HHİ – ǵasyr kóshbasshysy (ıntellektýaldyq saıys)
Matematıkadan «HHİ – ǵasyr kóshbasshysy» atty ıntellektýaldy dýmannyń baǵdarlamasy
11 synyp
Matematıkany oqytýdaǵy oqýshylardyń qyzyǵýshylyǵyn arttyrýda synyptan tys jumys úlken ról atqarady. Ol pán boıynsha mindetti oqý jumysyn tolyqtyrady, oqýshylardyń baǵdarlamaǵa sáıkes pándi tereń meńgerýine múmkindik jasaıdy. Tómende «HHİ ǵasyr kóshbasshysy» oıynynyń júrgizilý josparymen bóliskim keledi.
Júrgizýshi:
1. Qaıyrly kún qurmetti kórermen,
Sóz bastaıyn termeletip óleńmen.
Tárbıeli, bilimdi bop árqashan,
Ós, órkende qanat jaıyp kemelden.
Minekı, zalda tynyshtyq,
Estilmeıdi dybys túk.
Muny bizde qoshtaımyz,
Ǵylymdardyń ǵylymy,
Matematıka jaıynda,
HHİ – ǵasyr kóshbasshysyn bastaımyz.
Ǵylymdardyń patshasy atanǵansyń,
Evklıd, Fales, Pıfagordan bata alǵansyń.
Tózbeıtin ótirikke, jalǵandyqqa,
Jasyqtan emes sen, qataldansyń.
«Aqyl – oıdy tártipke keltiretin»,
Naǵyz pán – matematıka atanǵansyń!– deı kele ortaǵa ıntellektýaldy dýmanǵa qatysatyn oqýshylardy shaqyraıyq.:
1. Bekesh Bekbol
2. Tólegenqyzy Aıda
3. Tursyn Qabylqash
4. Seıdahmetova Sandýǵash
5. Ydyrys Gúljan
6. Turysbekova Merýert
Júrgizýshi: Sheberlikti, bilimdi,
Saraptap sizder kórińizder,
Ádil qazy alqasy,
Ádil baǵa berińizder, – dep ádil qazy alqasymen tanystyramyz.
Matematıkalyq saıysymyz 6 bólimnen týrady.
İ – bólim «Báıge», İİ – bólim «Jandy suraq», İİİ – bólim «Polıglot», İÚ – bólim «Jeti keremet», Ú – bólim «Jorǵa», Úİ – bólim «Kókpar».
Jarysqa qatysýshy 6 oqýshynyń upaı az jınaǵan ekeýi, eki bólimnen keıin shyǵyp otyrady. Sońǵy eki bólimge ekeýi qalady.
Máńgi baqı este qalar,
Qyzyqty bir jarys bolsyn.
Bilimdirek shákirt ozar,
Suraqtary qıyn bolsyn - deı otyryp, saıysymyzdyń «Báıge»
dep atalatyn İ – bólimin bastaımyz:
İ – bólim. «Báıge»
Matematıkalyq anyqtamalar men teorıalar bólimi:
Árbir jaýap 10 baldyq júıemen eseptelinedi.
1. Alǵashqy adamdar neler arqyly jáne qalaı sanap úırendi?
Jaýap: Adam áýeli zattar arqyly jekelep, toptap, tústep sanady.
2. Erte dúnıe sıfrlary ishinen qandaı sıflar osy kúnge deıin qoldanylady?
Jaýap: Rım sıfrlary
3. Adamnyń sanaý tarıhynda qandaı sanaý júıeleri qoldanylady?
Jaýap: ekilik, bestik, ondyq, on ekilik, on altylyq, jıyrmalyq jáne alpystyq sanaý júıeleri qoldanylady. Qazir ondyq sanaý júıesi qoldanylady.
4. Aksıoma degenimiz ne?
Jaýap: Dáleldeýdi qajet etpeıtin pikir.
5. Pıfagor teoremasyn aıt
Jaýap: Tik buryshty úshburyshtyń katetteriniń kvadrattarynyń qosyndysy onyń gıpotenýzasynyń kvadratyna teń.
6. Geometrıa degenimiz ne?
Jaýap: Geometrıa – bul geometrıalyq fıgýralardyń qasıetteri týraly ǵylym.
7. Paralel túzýler degenimiz ne?
Jaýap: Ózara qıylyspaıtyn túzýlerdi prallel túzýler deımiz.
8. Tik buryshty úshburysh degenimiz ne?
Jaýap: Eger úshburyshtyń tikburyshy bar bolsa, ol tikburyshty úshburysh dep atalady.
9. Sheńberdiń hordasy degen ne?
Jaýap: Sheńberdiń eki núktesin qosatyn kesindi horda dep atalady.
10. Romb degenimiz ne?
Jaýap: Romb degenimiz – barlyq qabyrǵalary teń bolatyn paralelogram.
11. Vektor degenimiz ne?
Jaýap: Baǵyttalǵan kesindi vektor dep atalady.
12. Kosınýstar teoremasy degenimiz ne?
Jaýap: Úshburyshtyń kez – kelgen qabyrǵasynyń kvadraty qalǵan eki qabyrǵasy kvadrattarynyń qosyndysynan osy qabyrǵalarymen olardyń arasyndaǵy burysh kosınýsynyń eki eselengen kóbeıtindisin shegergenge teń bolady.
13. Durys kópburysh degen ne?
Jaýap: Dóńes kópburyshtyń barlyq qabyrǵalary jáne barlyq buryshtary teń bolsa, ony durys kópburysh dep ataıdy.
14. Úshburyshtyń aýdanyn esepteý formýlasyn aıt
Jaýap: S =
15. Eki jaqty burysh degen ne?
Jaýap: Eki jaqty burysh dep ortaq bir túzýmen shekteletin eki jarty jazyqtyqtan jasalǵan fıgýrany ataıdy.
16. Fýnksıa degen ne?
Jaýap: D jıynyndaǵy árbir h sanyna qandaıda bir ereje boıynsha h – ke táýeldi ý sany sáıkes qoıylatyn sáıkestik, anyqtalý oblysy D bolatyn sandy fýnksıa dep atalady.
17. Kórsetkishtik fýnksıa degen ne?
Jaýap: Ý=ax formýlasymen berilgen fýnksıa negizi a bolatyn kórsetkishtik fýnksıa dep atalady.
18. Logarıfmdik fýnksıa degen ne?
Jaýap: Ý= ℓogax formýlasymen berilgen fýnksıany negizi a bolatyn logarıfmdik fýnksıa dep atalady.
19. Naqty sandar degenimiz ne?
Jaýap: Barlyq rasıonal jáne ırasıonal sandar jıynyn naqty sandar deımiz.
20. Vıet teoremasyn aıt.
Jaýap: Keltirilgen kvadrat teńdeýdiń túbirleriniń qosyndysy qarama - qarsy tańbamen alynǵan ekinshi koeffısentke teń, al túbirleriniń kóbeıtindisi bos múshege teń bolady.
İİ – bólim. «Jandy suraq»
Árbir jaýap 20 baldyq júıemen eseptelinedi.
1. Matematıkalyq analızdiń negizin qalaǵan, búkil álemdik tartylys zańyn ashqan matematık ári fızık.
*A) I. Núton
B) Arhımed
V) V. Lobachevskıı
2. Jýyqtap esepteý teorıasyna úles qosqan ǵalym
A) N. H. Abel
B) E. Galýa
*V) A. N. Krylov
3. «Abak kitaby» atty shyǵarmanyń avtory kim?
*A) L. Fıbonachchı
B) S. V. Kovalevskaıa
V) K. F. Gaýss
4. ᶴ sımvolyn engizgen matematık
A). Koshı
*B) Leıbnıs
V) G. Darbý
5. «Arıfmetıka – matematıkanyń, al matematıka – ǵylymdardyń patshasy» degen qanatty sóz kimdiki?
A) M. V. Lomonosov
B) L. Eıler
*V) K. Gaýss
6. «Fızıkanyń oń qoly hımıa bolsa, al matematıka onyń kózi» sóziniń avtory kim?
*A) M. V. Lomonosov
B) A. Frans
V) A. G. Postnıkov
7. Arıstotelden keıingi «Ekinshi ustaz» atanǵan ǵalym
A) Ulyqbek
*B) Farabı
V) Horezmı
8. Algebranyń atasy – Orta Azıanyń uly ǵalymy
A) Ibn Sına
*B) Horezmı
V) Bırýnı
İİİ – bólim «Polıglot»
Kóp tildi meńgerý zaman talaby bolyp otyrǵandyqtan, qatysýshylardyń shet tilin qanshalyqty meńgergenin oıynymyzdyń kelesi bólimi «Polıglottan» baıqaıyq. Bul bólimde jasyrylǵan sózdi nemese jumbaq sheshýin úsh tilde qazaqsha, oryssha, aǵylshynsha aıtý kerek. Úsh aýdarmasyn durys sheshse - 30 upaı. Eki aýdarmasyn durys sheshse - 20 upaı, bireýin tapsa - 10 upaı beriledi.
1. Joq ózinde bas ta, qas ta, moıynda,
Uzyndyǵy jazýly tur boıynda.
Jaýaby: syzǵysh, lıneıka, ruler
2. Qabat, qabat qattama,
Aqylyń bolsa attama.
Jaýaby: kitap, knıga, book.
3..... jylda el jańa.
Jaýaby: elý, pátdesát, fifty.
4.... teńgeń bolǵansha,
... dosyń bolsyn.
Jaýaby: júz, sto, one hand red
5. Nárselerdi sanaǵanda,
Kerek ol bizge aýadaı,
Aıtyńdarshy bul qandaı san,
Jan – jaǵyńa qaramaı.
Jaýaby: natýral san, natýralnye chısla, real
6. Birdeı sandy birneshe ret,
Kóbeıtýden turady.
Eger ony yqshamdasań,
Qandaı ataý bolady?
Jaýaby: dáreje, stepen, power
İÚ – Bólim «Jeti keremet»
Bul bólimde oqýshylar tómendegi kestedegi upaı boıynsha suraqtar tańdaıdy. Munda matematıka jáne matematıkalyq bilim týraly uly ǵalymdardyń sózderi keltirilgen.
1) 20 – upaılyq suraqtar
1. Kvadrattyń qabyrǵasy 9 sm. Perımetri nege teń?(36 sm)
2. Trapesıanyń tabandary 10 sm jáne 8 sm orta syzyǵy nege teń? (9sm)
3. Qabyrǵasy 6 sm jáne 8 sm tórtburyshtyń aýdany nege teń? (48sm)
4. Teń qabyrǵaly úshburyshtyń perımetri 42 sm Qabyrǵasy nege teń? ( 14 sm)
2) 30 – upaılyq suraqtar:
1. «P» - árpimen bastalatyn 7 matematıkalyq sózderdi ata ( pıramıda, prızma, paralelepıped, planımetrıa, parabola, paralel, perpendıkýlár) «S» - árpimen bastalatyn 7 matematıkalyq sózderdi ata ( sınýs, súıir, stereometrıa, segment, sektor, sáýle, sınýsoıd)
«K» - árpimen bastalatyn 7 matematıkalyq sózderdi ata ( kóbeıtý, kýb, konýs, kesindi, kólem, kvadrat, kosınýs)
«T» - árpimen bastalatyn 7 matematıkalyq sózderdi ata ( trapesıa, teń, teorema, túbir, tangens, túzý, tikburysh, transporter)
3) 40 – upaılyq suraqtar:
1. «Aqyl – oıdy tártipke keltiretin - matematıka» kimniń sózi? ( N. V. Lomonosov)
2. «Matematıka – ǵylymdardyń patshasy, al arıfmetıka - matematıka patshasy».
Bul sózdiń avtory kim? ( K. Gaýss)
3.«Matematıkanyń óz tili bar - ol formýla». Kimniń sózi? ( S. V. Kovalevskaıa)
4. «Bilim alý - árbir musylmannyń basty paryzy» degendi kim aıtqan? ( Ulyqbek)
Ú – bólim «Jorǵa»
Árbir durys jaýap 10 baldyq júıemen eseptelinedi.
1. Geometrıanyń jazyqtyqtaǵy fıgýralardy zertteıtin bólimi (Planımetrıa)
2. Jazyqtyqta qıylyspaıtyn eki túzý ( Paralel)
3. Sannyń júzden bir bóligi ( Prosent)
4. Rombynyń barlyq qabyrǵalarynyń qosyndysy (Perımetr)
5. Stereometrıadaǵy aksıoma sany nesheý? (úsheý)
6. Eń úlken horda ( Dıametr)
7. Sheńberdiń bóligi ( Doǵa)
8. Sheńberdiń sentrin onyń kez – kelgen núktesimen qosatyn kesindi (Radıýs)
9. Tik buryshtan kishi burysh ( Súıir burysh)
10. Barlyq qabyrǵalary teń bolatyn paralelogram ( Romb)
11. Nárselerdi sanaǵanda paıdalanatyn san (Natýral san)
12. Syzyqtyq fýnksıanyń grafıgi (Túzý)
13. sin 300 máni (1/2)
14. Bútinniń ¼ bóligi (Shırek )
15. Sharshynyń perımetri 44 sm, qabyrǵasy neshege teń? (11sm)
1. Geometrıanyń keńistiktegi fıgýralaryn zertteıtin bólimi (Stereometrıa)
2. Keńistikte qıylyspaıtyn túzýler (Aıqas túzýler)
3. Úshburyshtyń ishki buryshtarynyń qosyndysy (1800)
4. Kvadrat fýnksıanyń grafıgi (Parabola)
5. «Negizder» kimniń shyǵarmasy? (Evklıd)
6. Bir núkteden shyqqan túzý (Sáýle)
7. Ózara tik burysh jasap qıylysatyn túzýler (Perpendıkýlár)
8. Sheńberdiń kez – kelgen eki núktesin qosatyn kesindi (Horda)
9. Buryshty ólsheıtin qural (Transportır)
10. Barlyq qabyrǵalary teń bolatyn tik tórtburysh (Kvadrat)
11. Bútin nárseniń bóligin kórsetetin san (Bólshek san)
12. Sheńber uzyndyǵynyń dıametrge qatynasy (P)
13. sos 60 0 máni (1/ 2)
14. Bútiniń ½ bóligi (Jarty)
15. Teń qabyrǵaly úshburyshtyń perımetri 24sm, qabyrǵasy nege teń? (8 sm)
Úİ – bólim «Kókpar»
Árbir durys jaýap 50 baldyq júıemen eseptelinedi.
1. Matematıkanyń ómirdegi paıdasy týraly
2. Matematıkanyń ómirdegi zıany týraly
Qorytyndylaý
Ádil – qazylar jeńimpazdy anyqtaıdy, ol oqýshyǵa qurmet kórsetip, syılyq tabys etedi.
Júrgizýshi: Aqynjandy bolmaǵan,
Matematık te bola almas.
Jaqsy shýmaq týmasa,
Kóńilge áste qana almas.
Olar jaıly tóreshi,
Kórermender ózderiń.
Aq – qarasyn aıyryp,
Kýá boldy kózderiń, - deı kele biz sizdermen áli de talaı kezdesetinimizge senemiz.
HHİ ǵasyr – bilim ǵasyry. Ótkenimizdi biletin, búgindi túsinetin, erteńimizge senimmen qaraıtyn bilimdi azamat bolyńyzdar. Kelgenderińizge myń rahmet. Saý – salamat bolyńyzdar.
11 synyp
Matematıkany oqytýdaǵy oqýshylardyń qyzyǵýshylyǵyn arttyrýda synyptan tys jumys úlken ról atqarady. Ol pán boıynsha mindetti oqý jumysyn tolyqtyrady, oqýshylardyń baǵdarlamaǵa sáıkes pándi tereń meńgerýine múmkindik jasaıdy. Tómende «HHİ ǵasyr kóshbasshysy» oıynynyń júrgizilý josparymen bóliskim keledi.
Júrgizýshi:
1. Qaıyrly kún qurmetti kórermen,
Sóz bastaıyn termeletip óleńmen.
Tárbıeli, bilimdi bop árqashan,
Ós, órkende qanat jaıyp kemelden.
Minekı, zalda tynyshtyq,
Estilmeıdi dybys túk.
Muny bizde qoshtaımyz,
Ǵylymdardyń ǵylymy,
Matematıka jaıynda,
HHİ – ǵasyr kóshbasshysyn bastaımyz.
Ǵylymdardyń patshasy atanǵansyń,
Evklıd, Fales, Pıfagordan bata alǵansyń.
Tózbeıtin ótirikke, jalǵandyqqa,
Jasyqtan emes sen, qataldansyń.
«Aqyl – oıdy tártipke keltiretin»,
Naǵyz pán – matematıka atanǵansyń!– deı kele ortaǵa ıntellektýaldy dýmanǵa qatysatyn oqýshylardy shaqyraıyq.:
1. Bekesh Bekbol
2. Tólegenqyzy Aıda
3. Tursyn Qabylqash
4. Seıdahmetova Sandýǵash
5. Ydyrys Gúljan
6. Turysbekova Merýert
Júrgizýshi: Sheberlikti, bilimdi,
Saraptap sizder kórińizder,
Ádil qazy alqasy,
Ádil baǵa berińizder, – dep ádil qazy alqasymen tanystyramyz.
Matematıkalyq saıysymyz 6 bólimnen týrady.
İ – bólim «Báıge», İİ – bólim «Jandy suraq», İİİ – bólim «Polıglot», İÚ – bólim «Jeti keremet», Ú – bólim «Jorǵa», Úİ – bólim «Kókpar».
Jarysqa qatysýshy 6 oqýshynyń upaı az jınaǵan ekeýi, eki bólimnen keıin shyǵyp otyrady. Sońǵy eki bólimge ekeýi qalady.
Máńgi baqı este qalar,
Qyzyqty bir jarys bolsyn.
Bilimdirek shákirt ozar,
Suraqtary qıyn bolsyn - deı otyryp, saıysymyzdyń «Báıge»
dep atalatyn İ – bólimin bastaımyz:
İ – bólim. «Báıge»
Matematıkalyq anyqtamalar men teorıalar bólimi:
Árbir jaýap 10 baldyq júıemen eseptelinedi.
1. Alǵashqy adamdar neler arqyly jáne qalaı sanap úırendi?
Jaýap: Adam áýeli zattar arqyly jekelep, toptap, tústep sanady.
2. Erte dúnıe sıfrlary ishinen qandaı sıflar osy kúnge deıin qoldanylady?
Jaýap: Rım sıfrlary
3. Adamnyń sanaý tarıhynda qandaı sanaý júıeleri qoldanylady?
Jaýap: ekilik, bestik, ondyq, on ekilik, on altylyq, jıyrmalyq jáne alpystyq sanaý júıeleri qoldanylady. Qazir ondyq sanaý júıesi qoldanylady.
4. Aksıoma degenimiz ne?
Jaýap: Dáleldeýdi qajet etpeıtin pikir.
5. Pıfagor teoremasyn aıt
Jaýap: Tik buryshty úshburyshtyń katetteriniń kvadrattarynyń qosyndysy onyń gıpotenýzasynyń kvadratyna teń.
6. Geometrıa degenimiz ne?
Jaýap: Geometrıa – bul geometrıalyq fıgýralardyń qasıetteri týraly ǵylym.
7. Paralel túzýler degenimiz ne?
Jaýap: Ózara qıylyspaıtyn túzýlerdi prallel túzýler deımiz.
8. Tik buryshty úshburysh degenimiz ne?
Jaýap: Eger úshburyshtyń tikburyshy bar bolsa, ol tikburyshty úshburysh dep atalady.
9. Sheńberdiń hordasy degen ne?
Jaýap: Sheńberdiń eki núktesin qosatyn kesindi horda dep atalady.
10. Romb degenimiz ne?
Jaýap: Romb degenimiz – barlyq qabyrǵalary teń bolatyn paralelogram.
11. Vektor degenimiz ne?
Jaýap: Baǵyttalǵan kesindi vektor dep atalady.
12. Kosınýstar teoremasy degenimiz ne?
Jaýap: Úshburyshtyń kez – kelgen qabyrǵasynyń kvadraty qalǵan eki qabyrǵasy kvadrattarynyń qosyndysynan osy qabyrǵalarymen olardyń arasyndaǵy burysh kosınýsynyń eki eselengen kóbeıtindisin shegergenge teń bolady.
13. Durys kópburysh degen ne?
Jaýap: Dóńes kópburyshtyń barlyq qabyrǵalary jáne barlyq buryshtary teń bolsa, ony durys kópburysh dep ataıdy.
14. Úshburyshtyń aýdanyn esepteý formýlasyn aıt
Jaýap: S =
15. Eki jaqty burysh degen ne?
Jaýap: Eki jaqty burysh dep ortaq bir túzýmen shekteletin eki jarty jazyqtyqtan jasalǵan fıgýrany ataıdy.
16. Fýnksıa degen ne?
Jaýap: D jıynyndaǵy árbir h sanyna qandaıda bir ereje boıynsha h – ke táýeldi ý sany sáıkes qoıylatyn sáıkestik, anyqtalý oblysy D bolatyn sandy fýnksıa dep atalady.
17. Kórsetkishtik fýnksıa degen ne?
Jaýap: Ý=ax formýlasymen berilgen fýnksıa negizi a bolatyn kórsetkishtik fýnksıa dep atalady.
18. Logarıfmdik fýnksıa degen ne?
Jaýap: Ý= ℓogax formýlasymen berilgen fýnksıany negizi a bolatyn logarıfmdik fýnksıa dep atalady.
19. Naqty sandar degenimiz ne?
Jaýap: Barlyq rasıonal jáne ırasıonal sandar jıynyn naqty sandar deımiz.
20. Vıet teoremasyn aıt.
Jaýap: Keltirilgen kvadrat teńdeýdiń túbirleriniń qosyndysy qarama - qarsy tańbamen alynǵan ekinshi koeffısentke teń, al túbirleriniń kóbeıtindisi bos múshege teń bolady.
İİ – bólim. «Jandy suraq»
Árbir jaýap 20 baldyq júıemen eseptelinedi.
1. Matematıkalyq analızdiń negizin qalaǵan, búkil álemdik tartylys zańyn ashqan matematık ári fızık.
*A) I. Núton
B) Arhımed
V) V. Lobachevskıı
2. Jýyqtap esepteý teorıasyna úles qosqan ǵalym
A) N. H. Abel
B) E. Galýa
*V) A. N. Krylov
3. «Abak kitaby» atty shyǵarmanyń avtory kim?
*A) L. Fıbonachchı
B) S. V. Kovalevskaıa
V) K. F. Gaýss
4. ᶴ sımvolyn engizgen matematık
A). Koshı
*B) Leıbnıs
V) G. Darbý
5. «Arıfmetıka – matematıkanyń, al matematıka – ǵylymdardyń patshasy» degen qanatty sóz kimdiki?
A) M. V. Lomonosov
B) L. Eıler
*V) K. Gaýss
6. «Fızıkanyń oń qoly hımıa bolsa, al matematıka onyń kózi» sóziniń avtory kim?
*A) M. V. Lomonosov
B) A. Frans
V) A. G. Postnıkov
7. Arıstotelden keıingi «Ekinshi ustaz» atanǵan ǵalym
A) Ulyqbek
*B) Farabı
V) Horezmı
8. Algebranyń atasy – Orta Azıanyń uly ǵalymy
A) Ibn Sına
*B) Horezmı
V) Bırýnı
İİİ – bólim «Polıglot»
Kóp tildi meńgerý zaman talaby bolyp otyrǵandyqtan, qatysýshylardyń shet tilin qanshalyqty meńgergenin oıynymyzdyń kelesi bólimi «Polıglottan» baıqaıyq. Bul bólimde jasyrylǵan sózdi nemese jumbaq sheshýin úsh tilde qazaqsha, oryssha, aǵylshynsha aıtý kerek. Úsh aýdarmasyn durys sheshse - 30 upaı. Eki aýdarmasyn durys sheshse - 20 upaı, bireýin tapsa - 10 upaı beriledi.
1. Joq ózinde bas ta, qas ta, moıynda,
Uzyndyǵy jazýly tur boıynda.
Jaýaby: syzǵysh, lıneıka, ruler
2. Qabat, qabat qattama,
Aqylyń bolsa attama.
Jaýaby: kitap, knıga, book.
3..... jylda el jańa.
Jaýaby: elý, pátdesát, fifty.
4.... teńgeń bolǵansha,
... dosyń bolsyn.
Jaýaby: júz, sto, one hand red
5. Nárselerdi sanaǵanda,
Kerek ol bizge aýadaı,
Aıtyńdarshy bul qandaı san,
Jan – jaǵyńa qaramaı.
Jaýaby: natýral san, natýralnye chısla, real
6. Birdeı sandy birneshe ret,
Kóbeıtýden turady.
Eger ony yqshamdasań,
Qandaı ataý bolady?
Jaýaby: dáreje, stepen, power
İÚ – Bólim «Jeti keremet»
Bul bólimde oqýshylar tómendegi kestedegi upaı boıynsha suraqtar tańdaıdy. Munda matematıka jáne matematıkalyq bilim týraly uly ǵalymdardyń sózderi keltirilgen.
1) 20 – upaılyq suraqtar
1. Kvadrattyń qabyrǵasy 9 sm. Perımetri nege teń?(36 sm)
2. Trapesıanyń tabandary 10 sm jáne 8 sm orta syzyǵy nege teń? (9sm)
3. Qabyrǵasy 6 sm jáne 8 sm tórtburyshtyń aýdany nege teń? (48sm)
4. Teń qabyrǵaly úshburyshtyń perımetri 42 sm Qabyrǵasy nege teń? ( 14 sm)
2) 30 – upaılyq suraqtar:
1. «P» - árpimen bastalatyn 7 matematıkalyq sózderdi ata ( pıramıda, prızma, paralelepıped, planımetrıa, parabola, paralel, perpendıkýlár) «S» - árpimen bastalatyn 7 matematıkalyq sózderdi ata ( sınýs, súıir, stereometrıa, segment, sektor, sáýle, sınýsoıd)
«K» - árpimen bastalatyn 7 matematıkalyq sózderdi ata ( kóbeıtý, kýb, konýs, kesindi, kólem, kvadrat, kosınýs)
«T» - árpimen bastalatyn 7 matematıkalyq sózderdi ata ( trapesıa, teń, teorema, túbir, tangens, túzý, tikburysh, transporter)
3) 40 – upaılyq suraqtar:
1. «Aqyl – oıdy tártipke keltiretin - matematıka» kimniń sózi? ( N. V. Lomonosov)
2. «Matematıka – ǵylymdardyń patshasy, al arıfmetıka - matematıka patshasy».
Bul sózdiń avtory kim? ( K. Gaýss)
3.«Matematıkanyń óz tili bar - ol formýla». Kimniń sózi? ( S. V. Kovalevskaıa)
4. «Bilim alý - árbir musylmannyń basty paryzy» degendi kim aıtqan? ( Ulyqbek)
Ú – bólim «Jorǵa»
Árbir durys jaýap 10 baldyq júıemen eseptelinedi.
1. Geometrıanyń jazyqtyqtaǵy fıgýralardy zertteıtin bólimi (Planımetrıa)
2. Jazyqtyqta qıylyspaıtyn eki túzý ( Paralel)
3. Sannyń júzden bir bóligi ( Prosent)
4. Rombynyń barlyq qabyrǵalarynyń qosyndysy (Perımetr)
5. Stereometrıadaǵy aksıoma sany nesheý? (úsheý)
6. Eń úlken horda ( Dıametr)
7. Sheńberdiń bóligi ( Doǵa)
8. Sheńberdiń sentrin onyń kez – kelgen núktesimen qosatyn kesindi (Radıýs)
9. Tik buryshtan kishi burysh ( Súıir burysh)
10. Barlyq qabyrǵalary teń bolatyn paralelogram ( Romb)
11. Nárselerdi sanaǵanda paıdalanatyn san (Natýral san)
12. Syzyqtyq fýnksıanyń grafıgi (Túzý)
13. sin 300 máni (1/2)
14. Bútinniń ¼ bóligi (Shırek )
15. Sharshynyń perımetri 44 sm, qabyrǵasy neshege teń? (11sm)
1. Geometrıanyń keńistiktegi fıgýralaryn zertteıtin bólimi (Stereometrıa)
2. Keńistikte qıylyspaıtyn túzýler (Aıqas túzýler)
3. Úshburyshtyń ishki buryshtarynyń qosyndysy (1800)
4. Kvadrat fýnksıanyń grafıgi (Parabola)
5. «Negizder» kimniń shyǵarmasy? (Evklıd)
6. Bir núkteden shyqqan túzý (Sáýle)
7. Ózara tik burysh jasap qıylysatyn túzýler (Perpendıkýlár)
8. Sheńberdiń kez – kelgen eki núktesin qosatyn kesindi (Horda)
9. Buryshty ólsheıtin qural (Transportır)
10. Barlyq qabyrǵalary teń bolatyn tik tórtburysh (Kvadrat)
11. Bútin nárseniń bóligin kórsetetin san (Bólshek san)
12. Sheńber uzyndyǵynyń dıametrge qatynasy (P)
13. sos 60 0 máni (1/ 2)
14. Bútiniń ½ bóligi (Jarty)
15. Teń qabyrǵaly úshburyshtyń perımetri 24sm, qabyrǵasy nege teń? (8 sm)
Úİ – bólim «Kókpar»
Árbir durys jaýap 50 baldyq júıemen eseptelinedi.
1. Matematıkanyń ómirdegi paıdasy týraly
2. Matematıkanyń ómirdegi zıany týraly
Qorytyndylaý
Ádil – qazylar jeńimpazdy anyqtaıdy, ol oqýshyǵa qurmet kórsetip, syılyq tabys etedi.
Júrgizýshi: Aqynjandy bolmaǵan,
Matematık te bola almas.
Jaqsy shýmaq týmasa,
Kóńilge áste qana almas.
Olar jaıly tóreshi,
Kórermender ózderiń.
Aq – qarasyn aıyryp,
Kýá boldy kózderiń, - deı kele biz sizdermen áli de talaı kezdesetinimizge senemiz.
HHİ ǵasyr – bilim ǵasyry. Ótkenimizdi biletin, búgindi túsinetin, erteńimizge senimmen qaraıtyn bilimdi azamat bolyńyzdar. Kelgenderińizge myń rahmet. Saý – salamat bolyńyzdar.
You Might Also Like
-
M. Mámetovanyń 90 jyldyǵyn atap ótýge baılanysty tyń derekter jınaqtaý maqsatynda qańtar aıynyń qytymyr aıazdy kúnderinde kolej oqytýshysy Sarsen Gúljanat ekeýimiz batys oblystaryna jol tarttyq. Al...
