qarsy aıtar daýym joq. Biraq, men adam emes, padıshamyn. Sondyqtan da óz patshalyǵymda tek tártip buzbaıtyndardy ǵana ustaımyn.

HOR. Adam retinde ol bárine de túsinedi, padısha retinde basyndy alady.

EGIST. Men saǵan áz pikirińnen aıny deı almaımyn. Jek kóredi ekensiń. kóre ber. Meniń júregimdi kókiregimnen áz qolyńmen julyp alatyn kúndi ańsaı ber. Qartaıyp, dáýreniń etkenshe Oresti kút. Ol óz erkiń. Al meniń mindetim. Qaraýyndaǵylardyń tynyshtyǵyn qamtamasyz etý. Sondyqtan erteńnen bastap jyl saıynǵy aqıqat meıramynda jurt ne istese, sen de sony isteısiń. Meniń saǵan qoıar budan basqa talabym joq.

ELEKTRA. Meni sonda aqymaq qoı dep oılaısyń ba?

EGIST. Elektra, men senen qoryqpaımyn. Men óz basymnyń amandyǵyn emes, qaraýymdaǵy jurttyń tynyshtyǵyn oılap turmyn. Shaharda jurttyń oılaǵanynan oıy bóten bir adam bar jerde halyqtyń tynyshtyǵy ketedi.

ELEKTRA. Meni sonshama aqymaq kóresiń be?

EGIST. Óziń maǵan qandaı qaýip tóndire alam dep oılaısyń? Qolymdaǵy bıliktiń qorǵany — kók naızaly qalyń áskerim bar. Senen ne dep qorqam! Báribir óz degenime kóndirmeı tynbaımyn. Qaıtken kúnde de qalada qatań tártip ornatpaı bolmaıdy. Sondyqtan, Elektra, sen meniń jolymdy kóp kes-kesteı berme.

ELEKTRA. Qoryqpaıtynyń bar meni nege óltirip tastamadyń?

EGIST. Men senen kóp nárse qolqalap turǵanym joq. Maǵan tek bir-aq kún qulaq assań bolǵany. Qalǵan kúnderi qalaýyńsha ómir súre ber. Sonda saǵan odan artyq ne kerek?

ELEKTRA. Seniń oıyńsha, padısha, men tek jaıly jatyp, jaqsy turyp, as iship, aıaq bosatý úshin ómir súrip júrgen boldym ǵoı. Joq. Maǵan ómir súrgizip júrgen erkin jutqan aýa men boıymdaǵy ystyq qan ǵana emes. Elektra ólse de, tirilse de, óz paryzyn oryndaýdan basqa eshteńe kóksemeıdi. Ólsem de, degenime jetpeı qoımaımyn.

EGIST. Armanyń ádemi-aq, aıaýlym. Biraq, aýa da sý da, nan da, ádemi nárseler. Bárin aıt ta, birin aıt: adamnyń ózi ólgen kúni armanynyń da adyra qalatynyn aıt. Meniń ólgenimdi kórgisi keletin adam báribir kóksegenine jete almaı, armanda ketedi.

ELEKTRA. Sen óıtip batyrsyna berme. Menen báribir qorqasyń. Óıtkeni, Elektra arada qansha jyl ótse de betinen qaıtpaı, qaısarlyqtan aıyrylsa, qadirinen de aıyrylatynyn jaqsy biledi. Erkektiń tegeýrinine bir túsip shyqqan boıjetkenniń endi qaıtyp qyzbyn dep buldana almaıtyny sıaqty, bir ret jalǵan sóılep qoıǵan adam da sodan bylaı ótirik aıtpaı tura almaıdy.

HOR. Kúnádan pák perishtem-aı!

ELEKTRA. Qara júzdi qylmysyńdy jurttyń esine túsirip, kóz túrtki bop júrgen Elektradan qutylǵyń kelmese, qolyńnan qaǵatyn kim bar, meni óltir. Tek táýekeliń tursa, óltirip kór. Biraq, men ólsem de Elektra bop qalatynymdy, jurt meniń óligimdi kórip turyp ta, seniń qandyqol qylmysyń men ózderiniń kúnáharlyǵyn esterine alatynyn sen jaqsy bilesiń ǵoı. Elektranyń óz degeninen taıǵan jeri — ólgen jeri. Sen menen sóıtip qutylǵyń keledi ǵoı. Joq, padısha, saǵan ondaı jaqsylyq jasaı qoıar jaıym joq.

EGIST. Jaraıdy. Qaısymyz kúshti ekenbiz erteń kórermiz. Qaısymyz kúshti ekenbiz o da belgili bolar Patshanyń qyzy Elektra shoshqashynyń áıeli bolǵanda qandaı bolady eken, ony da bir kóreıik.

ELEKTRA. Men patshanyń qyzy emespin, eń aldymen Elektramyn. Lotostyń da áıeli bolmaımyn, tek Elektra bop qalamyn.

EGIST. Men seni azaptaǵaly turǵanym joq. Sendeı qıqarlarǵa qınaǵan saıyn kúsh qosyla beretinin túsinbeıtindeı sonsha aqymaq emespin. Myna Hrısotemıdalar kúlli dúnıe buttarynyń arasynda turǵandaı kóredi. Al, men bulardyń tipti mıyna kirmeıtin biraz nárseni túsinemin. Seni kedeılik te, kir-qoqys ta, azap ta, jurttyń bezingeni de jasytpaıtyny ras. Kúıeýge shyqtyń-aq, basyńdaǵy erikten aıyrylasyń. Seni bir muqatsa, tek sol muqatady.

HOR. Elektra, seni ne muqatatynyn bildiń be? Seni basyńdaǵy erikten aıyrylý ǵana muqatady.

EGIST. Buryn jurt saǵan Agamemnonnyń qyzy bolǵasyn ǵana nazar aýdaryp júrgenin neǵyp ańǵarmaǵanmyn deseńshi. Sóıtsem, seni patshanyń qyzy ǵoı dep saraıdan kirgen-shyqqanyńda saqshylar izet kórsetedi eken. Qala aralasań qara halyq qaq aıyrylyp jol beredi eken. Qansha degenmen, patshanyń qyzynyń aty, patshanyń qyzy emes pe!

ELEKTRA. Men patshanyń qyzy emespin, Elektramyn. Jurt qarasa patshanyń qyzyna emes, Elektraǵa qaraıdy. Olardyń kútetini, aqıqat. Al aqıqat degen, seniń kózińniń quryǵany.

EGIST. Kórermiz. Ony sen erteń shoshqashyǵa áıel bolǵanda bilermiz. Buryn seni kórse, anadaıdan boılaryn jınap, tikesinen tik turatyn qala qatyndary endi qastaryna baryn, kúıeýiniń saýys-saýys jeıdesin jýyp jatqan shoshqashynyń áıeline qandaı qurmet kórseter eken, kórermiz. Sen bala týǵanda, olar burynǵy áz-áýlıe tutyp júrgen Elektralarynyń ózderi sekildi kún saıyn kúıeýiniń astynda janyshtalyp shyǵatyn jáı ánsheıin tómen etek urǵashy ekenin bir-aq biler. Lotostyń qoltyǵynda kele jatqanyńdy kórgende, keshe ǵana anadaıdan kóz tastaýǵa qorqyp, bet-betine zytyp beretin erkekter ne dep kókir eken, kereń bop qalmasaq, ony da estirmiz. Eshkim adam sanatyna qospaıtyn sasyq shoshqashynyń ózi-aq seni masqaralap beredi. Elektra áýlıe bolsa, sonda kórermiz.

ELEKTRA. Jaraıdy, padısha, kórsek kórermiz.

EGIST. Jaýap qaıtarýǵa asyqpa. Men meıirimdi bıleýshimin. Áli de bir tún oılanýyńa múmkindik beremin. Qandaı toqtamǵa kelgeniń erteńgi Meıramda belgili bolar.

HOR. Patsha qyzy, qandaı toqtamǵa kelgenińdi erteń Meıramda kórermiz.

ÚSHİNSHİ KÓRİNİS

Orest, Hor, Mylqaý.

OREST. Ustazym, keletin jerimizge jettik-aý deımin. (Mylqaý úndemeıdi).

Týǵanda qalam esimde qalsa kerek edi, jadyma biraq eshteńeniń túspeı kele jatqany.

(Mylqaý úndemeıdi).

Álde ol kezde tym kishkentaı boldym ba eken? Joq, tórt jasta edim ǵoı. Esimde neǵyp eshteńe qalmaǵan? Rasynda da, eshteńe qalmapty. Tek sen aıtqan áńgimelerge ǵana qarap birdeńelerdi shyramytam.

(Mylqaý úndemeıdi).

Ákemdi de seniń aıtqanyń boıynsha biletin sıaqtymyn. Seniń aıtýyńsha ol batyl da kóregen qolbasshy kórinedi; eńgezerdeı qasqa bas tamaqsaý kisi bolypty. Biraq, bunyń bári jáı ásheıin sóz ǵoı. Onda turǵan ne bar? Bolashaǵym týraly oıymda eshteńe qalmaǵany tańǵalarlyq nárse eken. Esimde eń birinshi qalǵan nársem on jastaǵy kezim. Seń meniń ıyǵyma qolyńdy qoıyp, seniń atyń Fedon emes, Orest degeniń. Ákeń — Agamemnon patsha. Ony Egıst opasyzdyq jasap óltirip, taqqa ózi otyrdy dediń. Sosyn taǵy da: búginnen bastap seni Orest dep ataımyn, áıtpese kim ekenińdi umytyp qalyp júrersiń dediń. Sen ózińniń kim ekenińdi eshqashan umytpa, óz halqyńdy opasyzdan azat etpeı turyp, janyń jaı tabýǵa tıisti emes dediń. Men sodan bastap eseıe bastadym. Sodan bergi nárseniń bári esimde anyq saırap tur.

(Mylqaý úndemeıdi).

Árıne, árkim kóńiline ne unasa, sony esinde saqtaıdy. Bireý sheshesiniń aımalaǵanyn, bireý alǵashqy mahabbatyn umyta almaıdy. Al, meniń umytpaıtynym. ózimniń Orest ekenim; ol degen sóz opasyz ozbyr sazaıyn tartýǵa tıisti ekendigi.

(Mylqaý úndemeıdi).

Biz ony aldap soqtyq. Ol aqymaq meni kúni-túni bıshi áıelderdiń qoınynan shyqpaıtyn, kúıis qaıyrǵan sıyr qusap aýzy qısańdap, saǵyz shaınaǵannan basqa eshteńe bilmeıtin bir silekeı ezý silimtik kóredi. Ondaı kórsoqyrlyqtyń aqyry nemen tynatynyn, aman bolsań, bilersiń, padısham.

(Mylqaý úndemeıdi).

Maǵan ne isteý kerek sosyn? Kúni-túni ótirikti soqtym da júrdim. Egıstiń jansyzdaryn jańyldyrý úshin qaıdaǵy joqty qardaı boratyp, uıqyǵa jatam, qaıdaǵy-jaıdaǵyny qardaı boratyp, uıqydan turam. Tipti uıyqtap jatyp ta ótirik sandyraqtaımyn. Orest ekenimdi, álgilerdiń aıtyp júrgen adamy ekenimdi ajyratýdan qaldym.

(Mylqaý úndemeıdi).

Árıne, onda turǵan eshteńe joq. Tıgizetin pálendeı zıany bolmasa, ótirikten qorqatuǵyn ne bar?! Odan kórgen zıanym shamaly. Ótirikti qarsha boratqanmen, tıtteı de ózgergem joq.

(Mylqaý úndemeıdi).

Ony jaqsy biletin, ustazym, tek sen ǵanasyń. Saıranhanada qansha sandalaıyn meıli, sharapty qansha sýdaı sapyraıyn meıli, jansyzdardyń jymysqy júzine óp-ótirik qansha tańǵalaıyn meıli, ózimniń Orest ekenimdi, moınymda asqar taýdaı paryz baryn eshqashan umytqan emespin.

(Mylqaý úndemeıdi).

Endi men mynaǵan tańǵalamyn. Ozbyr bıleýshilerdiń polısıasy degen de jylandaı sýmańdaǵan zulym bolýǵa tıisti emes pe edi. Álde erkindik joq jerde jurt shetinen mıǵula topas bop kete me eken? Qolymyzdaǵy jalǵan qaǵazdardyń pármenimen-aq jetpegen jerimiz, ótpegen tesigimiz joq. Kúzetterdiń bárinen aman-saý qutyldyq. Endi, kór de tur, men syqpyrtqan ótirikke Egıstiń ózi de ımandaı senip qalatyn shyǵar.

(Mylqaý úndemeıdi).

Sen durys aıtypsyń. Óz halqyma qarsy ózim soǵys asha almaıdy ekem. Qansha ozbyr bolsa da, halyq báribir óz elin jaýdan qorǵamaı, qol qýsyryp otyra almaıdy. Óıtsem, erteń meniń jaýyngerlerim óltirgen órbir bozdaqty, meniń soldattarym zorlaǵan árbir áıeldi, meniń áskerim órtegen árbir lashyqty betime salyq qyp basar edi. Men ondaı bassyzdyqqa bara almadym. Óz elime tonaýshy emes, qutqarýshy bolyp kóp turmyn.

(Mylqaý úndemeıdi).

Qoryqpa. Meniń júregimde kek te, óshpendilik te joq. Meniń ondaı áýmeser emes ekenimdi bilesiń ǵoı. Bul da bir, shahmat ta bir. Áýeli ol júredi, sosyn men júrem. Taǵy da ol júredi, sosyn men júrem. Aqyr aıaǵynda baryp korólge mat qoıam.

HOR. Shah, shah. Teń oıyn. Rokırovka. Pat. Mat.

TÓRTİNSHİ KÓRİNİS

Elektra, Orest, Hor, Mylqaý.

ELEKTRA. Siz munda kimdi izdep júrsiz?

OREST. Kim bilipti, múmkin, seni izdep júrgen shyǵarmyn.

ELEKTRA. Meni deısiz be?

OREST. Osy kúni jurttyń bári kezbe bop ketti ǵoı: bireýler igil súıegimen saýda jasaıdy, bireýler bóten ólkeniń ǵajaıyp kórkin kórgisi keledi, al úshinshi bireýler bóten jurttyń tilin zerttegisi keledi. Endi keıbireýler ózinen-ózi qashyp, basqa memleketke ketedi. Al, men osy jolǵa, kim biledi, seni izdep shyqqan shyǵarmyn.

ELEKTRA. Meniń kim ekenimdi bilesiń be?

OREST. Árıne. Eń ádemi raıhan sensiń. Qyzaryp atqan tań sensiń. Sizdiń qalanyń eń qymbat qazynasy sensiń.

ELEKTRA. Ondaı kópirme sózdi doǵar.

OREST. Eger seniń sulýlyǵyńdy basqa bir nárselerge teńegeni aqymaqtyq bolsa oǵan daýym joq. Al endi kisi ózinen basqalardyń ne dámetip turǵanyn aıtsa, onyń nesi aqymaqtyq. Qyzdar sen sulý ekensiń degenge qashan qanaǵat qylǵan! Olar dáıim kótermelep aıtqan kópirme sózge qumar ǵoı!

ELEKTRA. Sonda sen de kópirmeısiń be?

OREST. Onda turǵan ne bar? Meniń eshteńem ketpeıdi, al onyń kóńili ósip qalady.

ELEKTRA. Ótirik aıtqanda da turǵan eshteńe joq pa?

OREST. Ol atymen basqa másele. Men aıtsam, sulý áıelderge sulý ekendikterin aıtam. Olar men maqtaǵan saıyn ádemi bola túsedi.

ELEKTRA. Endeshe ondaı qoshametińdi basqa bireýge baryp aıt. Seniń ótirik qolpashyńa ońaı senetinder osynda da tolyp jatyr.

OREST. Endeshe solarmen sóıleskenim durys shyǵar.

ELEKTRA. Sen ózińe-óziń rıza jelókpe sýaıtsyń!

OREST. Shyndyqty aıtqan kisiniń kóretini qashanda osy: aýzymdy ashpaı jatyp sóz estidim.

ELEKTRA. Já, jeter. Bul kókimeń ish pystyryp jiberdi.

HOR. Bularyn qalaı túsindik? Renjiskenderi me, joq rızalasqandary ma? Bálkim, adamdar rızalasyp renjisip, renjisip rızalasatyn shyǵar?

OREST. Sen meni kórip turǵanyńa bes mınýt te bolǵan joq. Sol eki ortada men týraly qorytyndy shyǵaryp ta qoıdyń. Bunyń ushqarylyq bolmas pa eken?

ELEKTRA. Men jylannyń kózin bir túskennen-aq, jylan ekenin bile qoıam.

OREST. Qoshemetińizge rahmet. Biraq, jylandy qalaı da óz tórińdi óziń synar dep zorlap jatqan adam joq. Al, adam paqyr zamanyna qaraı amaly dep azǵantaı ǵumyrynda myń bir bultaqqa túsýge májbúr ǵoı?

ELEKTRA. Bul aıtyp turǵanyń shyn syryń ba?

OREST. Joǵa, ánsheıin bylshyl áńgime. Bu zamanda qyzdardy bos sózden basqa nemen aldarqatasyń?

ELEKTRA. Ondaı bos sózge eń aldymen ózińniń zaýqyń soqpaı tursa qaıter ediń?

OREST. Myna sózińniń jany bar sıaqty.

ELEKTRA. Myljyń ǵana emes, aqymaq ta ekensiń.

OREST. Jurtty qalaı tez bilip qoıasyń. Al meniń sen týraly bar bilip úlgergenim — sulýlyǵyń.

ELEKTRA. Ondaı qysyr áńgimeni qysqartqanyńyz jón bolar. Joq, eshkim maǵan eshqashan sulýsyń dep aıtqan emes.

OREST. Shamasy, jurt sulýlyǵyńdy aıta-aıta mezi qylǵan-aý!

ELEKTRA. Joq, eshkim maǵan eshqashan sulýsyń dep aıtqan emes.

OREST. Óıtip, ótirik músápirsimeńiz.

ELEKTRA. Men eshqashan ótirik aıtyp kórgen emespin.

HOR. Bul aıtqany aqıqat. Elektra eshqashan ótirik aıtyn kórgen emes. Onyń basyndaǵy eń úlken kemshilik te sol.

OREST. Apyraı, sonda bul qalada óńsheń kórsoqyrlar nemese sulý áıeldiń kórkine kózderi túse bermeıtin óńsheń qaqbas káriler ǵana qalǵany ma?

ELEKTRA. Óıtip aramter bolmaı-aq qoı. Ajarsyz ekenimdi sensiz de bilem.

OREST. Mine, kórdiń ǵoı, shynymdy ashyp em, senbeı qoıdyń. Men, bálkim, munda oıymda ne baryn aqyry bir ashyp aıtý úshin kelgen shyǵarmyn.

ELEKTRA. Ol úshin el asyp, jer asyp sapar shegý kerek bolǵany ma?

OREST. Boıjetken, sen men týraly ne bilesiń?

ELEKTRA. Men seni kórip turmyn.

OREST. Endeshe, sen jaırańpazdyń saýyqtan soń óz kúrkesine baryp, kisi kúldiretin kerjik murnyn sypyryp tastap, aınadaǵy shyn dıdaryna qaraǵanyń kórgeniń bar ma?

ELEKTRA. Jaırańpaz betperdesin sypyryp tastaǵanmen, aınadan báribir jaırańpazdy kóredi.

OREST. Sen ózińdi sol jaırańpaz sezinip kórgen keziń boldy ma?

ELEKTRA. Al, sen she?

OREST. Kórdim desem sener me ediń?

ELEKTRA. Seni túsinbeı turmyn.

OREST. Endeshe, men bálkim, osy jolǵa, bir sulý boıjetkendi jolyqtyryp, oǵan sulý ekenin aıtyn, soǵan kózin jetkizý úshin shyqqan shyǵarmyn.

ELEKTRA. Qyzyq adam ekensiń!..

OREST. Nege olaı deısiz. Men qandaı bolsam sondaımyn. Al, eger men óz bolmysymnan basqasha bop kóringim kelse tek sonda ǵana tańǵalýǵa bolar edi.

ELEKTRA. Buryn jurttyq jalǵan sóılep turǵanyn birden bile qoıýshy edim. Qazir ańǵara almaı turǵanym.

OREST. Endeshe, budan bylaı ótirik aıta bastaǵanymda saǵan aldyn ala eskertip qoıarmyn.

ELEKTRA. Sen óıtip qyljaq qylma.

OREST. Qaljyńdy súıetinim ras. Biraq, osy qazir eshqandaı qaljyńsyz aıtyp turmyn.

ELEKTRA. Sen óziń kimsiń, túsinsem buıyrmasyn.

OREST. Kim ekenimde turǵan ne bar? Taǵdyr degenge jazsa, ol saýalyńnyń da jaýabyn erteli-kesh bir bile jatarsyń.

ELEKTRA. Sen mundaı syldyr sózińmen qansha qyzdyń qulaǵyn sarsyttyń eken?

OREST. Mundaı sózdi ázir eshkimge aıta qoıǵam joq. Biraq, aıtqan kúnde de onda turǵan eshteńe joq. Al, qazir myna senimen sóıleskende, nege ekenin bilmeımin, ár sózimniń aıyryqsha maǵynaǵa ıe bop turǵany.

ELEKTRA. Bárin aıt ta birin aıt, sendeı jigittiń munshalyq sýaıt bolǵany qandaı ókinishti.

OREST. Maǵan osynsha senbeýiń qalaı?

ELEKTRA. Saǵan nege senýim kerek?

OREST. İshińdi pystyrsam, qaıteıin?

ELEKTRA. Ony óziń bil.

OREST. Al, men seniń qasyńda qalǵym kep tur. Sen bilesiń be?

ELEKTRA. Endeshe, ketkeniń durys. Sensiz de bir basyma shyrǵalań jetkilikti.

OREST. Ol neǵylǵan shyrǵalań?

ELEKTRA. Meniń basymdaǵy taýqymette seniń sharýań qansha?

OREST. Joq, sharýam bar.

ELEKTRA. Taýqymetti kisi bóle jaryspaıdy. Basyma túskenge, ne de bolsa, bir ózim shydap baǵam.

OREST. Joq, ol taýqymetti menimen birge bólis, saǵan jeńil bolady.

ELEKTRA. Óıtip jeńil ómir izdep júrgen joqpyn.

OREST. Qalaı oılaısyń: osy jurtpen bólisken taýqymetiń azaıyn, jurtpen bólisken qýanyshtyń kóbeıe túsetini nesi eken.

ELEKTRA. Endeshe, sol kól-kósir qýanyshyńdy bólisetin basqa bir boıjetken taýyp al.

OREST. Biraq, maǵan tek sen kereksiń ǵoı?!

ELEKTRA. Endeshe qatelesipsiń. Senimen bóliser eshqandaı qýanyshym joq. Men tek qasiret tartý úshin jaralǵan janmyn.

OREST. Olaı dep júrgen kim? Buǵan qalaı senesiń?

ELEKTRA. Bul jalǵanda meniń qasiretimdi birge bóliser bir-aq adam bar.

OREST. Ol, biraq, men emes shyǵarmyn.

ELEKTRA. Ókinishti-aq. Biraq, sen emessiń.

OREST. Sen ony jaqsy kóresiń be?

ELEKTRA. Jaqsy kórgende qandaı! Ol men úshin kúnniń nury, boıymdaǵy barsha jasty qýyp shyǵatyn taý bulaǵy. Jańa týǵan aı.

OREST. Meniń túsime de keıde mahabbat enedi... Biraq, sol kórgen túsimdi aýyzben jetkize almaımyn. Túsime qaıdaǵy bir samsaǵan terekter... arǵy jaǵasyna adam jetip bolmas asaý ózen kiredi. Áıteýir bar biletinim mahabbat týraly tús kórý — qudaıdyń bir rahaty.

ELEKTRA. Mahabbatty rahat deısiń be? Ol tek rahat qana ma eken?

OREST. Endi ne?

ELEKTRA. Menińshe, ol tek rahat qana emes azap ta, ajal da. Eń tamasha ajal sol. Men mine óz-ózimnen sýalyp, ólimge bet aldym, biraq áli tiri júrmin.

HOR. Páli, Elektra, sen mahabbat ańsaıdy ekensiń ǵoı!

OREST. Ǵashyǵyń aımalasa da, sýala túsesiń be?

ELEKTRA. Meniń ǵashyǵym joq.

OREST. Endeshe, álgi jaqsy kóretiniń kim?

ELEKTRA. Men jalǵyz aǵamdy aıtyp turmyn.

OREST. Ras aıtasyń ba?

ELEKTRA. Men eshqashan ótirik aıtpaıtynymdy aıtpadym ba?

OREST. Mine, qyzyq! Mine, tamasha! Men seni kórgende qatty qýanǵanmyn, artynan birdeńege kóńilim buzyldy. Endi mine, qaıtadan qýanyshym qoınyma syımaı tur.

ELEKTRA. Shyn aıtasyń ba?

OREST. Endi saǵan eshqashan ótirik eshteńe aıtpaımyn.

HOR. Jańaǵy aıtqanyn jadyńda saqta. Bul adamnan budan asqan qoshamet estı almaısyń.

ELEKTRA. Sen óziń qyzyq jigitsiń.

HOR. Sender ekeýiń de qyzyq adamsyńdar.

ELEKTRA. Men birdeńe týraly aıtsam, tyńdar ma ediń?

OREST. Aıt, súıiktim.

ELEKTRA. Osy qalada menimen qurdas bir qyz bar. Ony ózi jek kóretin bir adamǵa zorlap uzatqaly jatyr.

OREST. Jek kórse nege barady?

ELEKTRA. Ol qyz kúıeýge shyqsa da qurıdy, shyqpasa da qurıdy.

OREST. Túsine almadym.

OREST. Túsinsem buıyrmasyn.

BESİNSHİ KÓRİNİS

Elektra, Orest, Hor, Mylqaý, kúzet bastyǵy.

KÚZET BASTYǴY. Sender munda neǵyp tursyńdar?

OREST. Bizdi aıtasyń ba?

KÚZET BASTYǴY. Senderge aıtpaı, kimge aıtyp tur dep eń?

OREST. Biz munda ekeý emes, úsheýmiz ǵoı. Qaısymyzǵa aıtqanyńdy qaıdan bileıik.

KÚZET BASTYǴY. Sen óıtip qyljaqtama. Meniń qyljaqbastardy kókelerine kóristire qoıatynym bar.

OREST. Qyzyq halyq. Myna shaharda qaljyń túsinetin bir adam kórsem kózim shyqsyn.

KÚZET BASTYǴY. Meniń suraǵymdy estidiń ǵoı?

OREST. Jaraıdy, qoqańdaı berme. Maǵan Egast patsha kerek. Ákelgen mańyzdy habarym bar.

KÚZET BASTYǴY. Sen óziń kimsiń? Dokýmentteriń bar ma?

OREST. Bar bolǵanda qandaı.

KÚZET BASTYǴY. Endeshe aldyma tús.

Mýzyka.

ALTYNSHY KÓRİNİS

Orest, Egast, Hor, Mylqaý, kúzet bastyǵy.

OREST. Armysyz, padısha?

EGIST. Meniń padısha ekenimdi qaıdan bildiń?

OREST. Onyń bilmeıtindeı nesi bar. Eń aldymen, qaladaǵy eń sán-saltanaty asqan saraı padıshanyki bolmaǵanda, kimdiki bolady dep oıladyq. Ekinshiden, omyraýyn toltyra orden qadap tastaǵan myna erkek tap úı sypyrýshy bola qoımas dep oıladyq. Úshinshiden, myna bir kerdeńdegen erkekke patshaǵa bastap bar degenbiz. Osynyń bárinen kelip shyǵatyn qorytyndy dáý de bolsa Egıst shyǵarsyń.

EGIST. Tal boıynda súıreńdegen tilińnen basqa taǵy bir qasıet bolsa, sen ózi bolaıyn dep turǵan jigit ekensiń. Durystap ishtiń be óziń?

KÚZET BASTYǴY. Ol sizge mańyzdy habar ákeldim dedi, mártebeli taqsyr.

EGIST. Súı dedi dep, tintimediń be? O toba, bu qalada menen basqa eshkim shóp basyn syndyrǵysy kelmeıdi. Bol, neǵyp tursyń! Sheteldik jigit, aıyp ete kórmeńiz!..

OREST. Seniń ornynda bolsam, men de súıtken bolar em.

EGIST. Jas ulan, sen maǵan ázir unap tursyń. Al, arty qalaı bolaryn ákelgen habaryńdy aıtqanda bilermiz.

OREST. Men jaman habar ákeletin mıǵula ǵoı dep pe ediń. Tús jorıtyn kitaptyń aıtýynsha, patshaǵa jaman habar ákelýdiń arty aýyrtpalyq dep jazylǵan ǵoı.

EGIST. Endeshe, qulaǵym sende.

OREST. Men ákelgen habar seniń qulaǵyńa jaǵatyn habar. Júregiń jaryla qýanatynyńa ımandaı senem.

EGIST. Osynsha aqyldy bola turyp, patshany ańtaryltyp qoıýdyń arty óz basyńa qaýip ekenin neǵyp bilmeısiń.

OREST. Endeshe aıtaıyn: Orest marqum bop ketti.

EGIST. Ne deısiń?

OREST. Ne degenimdi estidiń ǵoı: Orest marqum bop ketti.

EGIST. Ony anyq bilesiń be?

OREST. Kóz aldymda kóz jumdy. Múrdesin órtegende otty ózim jaqtym.

EGIST. Súıtip marqum bop ketti de. Kisi qolynan qaza tapty ma?

OREST. Tiri shybynǵa qıanaty joq adam edi. Oǵan kim óshige qoısyn. Ózi meniń eń jaqyn dosym, adal joldasym edi.

EGIST. Endeshe, sen bul habarǵa meni nege qýanady dep oılaısyń?

OREST. Ol kóz jumyp bara jatyp: Egıst patshaǵa aıt, endi ol eshteńeden qoryqpaıtyn boldy dep edi.

EGIST. Ol sonda menen qorqatyn edi degeni me?

OREST. Onyń jáne de aıtqany: Egıst menen qaýiptenbese de bolatyn edi dedi. Sulý qyzdardyń qushaǵyndaǵy ómir táj kıgen ómirden myń ese artyq eken, júırik jylqynyń tizginin ustaý el tizginin ustaýdan áldeqaıda kóńildi eken dedi.

EGIST. Qalaı ólip júr ózi?

OREST. Ipodromda. Jasyratyn nesi bar. Baıǵustyq bir kún basy aıyǵyp júrmeıtin edi ǵoı. Tań aldynda bir bıkeshpen tósekte jatqan eken. Sol uıqysy qanbaǵan kúıi ıpodromǵa kóp, delbege jarmasqany. Baıǵustyq esil-derti at edi ǵoı. Ipodromnyń patshazadasy sol-tuǵyn. Sabaz óle-ólgenshe at jaqsy ma, sharap jaqsy ma — áıel jaqsy ma sol úsheýiniń aıyrmasyn bile almaı ótti.

EGIST. Beısharanyń oıyn qarashy. Odan shaıtanym da shoshymaıtynyn qaıdan bilsin!

OREST. Biraq, ózi siz súıtip oılaı ma dep ishinen qýystanatyn shyǵar.

EGIST. Eger, Egıstiń menen qorqatynyn bilsem, men de qýystanǵan bolar em. Al, balaqaı, sen, shynynda da, syı tartýǵa laıyq ekensiń.

OREST. Ózim de solaımyn ǵoı dep oılaımyn.

EGIST. Shyn aıtasyń ba?

OREST. Shyn aıtpaǵanda she? Jol ári uzaq kedir-budyr jaısyz bop shyqty. Beketterdiń de berekesi ketken eken. Biraq, mundaı alys jolǵa attanýyma sebep bolǵan nárse de tap onsha ońaı emes-tuǵyn.

EGIST. Maǵan osy aǵynan jarylǵan adaldyǵyń unaıdy.

OREST. Jurt saǵan jasyrmaı shyndyqty aıtady desedi ǵoı.

EGIST. Halyq aıtsa qalp aıtpaıdy demeı me?

OREST. Meniń senen jalǵyz-aq ótinishim bar — saraıyńda qalǵym keledi.

EGIST. Óziń buny ońaı qolqa dep esepteısiń be? Men qasymda jat eldiń adamy bolǵannan jek kóretin nársem joq. Bizdiń qalada qalýǵa sonsha nege qumar boldyń?

OREST. Jańsaq túsinip qalyp júrme. Seniń saraıyńnyń sán saltanaty men qolyńdaǵy bılikke qyzyǵyp turǵan joqpyn. Jurttyq aıtýynsha, sizdiń qalanyń áıelderindeı sulý áıelder basqa eshqaıda taptyrmaıtyn kórinedi.

EGIST. Men ol jaǵynan shorqaqtaýmyn. Orest baıǵus áıelderdiń sońyna túserin, ne at baptaýdyń jolyna túserin bile almaı dándánaı júrgende, marqum bop ketti dep jańa óziń aıtpadyń ba? Al, men óz qalaýymdy áldeqashan tapqan adammyn. Sonyń arqasynda, mine, patsha bolyp taqta otyrmyn.

OREST. Endeshe, myna jaýyngerden surasań qaıtedi. Ádette eki nársege qarýdy qalaı ustap-kútý men áıelderdiń bókse jaǵyna soldattardan asqan jetik kisi bolmaıtyn.

EGIST. Meniń soldattarym sol áıelderdiń bókse jaǵynan basqa eshteńe bilmeı me dep qorqam. Al, káni aıta ǵoı.

KÚZET BASTYǴY. Taqsyr ıem, mynaý jat eldik bizdiń jaı-japsarymyzdy túgel bilip alǵan. Sizdiń qol astyńyzda jaqsy emes nárse bar ma, táıiri! Dúnıe júzindegi eń adal, eń senimdi baǵynyshtylar sizdiń qol astyńyzda. Dúnıe júzindegi óz ómirlerine ólerdeı rıza halyq sizdiń qol astyńyzda. Óıtkeni, qoı ústine boz torǵaı jumyrtqalap turǵan mundaı rahat dáýren basqa esh jerde joq. Endeshe, dúnıe júzindegi eń sulý áıelder osynda bolmaǵanda qaıda bolady!

OREST. Syrymdy túgel aıtsam: ázir maǵan óz qalama qaıtpaı tura turǵanym durys bolar edi.

EGIST. Birdeńe istep qoıyp pa ediń?

OREST. İstep qoısań armanyń ne? Bárinen de qur bekerge shóre-shóre bolǵanyń jaman eken. Bir sulý qolymnan jetektep aparyn shirkeýge nekemizdi qıǵyz dep talaqtaı jabysyp, qyr sońymnan qalmaı júrgeni. Qudaı kýá, meniń oǵan tıtteı de zaýqym joq.

EGIST. Endeshe, qyr sońyńnan qalmaı júrgen qyrsyq áıelden qutqaratyn bas saýǵa suraımyn de.

OREST. Solaı deseńiz solaı-aq bolsyn.

EGIST. İnishegim, óziń ǵashyq bop kórdiń be, sirá?

OREST. Maǵan aıtasyń ba? Oıbaı-aý, onan da ǵashyq bolmaı júretin kúniń bar ma dep surasaıshy. Kógershin tós, kórkem baltyr kórsem bolǵany, esimnen tanyp, ǵashyq bop qulap túsem. Qudaı solaı jaratqasyn, amalyń qaısy!

EGIST. Joǵa, meniń bilgim kóp turǵanym ol emes. Sulý baltyrlardyń tósekke súıreleıtini kim-kimge de belgili. Ol túsinikti. Biraq, álgi ǵashyqtyq degen pále basqa nárse desedi ǵoı. Ol adamdy aqyl-esinen aıyratyn kórinedi.

OREST. Padısha, mahabbat degen tátti nárse, artynan dámi aýzyńnan ketpeı, tamsanasyń da júresiń.

EGIST. Endeshe, men sol ǵashyqtardan aıyryqsha seziktenem. Olardan shyqpaıtyn pále joq. Ǵashyqtyq jolynda jandaryn pıdaǵa shalýǵa bar. Zań ataýlyny belsheden basyp, bir-aq attap etedi.

OREST. Mine, ǵajap!

EGIST. Men qol astymdaǵy baǵynyshtylarym baqytty bolsa eken deımin. Olardyń tynyshyn qashyratyn nárseniń eshqaısysyna jol bergim kelmeıdi. Al, kez-kelgen ózgeristiń sońynan ere keler kesir az ba! Shyn baqytty adam degenimiz, tańerteń uıqydan turǵanda, búgin aldynda ne kútip turǵanyn, tipti, qajet deseńiz, budan jıyrma jyldan keıin aldynda ne kútip turǵanyn anyq bilegin adam.

HOR. Halaıyq, esterińde bolsyn: kez-kelgen ózgeris-kesapat. Eger baqyly bolǵylaryńyz kelse, osyny umytpańyz. Padıshamyz, qandaı kemeńger edińiz!

EGIST. Men, kósem bıleýshimin. Barlyq nárseniń negizi — tártip. Jurt ne isteýge bolatynyn, ne isteýge bolmaıtynyn jaqsy bilýge tıisti. Sonda olar isteýge bolatyn nárseniń bári olar úshin paıda, al isteýge bolmaıtyn nárseniń bári olar úshin qyp-qyzyl zıan ekenin myqtap uǵatyn bolady.

HOR. Taǵy da bir tamasha dáris, durystap den qoıyp tyńdap alyńyzdar. Halaıyq, senderge ne isteý kerek bolatyn bolsa, onyń bári qyp-qyzyl paıdalaryńyz, al ne istemeý kerek bolatyn bolsa, onyń bári qyp-qyzyl zıandaryńyz. Tek sen eki arasyn shatastyryp ala kórmeńizder. Onda sý túbine shym batqandaryńyz.

EGIST. Ǵashyqtardy unatpaımyn. Olardyń qolynan kelmeıtin pále joq. Olar tipti tártip ekesh tártipti de belden basyp kete barady.

KÚZET BASTYǴY. Taqsyr ıem, endeshe, abyrjymasańyz da bolady. Siz mahabbatqa tyıym salǵaly beri, bul qalada ǵashyqtardyń kózin birjola qurtqanbyz. Eń sońǵy ekeýin jaqynda ǵana keskilep óltirdik.

OREST. Ýa, kemeńger bıleýshi.

EGIST. Erteń aqıqat meıramyna kel. Qol astymdaǵy halyqtyń maǵan qanshalyqty rıza ekenin óz kózińmen kóresiń.

OREST. Men ol meıramdy da estigem.

EGIST. Endeshe tipten jaqsy. Mundaı nárseni buryn-sońdy kórmegen shyǵarsyń. Temirdeı tártiptiń adamdardy qandaı baqytqa bóleıtine odan artyq aıǵaq tabý múmkin emes. Olardyń temirdeı tártipti madaqtaýdan basqa eshteńege qulqy soqpaıdy.

OREST. Endeshe, bul shynynda da, kóz kórip, qulaq estimegen nárse eken.

EGIST. Kórdiń ǵoı, jigitim, meniń óz qolymdaǵy ókimetke senimim sonsha, tipti aqıqattan da qoryqpaımyn. Aqıqat degen meniń qolymdaǵy bılik.

OREST. Sen ózińe senesiń be, joq qol astyńdaǵy halyqqa senesiń be?

EGIST. Bıleýshiniń tek ózine ǵana senetinine eseıe kele óziń de túsinersiń, jigitim.

OREST. Endeshe, men senen rahym dámete alam ǵoı?

EGIST. Maǵan qyzmet etken adamdardyń bári de meniń rahymymnan dámete alady.

OREST. Sizdiń ordańyzda qala alam ba?

EGIST. Maǵan qyzmet etken kisiniń bári de meniń rahymymnan dámete alady dep jańa ǵana aıtpadym ba, jigitim.

JETİNSHİ KÓRİNİS

Orest, Egıst, Klıtemnestra, Hor, Mylqaý, kúzet bastyǵy.

KLITEMNESTRA. Qaıyrly kesh, súıiktim. Kórmegenime birer saǵat bolyp edi, seni saǵynyp otyra almadym.

EGIST. Qatelesken ekensiń, saqshy jigit. Bul qalada ǵashyqtar áli de bar bop shyqty ǵoı. Estısiń be, myna hanym ne deıdi?! Biraq, oǵan keshirimdi. Óıtkeni, ol patshany súıedi.

OREST. Sen Klıtemnestramysyń?

KLITEMNESTRA. Men Klıgemnestramyn. Egısti súıip, barsha muratyna jetken baqytty Klıtemnestra men bolamyn. Al, sen óziń, kim boldyń, jas jigit?

OREST. Men patshaǵa habar ákeldim. Onyń sizge de qatysy bar.

KLITEMNESTRA. Jaqsy habar ma?

OREST. Egast úshin jaqsy habar. Al sen úshin qandaı bolatynyn qaıdan bileıin!

KLITEMNESTRA. Egıst úshin jaqsy habar men úshin de jaqsy habar.

OREST. Endeshe, ulyń óldi.

KLITEMNESTRA. Kim óldi deısiń?

OREST. Orest, hanym.

KLITEMNESTRA. Orest, meniń ulym. Meniń balaqaıym óldi deısiń be? Jalǵan shyǵar.

OREST. Joq, shyn.

KLITEMNESTRA. Orest óldi deıdi. Munysy ras pa, súıiktim?

EGIST. Ras sıaqty.

KLITEMNESTRA. Meniń balaqaıym óldi de. Sen de ras deseń ras bolǵany ǵoı.

OREST. Kóz jumar aldynda maǵan saǵan baryp aqtyq ret keshirim ótin dedi. Anama aıt, men ony ómirbaqı súıip óttim, keýdemnen ıterip jat ólkege qýyp tastasa da, onyń baıaǵyda bala kezimde betimnen súıgen jup-jumsaq ernin umytqam joq dedi sybyrlap. Súı dedi de, beıshara úzilip júre berdi.

HOR. Kózińe jas keltiretin áńgime eken.

KLITEMNESTRA. Men be keýdeden ıtergen. Men be jat ólkege qýdyrǵan. Joq, álgi Agamemnonnyń ońbaǵan dostary ǵoı meniń kózime kórsetpes úshin urlap áketken.

OREST. Ómirime qaýip tónbesin dep urlap áketti dep Orest aıtýshy edi.

EGIST. Patsha ólgende dúnıeniń asty ústine keletinin sen áli bilmeısiń ǵoı. Ondaı kezde bastan aıyrylýdan ońaı nárse joq.

KLITEMNESTRA. Beıshara balaqaıym-aý, ǵumyryń tym kelte boldy-aý.

OREST. Ol tórt jasynda-aq marqum bop ketýi múmkin edi, odan beri on bes jyl ómir súrgenine shúkirshilik deńiz.

KLITEMNESTRA. Tiri júrýin júrdi-aý. Biraq, ómiri ómir bolmapty. Kabaktan shyqpaı, jezóksheden jezókshe qoımaı, Agamemnonnan qalǵan dáýletti kartaǵa utqyzǵan dalbasa tirliktiń nesi ómir?

EGIST. Bergen qudaı ózi alady. Endiginiń bári artyq áńgime. Bolary bolyn, boıaýy sińip qoıǵan nársege bola bas aýyrtyp qaıtesiń.

HOR. Bir danyshpan aıtty ǵoı: oılansań ózgertip bolmaıtyn nárse týraly oılan dep. Árıne, onyń da dańǵazamen danyshpan atanyp ketken aqymaq bireý bolýy ábden múmkin-aý!

EGIST. Jigit, seni erteń Meıramǵa keledi dep kútetinimdi umytpa.

OREST. Kelem. Oǵan kámil senińiz.

SEGİZİNSHİ KÓRİNİS

Orest, Hor, Mylqaý.

OREST. Búıtip sheshe bolǵanyńa. Mundaı shesheden góri in túbindegi urǵashy aıýdyń ózi ǵanıbet shyǵar.

(Mylqaý úndemeıdi).

Men ony tek mynaý jaryq dúnıege ákelgeni úshin ǵana jaqsy kórýge tıispin be?

(Mylqaý úndemeıdi).

Meniń anam meni týǵan álgi áıel me, joq baǵyp-qaǵyp ósirgen myna sensiń be? Ony bir qudaıdyń ózi bilsin, ol áıel meni óz táninen jaratty, al sen sol qyzyl shaqadan meni, Orest jasap shyǵardyń.

(Mylqaý úndemeıdi).

OREST. Jurt bilip aıtsa, ol bizdiń dostarymyzdyń meni saraıdan aman-esen alyn shyǵýyna qol ushyn bershi. Biraq, Egast meni sonda shyryldatyp jendettiń qolyna ustatsa da, beti búlk etpeı tura berer edi desedi.

(Mylqaý úndemeıdi).

Já, sony sóz qyp qaıtem. Meniń eń basty sharýam álgi shoń jelke ozbyrdyń sazaıyn tartqyzý ǵoı!

(Mylqaý úndemeıdi).

Men ózim soǵan uqsas emespin be? Ol da múmkin. Bireýge ótirik aıtqanda, árdaıym sol adamǵa uqsap turatyn sıaqtymyn.

(Mylqaý úndemeıdi).

Ómirde ózimdi ózim tap mundaı jek kórip kórgem joq. Osynyń bári qajytyp bitti ábden. Nege olaı ekenine ózim de túsinbeımin.

(Mylqaý úndemeıdi).

Búıtip jasyrynbaq oınaǵansha, kim ekenimdi aldyna jarqyratyp jaıyp salý qandaı ońaı bolar edi...

Shirkin, dúnıede shyndyqty aıtqannan ońaı nárse bar ma eken, sirá. Árıne, joq. Biraq, men de bul bultaqqa ábden tóselip alyppyn, solaı emes pe?

(Mylqaý úndemeıdi).

TOǴYZYNSHY KÓRİNİS

Elektra, Orest, Hor, Mylqaý.

ELEKTRA. Qara jer meni búıtip tiri qoıǵansha, qushaǵyńa alsaıshy. Jaryq kún, kózime kúıik bolmaı, nege qarań qalmaısyń. Búıtip tálkek bolǵansha, myna tán nege qurt-qumyrsqaǵa jem bolmaıdy! Qolań shashym jıdip túsip, súıegim shirip, nege ǵana topyraqqa aınalyp quryp ketpeımin?!

OREST. Saǵan ne bolǵan?

ELEKTRA. Joǵal kózimnen!

OREST. Qudaı úshin, saǵan ne bolǵan?

ELEKTRA. Kózimnen qury dep aıtpadym ba?

OREST. Sonsha kárlenetindeı saǵan ne jazdym?

ELEKTRA. Endeshe, maǵan durystap qarap al, qanisher. Ne istegenińdi kórdiń be: mana kórgenińde ýyzdaı boıjetken edim ǵoı, endi, mine, tiri arýaqpyn!

OREST. Mana men kórgende kórerge kóz kerek kórikti ediń, qazir odan da asqan sulýsyń.

ELEKTRA. Neden jazyp qaldym deısiń be? Endi meniń ómirim óńsheń egeýquıryq pen jylan toly qarańǵy kórge aınaldy.

OREST. Túsinsem buıyrmasyn.

ELEKTRA. Men buryn baqytty edim. Óıtkeni, ne úshin azap shegip júrgenimdi biletin edim. Al qazir men de ózgeler sekildi ne úshin ekenin ózim de anyq bilmeı azap shegetin boldym.

HOR. Basqalar sekildi ne úshin ekenin ózi de bilmeı azap shegetin bopty.

OREST. Túsine almadym.

ELEKTRA. Orest óldi dep habar ákelgen sen emessiń be?

OREST. Á, soǵan bola ma?

ELEKTRA. Onyń tandanatyn nesi bar, esýas! Bolat aranyń aýzyna túsip kókteı qıraǵan báıterekten surashy: nege qaıǵyrady eken? Perzentin jendetter óltirgen anadan surashy: nege jylaıdy eken? Bult basqan kún kózinen surashy: nege tunjyraıdy eken?

OREST. Apyraý, Orestiń aty-jónin biletin adam munda da bar ma edi? Ony da oılanatyn jannyń munda da bolǵany ma?

ELEKTRA. Shirkin, men ózge jurtqa uqsap jylaı alsam ǵoı. Janyma qaıǵy qansha batsa da, kózime jas kelmeıdi.

OREST. Shirkin-aı, ol ońasha bólmede shyraǵdannyń jaryǵyna telmire qarap, jer-kókke sımaı alasurǵanda, dúnıede bir ózinen basqa jannyń bárinen baz keship túgel túńilgen sátterińde óziniń jalǵyz emes ekenin bilse ǵoı.

ELEKTRA. Orest, kúnim-aý, maǵan bul ne istegeniń? Sonda budan bylaı munaranyń basyna shyǵyp, kóz talǵansha jolyńa qaraı almaıtyn bolǵanym ba? Janymdy azapqa sap qyspaqqa alǵan qas dushpannyń aldynda budan bylaı: toqta, bálem, Orest kelip, sazaıyńdy tartqyzar dep sazara qarap tura almaıtyn bolǵanym ba?

OREST. Sen kimsiń óziń? Ony nege munsha sarylyp kúttiń?

ELEKTRA. Men shyndyqty kúttim.

OREST. Sen Orestiń kim bolǵanyn bilýshi me eń? Ol týraly eshkim aıtpady ma?

ELEKGRA. Jurttyń aıtqanynyń bári ótirik. Jurt sekildi sen de ótirikti soǵyp tursyń?

OREST. Onyń sharaphanadan sharaphana tastamaı, qyz qýalap, tapqanyn qartaǵa utqyzyp, jyn-oınaqpen ótkenin bilmeýshi me eń?

ELEKTRA. Ótirik. Orestiń kim bolǵanyn biletin jalǵyz menmin.

OREST. Sen be? Sen be biletin?

ELEKTRA. Orest, ol izgilik pen erlik, qaırat pen mahabbat.

OREST. Sen óziń ne dep tursyń?

ELEKTRA. Ah, Orest, sen kim ekenińdi jan balasy bilmeı turyp bul dúnıeden óte shyqtyń. Seniń qandaı sulý, qandaı izgi adam ekenińdi eshkim bilmeı qaldy, myna shahardyń mańdaıyndaǵy arylmaǵan bes batpan sor shyǵar.

OREST. Ony búkil shahar kútip pe edi?

ELEKTRA. Men kútkem, ol saǵan az bop tur ma?

OREST. Ol munyńdy bilse ǵoı!

ELEKTRA. Bul qala túgel shirip bitti. Kósheni beker tazalaıdy, kir-qoqys burynǵydan beter kóbeıe túspese, azaıar emes. Kanaldardaǵy sý emes ótirik qabyrǵalardan syz emes zulymdyqtyń ısi ańqıdy. Olar náreste ekesh nárestelerdi ýlap baǵýda. Adamdar qalaı tirideı shirip bara jatqandaryn ózderi ańǵarmaıdy.

HOR. Adamdar qalaı tirideı shirip bara jatqandaryn ózderi ańǵarmaıdy.

ELEKTRA. Endi maǵan qara pyshaqqa qarpylyp ólgennen basqa ne qaldy?!

OREST. Súıiktim-aý...

ELEKTRA. Ózgeler qusap kúnnen kúnge shashym óskenge tiri ekenmin dep qaıtyp ózimdi ózim aldaı alam!

OREST. Qalqataıym!

ELEKTRA. Men tirileı shirip júre almaımyn. Aram iship sasyq juta almaımyn. Qursaqta jatyp bitken shajyrqaı sharanalarǵa ana bolǵym kelmeıdi!..

OREST. Sáýleshim meniń!

ELEKTRA. Ustaranyń júzinen basqa qutqarýshym qalmapty.

OREST. Endeshe meni tyńda. Den qoıyp tyńda. Men Oresti bilýshi edim. Jurttyń ol týraly aıtyp júrgeniniń bári ótirik. Qudaı atymen ant etem, ol tek bir ǵana sen úshin, mynaý ózi týǵan shaharǵa oralý úshin ómir súrdi.

ELEKTRA. Ras aıtasyń ba?

OREST. Eger ol ony jurttyń osynsha kútetinin bilse ǵoı. Eń bolmasa bir tiri pendeniń, ózin sheksiz súıetin jannyń munshalyqty sarǵaıa kútip júrgenin bilse ǵoı.

ELEKTRA. Sen oǵan ǵashyq kisi qusap sóılep tursyń ǵoı.

OREST. Ol meniń jandaı dosym-tuǵyn.

ELEKTRA. Endeshe, sen ońbaǵan álgindeı habardy aýzyń baryp qaıtyp aıttyń?

OREST. Men Orestiń buıryǵyn oryndadym.

ELEKTRA. Sen ne kókip tursyń?

OREST. Sáýleshim, Orest mert bolǵan, men sonyń ornyna keldim.

ELEKTRA. Ornyna kelgeni qalaı?

OREST. Sen óziń kórmegen bir adamdy kútken joq pa ediń. Endeshe, sol óziń kórmegen adamyń men bolam. Eger kútkeniń ras bolsa?

ELEKTRA. Men qutqarýshymdy kúttim.

OREST. Endeshe, sol qutqarýshyń da men bolam.

ELEKTRA. Sen be?

OREST. Ia, men bolsam qaıter eń?

ELEKTRA. Saraıdyń edeni aıǵyz-aıǵyz qan, úılerdiń qabyrǵasy aıǵyz-aıǵyz qan. Tynys alsam, aýa ornynan qan jutam. Kózimdi ashsam, kóretinim qan. Kózimdi jumsam, kóretinim báribir sol qan.

OREST. Endeshe, men sol qandy jýǵaly keldim.

ELEKTRA. Qandy qanmen ǵana jýady.

OREST. Men de qandy qanmen jýǵaly keldim.

ELEKTRA. Qanisher bılep turǵan qalanyń azat bolýy múmkin emes. Qanisherler tiri júrgen qalanyń azat bolýy múmkin emes. Qala azat emes bolsa, men de azat emespin.

OREST. Men azat qylǵaly keldim.

ELEKTRA. Sen be?

OREST. Oresti urlap áketkende keıin qanisherden kek alýǵa kerek bolady dep ákesiniń qanjaryn birge áketkeni qulaǵyńa tıgen shyǵar. Sol qanjar, mine, mynaý! Jazýyn kórip tursyń ba?

ELEKTRA. Agamemnonnyń qanjary ma? Buny kórsetýge qaıtyp batylyń baryp tur. Egıstiń saraıynda ekiniń biri tyńshy ekenin bilmeıtin be ediń?

OREST. Jaqsylap qarap al. Senen basqa eshkim kórgen emes.

ELEKTRA. Sen qoryqpaısyń be? Menen seskenbeısiń be?

OREST. Men osy saparǵa attanǵanda jalǵandaǵy jalǵyz serigim osy qanjar ǵana dep oılap edim. Endi ekeý boldyńdar.

ELEKTRA. Sen maǵan osynshalyq senesiń be?

OREST. Ustap berseń, tirileı ólgenim. Meniń taǵdyrym seniń qolyńda.

ELEKTRA. Sonshalyqty senimpaz bolarmysyń.

OREST. Oresti eshqashan eshkim súıip kórgen emes.

ELEKTRA. Meni de eshqashan eshkim súıip kórgen emes.

OREST. Seni kezdestirgenge deıin Orestiń týǵan shaharyna azattyq alyp berem degen amanatynan basqa eshteńeni bilmeýshi em.

ELEKTRA. Seni kórgenshe, meniń de jalǵyz maqsatym shahardy azat etý bolatyn.

OREST. Halyq tynysh bolsyn dediń ǵoı.

ELEKTRA. Jalǵandyqtyń kózin qurtqym keldi.

OREST. Kárıalar bul dúnıeden rıza bop ótsin dediń ǵoı.

ELEKTRA. Aspan ashyq bop, shópter emin-erkin kógersin dedim.

OREST. Ǵashyqtar emin-erkin aımalassyn dediń be?

ELEKTRA. Eshkim eshqashan ótirik aıtpasyn dedim.

OREST. Meniń de paryzym sol.

ELEKTRA. Meniń de paryzym sol.

HOR. Sizder bir-birińizdiń aýyzdaryńa túkirip qoıǵannan saýsyńdar ma?

ELEKTRA. Sen maǵan sonshalyqty senesiń be?

OREST. Men seni sonshalyqty súıem.

ELEKTRA. Estısiń be, padısha? Estısiń be, ońbaǵan? Men endi jalǵyz emespin. Qap, bálem, qaltyrarsyń aldymda! Óletin men emes, óziń ekeniń endi óziń de túsinersiń.

OREST. Egıst óledi.

ELEKTRA. Meni naqurys dep edińder! Eshkimge uqsamaısyń dep edińder! Mine, mynaý jat jerlikke qarańdarshy, menen aýmaıdy ǵoı. Onyń ne degenin estidińder me? Meniń aıtqanymdy aıtyp tur.

OREST. Ozbyrdyń kózi joǵalyp, shahar azat bolady!

ELEKTRA. Meniń sózimdi joqqa shyǵaryp, ózimdi keleke qylyp edińder? Endi mine, onyń kózine úńilip, tepse temir úzgendeı qaıratyna qarańdarshy. Qolyńdaǵy. Agamemnonnyń qanjary.

OREST. Qolym qýatty, Agamemnonnyń aq almasy da qylpyp tur!

ELEKTRA. Qolyńdaǵy qanjaryńnan súıeıinshi, qolyńnan súıeıinshi, beıtanys jigit.

OREST. Men be saǵan beıtanys?

ELEKTRA. Júziń beıtanys, kóziń beıtanys, biraq óziń maǵan jat emessiń.

OREST. Endi meniń kózim de, qolym da, júregim de saǵan jat bolmaıdy.

ELEKTRA. Bekerge kútpeppin.

OREST. Endi sen eshteńeden qorqýshy bolma, ózim bolam qorǵanyń!

ELEKTRA. Qorǵa meni, qalqala meni, qutqar meni. Endi mende qýat joq. On bes jyl boıy qaıratty-aq edim, sonyń bári bir-aq sátte sarqyldy.

OREST. Qoryqpa, súıiktim, qorǵanyń ózimmin!

ELEKTRA. Kúshim saǵan kúsh qossyn, jigerim saǵan jiger qossyn!..

OREST. Sen maǵan kúsh qostyń. Men seniń qasynda turǵanymda burynǵymnan júz ese kúshti sıaqtymyn.

ELEKTRA. Abaıla. Kózińe qara. Olar seni mert etse, men de birge mert bolam.

OREST. Eger men olardy jeńip shyqsam, sen de jeńimpaz atanasyń.

ELEKTRA. Saý bol. Meniń ómirim de, maqsatym da endi sen.

OREST. Meniń janym da bir saǵan baǵyshtalǵan.

ELEKTRA. Endeshe, bar da, súıiktim, Orestiń amanatyn atqaryp shyq.

OREST. Men Orestiń amanatyn, seniń ámirińdi oryndaımyn.

ELEKTRA. Jasaǵan jar bolsyn, sáýleshim.

OREST. Ózińe de jaratqan medet bolsyn.

HOR. Adam qashan kózi jumylǵansha ómir súretindikten, bular da kózderi jumylǵansha baqytty bolady.

ONYNSHY KÓRİNİS

Elektra, Hor.

ELEKTRA. Maǵan ne bolǵan. O táńiri, túsinsem ne deısiń? Osyndaıda dal bolǵan basyńdy kókiregine aparyp súıeıtin ana mende sirá joq. Qanisher Klıtemnestra anadan tirideı aıyrdy. Orest ketken bul dúnıede men tiri qap ne bitirem. Álgi jigit kim boldy. Orest ólse de, shyqqyr kózim kórip tur, qum quıylǵyr aýzym sóılep tur. Mundaı da bolýy múmkin be ózi? Onsyz men qaıtip tiri júrem? Orest, muny sen maǵan keshire alasyń ba? Keshiresiń be? Qaıran baýyrym, jaryq juldyzym, ómirim, keshir, keshir meni. Sen Elektraǵa bar dep óz ornyńa álgi jigitti jiberipsiń?

— Ol kim? Qutqarýshym ba, joq ǵashyǵym ba? Álde ári ǵashyǵym, ári qutqarýshym bir ózi bolǵany ma? Orest, baýyrym, basy dal bolǵan beıshara qaryndasyńa óziń qamqor bol. Kútý degen ońaı eken. Qaryndas bolyp aǵamdy, baqytsyz bop qutqarýshymdy kútip em. Sen kelmediń, ornyńa mahabbat keldi, ǵashyq keldi.

Orest, qymbattym, senesiń be buǵan? Eshkimge bas ımeıtin tákappar Elektra qaıdaǵy bir qańǵyrma bireýdiń qushaǵyna enip, aldyna tizerlep jyǵylyp, súıýge ázir tur. Meni erkimnen osynsha aıyrardaı, oǵan qandaı qudiret darytyp eń? Meıli, dúnıe tóńkerilse de, kók aspanda kún sónse de aıtarym bireý-aq: Orest, sen ólgenmen, qaryndasyń Elektra sondaı baqytty.

EKİNSHİ BÓLİM

ON BİRİNSHİ KÓRİNİS

Elektra, Hor.

ELEKTRA. Men seni qansha jyl saryla kúttim, Orest. Ash kisi bir úzim nandy, sábı anasyn, soqyr jaryq dúnıeni qandaı ańsasa, men de seni sondaı ańsadym. Sen kelseń, beıshara Elektranyń jany jaı tabar edi. Odan ári arpalysyp qaıtsin. Qorǵany qasynda bolsa, neden qoryqsyn.

Biraq, sonda meniń kúnim ne bolmaq, Orest? Men sonda kim boldym? Taj kıgen seniń taǵyńnyń qasynda otyratyn aqylshy qaryndasyń bolam ba? Álde, qarip-nasirge qaıyr-sadaqa taratatyn patıhashyl keıýana bolam ba? Nemese súıiktiń ekeýiń birge jatatyn tósegimdi keste tigip áshekeleımin be? Álde, qudaı jalǵyz, men jalǵyz dep qolymdy tóbeme qoıyp, betaldy quladúzge qańǵyp ketem be? Ah, Orest, sonda bar muratyna jetip, endi neni ańsap, neni armandaryn bilmeıtin adam ne isteý kerek?

HOR. Ne úshin ómir súrýi kerek ekenin bilmeıtin adam ne isteýi kerek?

ELEKTRA. Óziń kelmeı ornyńa basqa bireýdi jibergende sen osynyń bárin bildiń-aý? Orest, qymbattym, sen bolsań qazir sýyq qabirde jatyrsyń. Al Elektra búgin uıqydan oıana sala jaımashýaq kún nuryna uzaq eltip jatty. Sen oǵan ashýlanba. Óıtkeni, maǵan osynsha baqyt syılaǵan ózińsiń ǵoı. Zań da seniń bıliginde eken, taǵdyrymnyń tizginin de berdim seniń qolyńa. Seniń aıtqanyń bolady. Aınalaıyn baýyrym-aı, sen kelseń, senimen birge meniń de ajalym jetetinin qalaı bildiń. Endi mine, óz ornyńa ózge bireýdi jumsap, ózińe buıyrmaǵan ómirdi maǵan qıyp otyrsyń. Qaıran Orest-aı, sonda Elektra ómir súrý úshin ólýge tıisti bolǵanyń-aý? Sen tiri júrseń, meniń ólmegim shart eken ǵoı?

ON EKİNSHİ KÓRİNİS

Orest, Hor, Mylqaý.

OREST. Sener me ediń osyǵan? Shynyńdy aıtshy, sener me ediń?

(Mylqaý úndemeıdi).

Men ózime ózimniń kúlkim kep tur. Kúletin nárse bolsa nege kúlmeımiz, aıtshy?

(Mylqaý úndemeıdi).

Bundaı nárse buryn oıyma kelse ne deısiń? Apyraı mundaı da bolady eken ǵoı. Aıtshy, bola ma, joq pa?

(Mylqaý úndemeıdi).

Buryn aýyz jappaı saırap júrgende aıtatyn áńgime tappaýshy em, endi mine, kókiregim áńgimege tolyp turǵanda, tilimniń ushyna sóz orala qoımaýyn qarashy.

(Mylqaý úndemeıdi).

Túnde tús kórippin. Buryn tús kórmeýshi em. Kórsem tań atqansha umytyp qalatynmyn. Al búgingi kórgen tús kóz aldymda áli saırap tur: ormandaǵy aǵash bitken birin-biri jetektep, japatarmaǵaı keledi eken deımin. Sol kúıleri ótkelden de ótti, ne shalǵyndy kesip ótip, taý basyna kóterildi. Kádimgi orman. Ný aǵashtar.

(Mylqaý úndemeıdi).

Men búgin kún shyqpaı turyp oıandym. Kún shyǵatyn kez qandaı ǵajap ádemi edi? Shyǵys kókjıek quddy bir jaquttaı jaltyraıdy. Meniń sózimnen seniń ishiń pysyp tur ǵoı deımin.

(Mylqaý úndemeıdi).

Qaıtyp tańǵalmassyń! Men ǵashyqpyn! Senesiń be, ǵashyqpyn!

HOR. Túsindirme sózdiktiń aıtýynda: mahabbat degenimiz eki jynys ókiliniń óz násilderin saqtap, odan ári órbitý túısigine negizdelgen ózara yntymaǵy kórinedi. Ol álgilerdiń bir-birine degen erekshe saǵynyshy men alabóten ińkárliginen, birin-biri ardaq tutyp, bir-biriniń jolynda jandaryn pıdaǵa alatyndaı qaltqysyz adaldyqtarynan ańǵarylady desedi.

ON ÚSHİNSHİ KÓRİNİS

Elektra, Orest, Egıst, Klıtemnestra, Hrısotemıda, Hor, Mylqaý, Kúzet bastyǵy, azamattar, soldattar.

KLITEMNESTRA. Zań boıynsha, patsha áıeli Aqıqat Meıramynda sóıleýge mindetti emes. Biraq, bizdiń súıikti patshamyzdyń taqqa otyrǵanyna on bes jyl tolǵan búgingideı kúni men de óz syrymdy aıtqym kep tur. Men bir ólip-talyp ǵashyq bolǵan qarapaıym áıel ǵanamyn. Áleýmet, sondyqtan sózimdi qulaq asyp tyńdaǵandaryńdy surar edim.

HOR. Áleýmet, qulaq qoıyp tyńdańyzdar.

KLITEMNESTRA. Sizderdiń aıtqan sózderińiz meniń júregimdi sheksiz qýanyshqa bóledi. Men odan sizderdiń óz bıleýshilerińizdi aıyryqsha qadir tutyp, aıbynatyndaryńyzdy ańǵardym. Zańnyń da talap etetini sol ǵoı. Men sizderdiń buǵan qorlanbaı, qaıta zor maqtanysh tutatyndaryńyzǵa súısindim. Sizder óz bıleýshilerińizdiń shyǵarǵan zańdaryna qaltqysyz qulaq asyp, buıryqtaryn eki etpeı oryndap, onyń kóńilinen shyqqandaryńyzǵa masattanady ekensizder. Osynaý izettiligińiz ben til alǵyshtyǵyńyzdy kúlli dúnıejúzi túgel biletinin maqtanysh tutady ekensizder. Jáne osyndaı yntymaqtyń bolýy bıleýshimizdiń arqasy dep uǵady ekensizder.

HOR. Dál osylaı ǵoı, áleýmet.

KLITEMNESTRA. Ár sózińizden qýanysh lebi esedi. Biraq, menińshe, áli de bolsa, Egısti qalaı ólip-óship súıetinderińizdi aıtyńqyraı túskenderińiz jón. Shamasy, kómeılerińizdegi kórkem oıdy dál sol qalpynda jetkizýge qysylatyn túrlerińiz bar. Qysylyp-qymtyrylatyndaı dáneńe joq, júrekterińdi kernep turǵan Egıske degen súıispenshilikti kúlbiltelemeı ashyq aıtyńyzdar. Ol Egıstke kerek emes, ózderińe, ózderińizdiń baqytty bolýlaryńyzǵa kerek. Bul jaǵynan menen úlgi alsańdarshy. Klıtemnestra Egıstiń aıaǵyna jyǵylyp, oǵan degen mahabbatyn aqtaryp aldyna jaıyp salǵan kúnnen bermen qaraı orasan zor baqytqa keneldi.

HOR. Óıtkeni, áleýmet, baqyt degenimiz bireýlerdiń sizderdi súıýinde emes, sizderdiń bireýdi áz-áýlıe kórip, ardaq tutýyńyzda.

EGIST. Taǵy kim sóılegisi keledi.

(Únsizdik).

Bárińiz de sóılep shyqtyńyzdar ma?

(Únsizdik).

KÚZET BASTYǴY. Taqsyr, shyǵyp sóılemegen tek bir ǵana adam bar.

EGIST. Ol bir ǵana adam bizdiń qalymyzdyń jol-jorasyn moıyndamaǵan adam. Bálkim, onyń da uzaq únsizdikten ishi pysýy ǵajap emes. Bálkim, oǵan kúsh jıyp áldenip alý kerek shyǵar. Álde aýzy qurǵap tili tańdaıyna jabysyn tur ma eken?

(Únsizdik).

Jaraıdy. Áli de az-maz kúte turaıyq. Bálkim, oılanar-tolǵanar, ol da sóıler. Oǵan deıin, áleýmet, tamaqtanyp, dem alyńdar. Sosyn biz sol sóılemegen adamnyń sózin tyńdarmyz.

ON TÓRTİNSHİ KÓRİNİS

Egast, Klıtemnestra, Hor.

EGIST. Ol betbaq, áli bezerip otyr.

KLITEMNESTRA. Soǵan kóńilińdi bólip qaıtesiń, súıiktim.

EGIST. Biraq, bul qylyǵyn iz-tússiz qalady eken dep oılamasyn.

KLITEMNESTRA Súıiktim, Orest bolsa ólipti, sol aqymaq qyz ne bitiredi deısiń?

EGIST. Ol meniń jynyma tıedi.

KLITEMNESTRA. Elden qýyp jiber. Endigári kózińe kórinbeıtin bolsyn.

EGIST. Joq, qýylmaıdy. Kim kóringenge kóz túrtki bop osynda júrsin.

HOR. Estısiń be, Elektra, sen kim kóringenge kóz túrtki bolasyń!

KLITEMNESTRA. Súıiktim, Orest óldi, qol astyńdaǵy halyq qudaıdaı syılaıdy. Endi saǵan qaýiptenetindeı eshteńe joq. Óz janyńdy óziń jep qaıtesiń. Beıbit shat-shadyman ómir súreıik te!

EGIST. Joq, men qolyma jabysatyn sońǵy qońyzdy janyshtap, qanatymen betimdi jelpip ótýi múmkin sońǵy kóbelekti qurtyp tynsam da, qorqynyshtan qutyla alar jáıim joq. Patshanyń qorqynyshy: umytqany. quryǵany. Eger, Klıtemnestra, búkil bir patshalyqta bir ózimnen basqa jan qalmaǵan kúnde de, men ózimnen ózim qoryqqan bolar edim.

KLITEMNESTRA. Orest ólipti ǵoı, qymbattym.

EGIST. Aqymaq áıel, sen meni Oresten qorqady dep oılaıtyn ba ediń. Orest degen de ózimdeı-aq adam ǵoı. Kóp bolsa oǵan taj kerek shyǵar. Tajǵa qol sozsa, shaptyram da salam suǵanaq qolyn. Al, álgi Elektraǵa ne isteı alam? Ol tajǵa da, taqqa da qyzyqpaıdy.

KLITEMNESTRA. Sonda Elektraǵa ne kerek bolǵany, danyshpan padısham?

EGIST. Sen qyz emes peri týypsyń. Oǵan «ıa» deseń, «joq» deıdi. «Joq» deseń, «ıa» deıdi. Ne isteseń de, kóńilinen shyqpaısyń. Sıyrlar súteıip ketse, shabylǵan shalǵyndy aıaıdy. Shalǵyn shabylmaı qalsa, jelininen aq tambaı aqta bop bara jatqan sıyrlardy aıaıdy. Malǵa on teńge berseń, on eki teńge ber deıdi. Sársenbi kúni beısenbi kerek deıdi, beısenbi kúni juma kerek deıdi.

HOR. Dúısenbi, seısenbi, sársenbi, beısenbi, juma, senbi, jeksenbi.

EGIST. Aqymaq áıel, sen Elektra Agamemnonnyq kegin alǵaly júr dep oılaıtyn shyǵarsyń? Joq, onyń qate. Ol peri bolmasty boldyryp, qurtylmasty qurtqysy keledi. Jalǵandyqtyń tamyryna balta shabam deıdi. Klıtemnestra, sen narazylyq degen páleni týdyq, ol myna jaryq dúnıeni qurtpaı tynbaıdy.

HOR. Tyńda, áleýmet. Tyńda, Orest. Klıtemnestranyń qursaǵynan qyz emes, narazylyq shyǵypty.

EGIST. Osy kórgenderiń de jeter. Qara tobyr, káne, tabanyńdy jaltyrat!

ON BESİNSHİ KÓRİNİS

Elektra, Orest, Egıst, Klıtemnestra, Hrısotemıda, Hor, Mylqaý, Kúzet bastyǵy, azamattar, soldattar.

EGIST. El tegis jıyldy ma?

KÚZET BASTYǴY. Ámirińiz boıynsha, el tegis jıyldy, taqsyr.

EGIST. Meniń taǵymnyń aldyna kóp, sóz sóılemegen azamatty eń sońǵy ret ortaǵa shaqyramyn. Zańnyń aıtqanyn oryndap, oıyndaǵysyn túgel aıtsyn.

(Únsizdik).

Elektra, sen nemene kereń bop qalǵansyń ba? Men saǵan aıtyp turmyn ǵoı, shúıkebas!

(Elektra únsiz).

Jaqsy, shekten shyqtyń. Tyńdańyzdar, áleýmet. Bizdiń qalamyzda zańnyń aıtqanyna qasarysyp, qulaq aspaı kele jatqan bir adam bar. Sol ylǵı bizdiń tynyshymyzdy qashyryp baǵýda. Bizdiń kez-kelgen isimizdi burystyq, kez-kelgen qýanyshymyzdy qylmys sanaıtyn da sol. Ol bizdiń qalamyzdyń tup-tutas qara jamylyp, qaza tutqanyn tileıdi. Eger erikke jibergen bolsam, ol bizdiń ótirigimizdiń áldeqashan shát-shálekeıin shyǵarǵan bolar edi. Ondaı adamǵa qandaı jaza buıyrǵan durys dep oılaısyzdar, áleýmet!

HOR. Taǵdyry meniń qolymdaǵy sol aıypkerge qandaı jaza buıyrǵan durys?

EGIST. Úkimimdi tyńdańdar: ózi bizden qashqaqtaǵandy biz de ózimizden alastatamyz. Sen, shúıkebas, bizdeı bolǵyń kelmeıdi eken, endeshe, men de seniń bizden ózgeshe bolýyńa birjola múmkindik bereıin.

ELEKTRA. Jeter. On bes jyl úndemedim, endi búgin sóıleımin. Patsha, meni, myna mendeı bolǵysy kelmeı tur, dep aıyptaısyń? Durys aıttyń. Eger sendeıler adam dep sanalatyn bolsa, onda men ondaı adam bolǵannan aǵash bolǵandy, tas bolǵandy, shań-tozań bolǵandy artyq kórem. Eger sender ózderińdi baqytty sanaıtyn bolsańdar, onda men ózime baqytty emes, azap izdegendi durys kórdim. Sender ózderińdi jaryq dúnıe sanasańdar, men ózimdi tamuq dúnıe-aq sanaımyn. Men Elektramyn, al, sizder belýardan batpaqtap jatqan shoshqasyńdar. Mine, maǵan qarańyzdar da, oılańyzdar. Sizder shyndyqtan shirik aıtqandy durys kórdińizder. Shyńdyqtyń kózine bir ret týra qaraýdan ómir boıy balshyqqa batyp, qorqynyshtan záreleriń ushyp ótken búgejek tirshilikti artyq sanadyńyzdar! Sizder zalaldyq artynda zaýal, qylmystyń artynda jaza joq dep oılaısyzdar.

HOR. Sizder qylmysker jazasyn tartpaıdy dep oılaısyzdar ma?

ELEKTRA. Kisi óltirgen qanisherdiń qara baqaıyn súıip ne taptyńdar. Óz baýyrlaryńnan óngen balalardy onyń jolyna qurbandyqqa shalyp ne taptyńdar? Aspandaǵy táńirdiń aldynda ótirik aıtyp ne taptyńdar? Sonda tapqan baqyttaryń qaısy, kórsetińdershi! Joq, baqyt emes úreı tapqandaryń. Tynyshtyq emes qaýip pen qater tapqandaryń. Jondaryńnan taspa tilip jatqanda, bastaryńdy buǵasyńdar. Sonda baıaǵydan beri tógilgen qan, qıylǵan jan, taptalǵan ar, bári zaıa ketkeni me? Aıtyńdarshy, solaı ma?

HOR. Aıtyńdarshy, solaı ma?

ELEKTRA. Al, erteń qandy qol qaraqshy jazasyn tartqan kúni keıingi urpaqtyń aldynda ne betterińmen kórinesińder? Sonda kimge ne dep aqtalasyńdar? Jendettiń shashbaýyn kóterdik deısinder me?

HOR. Iá, ne dep aqtalasyńdar?

ELEKTRA. Báriń ótirikti sýdaı sapyryp kólgirsýmen boldyńdar. Aq kıip, azany umyttyńdar. Qara jamylǵan jalǵyz men. Sender jendetti jelpinte maqtadyńdar, onyń betine túkirgen jalǵyz men. Sonda kim adal, kim aq? On bes jyl boıy ózderińniń satqyndyqtaryńdy ózderiń kórmegensip baqtyńdar. On bes jyl boıy jaqsylyqqa jamandyq, jamandyqqa jaqsylyq jasaýdan basqa qoldaryńnan eshteńe kelgen joq. Janymyz súıtsek aman qalady dedińizder. Endi, mine, kóp asqanǵa bir tosqan, esep aıyrysar shaq keldi. Sonda kim durys bop shyǵar eken? Sender me, joq men be?

EGIST. Esalań qyz Elektra, seniń bul myljyńyń kimge kerek? Sen jyndyǵa kim qulaq asady? Áleýmet, myna saldaqy senderge aqyl úıretkisi keledi, nege úndemeısińder, nege betine túkirmeısińder?

HOR. Iá, áleýmet, nege úndemeısińder?

EGIST. Endeshe, patshanyń ámiri mynaý: búgin keshke shoshqashy Lotos Elektramen neke qıady.

OREST. Joq, ol bolmaıdy.

EGIST. Mundaǵy seniń sharýań qansha?

OREST. Áleýmet, ózimizge kóńilimiz bitedi, ózimizge dán rızamyz dep álginde ózderińiz aıtpap pa edińizder? Endeshe, sol sózderińizdiń ras ekenin nege dáleldemeısińder? Ózderińizge ózderińiz rıza bolsańyzdar, sony kórsetetin kezderińiz endi keldi emes pe?

EGIST. Óshir únińdi!

OREST. Joq, padısha. Shetinen parasatty, shetinen salıqaly azamattar, sonshama ınabatty bastaryńyzben qandyqol jendettiń ámirin qalaısha oryndamaqsyńdar?

EGIST. Saqshylar qaıda, saqshylar?

OREST. Óz zańyńdy óziń umytpa: Aqıqat meıramynda aýyzǵa qaqpaq bolmasa kerek!

EGIST. Ol zań qalamnyń turǵyndaryna ǵana júredi. Qaıdaǵy bir qańǵyrmany bastan sekirter jaıym joq.

OREST. Qańǵyrmań sonda men bolǵanym ba? Myna saraı, myna qalada qaıdaǵy bir qańǵyrma jat bireý bolatyn myna menmin be? Endeshe, áleýmet, qulaq sal, myna aldaryńyzda turǵan Agamemnonnyń uly Orest?!

ELEKTRA. Joq!

EGIST. Orest?

OREST. Iá, men. Orestpin. Qapıada qaza tapqan Agamemnonnyń ulymyn. Opasyz ozbyr, seniń sazaıyńdy tartqyzatyn myna menmin.

KLITEMNESTRA. Joq!

EGIST. Áı, kúzet bastyǵy, buǵaý ákel, mynaǵan!

ELEKTRA. Tyrp etýshi bolma, zańdy óziń bilesiń ǵoı!

EGIST. Sen nemene, meniń buıryǵymdy estimeı, kereń bop qaldyq ba?

ELEKTRA. Zańdy bilmeısiz be? Aqıqat meıramynda sóılegen adamǵa qol kótergen kisiniń aıaq-qolyn shaýyp, denesine kómirdiń shoǵyn basyp, tyrnaǵynyń astyna ıne tyǵyp, jonynan taspa tilmeı me? Ondaı qarabetti jerge kómseń, jer laqtyryp, sýǵa tastasań sý laqtyryp, boılaryna darytpaıdy emes pe? Zań solaı demeýshi me edi?

EGIST. Óıtpeseń aqymaq bolarmysyń? Ol zańdy shyǵarǵan myna men emespin be? Patsha myna menmin. Saqshylar mynany tutqynǵa alyńdar.

ELEKTRA. Qozǵalmańdar. Meniń buıryǵymdy tyńdańdar. Men. Elektramyn.

(Únsizdik).

EGIST. Bunyń bizdiń qalamyzda búlik shyǵarǵysy kelip júrgen jat bireý emes, Orest ekenin qaıdan bildiń?

ELEKTRA. Meniń ótirik aıtpaıtynym belgili. Bul. Orest.

(Únsizdik).

EGIST. Satqyndar! Opasyzdar! Káni, tarańdar. Tabandaryńdy jaltyratyńdar bul aradan. Men myna myrzamen ońasha qalǵym kóp tur.

ON ALTYNSHY KÓRİNİS

Orest, Egıst, Hor, Mylqaý.

EGIST. Jaraısyń, balaqaı. Ebin taýyp kettiń?

OREST. Siz oılaǵannan da asyryp kettim be?

EGIST. Maqtan. Maqtanatyndaı is qylsań, masattanbaıtyn nesi bar! Men jeńildim, basymdy ıem.

OREST. Jeńilgenińdi jeńil moıyndadyń ǵoı?

EGIST. Ondaı qoshametke rahmet. Men istiń baıybyn tez ańǵaramyn. Sony baıqaǵan sen de qyraǵy ekensiń.

OREST. Men munda senimen qoshamet aıtysyp turýǵa kelmegenimdi bilegin shyǵarsyń.

EGIST. Árıne. Sen ákeńniń kegin alýǵa keldiń?

OREST. Qatelesesiń, padısha!

EGIST. Endeshe tipten durys. Bul sózimniń qate bolǵanyna qýanbasam, renjimeımin.

OREST. Qazir qaljaq aıtpasańyz qaıter eken?

EGIST. Onda turǵan ne bar? Qaljyńdaǵandy unatam.

OREST. Bul qalada qaljyńdy unatatyn adamdy birinshi ret kórýim. Ondaı adam jalǵyz menmin. Basqalar qaljyń túgili bastarymen qaıǵy bop ketken joq pa?

HOR. Qaljyńbas ozbyr qol astyndaǵylardyń qaljyńdaǵanyn unatpaıdy. Qyzyq eken?!

OREST. Endeshe, qanisher ajalyń jetpeı turyp tyńdap al; men munda Agamemnonnyń kegin alýǵa kelgen joqpyn.

EGIST. Mine, mynaýyń, maqtaýǵa laıyq qylyq.

OREST. Men ony aıaıtynym ras. Eger kózimnen jas shyqsa, ol úshin jas ta tóger em. Oǵan kelistirip eskertkish te qoıǵyzbaqpyn. Biraq, seniń qanyńdy onyń qanynan qarymta qylaıyn dep tókkeli turǵanym joq.

EGIST. Iá, saǵan da túsinýge bolady. Basyń jas, búkil ómiriń aldynda. Agamemnon tek seniń ákeń ǵana emes, dúnıedegi eń baı patsha edi ǵoı. Onyń qyrýar qazynasy meniń sandyqtarymda saqtaýly jatyr.

OREST. Óıtip, ótirik ańqaýsyma!

EGIST. Taǵy da dóp túsindim oıyńdy. Keshir. Baılyqtyń kerek ekeni ras, biraq, bılik odan da kúshtirek. Óıtkeni, baılyq bılikten qozdaıdy. Jaraısyń, Orest. Aqyldy jigit ekensiń. Endeshe meni tyńda. Sen maǵan birden unap qalǵansyń. Men saǵan kóp nárse úırete alam. Kel, ekeýmiz myna shahardy birigip bıleıik.

OREST. Sen óziń aqylyńnan aljasqannan saýmysyń?

EGIST. Qoryqpa, biz ekeýmiz bir-birimizge qatty uqsaımyz. Bir-birimizdi jaqsy túsinemiz.

OREST. Men saǵan uqsaımyn ba?

EGIST. Sen de men sekildi el bıleýge týǵansyń.

OREST. Ottyq sýǵa uqsaıtynyn qashan kórip eń?

EGIST. Solaı dep oılaısyń ba, Orest?

OREST. Quzǵyn qyranǵa uqsaýshy ma edi?

HOR. Ekeýińde de tyrnaq bar emes pe?

EGIST. Endeshe ne qalaıtynyńdy aıt.

OREST. Seniń qanyńdy tókkim keledi. Biraq, ákem úshin emes. Quldyq úshin de, bılik úshin de emes. On bes jyl boıy qalamdy jendetterińe talattyń. On bes jyl boıy bul qalanyń áıelderi men balalarynyń seniń qaraqshylaryńnan kórmegeni joq. Kúndiz kúlkisinen, túnde uıqysynan aıyryldy.

EGIST. Endeshe, solar úshin kek almaq ekensiń ǵoı. Men seni budan góri estirek jigit dep eseptep em.

OREST. Kimniń aqyldyraq ekeni kóp uzamaı belgili bolady, qanisher!

EGIST. Sen meni qanisher deısiń, sóıte tura óziń maǵan qanjar suqańdatasyń.

OREST. Men seni óltirsem sabyrlyqty ádildiktiń jeńgeni.

EGIST. Ozbyrlyq deısiń be? Ozbyrlyq degen ne? Sen meniń ozbyr ekenimdi qaıdan bildiń?

OREST. Alysta júrgenmen eki qulaǵym osynda boldy. Seniń qandy qolyńnan mert bolǵan ár adamnyń esebi meniń qolymda.

EGIST. Jendeti joq memleketti kórgeniń bar ma?

OREST. Adal adam el bılep, qylmysker zańdy jazasyn tartatyn ádilet elin sen báribir kóre almaısyń.

EGIST. Kórdiń be? Buzyq zańdy jazasyn tartyp, túzik zańdy baǵasyn alýy kerek. Bar gáp kimniń buzyq, kimniń túzik ekenin ajyrata bilýde bop tur ǵoı.

HOR. Tarıhtyń aıtýynsha, ol onsha ońaı nárse kórinbeıdi.

OREST. Seniń patshalyǵyńda ozbyrlyq etek alǵanyna kózim jetýi úshin buryn eshteńe estimeı-aq, búgingi kórgenim de jetkilikti.

EGIST. Sen sonshama ne kórdiń, bilýge bolar ma eken? Seniń búgingi kórgenderiń qulaqkesti quldar, taban jalaǵan jaǵympazdar. Solardy da adam dep aıap tursyń ba, Orest?

OREST. Endeshe, olardy óıtip bel omyrtqasyn qıratyp búgejektetip qoıǵan kim eken?

EGIST. Sen meni erden ez, zordan qor jasaı qoıatyn qudaı ǵoı dep oılaısyń ba?

OREST. Bul qalada qansha batyr bozdaq bar edi, bárin jendet baltasyna jem ettiń.

EGIST. Sen meniń patshalyǵymdy aralap óttiń ǵoı. Patshazada, óziń aıtshy: eli ketken qonysty, tútini óshken úıdi, tirshiligi joǵalǵan kósheni kórdiń be? Joq. Men jendetke bersem, myńnan birdi ǵana ustattym. Al qalǵan toǵyz júz toqsan toǵyzy tiri qaldy ǵoı. Sonyń báriniń manaǵydaı moıyndarynan sý ketken súmelek bolatyndary qalaı?

OREST. Olardyń sál eńse kóterýi muń eken, jonynan qamshy jaýdyrasyń, búgejektep turmaǵannyń basyn shabasyń, súıtip kúnnen-kúnge úreıin ushyra-ushyra, shetinen qulaqkesti qul etip alǵansyń. Azattyq berip, óz taǵdyryn ózderi sheshýge mursha berip, ishterinen aılaker jaǵympazdardy emes, batyrlaryn, ádilderin, adaldaryn qoldap kórshi, bul qalada ózderdiń azaıyp, erlerdiń kóbeımegenin kóreıin.

EGIST. Azattyq deısiń be? Sen odan ne túsinesiń? Adam da bir nas haıýan, o da bir shoshqa da bir. Shoshqaǵa izetti bol, taza bol dep qansha qaqsaǵanyńmen qors-qors etip balshyǵyna aýnaǵandy ǵana biledi. Qaıta, Orest, men olarǵa ózderinen ózderi qysylyp-qymtyrylmaı, óz qalaýlarynsha emin-erkin ómir súrýlerine múmkindik berdim emes pe?

OREST. Shoshqa bolǵysy kelmegenderdi jendettiń aldyna sap aıdatyn jiberip turdym de.

EGIST. Olar shoshqa emes qoı, dosym-aý.

OREST. Olarǵa shoshqa emespin dep kórshi, tilderińdi kesip salaıyn, aıaq-qoldaryńdy shaýyp tastaıyn dep qoqan-loqy jasaǵan kim eken? Úıirdegi shoshqa emespin, adammyn, batpaqqa batqym kelmeıdi degenderiniń basyn qıyn, aıaq-qolyn shaýyp, qanyn tókken kim eken? Sonda olar shoshqa bolmaǵanda kim bolady? Qaqbas jendet, sen adam jaıynda ne bilýshi eń? Seniń bileginiń. Kólgirlerdiń kókime sózi ǵana.

HOR. Al, patshazadam, olar týraly óziń ne bilesiń?

OREST. Sen Orestiń kim ekenin de bilem dep oıladyń? Mine, sol óziń ómir baqı ótirik aıtqyzyp, shoshqa bolýǵa májbúr etken Orest qolyna qanjar ustap aldyńda tur.

EGIST. Seniń jóniń bólek qoı, dostym. Sen bul qara tobyrǵa qaıdan jaǵaıyn dep eń, sen áýelden el bıleýge jaralǵan jansyń.

OREST. Men ózgeshe jan ekem. Endeshe, men myna shahardyń turǵyndaryn da ózim sıaqty ózgeshe jandar etem.

EGIST. Bul seniń sóziń emes. Mundaı sózdi Elektra aıtatyn. Endeshe, sen de sol naqurystyń yqpalynda ketip tursyń!

HOR. Orest, sen naqurys adamnyń yqpalyna túsip tursyń!

EGIST. Kel onanda, patsha men patshaǵa uqsap sóıleseıik. Qapy qalmaı turǵanda aqylǵa kel. Elektra búgin meniń jaýym bolsa, erteń seniń jaýyq. Ol búgin meni jek kórse, erteń seni jek kóredi. Búgin meni qarǵasa, erteń seni qarǵaıdy.

HOR. Elektra — búgin Egıstiń jaýy, erteń Orestiń jaýy.

EGIST. Odan da osy bastan aqylǵa kel. Sabańa tús. Ol peri búgin meniń qol astymdaǵy dúnıeni ózgertpekshi, erteń seniń qol astyńdaǵy dúnıeni ózgertedi. Ol peri dúnıedegi tár men tártipti tárk qylýǵa týǵan. Esýas nemeniń óziniń essizdigin erkindik dep oılaıdy.

OREST. Men ony taǵymnyń qasyna otyrǵyzyp qoıam. Orestiń qolyndaǵy bılik pen Elektranyń boıyndaǵy bostandyq aǵa men qaryndastyń baýyrmaldyǵyndaı jarasady.

EGIST. Beıshara, súıtip búgin dúnıeni búldirem de. Patsham, áli eshteńege túsinbepsiń? Erlerdi mert qylatyn sol erkindik qoı.

OREST. Mert bolatyn myna sensiń! (Qanjar salady).

ON JETİNSHİ KÓRİNİS

Elektra, Orest, Hor, Mylqaý.

ELEKTRA. Armanǵa jettik.

(Orest únsiz.) — ádildik jeńdi.

OREST. Qýan. Qýǵynnan qutyldyq.

ELEKTRA. Qýanyshymda shek joq. Kútken bostan kún keldi. Tyńda, Orest. Tyńda, halqym. Buryn bı túgili, bılegenderdiń mańynan júrmeıtin Elektra búgin qýanǵannan qoldy-aıaqqa tura alar emes. Myna bir óli múrdeni shyr aınalyp bılep ketti. Onyń aǵyl-tegil qara qanyn tabanymen taptap bılep júr. Qýanǵannan mine búıtip aıqaılap ta qoıady. Elektra qas dushpannyń qara qanyn ishpeı mas bop tur. Ol onyń ólim aýzyndaǵy qorqyraǵanyn estip mas bop tur. Ol, mine, ata jaýynyń óler aldynda shólmekteı bop kógerip bara jatqan qorqynyshty kózine esh jasqanbaı týra qaraı alady.

(Orest únsiz).

Men esalańmyn ba? Ashyp aıt. Qalaı bıleıdi ekem, qarashy, Orest? Qarap al. Men bul saǵatty on bes jyl kúttim. On bes jyl boıy basymnan qara túsken joqty. Endi, mine, bılep júrmin. Orest, men azatpyn, jalǵandyqtyń kózin birjola qurttym! Men bılep júrmin. Men jeńdim. Men azatpyn, Orest!

(Orest únsiz).

— Sen nege menimen qýanbaısyń? Sen nege bılemeısiń? qorqasyń ba, Orest? Óliktiń qasynda bıleýge qorqyp tursyń ba?

(Orest únsiz).

— Óliktiń tynyshyn almaǵan durys dep oılaıtyn shyǵarsyń. Orest, ol durys emes. Balalarǵa ozbyrlar jeńilgende qýaný kerek dep osy kúnnen úıretken jón. Kúlli shahar jınalyp, bı bıleıik. İndetten qutyldyq, Orest. Qolyńdy ber, súıiktim, men senimen bılegim keledi.

OREST. Qolymdy kórmeısiń be, qyp-qyzyl qan ǵoı!

ELEKTRA. Qannan qoryqpa, ótirikten qoryq. Qannan qoryqpa, kúnádan qoryq. Qannan qoryqpa, sumpaıylyqtan qoryq.

OREST. Solaı ekenin ózim de bilem. Biraq, qolyma qarashy, qan ǵoı.

ELEKTRA. Qolyńdy ber, meıli meniń de qolym qan bolsyn. Júregime basaıyn: meıli júregime de qan tolsyn. Orest, qolyndaǵy qandy óz kıimime juqtyram.

HOR. Qannan qoryqpańdar, jalǵandyqtan qorqyńdar.

ELEKTRA. Basyńdy tizeme qoıshy. Tynyqshy. Demińdi alshy, súıiktim. Qasyńda men otyraıyn. Kelip basyńdy tizeme qoıshy, ózim áldıleıin.

OREST. Munshama qaırat saǵan qalaı bitken?

ELEKTRA. Men azatpyn ǵoı. Sen ǵoı bostandyq alyp bergen.

OREST. Men sharshadym, Elektra, keshir, men qatty sharshap qalyppyn.

ELEKTRA Sen osylaı etýiń kerek edi.

OREST. Iá, osylaı isteý kerek boldy.

ELEKTRA Terezege qarashy, qala qalaı qýanyp jatyr.

OREST. Osylaı isteý kerek eken. İstedim. Endi qoryqpaımyn. Kórdiń be, qolym da dirildegenin qoıǵan. Qanyn betime súrttim, men endi qoryqpaımyn, Elektra.

ELEKTRA Sen meni azat ettiń.

OREST. Kisi óltirýshiden tek óltirip qana qutylasyń. Zań solaı. Azattyq joly da qandy jol.

ELEKTRA Sen jalǵandyqty qurttyń. Lastyqty joıdyń.

OREST. Óz qalamdy azat etýge on bes jyl ázirlendim.

ELEKTRA. Al, men sony on bes jyl kúttim.

OREST. Sen munshalyq qajyrdy qaıdan taptyń?

ELEKTRA. Men seni kúttim ǵoı, súıiktim!

OREST. Men saǵan qaraımyn da, kim ekenińe túsine almaımyn. Túsine almaımyn da, qaıran qalamyn.

ELEKTRA. Men Elektramyn.

OREST. Seni bilgesin-aq, men jeke ózim eshteńe bitire almaıtynymdy uqtym. Seni bilgesin-aq, men jalǵyz ózim eshteńege turmaıtynymdy uqtym. Seni bilgesin-aq, men tek Orest bolyp ta qoımaı, sonymen birge Elektra da bolǵym keldi.

HOR. Azattyq joly da, qandy jol.

ON JETİNSHİ KÓRİNİS

Elektra, Orest, Hrısotemıda, Hor, Mylqaý.

ELEKTRA Kórdiń be, apataı, biz azatpyz.

HRISOTEMIDA. Men jaırap jatqan ólikten basqa eshteńe kórip turǵan joqpyn.

ELEKTRA. Qýan, bul bizdiń ákemizdi óltirgen jendettiń óligi.

HRISOTEMIDA. Qýan deseń, qýanaıyn.

OREST. Qýan, baýyrym, kesapat zamannyń bitkenine qýan.

HRISOTEMIDA. Qýan deseń, qýanaıyn.

ELEKTRA. İnisi men sińlisiniń qoly qan, apamyzdyń qoly tap-taza.

HRISOTEMIDA. Buny óltirgen men emes, bizder ǵoı.

ELEKTRA. İnisi men sińlisiniń qoly tap-taza, al apamyzdyń qoly qan.

HRISOTEMIDA. Sen taǵy da aqylyńnan aljasa bastadyń ba?

ELEKTRA. İnisi men sińlisiniń qolyna Agamemnonnyń qany juqqan joq.

HRISOTEMIDA. Sonda maǵan da qolyńdy qanǵa boıa dep tursyń ba, ol aıtqanyń bola qoımas.

OREST. Qoryqpa, apataı, Egıst ólgen, saǵan sonsha qorqatyndaı eshteńe joq.

HRISOTEMIDA. Sen qoryqpa deseń, qoryqpaıyn.

ELEKTRA. Oresten qoryqpa.

HRISOTEMIDA. Men qoly qan adamnyń bárinen qorqam.

OREST. Senderdi osy úreıden qutqarý úshin Egıst ólýge tıisti boldy.

HRISOTEMIDA. Seniń qolyń qan. Jurt qoly qan kisiniń bárinen qorqady.

OREST. Men senderge azattyq ákeldim.

HRISOTEMIDA. Bizdiń ákemizdi óltirgende Egıs te solaı dep jar shashqan.

HOR. Estısiń be, padısham?

OREST. Úıińe bar, apa. Qaladaǵy jurtqa aıt: budan bylaı patshadan qoryqpasyn.

HRISOTEMIDA. Padısha, ámir ettińiz, ámirińizge quldyq.

OREST. Bar, apa, baryp tynysh ómir súre berińiz.

HRISOTEMIDA. Kimniń buıyrǵanynda ne tur? Kimniń meniń isim adal dep ant-sý ishkenińde ne tur? Patshanyń aıtqany qashan da durys. Patshanyń qoly qashan da qan. Halyqtyń qorqatyny da sondyqtan.

ELEKTRA. Sen buryn aýzyńdy ashpaýshy eń. Egıst betińe bir qarasa boldy, tepki kórip qalǵan kúshikteı jym bolatynsyń.

HRISOTEMIDA. Jaraıdy, úndemeı-aq qoıaıyn. Eń durysy: aýzyńa ıe bolý ekenin áldeqashan uqqanbyz.

ELEKTRA. Árıne, sen tek úndemeýge ǵana emes, ótirik aıtýǵa da ábden mamandanyp alǵansyń.

HRISOTEMIDA. Ótirikshi bolsam, ótirikshi shyǵarmyn. Qorqaq bolsam, qorqaq shyǵarmyn, biraq qolym qanǵa boıalǵan emes, Elektra.

ELEKTRA. Qara. Qarap al. Meniń qolyma qara. Orestiń qolyna qara. Qan ba eken, qarap al. Qasapshynyń qolyndaı ǵoı, á? Men eshkimnen bul úshin qysylyp-qymtyrylmaımyn. Men azatpyn. Hrısotemıda, qolymyz osyndaı qan bolǵannyń arqasynda ǵana azattyq aldyq.

HOR. Iá, azattyq joly da. Qandy jol.

ON SEGİZİNSHİ KÓRİNİS

Elektra, Orest, Klıtemnestra, Hrısotemıda, Hor, Mylqaý.

KLITEMNESTRA. Patsha qaıda?

(Únsizdik).

— Estısińder me, patsha qaıda?

ELEKTRA. Agamemnon qaıda bolsa, ol da sonda.

KLITEMNESTRA. Jalǵan. Ony sender ǵoı óltirgen? Egısti sender me óltirgen? Egıst endi maǵan joq pa?

ELEKTRA. Sen óziń Agamemnonǵa ne istep ediń?

KLITEMNESTRA. Aspandaǵy juldyzym, jaǵadaǵy qundyzym! Jaryǵym Egıst! Endi meniń kúnim ne boldy? Sensiz qaıtip ómir súrem? Sen joq jerde tańym qalaı atady, kúnim qalaı batady?

OREST. Siz osy bul aradan tezirek ketseńiz qaıtedi?

KLITEMNESTRA. Qaı zamannan beri balasy anasyna buıryq beretin bolyp edi?

OREST. Men seniń balań emespin. Sen meniń anam emessiń.

KLITEMNESTRA. Estısiń be, súıiktim? Ulym anam emessiń deıdi. Qyzym ólerdeı jek kóredi. Al, sen bolsań joqsyń!

ELEKTRA. Seni qyzyń nege jek kóredi? Sen sonsha ǵashyq bolǵan erkek nege mert boldy? Orest senen nege bezinip tur?

KLITEMNESTRA. Men bir ǵashyqtyqtan esinen adasqan aqymaq áıelmin. Saǵan ne dep jaýap bereıin?

ELEKTRA. Sen bizdiń ákemizdiń basyna tor laqtyrǵan kezde de aqymaq bolyp pa ediń?

KLITEMNESTRA. Men oǵan Egıstiń shanyshqysynan qorǵana almasyn dep tordy ádeıi laqtyrǵam. Sol oqıǵa búgin bolsa, búgin de sóıtken bolar em. Ondaı jaǵdaı júz ret tap kelse, júzinde de tap solaı etken bolar em. Júzinde de onyń aǵyl-tegil qanyn kórip, kól-kósir qýanǵan bolar em. Aıtshy, qyzym, men kimdi óltirdim?

ELEKTRA. Ózińniń kúıeýińdi.

OREST. Patshany.

KLITEMNESTRA. Aqymaqtar, men Agamemnondy, alǵashqy neke túninde-aq janymdy otqa salǵan Agamemnondy óltirdim. Onyń ashynalary aspandaǵy juldyzdardan da kóp edi. Onyń qushaǵy men úshin azappen teń boldy. Onyń aýzynan eshqashan jyly sóz shyqpaıtyn. Meniń súıikti qyzym Afıgenıany da óltirgen sol haıýan.

ELEKTRA Al sen she? Sen myna Oresti qurbandyqqa shalmap pa ediń? Sen myna meni qurbandyqqa shalmap pa ediń?

KLITEMNESTRA. Sen óz sábıin óz kúıeýi óltirgen pushaıman ananyń kúıin qaıdan bileıin dep ediń? Sen qolyńdaǵy jas sábıdiń jyly qanyn keppeı jatyp qushaqtaı alǵan ozbyr erkektiń qoınyńdaǵy áıeldiń kórer qorlyǵyn qaıdan bileıin dep ediń.

ELEKTRA. Eger Egast ulyńdy óltirse, onyń qorlyǵyn da osynsha shoshynǵan bolar ma ediń?

KLITEMNESTRA. Men seniń qolyńnan qorqar ma edim, súıiktim! Bular seniń qolyńnyń qadirin qaıdan bilsin.

ELEKTRA. Sen Orest pen Elektrany joqtamaǵanda ıt jyly ólgen Afıgenıany joqtaýǵa qaıtip dátiń baryp tur?

KLITEMNESTRA. Maǵan kimdi joqtaý kerek ekenin aıtyp buıyratyndaı sen sonsha kim ediń?

ELEKTRA Men seniń qyzyń Elektramyn.

KLITEMNESTRA. Meniń qyzym da, ulym da joq. Mende jan degende jańǵyz perzent bolyp edi. Ony Agamemnon haıýan qurbandyqqa shaldy.

OREST. Ket, bul aradan, sheshe emes shemirshek bolǵyr.

KLITEMNESTRA Sen meniń ulym emessiń. Al, sender meniń qyzdarym emessińder. Sender álgi Agamemnon jaýyzdyń bóltirik terisińder. Senderdi Egast áldeqashan qyryp tastaǵanda jaqsy bolatyn edi.

HRISOTEMIDA. Myna tozaqynyń qurt kózin.

OREST. Já, toqta, sen bizdi osynsha jek kórgeniń be, ana?

KLITEMNESTRA. Eger Egıst mynalardy baýyzdap tastaıyn, aıaq-qoldaryn óziń ustap tur dese, ustap turar edim.

OREST. Bizderge qanyń sonsha nege qaraıǵan?

KLITEMNESTRA. Óıtkeni, jan degende jalǵyz naqsúıerimdi sonshalyq jaqsy kóremin.

HOR. Agamemnondy da óshpendilik emes, mahabbat óltirdi. Oresti de óshpendilik emes, mahabbat elden bezdirdi. Elektrany da shoshqashyǵa qushtyra jazdaǵan óshpendilik emes, mahabbat-tuǵyn.

ELEKTRA. Ana, sen adam emes, qubyjyqsyń.

KLITEMNESTRA. Sen ne bileıin dep eń, boqmuryn! Óshpendilik degenniń ne ekeni murnyńa da barmaıtyn shyǵar. Qaralaı-aq aza boıyń qaza turatyn sumpaıy erkek arlan tóbetteı arsalańdap bas salǵanda, tóbe quıqańnyń qaıtyp shymyrlaıtynyn bilseń ǵoı.

ELEKTRA. Endeshe, maǵan da kórseteriń sol emes pe edi?

KLITEMNESTRA. Al endi janyndaı jaqsy kóretin jaısań erkek aımalaǵanda tóbeń kókke ázer jetpeı qalady?! Ásirese, Egastiń saýsaǵynda bir sıqyr bar edi, tıip ketse-aq ón boıyńdy órt jaılap júre berer edi. Denesin aıtsaıshy, denesin... Shirkin, ol meniń kósegemdi qaıtyp kógertkenin bilmeısiń ǵoı?

HOR. Sender Agamemnonnyń qaıtip qanǵa batqanyn bilesińder. Elektra men Orestiń de qaıtip múrdem kete jazdaǵanyn bilesińder. Biraq, Agamemnonnyq qandaı erkek ekeninen atymen beıhabarsyzdar ǵoı.

KLITEMNESTRA. Sen, shúıkebas, bizdi búıtip jazǵyrýǵa qandaı haqyń bar? Sen ǵoı, osy kezge deıin erkek tánin kórmeı, kógermeı kókteı solǵan beıbaqsyń; omyraýyna eshkim jýymaǵan sen de bir, qýarǵan qý týlaq ta bir? Sen mahabbat jaıynda ne bilesiń? Sen qaıtip bizge úkim aıtpaqsyń?

ELEKTRA. Al, bilsem she?... Bárin biletin bolsam, qaıter ediń?

KLITEMNESTRA. Mahabbattan maqurym qalǵandardyń bári qarǵys atqan qara better. Egıs jaryǵym, bul maqulyqtar mahabbattyń dúnıeni bir sátte-aq ózgertip jibere alar alapat qudiretin áli bilmeıdi. Sumpaıyny sulýǵa, túndi kúnge, zulymdyqty izgilikke, azashy rahatqa aınaldyryp jibere alatyn sıqyrlyq aty ne? Al, bilseńder aıtyńdarshy? Ah, Egıs, bul naısaptardy qoısaıshy... Dúnıede mahabbattan basqa zań joq ekeninen de bul mıǵulalar beıhabar. Baǵyń ashylmaǵyr betpaq, Elektra. Seniń tamyrynda aıtyp jatqan meniń qanym. Meniń taýqymetim tap aldyńa kelsin. Qudaı seni de tap mendeı ólip-óshirip, ǵashyq qylsyn. Sen de bireýge qumartyp aqylyńnan aljas. Sonda seni de kúndiz oıyńa kelmegen, túnde túsińe kirmegen bóten bireý astyna sap jumarlap jatsyn. Sonda da sen álgi jan degende jalǵyz naqsúıerińe ólip-óship ǵashyq bola ber. Ol, biraq saǵan ómir baqı buıyrmasyn!

ELEKTRA. Ol qarǵysyń oryndalmaıdy. Meniń naqsúıerim, mine, myna Orest.

KLITEMNESTRA. Naqsúıeriń aǵań ba?

ELEKTRA. Kimdi ólip-óship súısem, naqsúıerim sol.

KLITEMNESTRA. Orest pe naqsúıeriń?

ELEKTRA. Elektra basqa eshkimge buıyrmaıdy. Kimdi súıse, tek soǵan ǵana buıyrady.

KLITEMNESTRA. Sen ǵoı solaı oılaıtyn?! Shynynda da, solaı oılaısyń ba? Endeshe, sen de, aqyry qul boldym de.

Endeshe seniń de shalqaq basyń ıiledi eken. Sen de bireýdiń sońynan tastap kete kórme dep qanshyq ıtteı qyńsylap, qalmaıdy ekensiń. Sen de bireýdiń tabanyn jalaıtyn boldyń. Sen de endi odan aıyrylyp qalmaý úshin ótirikti shyndaı, shyndy dyńdaı ǵyp syqpytatyn boldyń.

OREST. Sen tozaqy, bul aradan ketseńshi endi!

KLITEMNESTRA. Egısti óltirgen qandyqol qanisher myna sensiń ǵoı? Aspandaǵy kúndi sóndirgen qarabet myna sensiń ǵoı. Ný baqty shólge aınaldyrǵan myna sensiń ǵoı? Seniń qanyndy ıt jalap, kózińdi qarǵa shuqysyn.

ELEKTRA. Seniń, qudaı, qansyrap yńyrsyǵanyńdy estisem, jeti kún, jeti tún qasyńda turýǵa barmyn. Etińdi tistelep ózim jyrtyp, qanyńdy óz aýzymmen sorsam, shirkin, bul dúnıeden esh armanym bolmas edi!

Padısha, óltir mynany!

OREST. Sen beıbaq áıel, ket degesin ket endi. Maǵan seniń qanyńnyń qajeti joq. Onsyz da bul qalada tógilgen qan jeterlik. Sen maǵan endi ana emessiń, meniń sende eshqandaı sharýam joq.

ELEKTRA. Ol, biraq, maǵan ana, túsinesiń be? Ol meni tapty, baqty-qaqty, aýyrǵanymda basy-qasymda boldy. Bul qanisher meniń anam. Sondyqtan da talap etem: óltir buny, Orest! ákemizdi óltirtkeni úshin óltir! Myna qala barsha sumdyqtan arylsyn dep óltir! Padısham, zańdy umytpa, jazasyn ber!

OREST. Bul qala úshin zań menmin. Osy qantógis te jeterlik, Elektra. Sen áıel, ket degesin ket endi!

KLITEMNESTRA. Men myna jan jarymnyń qasynda jatam. Qushaqtasyp birge jatam. Óltirseń, patsha, osy arada, ǵashyǵymnyń qasynda óltir.

HOR. Áı, mahabbat, mahabbat, Kózdiń jasyn tókseıshi. Bolyp jasyl japyraq ár butaqta ósseıshi.

JIYRMASYNSHY KÓRİNİS

Elektra, Orest, Hor, Mylqaý.

ELEKTRA. Sen óz paryzyńdy oryndadyń, Orest!

OREST. Ozbyr eldi, qala azat!

ELEKTRA. Ozbyr óldi. Qanjar áli qolyńda. Sen bunymen endi ne isteısiń?

OREST. Týǵan qalamdy azat etem dep, on bes jyl boıy kózimniń qarashyǵyndaı saqtap keldim, endi kúlge laqtyrsam da bolar.

ELEKTRA. Solaı dep oılaısyń ba? Shynynda da anyq solaı ma? Ozbyr óldi, al onyń jandaıshaptaryn qaıtpeksiń?

OREST. Jazalylar jazasyn tartady.

ELEKTRA Endeshe, qanjaryńdy bekem usta. Myna áıeldi kerdiń ǵoı. Bul meniń anam, Orest. Eger qylmysker sazaıyn tartatyny ras bolsa, eń aldymen osyny baýyzda.

(Orest úndemeıdi).

Sen meni qubyjyq kórip tursyń ǵoı. Endeshe, nege betime aıtpaısyń?

(Orest úndemeıdi).

Qubyjyq bolsam, qubyjyq shyǵarmyn. Biraq, bylaıǵylardyń da ońyp turǵany shamaly. Bul dúnıede durystyń ylǵı qubyjyqtar jaǵynda. Sondyqtan, meniń aıtqanym durys, Orest. Padısha, eger qylmyskerler jazasyz qalsa, onda budan bylaı ádildiktiń de quryǵany.

OREST. Bul qanjardy budan bylaı qatigezdikke jumsaman!

ELEKTRA Jazyqtyny sonda sen jazalamaǵanda kim jazalaıdy?

OREST. Men Egısti óltirdim, bir ret qan tóktim. Budan bylaı eshkim ózi qansyramaı turyp, jendetke ózgelerdi óltir dep ámir bermeıtin bolady.

HOR. Eńbek bólisýdiń qazirgi tártibi turǵanda dal bul aıtqanyń júzege asa qoımas.

OREST. Joq, Elektra, men jendet bolýǵa kelgem joq. Azattyq bar jerde zańnyń ózi-aq jazalaıdy.

ELEKTRA. Sonda sot kim bolady, Orest? Bul qaladan basqalarǵa úkim aıtýǵa qaqysy bar basqa adamdy qaıdan tappaqsyń?

OREST. Ony tusynda kóre jatarmyz.

ELEKTRA. Teksere bastadyq-aq, jurttyń bári sútten aq, sýdan taza bop shyǵa keledi.

OREST. Sonda tergep-teksermesten jurttyń bárine shetinen qarǵys tańba qaryp shyǵamyz ba?

ELEKTRA. Padısha, aıtshy óziń, sonda ozbyrǵa osynsha jyl qyzmet etkenderdiń arasynda jazyqsyz kim bar, myna shaharda kúnásiz kim bar?

OREST. Patsha qyzy, abaıla: jurttyń bári jazaly bolsa, onda olarǵa patshany jendetten qoıý kerek. Baıqa, Elektra, taqqa taǵy da kók semserdiń kelgeni altyn tajdy taǵy da qanisherdiń kıgeni.

ELEKTRA. Sen túsinbeı tursyń: óz sazaıyn tartpaǵan bir qylmyskerdiń aman qalǵany, ádilettiń taǵy da aıaqasty bolǵany.

OREST. Sen de túsinbeı tursyń: azatsyń demeı, jazalaımyn desem, tany da qulaqkesti quldardy kóbeıtkenim.

ELEKTRA. Endeshe, bunyń bári beker áýre. Men bajydan beri bul qalada álgi sumdyqtyń bárin bilegin bir ǵana adam, eń bolmasa, bir ǵana adam tiri júrsin dep seni kútip em. Sóıtsem, tirshilikten baıaǵyda-aq baz keshýim kerek eken.

OREST. Joq, Elektra, onyń beker bolǵan joq.

ELEKTRA. Eh, Orest, súıiktim. Dúnıe keń ǵoı, keteıikshi osy aradan.

OREST. Onyń múmkin emestigin óziń de bilip tursyń.

ELEKTRA. Biz qaıyqqa otyraıyq, sen jelkendi ker. Shaǵalalar men balyqshylardan basqa qara joq bir kishkene aralǵa baryp meken tebeıik. Men lashyǵyma ısi ańqyǵan kók quraq tósep, bulaqtan sý ákelip, teńizińe aparyp, seniń aıaǵyńdy jýaıyn. Keteıikshi, súıiktim.

OREST. Bilesiń ǵoı, bul aıtyp turǵanyń múmkin emes nárse.

ELEKTRA. Ekeýmiz bazarǵa baraıyq, balyq salyp turǵan halyqty qyzyqtaıyq, qurma toly jaımalardy aralap kóreıik. Keshqurym jerge otyra ketip, serýenshi jurtqa qaraıyq. Sheberhanaǵa baryp qumyrashylardyń ónerine súısineıik. Dúkennen jemis alyp jeıik, ár tań saıyn men saǵan gúl satyn ákep turaıyn. Osy aradan keteıikshi, súıiktim.

OREST. Elektra, súıiktim, men bul aradan kete almaımyn.

ELEKTRA. Sonda meniń saǵan esh keregim bolmaǵany ma?

OREST. Men úshin seniń ornyńdy eshkim basa almaıdy.

HOR. Patsha qyzy, seniń ornyńdy eshkim basa almaıdy.

OREST. Sen joq jerde men jartykesh janmyn, múgedekpin. Músápirmin.

HOR. Sen joq jerde ol jartykesh jan, múgedek, músápir.

ELEKTRA. Egıst óldi. Qala azat. Endi munda aıaldaıtyn ne bar?

OREST. Halyq azattyqtyń baǵasyn bilip, qadirleýdi úırengenshe áli de júzdegen jyldar kerek.

ELEKTRA. Sonymen, sen maǵan ermeısiń ǵoı?

OREST. Súıiktim, meni jalǵyz tastama. Qalany tastap eshqaıda ketpe, Elektra. Bul qala sen ketseń, qarań qalady.

ELEKTRA. Týǵaly beri bul qalanyń syrtyna shyǵyp kórmeppin. Kesh saıyn qorǵanǵa, qıyrlarǵa qaraıtynmyn. Alystaǵy taýlar men ózenderge telmire-telmire qashan sen kelgenshe, eshqaıda attap shyqpasqa ant etkem-di. Qaqpa ashyq tursa da, attap shyqqan emespin.

OREST. Elektra, eger ekeýmiz darıa keship keteıik deseń, keter em. Dala kezip keteıik deseń, keter em. Biraq, ol úshin mende saǵan degen súıispenshilikten basqa mindet, paryz bolmaýy kerek qoı.

ELEKTRA Sonda men saǵan kim bolǵanym?

OREST. Ony óziń jaqsy bilesiń.

ELEKTRA. Naqsúıeriń bolsam, qalar ma ediń?

OREST. Janqıar dosym bolǵanyńdy qalaımyn.

ELEKTRA. Áıeliń bolsam qaıtedi?

OREST. Aǵa men qaryndastyq arasynda neke júrmeıtinin bilesiń ǵoı.

ELEKTRA. Sen ony zań dep esepteısiń be?

OREST. Zań solaı, Elektra.

ELEKTRA. Ǵashyqtardyń birin-biri súıýine qandaı zań tyıym sala alady?

OREST. Zań jurttyń bárine, sonyń ishinde maǵan da ortaq.

ELEKTRA. Padısham, teris zańnyń tepkisine kónip, jalǵan josyqtyń degenin tyńdaısyń, Orest.

OREST. Zańdy kez kelgen qaıyrshy, kez kelgen qulaqkesti qul buza alady. Tek patshaǵa ǵana zańdy belden basyp basa kókteýge bolmaıdy.

HOR. Zań shyǵarýshylar, estısińder me? Kez kelgen qańǵyma qaıyrshy zańnan attap kete alǵanmen, zań shyǵarýshynyń ózi zańnan attap ketpeýge tıisti.

ELEKTRA Sonda taqta birge otyryp, tósekte bólek jatamyz ba? Kúndiz qasyńda bolyp, túnde jalǵyz ótkizem be? Mańdaıyńnan súıgenmen ernińnen súıe almaımyn ba?

OREST. Men netken baqytsyz em! Biraq, óle-ólgenshe osylaı etýge mindettimin. Mahabbatym jazylmas jarama aınalmaqshy. Súıe turyp, súıe almaý, mańdaıǵa bitken jazmyshym.

ELEKTRA. Endeshe, seniń jalǵandyqqa jazmyshym dep kóngeniń.

OREST. Men azapty jazmysh ettim. Basqa amal mende joq.

ELEKTRA. Joq, seniń jazmyshyń azap bolmaıdy. Qoryqpaı-aq qoı, sen Elektrany áli-aq umytasyń. Óıtkeni, Elektranyń aty — Elektra da, Orestiń aty — Orest. Endi máńgi baqı solaı bolmaq.

HOR. Elektranyń aty, Elektra da, Orestiń aty, Orest. Endi máńgi baqı solaı bolady!

OREST. Elektra súıiktim, seniń esimiń ǵımarattardyń mańdaıyna altyn árippen qashap jazylady.

ELEKTRA. Meniń atym ǵımarattarǵa jazylmaq.

OREST. Sonda jurt budan myń jyl ótkesin de dúnıede Elektraǵa teń keletin eshkim joq ekenin bilmekshi.

ELEKTRA. Dúnıede Elektraǵa teń keletin eshkim joq ekeni máńgilikke pash etilmek.

HOR. Elektraǵa eshkim teń kelmeıdi.

ELEKTRA. Men bul kúndi on bes jyl kúttim. Basymnan qara túsken joq. Endi, mine, súıtip tapqan baqytym, eń bolmasa shoshqashy Lotos emes, ǵımarattyq tas baǵany bolmaqshy.

HOR. Sonda qaısysyn qalaısyń, patsha qyzy?

ELEKTRA. Jalǵandyqty qurtady degen Orestim jurtty jańa ótirikke úıretpek. Ol endi basqany qoıyp, Elektrany ótirikke úıretpek. Elektranyń atyn altyn árippen badyraıtyp tas baǵanǵa jazyp qoımaqshy. Qasyna máńgi baqı eshkimniń aty jazylmaıdy. Óıtkeni, bul dúnıede endi qaıtyp Elektra sıaqty eshkim bolmaq emes!

HOR. Elektraǵa teń keletin eshkim bolmaıdy.

ELEKTRA. Myna dúnıege talaı-talaı bala jetektegen analar keledi, aımalasqan ǵashyqtar keledi, nemerelerine ergen qarıalar keledi. Talaı-talaı alańdarda et qaqtalyp, júzim satylyn, araq-sharap sýdaı tógilip, qyz ben jigit quıqyljyta bılep, máz-meıram bolady. Al, Elektradan tas baǵanadaǵy jazýdan basqa eshteńe qalmaıdy. Jalǵyz-aq aýyz sóz qalady.

HOR. Jalǵyz-aq aýyz sóz, aty ǵana qalady.

ELEKTRA. Endi Elektra, jónińdi tapqanyń jón. Qaqpanyń aýzy ashyq, jolyńdy eshkim bógemeıdi. Darıa keship, dala kezip, qańǵyryp eshkimdi súımeımin dep ázińdi óziń aldaısyń ba, joq, osynda qalyp erteli-kesh sendelip, eshkimdi súımeımin dep ózińdi óziń aldaısyń ba, óz erkiń ózińde!

HOR. Ketseń de, ótirikshisiń, qalsań da ótirikshisiń.

ELEKTRA. Orestke de Elektra emes, ótirik kerek. Jurttyń bárine de Elektra emes, ótirik kerek. Elektranyq eshkimge qajeti joq.

OREST. Elekgra, súıiktim, Orestiń aty. Orest. Elektranyń aty. Elektra, biraq ekeýine eki aırylýǵa bolmaıdy.

ELEKTRA. Joq, ekeýmizdiń jolymyz eki basqa. Eger Elektranyń Elektra, Orestiń Orest ekeni ras bolsa, ekeýiniń jolynyń bir bolýy múmkin emes.

OREST. Almaqtyń da salmaǵy bar degen. Meni maquldaıtyn bolsań, ózińnen bas tartpaı bolmaıdy.

ELEKTRA. Men Elektramyn. Men ózgere almaımyn.

OREST. Elektra, súıiktim, myna dúnıede ekeýmizdiń birge bolǵanymyz jón edi.

ELEKTRA. Joq, padısham. Óıtkeni, Orest, sen qoıanjúrek qorqaqsyń. Súıip turyp, súıe almaısyń. Jeńip turyp, jyǵa almaısyń.

OREST. Baıqa, Elektra, sen ádiletti jendettiń qandy qara baltasyn izdep tursyń.

ELEKTRA. Baıqasań baıqa, Orest. Meırimdi bolam dep jaltaqtap otyrǵanyńda, jalǵandyq taǵy dúnıeni jalpaǵynan basyp ketpesin.

OREST. Elektra, jurt ómir súrgisi keledi. Eger kóringenge mynaý qylmysker dep qol shoshaıtsam, myna qalanyń kórgen kúni ne bolmaq.

Eger seni azaptasa, seniń jan daýsyńdy búkil patshalyq estıdi. Eger jendet baltasy seniń basyńdy shapsa, seniń molań búkil elge belgili bolady. Al, olardyń óli-tirisin kim bilip jatyr. Baıqa, Elektra, atyń máshhúr ózińdi attary tirideı óshken ózgelermen salystyryp tursyń.

ELEKTRA. Demek, meniń úkim aıtýǵa qaqym joq eken ǵoı.

OREST. Eger olardyń bireýinen kek qaıtarsań, qalǵandaryn da kók esekke teris mingizip shyǵady.

ELEKTRA. Men olardan kek al dep turǵam joq, ádildik ornat dep turmyn.

OREST. Óziń qysastyq jasap, ózgelerdi ádiletti qyla almaısyń.

HOR. Ózi qysastyq qylǵan ózgelerge ádiletti bola almaıdy.

ELEKTRA. Bazardyń astyn qazyp kórshi: jazyqsyz qyrylǵandar saǵan tisin qaırap jatpasa maǵan kel. Zyndanǵa tússhi: tas zyndan óz-ózinen yńyrsyp jatpasa maǵan kel. Bastary shabylǵan múrdelerden surap kórshi, ótkendi umyt dese maǵan kel.

HOR. Súıikti myrzalar, aıtyńdarshy, senderdi umytaıyq pa, umytaıyq pa?

OREST. Endeshe, Elektra, sol bazardyń astyn óziń qaz. Tas zyndanǵa óziń tús. Ólikterden óziń sura: olar bizdiń kegimizdi qaıtar der me eken, joq, óńmeni eten ozbyrlyqty toıtar der me eken?

ELEKTRA. Sen umytpaqsyń seniń esińde eshteńe turmaıdy. Qylmystylardy da keshire alasyń, óıtkeni, jazyqsyz japa shekkenderdiń jan daýsyn óz qulaǵyńmen estigen joqsyń, bir qudyqtan sý ishken joqsyń. Munda jurt darǵa asylyp jatqanda, sen onda jezóksheniń qoınynda jattyq?!

OREST. Men patsha bop turǵanda, taqqa jendet otyra almaıdy. Men patsha bop turǵanda, taqqa ozbyr otyra almaıdy. Men patsha bop turǵanda, bul qalada tek erkindik qana dáýren súredi..

ELEKTRA. Endeshe, sendeı patshanyń baǵasy bes tıyn qara baqyr. Men tiri turǵanda, sen patshalyq qura almaısyń.

OREST. Sen aqylyńnan aljasqan shyǵarsyń?

ELEKTRA. Men qazir bazarǵa baram da, seniń kim ekenińdi aıtyp, kúlli qalaǵa jar salam. Kúıeýi jazyqsyz ólgen áıelder, ákeleri jazyqsyz ketken balalar, ǵashyqtarynan jazyqsyz aırylǵan beıbaqtar, barsha japa shegip, taýqymet kórgender saǵan emes, maǵan eredi, Orest.

OREST. Endeshe, uly ákesin óltiredi, ákesi ulyn óltiredi, jigit qalyńdyǵyn óltiredi, kektiń sheginen shyǵa almaımyz.

ELEKTRA. Men ólikterdi jerdiń astynan qazyp alam. Taýqymet kórgenderdi tiriltem. Sonda jendet baltasy jelkesin qyryqqandardyń bári maǵan qosylyp zalalǵa zaýal, jazyqtyǵa jazym dep aıqaı salmasa kór de tur!

OREST. Sen óıtip búkil qalany tamuqqa aınaldyra almaısyń. Sen óıtip jurtty shetterińnen qylmyskersińder, ómirbaqı úreılenýmen óttińder dep sheginen shermende qyp qoıa almaısyń. Elektra, abaıla, jurtta óıtip qoqańdaı berseń, bir kúni myna qalanyń kúli kókke ushady.

ELEKTRA. Eger jurtty kúnádan tazartýǵa kerek bolsa, men bul qalany tamuqqa aınaldyrýdan da taısalmaımyn. Eger kúnálarynan aryltýǵa azap kerek bolsa, men olardy azapqa salýǵa da barmyn.

OREST. Men patsha bop turǵanda, bul qala tamuqqa aınala almaıdy. Men patsha bop turǵanda, zańnyń ornyna úreı ornatar jaıym joq.

ELEKTRA. (Mana Egıstiń óliginiń qasynda shyr kóbelek aınalǵandaı, Orestiń qasynda shyr kóbelek aınala bastaıdy). Iá, sen patsha emessiń. Sen patsha bola almaısyń. Sen patsha da emessiń. Orest te emessiń. Seniń Orest emes ekenińe endi kózim jetti.
OREST. Sen aqylyńnan aljasqan shyǵarsyń?

ELEKTRA. Sen Orest emessiń. Sen jalǵandyqty joıa almaısyń. Óıtkeni, óziń jalǵandyqsyń...

OREST. Elektra, toqtat!

ELEKTRA Sen Orest emessiń. Estısiń be, halaıyq, mynaý Orest emes!

OREST. Toqtat, esýas!

ELEKTRA Sen Orest emessiń! Sen patsha bola almaısyń. Sen Orest emessiń!

OREST. Joq, bolmaıdy eken! (Qanjar suǵady).

Únsizdik.

— Ah, esalań beıshara-aı! Maǵan bul ne istetkeniń? Elektra, súıiktim meniń, qolymdy taǵy qandattyń-aý.

Únsizdik.

— Sen de men sıaqty jurtty ozbyrdan qutqarǵyń keldi. Men de sen sıaqty jurtty ozbyrdan qutqarǵym keldi. Endi, mine, sen meni jalǵyz tastap kettiń. Al, men sensiz ómir súrgim kelmeıdi. Ah, beıshara muńlyǵym-aı, Elektranyń aty Elektra eken de, Orestiń aty Orest eken! Endi bul dúnıede máńgibaqı osylaı bolatyn boldy ǵoı!

HOR. Elektranyq aty. Elektra da, Orestiń aty. Orest. Endi máńgi baqı solaı bolady.

---