InfoHub Logo

...Temirbaıdan asyp tússeń, aldynda Qoǵalynyń ańǵary kórinedi. Shúrk-shúrk tomar, qoǵaly kólder ıin tiresip otyratyn jaılaýy qańyrap bos qalǵan. Shóbi, shalǵyny belýardan keledi. Kórgende sharýashylyǵyń ustap ketip:

— Átteń, maldy jaıar ma edi, — deısiń.

Myrqymbaı shoqysynyń kún batysynda on shaqty úı jatyr. Bul Tileýqabyl qajynyń aýyly. Tileýqabyl deıtin ólke boıyndaǵy eldiń baryp turǵan sharýasy. İshpeı-jemeı mal jınaǵandyqtan "sarań" degen ataq alǵan kisi. Tileýqabyl týraly:

— Qajylyqqa da mal jıý úshin bardy, — dep el ańyz qylysady...

Biz Tileýqabyl qajynyń úıine kelip tústik. Kóne tartqan abajadaı úlken úıi bar eken. Kirip kelgende-aq salaqtyǵy kózge shalyndy.

Úıiniń ishi qoqyr-soqyr, kúl-topyraq. Oń jaq bosaǵada aıran quıylǵan tabaq, tógilgen sút, shala jalanǵan aıaqtar, aıaq alyp júre alarlyq emes...

Boıjetken qyzy, jas kelinshegi bar eken, bizden yǵysyp shyǵyp ketti. Alpys-jetpisterge kelgen kári kempir aqsańdaı basyp úıge kirip otyrdy. Amandaspady, ózi men ózi boldy: kóziniń soqyrlyǵyn, káriliktiń qıyn ekenin aıtyp zarlana bastady:

— Jas jetkendik bir shara, kóz kórmegeni qıyn eken. Eki-úsh jyldan beri osy bir dert paıda boldy, — dedi.

Urshyǵyn jóndep alyp endi ıire berem degende bir bala esikten basyn suǵyp kempirdi shaqyrdy.

— Áje, saǵan munda kelsin deıdi.

— Meni qaıtedi, qonaqqa soıyp beremin deı me! — dep kempir jaratpady.

— Jolyń boldy, kempirdiń basyn mújısiń,— dedi.

Uzamaı myrzasy keldi. Kózin kóleńkeleı qarap otyryp, jón surasyp amandasyp bolǵan soń, kóz aýrýdan bu da zarlana bastady.

— Kózden múgedek bolǵanyma eki-úsh jyl bolyp barady. Taban izdi zorǵa kórem.

— Doktorǵa qaratpadyńyz ba?

— Oı, shyraǵym-aı, qudaı sátin salmasa, doktordyń qolynan ne keledi deısiń. Byltyr Bermeǵambettiń balasy da osyndaı dertke ushyrap, doktorǵa qaratqan eken, sylımyn dep kózin aǵyzyp jiberipti, — dedi...

Shaı keldi. Shaı men birge myrzanyń báıbishesi, qyzy keldi. Olardyń da kózi jasaýrap, qyzaryp, bylshyqtanyp ketken. Qarasań etiń túrshigedi.

— Sirá, bul naýqastaryńyz juqpaly ǵoı, adamdaryńyzdyń bárinde de bar kórinedi ǵoı, — desek:

— Iá, myna qatynda bar. Myna balamyzdy da aınaldyryńqyrap júr, — dep myrza kúńk ete qaldy.

— Juqpaı qaıtsyn, qaratýdy bilmeıdi, halpe úshkirip jazamyn dep edi, sonyń suraǵanyn bermeı otyr, — dep myrzanyń báıbishesi shaptyǵa sóıledi.

Aýlynda Rahmet degen baqsy halpe bar eken. Dýanyń neshe atasynyń ulyn biledi eken. Sol úshkirip jazý úshin myrzanyń qasqa atyn surapty! Myrza atyn qıa almaı, qarata almaı otyr eken... Rahmet halpeniń basqa túrli ónerin, aıta kelip báıbishe:

— Bul — "ıeli dert". Eki-úsh jyl bolyp barady — mynaý (baıyn kórsetip) bir jyl aýyrdy. Kózinen basyr bolyp jatyp aldy. Sonda túsinde aıan beripti: "Meniń aıtqanymdy istep, aýrýyńdy qaratsań jazylasyń, áıtpese kózińnen aırylasyń",— dep...

Báıbisheni qaqpalap sózin aıaqtatpady. Óıtpese "kúreń atyn berse, osyndaı báleden qutylar edik" degen tilek ózinen ózi kórinip qaldy. Urshyq ıirip otyrǵan kempir kúrsindi. Shaı quıyp otyrǵan qyz qaltasynan oramalyn alyp, bylshyqtanǵan kózin súrtti...

Biz, munyń "trahoma" deıtin dert ekenin, doktorǵa kórsetpese kózdiń ketetinin aıtyp túsindirgen boldyq. Báıbishe de, myrza da, qyz da, kempirde kózderi qyp-qyzyl bolyp bizge qınala qarady. "Jazylasyń" degen kóńilderine sep bolatyn sekildenedi. Biraq eski senim joıyla ma, kúreń atty bermese, Rahmet halpe úshkirmese jazylady degenge nanbaıtyn tárizdendi.

— Áı, bolmas, ıeli ǵoı, bárimizge de osydan juqty, — dep báıbishe baıyna qarady.

— Qoı, shataspa, seniń kóziń menen buryn aýyrǵan joq pa edi?

— Ne deıdi... Obalykólde otyrǵanda seniń kóziń aýyrdy. Meniń aýyratynym qystaýda edi ǵoı...

Báıbishe, qyz, kempir úsheýlep myrzany jeńdi. Báleniń basy myrzada kórindi. Biraq juqtyra bilse de, emdetý jaǵyn bilmeıdi eken, doktormen qany qas eken. Túbinde bylaıǵy soqyrlardyń qysymymen kúreń atty berip emdeter-aq. Biraq trahoma oǵan da ál bermes.

Asy bar úıge, maly bar úıge qazaq ósh keledi. "Bir aıaq saýmal ishem, bir asam et jeımin" degenderdiń talaıy bul trahomadan aman keter me!.. Sóıtip júrip eldi kerneýinde sóz joq.

El túbine jetetin "ıeli aýrý", —"kıeli aýrý" ǵoı.

---