InfoHub Logo

Parlamentińizdiń depýtaty Pormabaı Dúnıemalovtyń qalaıynsha halyq qalaýlysy qataryna qosylǵanyn barshańyz bilesizder. Bilmegensip qoıasyzdar. Saıyp kelgende, kegeıi kegjeń dońǵalaq-dáýirdiń dúmpýi. Dersizder. Ózderińizdiń quqyqtaryńyz qyzylbuzaý kúıinde sıyrdyń jatyrynda jatypty. Jan bitip, jaryqqa shyǵa ma? Shyqsyn-aq. Delik. Qartań-qurtań qaranyń qussúzektengen tólindeı móńireýinen de tanyp, meńireıe me? Bul jaǵy da bulyńǵyr. Jylqy minezderińizden jańylyp, jadylaryńyzǵa deıin jabylanyp bara jatqanyn moıyndaǵylaryńyz joq. Myńq etpeısizder. Bireýlerińiz. Ekinshilerińiz tyrjıyp teris aınalasyzdar. Úshinshilerińiz mysyqsopylana múlgı qalasyzdar.

Kúni keshe de sóıttińizder. Parlamenttegi qalaýlylaryńyz Pormabaı Dúnıemalov adam quqyǵynyń saqtalýy haqyndaǵy hal-ahýalǵa baılanysty esep bergende she? Bári-bári sheshilgendeı keıipte káıip bop qalǵydyńyzdar. Qoldap-qýattap, qol shapalaqtadyńyzdar. Sonsoń saılaýshylaryna saı depýtat ne istesin? Ózi saılanǵan atyraptarda adam quqyǵy dúnıejúzilik deńgeıde derlikteı qamtamasyz etilip, júzelenip jatqandyǵyn Májilistiń arnaıy otyrysynda ózge áriptesterimen birge masattana málimdedi. Bári durys qoı. Biraq, bunyń baıandamasyna pálen-páshtýan mán-mańyz berilmedi. Basqa depýtattardy yqylastana tyńdap, yndyn jyqqan sekildengen. Jınalǵandar. Al Pormabaı Dúnıemalov adam quqyǵynyń tarıhyna tolyqqandy taldaý jasap baryp, ózin halyq qalaýlysy etken saılaýshylarynyń sózderinen mysaldar keltire bastaǵanda she, búkil Májilisińiz manaýrap, eń-eń-eń elgezek esepteler esti kelinshekterdiń de esineýge kiriskenine qaıran qaldy. Tipti tóralqadaǵy spıkerińizdiń ózi janyndaǵy jaǵympazdaý orynbasaryna sybyrlap, áldenelerdi áńgimelesip, túk te tyńdamaǵan.

Bul Parlamentińizde adam quqyǵy týraly máselelerdiń bári maıda-shúıdesine sheıin sheshimin tapqan dep esepteıtinder, solaı sanaıtyndar olaı oılamaıtyndardan on esedeı artyqtuǵyn. Ony da sizder sezesizder. Alysta júrip-aq. Aımaqtarda otyryp-aq. Eshkimge, eshteńege eleńdemeısizder. Tańǵalmaısyzdar. Tańyrqamaısyzdar.

Nege ǵana osyndaısyzdar? Sizder. Saılaýshylar. Ótken saılaýda she, qalaýlylaryńyz Pormabaı Dúnıemalovtyń depýtattyqqa barar joldaryndaǵy jyqpyl-jyqpyldarǵa janarlaryńyz jypylyq qaǵa qaradyńyzdar da, qoıa-qoıdyńyzdar. Sóıtesizder. Sizder. Al ol she? Ol tańdaýlylaryńyz tańǵalady. Tańyrqaıdy. Tańǵaldyrǵysy, tańyrqatqysy keledi. Eldiń, elektorattyń eleń etpes enjarlyǵyna tańǵalady. Eń-eń-eń elegizetini – eldegi en baılyǵyna, záýlim-záýlim, zańǵar-zańǵar dún-dúnıelerine taıqymańdaı taqyrlardyń tańyrqamaýǵa aınalǵany. Birazdan beri. Birazdan beri emes, birtalaıdan bermen qarata. Buqara jurtyńyz bul sıaqtylardyń bulǵań totaılyǵyna, butkerme turystary men buqakóz júristerine tańdaılaryn taqyldatpaqtan tanǵandaı. Qaıran qalmaqtan qaljyraǵandaı.

Dese dál keletindeı. Depýtattaryńyz.

Belgili bir merzimdi mejelep, azyraq ýaqyt aralyǵynda elin jáne elektoratyn umytpaqqa umtylǵan. Pormabaılaryńyz. Úńile qarap, túńile túıgen qorytyndy oılarynan arylmaqty maqsut tutqan. Paqyrlary taqyrlana túsken aımaǵyna qanshama qaımaq-qaıratkerler, májilismender men senatorlar jaý japyrardaı attanyp jatty. İlespekke shaqyrdy. Dúnıemalov densaýlyǵyna siltemelep, selqostana sheginshektedi. Sóıtip, saılaýshylarynan barǵan saıyn alystap, alshaqtaýǵa aınalǵan.

Al sizder she? Saılaýshylar. Óz qalaýlylaryńyzdy izdemedińizder. Suramańyzdar. Bary-joǵy báribir sıaqty sıyq tanytasyzdar. Sóıtesizder. Sizder. Abynyp anaý, qabynyp mynaý jetken. Aımaqtaryńyzǵa. Qaımaq-qaıratkerlerińizdiń beker jetpeıtinin, bosqa ketpeıtinin bilesizder. Alaıda, olar-daǵy, Dúnıemalov syndy depýtattaryńyzdyń tirlikterine túk tańǵalmaıtyn syqyldy. El men elektorat sıaqty dá. Etteri úırenip ketkenderi bar. Etteri ólip ketetini kóp. Qaımaq-qaıratkerlerińizdiń bar-barshasy bir-birinen qaı taraptan da qalysa qoımaıtyndaı-aý. Deısizder. Sizder. Sóıtesizder ǵoı. Qalaýlylaryńyzdan quıqaly qyrtys, qunarly jyrtys qalmaǵanyn, aǵyndy aryq-atyzdyń artylmaǵanyn bilesizder. Bárińiz. Qoldaryńyzdan eshteńe kelmeıdi. Epterińiz joq. Sizderdiń de ánebir jyldary árekettenip, qaıbir kezderi qarmanyp qalýlaryńyzǵa ábden bolatyn edi. Ózderińiz ǵoı. Óńmeńdemegen. Ójeńdemegen. Óz obaldaryńyz ózderińizge. Kerjalqaýsyzdar. Kerjıe kijinesizder. Bolǵany sol.

Já, jaraıdy. Etterińiz úırendi. Óldi. Janarlaryńyz óleýsiredi. Alǵash ań-tań qaldyńyzdar. Qyzyl ıtterińiz ishterińizdi tyrmalaı qyńsylap, qyzǵanyshtyń otyna kúıip-pistińizder. Tútinine tunshyǵyp, tamaqtaryńyz ýdaı ashyp, jótel juttyńyzdar. Odan soń odyraıyp olaı, budyraıyp bylaı qaradyńyzdar. Tańyrqaýǵa kóshtińizder. Birte-birte bárine kóndiktińizder. Búginde eshteńege de, eshkimge de tańyrqamaısyzdar.

Túk te tańǵalmaısyzdar.

Al degdar sanalar depýtattaryńyz she? Dúnıemalov. Parlamenttegi Pormabaılaryńyz. Ol kisi qalaı da qalyń jurtyn qaıran qaldyrmaq maqsattan, tańdandyrmaq talaptan tanbaǵan. Shat-shadyman shet memleketterdiń birindegi vıllasynda, elinen jáne elektoratynan alysta, jurtynan jyraqta jatyp, kútpegen jerden jańalyq tapqan.

Álem júzinde de, týǵan respýblıkasynda da adam quqyǵy haqyndaǵy zańnamalyq dúnıelerden sańylaý taýyp, sańyraý sanalardy silkip ótý múmkin emes eken. Sondyqtan, Parlamentińizdiń birte-birte bedelsizdenip, belgisizdenip bara jatqan (qoǵamdyq pikirdi zertteýdiń qorytyndysyna sáıkes) depýtaty, sizderdiń qalaýlylaryńyz Pormabaı Dúnıemalov myrza «Ittiń quqyǵy týraly» jańa zańnyń jobasyn jasaýdy qolǵa almaqqa bel býyp, bekem kiristi. Aqylmandary, keńesshileri men kómekshileri, qosymsha qosshylary men jasyryn járdemshileri jappaı jumyldy. Órkenıetti memleketterdiń birtalaıynda tikeleı ıttiń quqyǵyna arnalmaǵanymen, jalpy jan-janýarlardyń, aınaladaǵy ań-qustardyń, omyrtqalylar men omyrtqasyzdardyń, qabyrǵalylar men qabyrǵasyzdardyń, sútqorektiler men sýqorektilerdiń, shópqorektiler men jemqorektilerdiń, taǵysyn-taǵylardyń quqyqtary týraly zańdar men zańnamalyq kesim-sheshimderińiz jetip-artylyp jatypty. Sondaı-sondaılardyń kúllisin derlik aldyrtty. Asarlata, asyǵa zerttesti. Shetelderge jasalar issaparlarǵa shek qoıylmady. Áldekimder aldaryn orap alyp keterdeı sumdyq seziktenisti. Áldeneshe joba jasaldy.

Jobalardy taldaý jalyqpaı júrgizildi. It kemirgen keneı asyqtaı kilmıip, júdeńki júretin járdemshisi jaramdy shyqty. Jobadan joba týyndatyp, shubatylǵan uzaq ta emes, sholtań ete qalarlyqtaı qysqa da emes, ortashasyn oımyshtap jasaǵan.

Depýtattaryńyz Dúnıemalov sarapshylardy shetelderden shaqyrtqan. Jobany odan beter pysyqtatqan. Jetildirtken.

Taraýlary taptana, baptary baptana jutynǵan jańa zákún, depýtat Dúnıemalov dúnıesi – «Ittiń quqyǵy týraly» respýblıka zańy dep ataldy. Bul búkil Parlamentińiz úshin ǵana emes, muqym mustaqyl memleketińiz úshin úlken jańalyqtuǵyn.

Májilistegilerińiz máttaqym mánispen mázdengen.

Senattaǵylaryńyz sylań sıpanyp súıinshilegen.

Pormabaılaryńyz Parlamentti tań-tamasha qaldyrdy. Osylaısha.

Maqsatty oıy oryndaldy. Depýtat Dúnıemalovtaryńyzdyń abyroıy asqaqtady. «Ittiń quqyǵy týraly» zań qarsylyqsyz, qalyssyz qabyldanǵan. Jeti qazynanyń birine jatatyn aıtýly aıýan týrasynda qymbat ta qurmetti qujat jasamaqtyń jadylaryna Pormabaıdan burynyraq túspegenine talaı-talaı qalaýlylaryńyz qınalǵan. Amal qansha?! Depýtattaryńyz Dúnıemalovtyń zańy dúnıe júzine maǵlumdana bastady. Oıpyraı deseńizshi! Tipti bar ǵoı, osynaý orny bólek zańda «Ittiń ıesimen birge turý quqyǵy», «Ittiń úıshikke ıe bolý quqyǵy» deıtin de baptar bar eken. Qamtylmaǵan, qaralmaı qalǵan qaltarys joq. Júdá joq!

Sizderdeı saılaýshylary, Pormabaıdaı Parlament depýtaty bar el baqytty emes pe?! Eń aqyry ıtke deıin sonshama quqyqtarmen qamtamasyz etip, shyrqaý shyńǵa shyrqatqan memleket bedeli bıiktese, barshańyz qýanbaısyzdar ma? Qýanýǵa tıissizder.

Ókinishke qarata, Ómildirik óńiriniń jurtshylyǵy túk te qýanbady.

Nege?! Parlamentshilerińiz Pormabaı Dúnıemalovtyń osy ólkedegi ókilderi jaǵymsyz jaǵdaıattardy jan-jaqty zerttep-zerdeleýge shuǵyl kiristi. El men elektoratyńyz nelikten selqos? Súlesoqtyq sebebi nede? «Ittiń quqyǵy týraly» zańǵa búkil dúnıe júzi nazar jyǵyp, joǵary baǵalap jatqanda, Ómildirik óńiri qalaısha qýanbaıdy? Tańǵalý men tańyrqaý qaıda?

Kóp uzamastan, zerttep-zerdeleýshiler mynadaı-mynadaı máselelerdi málimdeýge májbúrlengen.

Ómildirik ólkesiniń aýdandary men qalalarynda ıtterdiń qutyrýy kúrt kóbeıgen. Shóleıtti aýyldaryńyzdaǵy qashannan bergi qazaqy emes, mazaqy dúbára ıtterińiz kádimgi úı haıýanattaryna, aq-adal maldaryńyzǵa tıisetin bopty. Qoıdyń qarnyn jaryp jeıtin, eshkiniń jelinin julyp jeıtin, jas qulynnyń jumsaq shabynan qarpyp, qyzyl etti qarbyta asap, asyǵa jutatyn shabalań-shapshań tóbetter talaıdyń tynyshyn qýyryp barady. Janýarlaryńyzdy bylaı qoıyp, adamdarǵa aıbat shegetinin qaıtersiz. Ómildirik kentiniń ortalyǵyndaǵy on eki qabatty úıde orys ovcharkasy ózin keremetteı kóretin kelinshekti talap óltirip, mıyn oıyp jep qoıypty. Taǵy bir shaharda nemis ovcharkasy (onyń da ıesi kelinshek) áıeldiń eki emshegin julyp jutypty.

«Ittiń quqyǵy týraly» zań qabyldanǵannan keıingi aıda S. qalasynyń shetindegi shaǵyn aýdanda bir oqıǵa bopty. Eki jyl buryn áskerge ketken bozym jigit tún ishinde poıyzdan túsedi. Stansada birge oqyǵan dosyna jolyǵady. Súıgen qyzyna sálem aıtady. Juldyzaı deıtin jupardaı sulýy alysyraqtaǵy aýylda, aman-esen. Jigitin kútip júripti. Deıdi. Dosy. Aldymen S. qalasyndaǵy áke-sheshesin qýantyp, erteńine Juldyzaıyna jetpekke asyǵady. Áke-sheshesine birden, bir ózi baryp, qatty qýantpaqshy bolady. Alqarakók aspanda jymyńdaǵan juldyzdarǵa qaraıdy. Ana-a-aý adyrlardyń arǵy jaǵyndaǵy aýyl mańynda Juldyzaımen qydyrǵandaryn eske alady dosy ekeýi. «Bala ǵashyq» ánin yńyldaıdy. «Juldyzben aralas-y-y-yp... Qyrdan aı barady asy-y-yp. Úıińniń syrtynda júr bala ǵashyq. Dalaǵa shyq...» Álgi ánniń qaıyrmasy ǵoı bul.

Dosy qoshtasyp qalyp qoıǵan. Túngi aýysymda eken. Temirjolda. Áskerden qaıtqan jigit «Bala ǵashyq» ánin yńyldaǵan kúıi kete barǵan. Alyp-ushyp. Ata-anasyn ańsap. Saǵynyp.

Asyǵa-aptyǵa úıine jetken sol jigit. Qazir-qazir... Qaqpadan asyp túsedi... Qalaı asyp túsýdi umytqan joq áli. Ákesi men sheshesi... Muny... Eki jyl boıy kórmegen uldaryn... Kútpegen jerden kórgende... Qandaı qýanady deseńizshi! It... Iti ǵoı óziniń. Eki jyl buryn kishkentaı ǵana kúshik edi. Býdan ovcharka. Dúbáralaý. Deıtin. Ákesi. Tumsyǵy qap-qara. Basy, qulaǵy sarǵyshtaý. Jon arqasy qaraqońyr. Baýyry bozǵylt. Edi ǵoı. Ózgerdi me eken? Tanıdy. Tanıdy ǵoı. Bos eken. Bos júripti. Ádeıi, túnge qaraı ǵana bosatady ǵoı. Ol da saǵynǵan shyǵar. Reks. Bul da saǵyndy ábden. Áskerde júrgende aýyldaǵy ıtińdi de qatty ańsaısyń ǵoı... Ázirshe tanymaı úrip turypty... Daýsy basqashalaý. Qorqynyshtylaý. Tanymaı tur dá... Reks. Qazir tanıdy. Iisinen. Basynan baıaǵydaı bir sıpap ótse... Aýp-p-p...

Bıik qaqpadan asyp túsken bozym jigit.

Áskerden oralǵan.

Juldyzaıdaı súıgen sulýy kútken.

Áke-sheshesin kútpegen jerden, kenetten qatty qýantpaqshy bolǵan Qýanysh atty aǵa serjantty... Alpamsadaı alabaýyr ovcharkasy... Eki jyl burynǵy kúshigi... Basynan sıpamaqqa qolyn soza bergende...

Áskerı kıim keremet-kerim jarasqan, saǵynyshqa tula boıy tunyp turǵan kórkem jigittiń tamaǵynan azý tisterimen oraı oryp túsken túngi c... Baýyzdalyp baýdaı túsken bozym jaýyngerdiń kórkem júzin qan jaýyp, til tartpaı kete barǵan. Baqıǵa...

Juldyzdar jylaǵan.

Juldyzaı esinen aıyrylǵan.

Áke-sheshe ańyrap qala bergen.

Osyndaı-osyndaı oqıǵalardyń áseri býyndyra býǵan depýtattaryńyz Dúnıemalov býynyp-túıindi. Ómildirik ólkesine ózi kelýge májbúrlendi. Qalalardy da, aýdan-aýyldardy da aralady. Abaılap qana ańysyn ańdaǵan. Iesiz ıtter sháý-sháý etedi. Shaharlarda da, shet-shelsheń mekenderde de. Ieleri jetektegen, aıbat shekken aıýandar odan beter. Qaı qalada da. Tumyldyryqsyz, túrli-tústi, turpattarynan adam shoshyrlyq ıtter kóshe-kósheni bylaı qoıyp, saıabaqtarǵa deıin basyp apty. Jergilikti gazetterdi aqtaryp, aqparattar qaraǵan. «Qutyrǵan ıt qapqan qatyn qaıtys boldy», «Aýdanda maldan góri ıesiz ıt kóp», «Qoıǵa shapqan tóbetter», «Adamǵa shabýyl jasady», «Qalamyzdy qańǵybas ıtter basyp barady», «It adamnyń dosy ma, jaýy ma?», «It jeti qazynanyń biri me, álde jeti aǵaıyndy jutqa aınalyp bara ma?»

Parlamentshilerińiz Pormabaı Dúnıemalov óziniń týǵan ólkesi Ómildirikte otyryp, opyna kúrsindi. Opyryla ýhiledi. Ólerdeı ókindi. Buryn nege bilmegen? Qalaı baıqamaǵan? Endi ne boldy? Ne istemek kerek?

Samsatyp salynǵan sarjalqyn kotejder. Kógildir kotejder. Qorshaýlarynyń ózi, qorǵandarynyń ózi úsh-tórt kisiniń boıynan asatyndaı, aspanǵa atyrylardaı asqaqtaǵan kotejder. Qyzǵyltym, qabat-qabat, kerbez úı-jaılar andyzdaǵan, asfálty qalyń, qaraqoshqyldanǵan kóshemen kóterilip, dóńesteý tustaǵy dóı úıge – tórtinshi toqalyna túnemekke túsken. Kóńil kúıiniń tómen tartatyn tustarynda tórtinshisinen taıanysh-toıat tabatyn. Talap-tálkegi, tálpish-totaılyǵy joq. Túbegeılep túsiner, seziksiz sezgir sulýy. Buldanýdy bilmes. Janyńa dárý darytar. Bul joly da sóıtti. Jyly ǵana jymıyp, sháı-sýyn mindetsinbeı berdi. Jeńil ǵana saz oınatty. Pormabaıǵa unaıtyn jasyl jeleńin kıip, janyna jaqyndap jaıǵasty. Qalaýlylaryńyzdyń qatqyldaý qabaǵyn baǵyp, moıny men ıyqtaryn sylap-sıpap baryp, mıpazdaı ýqalady.

Bárin umytqysy kelip-aq edi. Tórtinshi toqalynyń jalyn atqan qushaǵy da jadyndaǵy júkti seıilte almady. Ózine ózi úńilip, túńiletindeı tereńdigi sırek oralatyn. Mundaı muńaımaqqa tipti úıirsek emes-ti. Sonda da sana túkpirindegi ıt qyńsyl basylmaı-aq qoıdy.

Tún ortasy aýyp úlgergen eken. Ómildirik shaharynyń tańǵajaıyp tusynda turypty. Qorshaýlary men qorǵandary záýlim, kotejderi zaý-zańǵar zerbaraq aýdanyńyz osy. Aınalasyna alaqtaǵan. Qorshaýynyń ishinde turyp qoryqty. Arqasy jylan jorǵalaǵandaı shymyrlady. Záresi ushardaı júregin sup-sýyq sýyl býlyqtyrdy. Alqymyn áldene kernep, keptele atqaqtaıtyndaı. Tórtinshi toqalynyń tolyqsyp-bulyqsyǵan qushaǵyn qaıta oılap, kózine elestetip, basylyp-aq baqqysy bar. Biraq, úregeı úreı oıyn túgel, boıyn tutas bılep alǵan. Mundaılyq mundarlyqtyń sebebin birsin-birsindep baryp sezgen. Itjúrektenip turǵany ıtterdiń zárlene úrýinen jáne zarlana ulýynan eken dá.

Alǵash alystan talyp estilgendeı edi ulyǵan daýystar. Sóıtse, záýlim-zańǵar qorshaýlar men qorǵandardyń qaı-qaısysynan da ıt ulyp turypty. Ulyp jatypty. Ulyp-ulyp alyp úredi. Úrip-úrip alyp ulıdy.

Ý-ý-ý-ý-ý-ýaý-ý...Aýp-aýf...

Aýý-aýp-aýf-aý-ý-ý-ý-ý...

Ýaý-ýaý-ý-ý-ý-ý-ýaý-ý-ý... Ýa-ýa-ý-ýf...

Ubaq-shubaq ulyǵan ıtterdiń daýystary bir-birimen ulasyp, shekesin shyńyldatty. Suq saýsaqtarymen qos qulaǵyn burandalaı bekitip kórdi. Báribir. Bolmady. Sheke shyńyl shúıde shýylǵa shubala shabyrtty.

Shabalanǵan qanshyqtar kemde-kem sekildi. Ulyǵandardyń bári urǵashyny izdeıtindeı. Sezildi. Joq. Sezindi.

Úıine kirdi. Uzyn boıly, búıirli úrimkege asa joǵary sapaly konákty toltyra quıdy. Tóńkerip saldy.

Erteńine Pormabaılaryńyz qarapaıym ǵana kıindi. Ejelgi bir memlekettiń ázelgi bir patshasyndaı jupyny hám juqana jurtyńyzdyń arasynda júrdi. «Ómildirik kentinde túni boıy ıtterdiń ulyp shyǵatyny nesi?» dedi bir qaıyrshyǵa. Anaý ańtaryla ańqıyp: «Bilmedim. Estimedim. Estimeımin. Tastaı qatyp uıyqtap qalam. Qarnymdy aldap-sýlasam, bitti. Qorylǵa basam», dedi aǵynan jarylyp.

«Itter adamdardyń peıil-pıǵylyna qarap buzylyp barady. Túnimen úrip, ulyp shyǵady. Jaqsylyq emes», dedi ketpenine súıengen keıýana.

«Biraz-biraz nárselerdi bilgińiz kelse, osy Ómildirikke tıip turǵan Tamdybulaq aýdanynda ataqty ıt atqysh bar. Sony taýyp áńgimelesý kerek shyǵar. Qalasańyz, qalaǵa aldyrtaıyq», – dedi osy ólkedegi, jergilikti jerdegi járdemshisi. Týralańqyraı aıtqanda, tyńshysy.

Ataqty ıt atqyshty qalaýlylaryńyz qalaǵa aldyrtpady. Ózi barmaqqa bekindi. Tórt túrli jıptiń, úsh túrli mersedestiń birine de minbedi. Járdemshisiniń jaıýattaý jaman máshınesine otyryp, Tamdybulaqqa tartty.

It atqyshyńyz – bir kezdegi Beriktas mergenniń balasytuǵyn. Ańshylyǵy joq emes-ti. Alaıda, azaıyp ketken ańdy aıaǵandyqtan, obal-saýaptan tanbaǵandyqtan, ákesiniń kánigi kásibinen birjolata bas tartqan. Buny – basqashalaý buqpantaılaǵan depýtattaryńyzdy birden tanyǵan. It atpaqqa daıyndalyp, qarý-jaraǵyn tazalap otyrypty.

«Sizdi bilmeı, óle almaı júrippiz be?! Parlamenttegi Pormabaı Dúnıemalovsyz. Depýtatymyzsyz. Jıgýlımen júrseńiz-daǵy, tanydyq. Jupyny kıingenińizben, ózgermegensiz. Kelińiz. Tórletińiz», – dedi júzin jylytyp.

Artynsha: «Ittiń quqyǵy týraly» zańnyń avtorysyz ǵoı. Sonyńyz beker boldy», – dedi túsin sýytyp.

«Nege?» – dedi depýtattaryńyz.

«Zańdaryńyz óte saýatty. Kóp izdengensizder. Shet jurttardyń zańnamalaryn zerttep, negizge alǵansyzdar. Alaıda tym keshikken qujat», – dedi ataqty ıt atqysh.

«Qalaı? Keshikkeni qalaı?» – dedi Parlamentshi Pormabaılaryńyz.

«Keremet zań. Átteń-aı, átteń! – dedi ataqty ıt atqysh ornynan turyp, túnere túsip, myltyǵynyń uńǵysyn Májilis depýtatyna bura úńilip. – Zańdaryńyzda min joq. Ókinishtisi – qazaqy qumaı tazyńyzdyń tuqymy tuzdaı quryp ketkennen keıingi ondaı qujattaryńyzdyń quny kók tıyn! Bildińiz be?! Áteń-aı, átteń! Qazaqy Mańtóbet, Baıtóbet, Baqtóbet, Taýtóbet, Shyńtóbet syndy shyn tóbetter túgeldeı joıylyp bolǵannan soń qabyldanǵan qaýly-qararlaryńyz ben zań-zákúnderińiz kimge jáne nege qajet?! Kerek pe endi?! Qajeti bar ma? Osydan on-on bes jyl, eń bolmasa úsh-tórt jyl buryn qabyldaý kerek edi ǵoı! Endigi zańdaryńyz kimge, nege, kim úshin jáne ne úshin qyzmet etpek?! Osyny oıladyńyzdar ma? A-a-ah?!»

Myna ıt atqyshty qutyrǵan ıt qapqan ba dep qaýiptenýge bolar edi. Janarlary jaltyldap, aǵarańdaı tumanytyp, tili tutyǵyp, túkirigi depýtattaryńyzdyń tep-tegis, túıir ájimsiz betine shashyrap-shashyrap ketken. Qutyrýdyń túkirik arqyly da juǵýy múmkin be edi? Múmkin emes pe edi? Zańdy ázirleý barysynda bárin bilip alǵandaıtuǵyn. Biraq, esinde qalmapty. Osy jaǵy.

«Bi-bi-bildińiz be?! – dedi ıt atqysh adam eskileý qos aýyz myltyǵyn Parlamentshige kezengen kúıi tutyǵýy basylmaı. – Bilip q-q-qoıyńyz! Si-si-sizdiń k-k-keshikken z-z-zańyńyzdyń k-k-kimderge jáne n-n-nelerge q-q-qyzmet etetinin...»

Qalaýlylaryńyzǵa qarata qarý kezenip turǵanyn keshirek ańǵaryp, úńireıgen uńǵyny tómenirek túsirdi.

«K-k-keshirińiz, – dedi yńǵaısyzdanyp. – Biz úshin bir mınót qymbat. It atýym kerek. Búgin keshke deıin bir-eki aýyldy bitirip tastamasam, bolmaıdy».

Tutyǵýy seıilgendeı. «Shaı-paı ishińiz demedik». Dedi. It atqysh.

«Joq, raqmet, – dedi Pormabaılaryńyz kúrsinip qoıyp. – Qarsy bolmasańyz, sizben birge júrsem... It atqanyńyzdy kórsem...»

«Halyqtyń, naǵyz qarapaıym saılaýshylaryńyzdyń arasyna barmaqsyz ǵoı? Baıqańyz, onda qaýiptirek. Qutyrmasa-daǵy, qutyrýǵa bettegen ıtter az emes. Atqyzyp jatqany sondyqtan. Maldy bylaı qoıyp, adamǵa shaýyp jatyr. Itterińiz. Birdeńege ushyrasańyz, jaýap berer jaıym men jaǵdaıym joq».

«Ózim jaýap beremin, – dedi depýtattaryńyz. – Qalasańyz, qolhat jazyp tapsyraıyn».

«Qoryqpasańyz, júrińiz, – dedi ıt atqysh eski moskvıch máshınesine qaraı bettep. – Jeti shaqyrym jerdegi aýylǵa attandyq onda».

Parlamenttegi Pormabaılaryńyzdyń óz moskvıchine otyrǵanyna asa sabyrly, ataqty ıt atqyshyńyzdyń mazattana mereılengeni-aı sondaǵy. Sheshile, sheshensine kóp-kóp áńgime kúshiktetti.

«It atýǵa jyl saıyn aýdandyq aýyl sharýashylyq bólimine aqsha bólinedi eken, – dedi ıt atqyshyńyz. – Árbir ıtke úsh júz teńgeden. Aýdan boıynsha júz elý, eki júz myń teńge. Bildińiz be? Bir oǵyńyz seksen teńge turady. Ár ıtke birjarym oqtan esepteledi. Al myna men, Beriktas mergenniń balasymyn dá. Jıyrma oqpen jıyrma ıt atamyn. Sespeı qatyramyn. Aýyldyń bárinde ıt qutyrǵan zaman. Balaǵa shabady. Qyzdardy qabady. Úlkenderden de qaımyqpasqa aınalǵan. Bireýler aıtady, adam ózgergen soń ıt ekesh ıt te ózgeredi dep. Qumaı tazy emes. Qazaqy qaıran tóbet emes. Olardan jurnaq ta joq. Óńsheń dúbáralar. Dúbáralar! Bi-bi-bildińiz be?! Dú-dú-dúbáralar! Malǵa shabady. Qoı jegenniń túrli-túrli tásilderin taýyp alǵan. Aı, páderińe ǵana náletter-aı...»

Jeti shaqyrym jerdegi aýylda Parlamentshi Pormabaılaryńyz qatty qaıran qalǵan. Tańyrqaǵan. It atqyshqa. Aýylda da atty. Qorada da atty. Úıshikterde de atty. Kóshede de atty. Itterdiń ıeleri qandaı jerde, qaı tusta ruqsat etse, sol zamatta sespeı qatyrady. Sulatyp salady. «Ittiń quqyǵy týraly» zań talaptarynyń tý-talaqaıyn shyǵardy. It atqyshyńyz.

«Keshirgeısiz, – dedi kezekti qos ıtti qabattap, bir ǵana oqpen sulata qulatqan qula mergen qalaýlylaryńyzǵa qarap. – Zań-zákúnge sáıkes qora-qotan, aýla-sharbaq túgilim, aýyldyń ishinde oq atýǵa tyıym salynady. Myltyqty zańdy túrde atý úshin eldi mekennen kem degende birjarym shaqyrym uzap shyǵýymyz kerek. Bildińiz be? Al oǵan ýaqyt joq. Múmkindik tapshy. Atylatyn ıtti sonshama qashyqtyqqa qalaı aparamyz? Kim aparady? Nemen jetkizemiz? Arqalaımyz ba? Súıreımiz be? Moskvıchke mingizemiz be? Mine, másele qalaı?»

Pormabaı Dúnıemalovtaryńyz til qatpaıdy. Tek tańyrqaıdy.

«Byltyrǵy kúzde júz elý myń teńge bóldi. Úsh júz ıt atyp berdim, – dedi mergen. – Bıyl eki júz alpys myń teńge qarastyrypty. Segiz júzdeı ıt atatyn shyǵarmyn. Bári esepteýli. Bildińiz be? Oq-dárińiz esepteýli. Janarmaı esepteýli. Amortızasıa da esepteledi. Myna qyrylyp qalǵan dúbáralaryńyzdy áli aktileýimiz kerek. Áldeqandaı qyp. Arnaıy shuńqyrǵa tasyp jetkizýimiz kerek. Álgi eki júz alpys myń teńgeden taza tıetini jetpis myńdaı teńge ǵana. Kóp bosa. Árıne, bizge o da jaman emes. Jumyssyzdyq kórsetkishin kemitemiz. Bir ǵana ókinishim bar. «It atqysh» degen atty jamap aldym. Beriktastaı mergenniń balasy ıt qýalap ketipti degen sóz jaman estiledi eken dá-á-á-á. «Qońyz terip, tyshqan aýlap» degen sekildi».

Parlamentshi Pormabaı jeńil ǵana jymıdy.

«Burynǵy jyldary da qarjy-marjy qaralady eken. Azdap-azdap aqsha bólinedi eken. Alaıda, ıt atylmaı qala bergen. Durystap atatyn adam tabylmaıtyn kórinedi. Aýdan boıynsha. Ańshylar qoǵamynda da jóndi atqysh joq. «Pálen ıt atyldy. Túgensheler atty» dep jalǵan akti túzip, tıyn-tebenin qylǵytýshylar «qunyqqan kúzen qulaǵymen in qazadynyń» kebin kıgen. Depýtatymyzsyz. Bilip qoıǵanyńyz jón. Maıda-shúıde máselelerdi de. Myna menen, Beriktastaı mergenniń balasynan on bes paıyzdyq para surady. Bi-bi-bildińiz be? Bi-bi-biraq, men shataq shyǵardym. «Ákep berińiz, ákep beresiz!» dep ákireńdeıdi ákimdiktegiler. «Joǵaryǵa maǵlum etem! It atqysh degen atym shyqqany úshin ústemeni sender tóleńder! Ózderiń ǵoı, tynysh júrgen adamdy jalynyp-jalpaıyp jumyldyrǵan», dedim. Taıynbaıtynymdy túr-turpatymnan baıqady. Shegindi. Lajsyz. Menen artyq atqyshty taba almaıtyndaryn túsindi. Bildińiz be? Sizder júdá joǵarydasyzdar. Quzar-quzar qıadasyzdar. Oqta-tekte osylaı tómendep tursańyzdar, talaı tarıhty túsiner edińizder. Bildińiz be?»

Ejelgi bir patshalyqtyń ázelgi bir ámirshisindeı jupyny jurttyń arasyna, qatardaǵy qarapaıym halyqtyń qalyń ortasyna baryp qaıtqan qalaýlylaryńyz qas qaraıǵanda qalaǵa oralǵan.

Depýtattyq kanıkýl bitýge taıanǵan.

Parlamentshi Pormabaı Dúnıemalovtaryńyz asyǵýly kúıde. Endigi bar bedelin, kúlli kúsh-múmkindigin ózi ázirletip, ózi qabyldatqan «Ittiń quqyǵy týraly» zańdy joımaqqa jumsaıtyn shyǵar.

Kim bilsin-aı, kim bilsin.

Dep, taýys-támám etýge de bolar edi. Áńgimeni. Alaıda, alakúdektenip, kimdi keıiptegen, qaı qalaýlymyzdy qaǵyndylaǵan, qandaı kezeńdegi Parlamentti paılaǵan dep kúdiktenersizder. Sóıtesizder. Sizder. Másele sizder sekemdengen setik sebepterde emes. Múlde basqada. Burynǵy saılaýlardy qaıdan bileıik. Biz. Biraq, sizder kelesi saılaýda tap osy Pormabaı Dúnıemalovtaryńyzdy depýtat etip saılasańyzdar bar ǵoı, nadurys emes, dup-durys bolar-dúr. It yrqyljyńǵa túspektiń keregi ne. Itjúrektenip qajeti qansha.

---