InfoHub Logo

 Júregimniń túbine tereń boıla.

Abaı

Tumaý Muńlyqty aıań astynan alyp urdy. Qalany tumaý jaılady» degendi estise de elemeı júrgen, kúnde tóseginen qulyndaı oınap turatyn ol erteńgisin basy aýyryp, denesi aýyrlaǵanynan sekemdendi. Teatr tabaldyryǵyn da eńsesi túsip kóńilsiz attady, «Salqyn tıgizgen joq sıaqty edim... Juǵady deýshi edi?! Sonda kimnen?..» Kesheli beri qoldasyp amandasqan tanystaryn, qyzmettesterin kóz aldyna elestetti. Onyń kóz aldyna bir amandasqanyn umytyp ketip kúnine qyryq amandasatyn, ári qoldasyp sálemdespese qumary tarqamaıtyn aq bas admınıstrator shal kelgishteı berdi.» Sonyń murny qyzaryp turǵan. Biraq onyń murny araq ishse de qyzyl boıaý jaqqandaı bop shyǵa kelýshi edi ǵoı...»

Esik aldyndaǵy kúzetshimen samarqaý bas ızesip, ishke óte bergen shaqta sol jaqtaǵy kasadan aq basy qyltyń ete qalǵan admınıstrator shal ony qýyp kep amandasyp, qolyn sozdy.

— Sálemetsiz be? Qol alyspaı-aq qoısaq qaıtedi?! — dedi Muńlyq. — Tula boıym túsip barady, tumaýmyn ba, kim bilsin?!

— Bálege bále juqpaıdy, — deıdi orys aǵaıyndar, — dep birden qolǵa jarmasqan shal onyń súırikteı saýsaqtaryn ýysynan biraz bosatpaı turdy. — Men de tumaýmyn. Men jurt qusap jatpaımyn, aıaǵymnan tik turyp ótkizem. Jurt saýsaǵyna tiken kirse tósegin qalyń salyp jatyp alady.

Repetısıa ústinde Muńlyqtyń mazasy burynǵydan beter qashty. Denesi ysyp, búkil tal boıyn jaısyz álsizdik bılep, alaqany terledi. Býyn - býynynan ál quryǵandaı. Jarqyn sezimmen, shabytpen aıtatyn sózin báseń ári ársiz bolsa da amalsyz jetkizip turǵan.

— Muńlyq, saǵan ne bolǵan búgin, uıqyń shala ma? — dep bas rejıser aldyndaǵy stoldy uzyndyǵy jarty metr, qamshynyń sabyndaı qalamymen taqyldatty. — Álde tamaq ishpegensiń be?

Ol jaǵdaıyn aıtty. Ne bolsa sodan sekem alǵysh, kirpıaz bas rejıser shoshyna:

— Kelgen boıda aıtpaısyń ba? — dedi. Ózinen buryn úlken shańyraq kózildirigi úrikkendeı jarqyldady. — Qaıt tez, úıińe! Dáriger shaqyr! Jazylmaı kelme.

Muńlyq teatrǵa taıaý úlken úıdiń besinshi qabatynda turýshy edi. Joǵaryǵa ázer órlep, ilbip kele jatqanda qarsy esik kórshi orys kempiri ushyrasty.

— Maechka, ne boldy, eki betiń albyrap tur ǵoı.

— Aýyryp kelem. Tumaýmyn - aý deımin.

— Tumaý? Onyń emin men bilem, júre ǵoı. Sút bar ma?

— Bar.

— Bal she?

— Joq edi.

— Bizde bar, qazir.

Orys kempir úıinen bal ákep, sútpen aralastyryp ábden qaınatty da, táttini tábeti tartpaıtyn Muńlyqqa zorlap ishkizip kórpeni tumshalap jaýyp jatqyzyp tastady.

— Qazir terleısiń. Bári termen ketedi. Erteń jumysyńa barmasań meniń basymdy kes, — dep dáriger shaqyrtpady.

Bal aralasqan yssy sút pen qalyń kórpe terlemeske qoısyn ba, pora - porasy shyǵyp, júregi qysylsa da shydap baqty. Terlegen saıyn boıyndaǵy jaısyzdyq saıabyrsyǵandaı bolǵan. Al keshke taman tula boıy dýyldap qyshyp qoıa berdi. Ádepkide shydap, denesine qol tıgizbeı qasaryp - aq jatqan. Keıin ózin ustaı almady, dýyldaǵan o jer, bu jerine qoly eriksiz barǵyshtady. Bir kezde bu ne boldy dep keýdesin ashyp kórip, shoshyp ketti. Arshyǵan jumyrtqadaı appaq denesin búrtik – búrtik qyzyl jaýyp ketken. Qandala talaǵandaı... Betime de shyqty ma eken? Álginde beti de qyshyǵan. Terlep jatqanyna qaramastan tóseginen turdy, halatyn kıip, kireberis oń bosaǵadaǵy boı aınanyń aldyna bardy. Ózin - ózi tanymaı shoshyndy. Bet - aýzynda qyzyl búrtik juldyzdana jypyrlaıdy. Dúnıe esigin ashqaly kórmegen bálesi. Záresi zár túbine ketken. Dereý telefonǵa jarmasyp, jedel járdemge habarlasty. Jedel járdem dárigeri: «Ne naýqas?» — dep surap edi, ol tula boıym qyshyp barady deýge uıalyp. — «Bilmeımin, áıteýir órtenip baramyn», — dedi. Dombyqqan betin, ajarsyz keıpin baıqatpaımyn degen oımen mańdaıyn, kózin, murnyn bastyra aq seldir oramal tartyp aldy.

Jedel járdemniń dárigeri uzaq tostyrǵan joq, arada on - on bes mınýt ótti me, ótpedi me esik qońyraýy shyldyrlady.

— Ashyq, kire berińiz! — dep daýystady Muńlyq.

Dári-dármek sómkesin kótergen dáriger jigit kelip kirdi. Ústine aq halat, basyna aq tóbeteı kıgen suńǵaq qyzyl shyraıly jigit elektr jaryǵy astyna kelgende asa ajarly kórindi. Syrqatynan qanshama shoshyp jatsa da, ol jigittiń symbat - kórkine nazar salmaı qala almady. At jaqty, aıaly tunjyr qara kóz.

— Sálem atsyz ba?

Muńlyq basyn kóterip amandasty. Dáriger kereýet janyndaǵy oryndyqqa jaıǵasty da sómkesin ashyp, júrek soǵysyn tyńdaıtyn trýbkasyn qolyna aldy.

— Qaı jerińiz aýyrady?

— Aýyrǵanda... Myna bir bále tula boıymdy qaptap... qyshytyp órtep barady. — Ol solqyldaǵan sámbi taldaı bilegin jalańashtady.

Dáriger aýdan - aýdan bop isinip, qyzara bórtken aq bilekti alaqanyna saldy. Onyń úni jalynyshty shyqty ma, jigit júreginde bir túrli aıanysh sezimi oıandy.

— Birden qyzaryp shyqty ma?

— Joq. Tańerteńnen boıym aýyrlap... tymaý shyǵarmyn dep em. Jumysqa bara sap qaıttym.

— Ózińizshe em jasadyńyz ba?

— Iá, — dep ol orys kempiri jasaǵan emdi aıtty.

— Tymaýǵa ol jaqsy, biraq... Buryn alergıamen aýyrǵan joq pa edińiz?

— Joq.

— Baldy unatpaýshy ma edińiz? — dep Dáriger buǵan dene qyzýyn ólsheıtin gradýsnık usyndy.

— Onsha unatpaımyn. Táttige qumar emespin.

— Ashyny táýir kóredi ekensiz ǵoı, — dep ezý tartqan dáriger onyń bilegin sál qysyp ustap kórdi de qan tamyrynyń lypyldap ádettegiden jıi soǵyp turǵanyn baıqady. Ornynan turyp, onyń tý syrtyna shyqty.

— Ǵafý etińiz, halatyńyzdy sheshseńiz. Kelinshek atlas halatyn ıyǵynan tómen syrǵytty.

Jaýyryn astyna taman trýbka qoıyp dáriger onyń júrek soǵysyn tyńdady. Daǵdyly qalpynan ózgergen lúpildi esitti. Onyń aqsha qardaı táninde badanaqtaı - badanaqtaı bórtpege kózi túsip: «Sirá, betine de túsken - aý, uıalyp jaýyp alǵan. Júzi de tánindeı appaq bolar», — dep oılady.

— Grıpp ekensiz, — dedi qaıtadan kelinshektiń qarsysyna shyqqan dáriger. — Deneńiz janyp tur. — Gradýsnıkti kórdi. — 37,8. Eshteńe etpeıdi, qoryqpańyz. Men qazir sizge tetrasıklın, aspırın tastap ketemin. Sony ishesiz, Sosyn qazir sestrany jiberem, ýkol salady. Dımedrol degen dári berip jiberem, sony da ishińiz, — dep sómkesinen dári alyp bergen dáriger bólme ortasyndaǵy stolǵa oryndyǵyn jyljyta asylyp, syrqattyń aty -jónin surap, jazyp aldy.

— Neshedesiz?

— Jıyrma tórtte.

— «Menen bir jas úlken eken», — dep oılady dáriger.

— Qaıda isteısiz?

— Teatrda.

— Artıska ekensiz ǵoı. — «Báse, únińiz ádemi», — dedi dáriger ishinen. Ornynan turdy. — Jaqsy, qazir sestrany jiberem.

— Ózińiz kelseńizshi, men...

— Qoryqpańyz. Demedroldy birer kún ishken soń alergıańyz ketedi. Erteń polıklınıkadan dáriger shaqyrtyńyz. Tezirek saýyǵýyńyzǵa tilektespin! — Dáriger qoshtasyp ketip qaldy.

Muńlyq bir sát aýrýyn umytyp, dáriger jigitti oılady. Sypaıy, ádemi jigit, Túri tanys sekildi. Qaı jerde kórdim? Óz talantyna tabynýshylardyń biri me? Ondaı bolsa álginde aıtar edi... Bireýge uqsaıdy... Kimge?.. Kimge?.. Bir kınoakterge. Kim edi?.. Á, Tıhonov eken ǵoı,.. Biraq ol — sary, bul — qara tory. Bet álpetteri aýmaıdy...

Ol tóńkerilgen qos anaryn sıpalady. Bul da bórtipti – aý... Tóseginen turyp, grafınnen stakanǵa quıyp alǵan sýymen eki dáriden eki túıir jutty da aına aldyna bardy. Betin japqan oramaldy kóterip, júzin kórdi. Qyzyl bórtpe túrin adam tanymastaı ǵyp ózgertip jibergen. «Betimdi ashpaǵanym qandaı aqyl bolǵan. Qashan jazylǵansha ashpaımyn», — dep oı túıgen ol tósegine qaıta qısaıdy. Zyrq - zyrq etken shekesin ýqalap jatyp «álgi dárigerdiń ózi kelse eken» dep tiledi. Kóńilinde ony taǵy bir kórsem - aý degen qumarlyq oıandy.

Arada jarty saǵat ótkende ýkol salýǵa dáriger jigittiń ózi keldi. Syrqatyn umytqandaı ol qýana bas kóterdi.

— Sizdiń tilegińiz boldy, — dedi kúlimsirep dáriger jigit. — Sestranyń qoly bosamaı ózim keldim.

— Meniń tilegim qabyl bolǵysh, — dedi ol da jymıyp.

— Solaı ma?

— Nege deseńiz men besinshi qabatta qudekeńniń ózine jaqyn turamyn.

Dáriger jigit marjandaı tizilgen iri aq tisterin kórsete raqattana kúldi.

Ýkol salyp dımedrol dárisin stol shetine qaldyrǵan dáriger jigit ketýge aınalǵanda kelinshek:

— Doktor, aıyp etpeńiz, — dedi, — meniń aty - jónimdi bildińiz, al ózińizdi tanystyryp ketpeısiz be?

— Qajet pe sol? Aıtaıyn, atym Botabek. Siz de maǵan anketa toltyrmaqsyz ba? — dedi kúlip.

— Táýir bolsam raqmetimdi kimge aıtýdy bilip alaıyn degenim ǵoı.

— Jaqsy, jaıly jatyp, jaqsy turyńyz, — dep Botabek tysqa bettedi.

«Jaqsy jigit eken», — dep oılaǵan Muńlyq tósegine jatyp, aq shaıy kórpesin orana tústi.

2

Muńlyq tumaýdan da, bórtpeden de bir jeti ishinde qulantaza aıyqty. Týasy yńqyl -syńqyldy bilmegen salamat tán, aqaýsyz júrek kádimgideı - aq eletken tymaýǵa esh moıyǵan joq.

Basyń aýyryp, baltyryń syzdaǵanda jan ashyrdyń bolǵany úlken demeý eken. Ónerles dos-jaran, talantyn syılaıtyn tanys-bilis biri kelip, biri telefon soǵyp kóńilin suraǵanda ol ózindeı kúızeletin jandardyń bar ekenin sezinip kózine jas aldy. Dertke shıpa tilegen kóp ishinde, ásirese alǵash tumaýdan qulaǵan kúni em jasaǵan dáriger jigit Botabektiń hal bilgeli telefon soqqanyn janyna ala-bóten jaqyn tutty.

Bórtpesi kóship, ıyǵynan aýyr júk túskendeı boıy da jeńildep, tóseginen turyp júrgen. Tús aýǵan mezgil edi. Teatr esigin ashqaly kileń ósekshi áıel rolinde oınaıtyn qartań aktrısa kelip, tumaýdyń soıqany jaıly san qıly oqıǵany ishegin tarta sóz ǵyp otyrǵan.

— Bul bar ǵoı, ana muhıttyń ar jaǵynan kelgen bále qusaıdy. Basqa shapqany páleket eken. Asqynsa menıngıt qylady eken de tastaı qatyrady eken... Meniń úıme - úı kórshim... mýzykant jigit... jap-jas bıshara, eki qulaǵy tas bop bitip qalǵan. Bul báleni atama, beti árman.

— Men tumaýdan emes, alergıadan shoshymadym ba?

— Alergıa degeniń de bir bále, — dedi qartań aktrısa. — Álgi kórshimniń áıeli apelsınniń ıisi shyqqan jerden jeti shaqyrym aınalyp ótedi.

— Kórshińizdiń bári aýrý ma?

— Oı, osy kúni cay adam bar ma, ákem, bári — aýrý...

Osy kez telefon shyldyrlaǵan.

— Da... — dep Muńlyq trýbkany alyp.

— Muńlyqsyz ba? – dedi trýbkadan estilgen jumsaq ún.

— Iá.

— Halińiz qalaı? Saýyqtyńyz ba?

— Siz Botabek ekensiz ǵoı!—dep qýandy ol. — Jaqsy. Táýirmin.

— Meni qalaı tanydyńyz?

— Daýsyńyzdan.

— Sezimtal ekensiz. Tósekten turdyńyz ba?

— Iá, turdym. Biraq áli jumysqa shyqqanym joq... Nege úndemeı qaldyńyz?

— Jaı... Tek sizdiń halińizdi bileıin dep... áneýgúni jaman qorqyp edińiz, sosyn... Endi kóńil kúıińiz jaqsardy ma?

— Jaqsardy, raqmet.

— Oramaldy sheshtińiz be?

— Sheshtim, — dep kúldi Muńlyq.

— Men sizdiń júzińizdi kórgen joqpyn, kóshede ushyratsam tanymaıtyn shyǵarmyn. — Onyń da kúlgeni estildi.

— Júzimdi kórem deseńiz kelińiz. Bizge qonaqqa kelińiz.

— Raqmet oǵan

— Joq, raqmetti qonaq bolǵan soń aıtasyz.

— Kórermiz.

— Kórermiz degenshe kelemin deseńizshi. Saýyǵýyma sebepshi boldyńyz, men sizge qaryzdarmyn.

— Naýqasty emdeý bizdiń mindetimiz. Jaqsy endi... bizdiń telefonmen kóp sóılesýge ruqsat etpeıdi.

— Bilem, bilem.

— Saý bolyńyz, endi aýyrmańyz.

— Telefondasyp turyńyz. Saý bolyńyz!

Muńlyqtyń sózine qulaǵyn tyǵyp otyrǵan qartań aktrısa ol trýbkany qoıǵanda:

— O kim - aı? — dep yntyǵa surady. — Aýyryp jatyp - aq bireýmen tanysyp alǵansyń ba?

— Alǵash qulaǵan kúni qaraǵan dáriger. Eskerimdi jigit eken, kóńilimdi surap jatyr.

— Bálkim, ǵashyq bop qalǵan shyǵar. Túý, siz de aıtady ekensiz, — dedi de áńgimeni basqa jaqqa aýdardy. — Álgi Moskvadan kelgen rejıser ne ǵyp jatyr, sony aıtsańyzshy.

— Kóp úndemeıtin jas jigit eken. Ne maýbas, ne «úndemeste úıdeı bále bar» dep, bar qordasy ishindegi bireý. Spektákl kórgennen basqa ázirshe eshteńe bitirip júrgen joq...

Basqa arnaǵa op - ońaı túse jónelgen qartań aktrısaǵa Muńlyq úlken nurly qara kózi jaınap kúlip qoıdy.

Qońyraý shyryldady. Muńlyq telefon ba dep bosaǵaǵa taıaý kishkentaı dóńgelek stolsha ústindegi apparatqa júgirdi.

— Esik qoı, — dedi qartań aktrısa.

Muńlyq esik ashty.

İshke qara tondy, aq eltiri qulaqshyndy ańq sary jigit qasqa tisiniń oń jaq qataryna sándik úshin qaptatqan eki altyn tisin jarqyrata kúlip kirip keldi.

— Sálem, Maıa! Seni teatrdan izdep júrsem, tumaýdy syltaý qyp úıde jatyr ekensiń ǵoı. Qýsyń - aý! — dep, onyń qolyn sýyq alaqanymen qattyraq qysyp qoıdy.

— Qolyń muzdaı eken. Qol berip amandaspasań bolmaı ma? — dep Muńlyq denesi titirkenip jaqtyrmaı qolyn tartyp aldy.

— Óı, nege kirjıesiń? — dep tony men qulaqshynyn sheship, dálizdegi kıim ilgishke ildi de bólmege kirdi, — E, munda myqtynyń ózi otyr eken de. Qalaı, jeńeshe, ósekti syqpyrtyp júrip jatsyń ba?

— Káten qaınym eken ǵoı. Qalaı óziń de aman-saý júrsiń be? — dep qartań aktrısa jadyraı sálemdesti.

Káten — qaladan jıyrma bes shaqyrym jerdegi «Aqbulaq» sovhozynda jumysshylar kooperasıasynda «avtolovka» aıdaıtyn dúkenshi. Muńlyqpen birazdan kóńili jaqyn, sondyqtan da bul úıge emin-erkin kelip-ketip júretin jigit edi. Ol ashyq mańdaıyn bastyra, sol jaǵyna qaıyrǵan sarǵysh shashyn jan qaltasynan alǵan taraǵymen taraı júrip tórdegi dıvanǵa baryp shalqaıa otyrdy.

— Maıa, bul ne jatys? — dedi sosyn, ony búgin kórgendeı úrpıe qarap kerýet janynda turyp qalǵan Muńlyqqa. — Tumaýdy da aýrý dep. Bir stakan araqqa bir qasyq kelimdárini salyp bylǵap - bylǵap qaǵyp sal da sorpaǵa toıyp alyp, tas búrkenip jat. Bitti. Tymaýratsaq bizdiń em osy.

— Paı, paı, seri qaınym - aı, — dep qartań aktrısa palýan deneli jigitke qyzyǵa qarady.

Naýqastan soń sirkesi sý kótermeı júrgen kelinshek qıtyǵyp úndemedi.

— Óı, nege úndemeısiń?! Birazdan soqpaı ketkenime renjip tursyń ba? — dep ornynan kóterilgen Káten alshańdap kep onyń ıyǵyna qolyn asa qushaqtady. Muńlyq piste murnynyń ushy tyrjıyp, onyń qolyn qaǵyp tastady.

— Tumaýym juǵady, jaqyndama.

— Oı, maǵan bále de juqpaıdy, — dep ol taǵy da qushaqtamaq bolyp qolyn sozdy.

— Otyrshy, shyraǵym, ornyńa, — dep, renjı sóılegen kelinshek kerýet shetine baryp jaıǵasty.

— Oıpyr - aı, osy pálsine qalatyndaryń - aı, — dep, dıvanǵa qaıta otyrǵan Káten onyń solǵyn júzine jymıyp qarady. — Bıyl qys qatty, qoı degeniń qyrylyp jatyr. Bizdi de mal qystatý degenine jegip qoıdy, shetimizden qyzyl tanaýmyz. Qolymnyń tıgeni osy. — Ol qartań aktrısaǵa buryldy. — Ábden sharshaǵan soń qalaǵa soǵyp, kóńil kóterip qaıtaıyn desem, myna Muńlyqtyń qabaǵy ońbaı qalypty ǵoı.

— Maıa qatty aýyrdy, estimep pe eń? — dedi qartań aktrısa.

— Ózi habarlamasa qaıdan esitem. Qoıyńyzshy, siz de,tymaýdy qazaq aýrý sanatyna qospaıdy. Qalaı, shalyńyz eptep tartyp tura ma?

— Shaly qurysyn, bótelke kórine birge kiredi onyń.

— Qursyn demeńiz, teatrdaǵylardyń ishindegi eń myqtysy sizdiń shalyńyz. Basqasy restoranǵa shaqyrsań tanaýyn kóterip barsa da zorǵa - zorǵa barady, al sizdiń shalyńyzda esh otkaz joq.

— Bergenińdi aıtpaı-aq, qoısańyzshy, — Muńlyq qabaǵyn shytty.

— Aıta bersin. Kelgen saıyn aǵyl-tegil ǵyp ketedi — dedi qartań aktrısa. — «Káten kelse bir toıynyp qalamyz», — dep júrgen joqsyńdar ma?

Káten Muńlyqqa nasattana qarady da:

— Neǵyp qýrap otyrsyńdar? — dedi altyn tisterin kórsete yrjıyp, — kóńil kóterip otyrmaımyz ba? Maıa, meniń tonymnyń qaltasynda bir bótelke «ekstra» bar, ákelshi.

— Óziń ákel.

— Aı - aı, osyndaı bir mineziń bar - aý, — dep Káten basyn shaıqap ornynan turdy da dálizden qolyna bótelke ustap oraldy. — Eń bolmasa bir japyraq nan beretin shyǵarsyń.

— Men ishpeımin.

Opa - dalap pen boıaýdy kóp jaqqandyqtan bet-aýzy myj-myj tyrıǵan aryq aktrısa:

— Qoı, men-aq bir nárse qamdaıyn. Maıa áli álsiz, — dep quraq ushty. Ashanaǵa baryp nan, pıaz, qurt, úsh rúmka ákeldi.

— Mine, erkek qadirin biletin áıel óstedi, — dep qompańdady Káten. Bótelkeniń qańyltyr tyǵynynyń «qulaǵyn» sydyra tartyp ashty da araq quıdy.

— Al Muńlyqtyń densaýlyǵy úshin, tez saýyǵyp ketýi úshin isheıik, — dep rúmkesin kóterdi.

Muńlyq dastarqanǵa qol sozbady. Qartań aktrısa rúmkany qolyna alyp, Muńlyqqa «ishemiz be, qaıtemiz» degendeı qaraǵyshtady.

— Sizder ishe berińizder, — dedi Muńlyq oǵan. Maıa ishpese ishpeı - aq qoısyn. Kel, qaınym, ekeýmiz alyp qoıaıyq. Jaqsy aıttyń, Muńlyq bizdiń sahnamyzdyń juldyzy bolady dep júrgen jastarymyzdyń biri.

Káten «shynymen - aq almaısyń ba» degen kózqaraspen ernin burtıta nazdandy. Sóıtti de ózi alyp qoıdy. Qartań aktrısa da qaǵyp saldy. Bir - eki rúmke ishke barǵan soń Káten men qartań aktrısa jarysa jamyrady.

Káten: «Oı aýyldaǵylardyń mańdaıynyń sory bes eli de. Qysta da shabýyl, jazda da shabýyl, bir tynym joq qoı. Qaladaǵylardiki raqat, saǵatpen isteıdi. Eki kún demalysyn aıtsaı, sosyn... Sý tasymaıdy, otyn ákelmeıdi.»

Qartań aktrısa: «Ras aıtasyń, ras. Baıaǵyda jas kezimde kolhozda isteıim dep ólip qala jazdaǵanym bar».

Syrqattan júıkesi juqarǵan Muńlyq olardyń sózin jaqtyrmaı:

— Araqtaryńdy ishseńdershi, artyq sózdiń ne keregi bar, — dedi.

— Iá,.. qoı qaınym, biz daýdyrap Muńlyqjannyń basyn aýyrtqan shyǵarmyz, — dedi qalbalaqtap qartań aktrısa. — Men kóńil suraı kelip em. Ot ala kelgen qatynnyń otyz aýyz sózi bar degendeı biraz otyryp qappyn, keteıin.

— Joq, taǵy bir rúmke alyp jiberińiz, — dedi Káten araq quıyp.

— Joq - joq, ishpeımin, endi ishsem byljyrap qalam qalqam. Boldy, boldy. Men kettim, — dep Káten men kelinshekti ońasha qaldyrýdy oılaǵan qartań aktrısa ornynan tura bastady.

— Kátenmen birge ketesiz ǵoı, asyqpańyz, — dedi Muńlyq ony toqtatyp.

— Meniń ketetinimdi qaıdan bildiń?—Káten onyń sýyq jaltyraǵan janary men sharshańqy keıpine abaılaı qarady.

— Bilmegende, meniń mazam bolmaı otyr, jatam.

— Biz jatsaq she, — dep ázildeı jymıdy Káten.

— Bundaı dóreki ázilińdi áıelińe aıtarsyń. Baıqap sóıle.

Muńlyqtyń nege qıtyǵyp otyrǵanyn uqpaǵan Káten de qabaǵy túıilip, túnere ornynan turdy.

— Qoı, qabaǵy túzý úı taýyp alaıyq, jaryq barda, — dep qartań aktrısanyń qoltyǵynan ustady. — Júr. jeńeshe, esik aldynda mashınam tur, aparyp salam. Aıtpaqshy, — dedi moınyn Muńlyqqa buryp, — jarty qoıdyń etin ákep em, alyp qal.

Olar shyǵyp ketken. Muńlyq tumaý qaıta tıgendeı qaltyrap - dirildep tósegine jatyp qaldy. İshi sýyń qaltyrap jatyp, alýan túrli oı keshti... Iapyr - aý, Kátenniń mynasy nesi? Sonshama ókirekteıtindeı men onyń kimi edim?.. Kóńiline tımeı, janyma jaqyn tutqanda men osy onyń qaı qasıetine qyzyqtym? Aǵyl - tegil, dúnıeni keship júrgen shashpalyǵyna ma, álde qol ushyn berip, anda-sanda ákelgen syılyǵyna ma? Nege qyzyqtym? Nege qyzyqtym?

Bólme keýgim tartyp, kesh tústi. Ol ózine - ózi qoıǵan suraǵyna tujyrymdy jaýap taba almaı, qarańǵy tún qusap qaýmalaǵan jabyǵyńqy oıdan qashyp qutyla almaı, kózi baqyraıyp, bosaǵa jaqta qylańytqan aq telefon endi-endi shyldyrlap qoıa beretindeı, áldekimmen sóılesetindeı sezimde jatty.

3

Muńlyq jumysqa shyqty.

Túnemelik qar jaýǵan, azanǵy aýa taza edi. Úıi teatrǵa taıaq tastam jer bolsa da kóshede júrip, taza aýa jutaıyn dep erterek shyqqan. Úı irgesindegi gúl baqta áli arshylmaǵan, qonyshqa jeter-jetpes, betine esh qylaý túspegen aq ulpa kópsi qardy olaı-bulaı keship júr... Shirkin - aı shymyrlaý aıaz bolar ma edi, qardy qarsh - qarsh basyp júrseń... Osy bir kirshiksiz taza kúıinde jatsa ǵoı, aýa da tazarar edi, tumaý - symaý da keter edi... Qaıtersiń, tús aýmaı - aq zavod - fabrıka trýbasynan ushqan ystan jýylmaǵan aq kóılekteı kirjampoz bop shyǵa keledi... Ońtústiktiń qysy da bólekshe, esh jannyń sózin jerge tastamaıtyn kóńilshek jan sekildi. Kún sál jyltyrasa, myna qardan túk te qalmaıdy, erip, jıdigen kók terideı berekesi qashady. Qys dep Arqanyń qysyn aıtsaıshy... Saryarqada týyp ósken ol óz jeriniń saqyrlaǵan sary aıazyn eske aldy. Balapan júnine uqsaǵan aq úlpekti eńkeıip ýystap, jumbazdap alaqanyna qysty. Alaqanyna tepken qardyń sup - sýyq yzǵarynan janyna bir túrli raqat sezimi taraǵandaı. Syǵymyndaǵy qar alaqan qyzýymen erip, saýsaq arasynan kóz jasyna uqsap móltildeı tamdy. Alys Arqadaǵy aýylyn, mójise de qyzynyń qolyna kelmeı, atamekenin qımaı elde qalǵan qart anasyn keýdesi shymyrlap ańsaı saǵyndy.

Eljiregen sezimge berilip, qıal qýǵan ony qary taptalǵan trotýar jaqtan áldekim shaqyrdy.

— Muńlyq! Maıa! — Qartań aktrısa qol bulǵap tur.

Ol kúrpildek qardy keshe, qulynsha oınap júgirip jetti.

— Sálemat pa? Jumysqa shyqtyń ba?

— Salamatsyz ba?

— Kóńildisiń ǵoı, — dedi qartań aktrısa onyń eki betiniń ushy qyzaryp albyraǵan júzine qarap.

— Aýa jaqsy eken!

Ekeýi teatrǵa qaraı aıańdady.

— Áneýgúni aıtyp em ǵoı, «úndemeste úıdeı bále bar» dep — qartań aktrısa teatrdaǵy sońǵy jańalyqtardy jetkizgenshe asyǵa. — Dál solaı bop shyqty.

— Iá...

— Jas rejıser bizdiń glavnyımen shekisip qalypty.

— Kelmeı jatyp pa?

— Iá, kelmeı jatyp. «Qarakózdi» qaıta qoıaıyn, bala kezimnen armanym edi, — dep ózi surap alǵan eken... Glavnyı aıtypty: «Buryn Qarakóz rólinde respýblıkamyzǵa eńbegi sińgen artıska Qatıra Qorǵanbekova oınaǵan, sol kisini burynǵysha qaldyr, al basqa rólge kimdi alsań da óz erkiń». Sóıtse anaý turyp: «Bálesiz be, Qarakózdiń jasy neshede?» — depti. Oǵan Bókeń túsinbepti. Sóıtse anaý beti bylsh etpesten: «Qarakóz kempir emes», — depti. Sol arada... sumdyq... Bókeń múrdem kete jazdapty, óziń bilesiń ǵoı, júreginiń ustamasy bar, kógerip júre bergen. Qudaı ońǵarǵanda janynda valıdoly bar eken, sony tiliniń astyna salyp tiri qalypty.

— Qatırany onyń áıeli ekenin bilmeı aıtqan shyǵar.

— Joǵa qudaı, biledi. Bilse de aıtqan.Sodan esin jıǵan soń Bókeń aıqaıǵa basyp: «Meniń elýge byltyr ǵana kelgen áıelimdi kempir dep nege kókısiń. Qurtam sendeı soplákty!» — dep stoldy tómpeshtesin. Ana neme shybyn shaqqaly kórmepti deıt.

— Molodes eken.

— Neǵylǵan molodes! Nahal deseı odan da. Besikten beli shyqpaı jatyp, ákesindeı adamǵa qarsy kep.

— Óner saqal saýdasy emes ekenin túsinetin jigit shyǵar.

— Sen de, Muńlyq, kileń bir bura tartyp júresiń.

— Ádiline kóshkenniń nesi bura tartý?

— Ádil bolam dep, júrsiń ǵoı áli ataq ala almaı.

— Ádildikti ataqqa sat demeksiz be? Onsyz da Bókeńe jalpaqtaýshy jetip artylady. Men sonyń tobyn kóbeıtpeı - aq qoıaıyn.

— Áı, osy seniń tentek mineziń - aı.

Teatrǵa kelgen soń da Muńlyqqa ushyrasqan artıser amandyqtan soń onyń halin suraý ornyna álgi jańalyqty ońasha sybyrlasty.

— Erteń «Qashqyndy» kórmekshi, Seıdeni. Sen oınaı alasyń ba, táýirsiń be? — dedi Seıde rolinde oınaıtyn óziniń dýbleri taldyrmash salpy erin qyz. Seıdeniń rolinde áýeli ózi kóringisi keletin nıetin jasyrǵansydy.

— Oınaımyn.

Olar sahna artyna qaraı ótip bara jatqan-dy, Ósińki qara shashy jelbiregen syryqtaı jas jigit jandarynan bas ızep sálemdesip óte bergen. «Osy», — dep qaldy «ekinshi Seıde». Muńlyq toqtap jalt qarady. Bas ızegende kózine túsken shashyn keıin silke, arshyndaı adymdap baryp, perde tasasyna ótip ketti. Muńlyq kóre almaı qalǵanyna ókindi, ere túsip qaraýǵa ábessindi. Jelbiregen shashy men arshyndy adymynan basqa oıynda eshteńe qalǵan joq.

— Ózin tym asqaq ustaıdy, — dedi taldyrmash aktrısa.

— Óz baǵasyn biletin shyǵar...

...Spektákl sońynda jas rejıser artıska bólmesine ózi keldi. Qalyń qasty, túıilińki tik qabaqty qara sur jigit esik qaǵyp, ruqsat surap ishke kirgen. Áli boıaýy súrtilmegen júzin qysyla buryp: «Unatty ma eken?» degen oımen rejıser qabaǵyna qarady.

— Quttyqtaımyn, jaqsy oınadyńyz! — dedi ol Muńlyqtyń qolyn qysyp.

— Raqmet!

— Biraq siz áldekimge unaǵyńyz kelgendeı tym shıratyp jiberdińiz, — dedi rejıser. — Ol jóndeletin nárse, bastysy Seıdeniń jan - dúnıesin túsinedi ekensiz. Men ony aıtqaly kelgenim joq. Siz Qarakóz rolinde oınaýǵa qalaı qaraısyz?

Artıska mundaı usynysty kútpegen edi. Birden «maqul» deýdi ábessindi me, jaýap ornyna ıyǵyn kóterip, «qaıdam» degendeı pishin kórsetti.

— Erteń jumysqa kelgenshe oılanyńyz. Jaqsy, saý bop turyńyz, — dep qoshtasty jas rejıser.

Qarakózdi oınaý Muńlyqtyń kókeıindegi armany edi. Júregi lúpildeı qýanǵan ol shar aınaǵa janary nurlana tigilip, tapjylmaı bir sát otyryp qaldy. Sodan soń óz qýanyshyn bireýge aıtqansha asyǵyp, bólmeden shyqty... Áýeli kimge aıtsam eken? Kimge? Ónerles joldastarǵa? Jo - joq, olar birden bilsin. Óner degeniń jatqan bir báseke. Kúnshilder de az emes. Atyń óshkir kúnshildik - aı... Kátenge she? Qoıshy, ony? Daryldap «dabaı, jýaıyq» degennen ózge ne aıtar deısiń. Botabekke telefon soqsam ba eken? Ol osy kezde jumysynda shyǵar... Masqara, oǵan ne dep aıtamyn? Bip kóre sap... Ózi kep jabysty dep jaman oılar. Qoı, uıatty...

Ol eshkimniń kózine túspeı teatrdan shyqty da tez-tez basyp úıine bettedi.

4

«Qarakóz» oqylyp bolǵannan keıin jas rejıser Meńdiǵalı Baıterekov Muńlyqqa:

— Men sizge olaı oına, bylaı oına dep resept bermeımin, degen. — Qarakóz obrazyn jasaýǵa ózińiz jol izdeńiz. Saý adamdar sekildi jyndy da bir - birine uqsamaıdy. Aqyry tragedıamen bitken ǵashyqtar az emes. Qarakóz solardyń birine de uqsamaıdy. Qany qazaq, topyraǵy qazaq. Sán - saltanattyń býyna mas, erke totaı Ofelıaǵa da kelmeıdi, Qarakóz óte aqyldy, uıat, ınabat, ar - namys degen bıik qasıetterdi qatty ustanady. Jastaıynan jetim qalǵan sherli. Osyndaı asyl arý, aqyldy qyz ne sebepti jyndanady — áýeli osy syrdy zertteńiz. Zertteýdi tipti psıhıator dárigermen kezdesýden bastaǵanyńyz artyq bolmas edi...

Dáriger týraly áńgime onyń esine Botabekti salǵan. «Tanysy bar shyǵar. Habarlasaıyn», — dedi. Repetısıadan soń tús kezinde telefon soǵyp edi, Botabek ornynan tabyldy.

— Meni bir psıhıator dárigermen tanystyryńyzshy, — dedi amandyqtan soń Muńlyq.

— Jaıshylyq pa? — dep shoshyp qaldy Botabek.

— Jaıshylyq.

— Men sizdi taǵy da aýyryp qaldy ma dep...

— Joq aýyrǵanym joq, — dep kúldi de ol óziniń Qarakóz rolinde oınaıtyn bolǵanyn, sol úshin psıhıator dárigermen sóılesip, júıke aýrýlarynyń tarıhymen tanysqysy keletinin aıtty.

— Tanystyraıyn, kelińiz, — dedi Botabek. «Júzin kóretin boldym - aý aqyry».

Úrip aýyzǵa salǵandaı ádemi kelinshektiń aqsha júzine, botanyń kózindeı tóńkerilgen úlken janaryna kóziniń astymen urlana qarady.

— Artıser de ǵalym bolýǵa aınalǵan ba?—dep ázildedi.

— Yńǵaıy solaı bop tur. — Muńlyq jigit júzine kóz qıyǵyn saldy. Sol qalpy. Sharshaǵandyq pa, álde uıqysy qanbaǵan ba, kózi aldyna túsken kóleńkeni ańǵardy. — Endi kóshede kórseńiz de tanıtyn bolarsyz, — dedi ol anada aralarynda bolǵan áńgimeni eske salyp.

— Á, endi tanımyn, — dep kúldi Botabek. — Júrińiz.

Ol Muńlyqtyń ıyǵyna halat jaýyp, aýrýhana ishine ertip kirdi.

— Teatrǵa baryp turasyz ba?—dedi kelinshek.

— Joq, bul qalaǵa kelgeli barǵan emespin.

— Jaqynda kelip pe edińiz?

— Bes-alty aı bop qaldy.

— Almatydan keldińiz be?

— Iá, oqýdy bitirisimen.

«Boıdaq pa eken? Áli úılenbegen shyǵar», — dep oılady kelinshek ishinen.

— Teatrdy súımeısiz be, osy kezge deıin bir barmaǵanyńyz.

— Nege... túrli - túrli jaǵdaı bop... endi - endi qol bosap keledi. Baramyz.

— «Qarakózge» kelińiz.

— Raqmet, kórermiz.

— Sizdiń sózińiz kileń kórermizden keledi eken.

Botabek ótken joly da «kórermiz» degenin esine alyp kúldi.

— Kezekshilikke turyp qalsań shyǵa almaı qalamyz. Sondyqtan tujyrymdy aıtý qıyn.

— Osy kúngi jigitter tujyrymdy jaýaptan qashatyn bolǵan - aý deımin, — dep qaljyńdady ol.

Ekinshi qabatqa kóterilgen soń Botabek sol jaqtaǵy bir esikti ashyp, «kirińiz» dedi Muńlyqqa. Aq halatty semizshe orys ony tanystyryp, Botabek sypaıy qoshtasyp ketip qaldy.

Aktrısa psıhıator dárigermen uzaq áńgimelesip qaıtty.

5

Muńlyq Botabekke telefon soqty...

Jedel járdem tirligi árdaıym qarbalas, maıdannyń alǵy shebi sekildi, Botabek kezekshilikke kelgeli qas qaǵym ýaqyt tynym tappaǵan. Shamaly on - on bes mınýttaı tolas bop, ol kóńilsiz bir oı keship, qabaǵyn shyta únsiz qalǵan – dy.

...Qyzmetke ornalasysymen jalǵa páter izdedi. Ózderinde isteıtin bir sestra ózbek qyzy jalǵa beretin páter bar ekenin aıtqan. «Úsh bólmeli páterde sheshesi ekeýi ǵana turatyn bir sestra qyz bar hırýrgıada. Sol salt basty kisi jiberemiz dep júrgen». Ertip baryp jolyqtyrdy. Qara kózi jáýdiregen, denesi tyǵyrshyqtaı, orta boıly qara tory jas qyz jigit janarynan jasqanǵandaı qysyla sóıledi. «Mamammen sóılesińiz, jumys aıaǵynda ertip baraıyn»... Qyzyna erip kirgen uzyn boıly, symbatty jigitti kórgende, úı ıesi cap balpaqtaı semiz áıel Patshaıym «Zaǵıpamnyń jigiti bolǵaı» dep úmittengen. Tanysyp, jigit sharýasyn tyńdaǵan soń Patshaıym ornynan turyp, balpańdaı basyp, esigi dálizden shyǵatyn shaǵyn bólmege ertip kirdi. «Osy bólme unatsańyz». Qabyrǵalary sarǵysh boıaýmen boıalǵan shaǵyn bólmede aǵash kerýet pen jazý stolynan basqa eshteńe joq. Botabek unatty. Bólek esik, ońasha. «Aıyna qansha alasyz?» — degeli turdy da ishteı yńǵaısyzdanyp úndemedi. Úı ıesi ózi aıtar dep edi, ol da dáneńe demedi. Keıin kelisemiz de. «Sirá, ózderi jaqsy jandar bolsa kerek», — dep oılady Botabek. Úı jıhazy da búgingi talǵamǵa keletindeı, qonalqy bólmedegi tobylǵy tústi qyzyl qońyr garnıtýr úlken terezeden túsken keshki shapaqpen qyzyl ushqyn shasha jaltyldaıdy. Tereze jaq buryshta úlken «Gorızont» televızory, qarama - qarsy eki qabyrǵany túgel jaýyp turǵan maıda órnekti araby kók ala kilemder. «Mynalary artyq eken ekeýin de alyp tastap, eki qabyrǵaǵa eki astamp qoıa salsa, bólme keńip sala berer edi - aý,—dedi ishinen Botabek. — Qalaıda taza, jaqsy turady eken.

Úı ıesi Patshaıym jasy elýlerden asqan, boıy baısal tartqan áıel edi. Erteńine kıim -keshegin salǵan qara chemodany men qońyr portfelin kóterip, kóship kelgen Botabekti kópten joǵalyp ketip tabylǵan ulyndaı óbektedi... Kúnde keshkisin tamaqqa shaqyrady. Botabektiń qysylyp, tartynshaqtaǵanyna qaramaıdy. «Qazaqtyń balasymyz, qazandy sen úshin kótermeımiz...» Qyzy da aldynan kese ótpeıdi. O da ınabatty. Jigit birte-birte qyzdy unata bastady. Qyz da ket ári emes, tamaq iship otyrǵanda, televızor kórip otyrǵan sátte ózine kóziniń qıyǵymen qıyla qaraıtynyn talaı baıqady. Bir úıden kirip, bir úıden shyǵyp júrgen soń adam bir-birine ystyq tarta ma, qyz ben jigit arasy kúnnen - kúnge jaqyndaı tústi.

İshteı órtengen qumarlyq sezim, yntyq qaras jıiledi. Patshaıym da jigit pen qyzynyń qas - qabaǵyna eki jastyń únsiz uǵysqan kóńilderin tanyp, baǵynda ósken gúliniń sheshek ashýyn taǵatsyz kútken baǵban sekildi ári tolqyp, ári qýanyp júrdi.

Arada eki aı ótti me, ótpedi me Botabek Zaǵıpaǵa úılenip tyndy. Toıyna Qyzylordada turatyn qart ákesi men sheshesin shaqyryp edi, olar kelmedi. Kúshik kúıeý bop bireýdiń qolyna kirgen balasynan bezingen raı tanytty. Zaǵıpany unatqan Botabek ata – anasynyń ókpesin asa kóp elegen joq. «Tabysarmyz, menen bezip qaıda barar deısiń», — dedi de qoıdy... Quda – qudaǵıynyń at izin salmaǵany kóńiline kelse de, Patshaıym syr bermedi. Qyzyna jaqsy kúıeý tabylǵanyna toǵaıdy. Toıdy da dúbirletip jasaǵan. Jatyn bólmege qyzy men kúıeýin shyǵaryp, ózi Botabektiń ornyna qonys aýdarǵan.

Baldaı tátti, kirbińsiz de qyzyqty aılar ótip jatty. Zaǵıpanyń ystyń qushaǵy, enesiniń óz ata - anasyndaı asty - ústine túsken meıiri jigit kóńilin marqaıtqan. Patshaıym buryn magazınde satýshy bop istep, keıin moınyna aqsha minip bosap qalǵan edi. Bosaǵan soń basqa jumys izdemegen, jeń ushynan jalǵasyp jatqan eski tanys - tamyrlarynan qolǵa túse bermeıtin qymbat zattar alyp satyp paıdasyn kóretin, analardy da úlessiz qaldyrmaıtyn. Kóńili kónshýli Botabek enesiniń munysyn kúndelikti tirlik qamyndaı kórgen de qoıǵan. Japalaqtaı jalpyldap otbasy tirshiligimen zyr qaqqan enesiniń betine de kelmeıtin. Birde Zaǵıpaǵa: «Myna kilemderdiń keregi ne, alyp tastap, ornyna estamp qoısaq qaıtedi», — dep aqyl salyp edi. Ol sheshesine siltedi. Patshaıym sonda alǵash kúıeý balasyna qabaǵyn shytyp: «Balam, jańashalaryńdy men ólgen soń istersińder», — dep tıyp tastaǵan. Enesiniń qatty nazaryn ańǵarsa da ol oıyna eshteńe alǵan joqtyn. «Qart kisi kilemdi sándik sanaıdy da...»

Keshe otbasyna kıkiljiń kirdi. Botabek bir qyzmettes dáriger áıeldiń týǵan kúnine arnap restoranda jasaǵan shaǵyn dastarqanynda bolyp, úıine keshteý oralǵan. Kúnde jarqyldap otyratyn kelinshegi de, enesi de tunjyraýly. Zaǵıpa jaqtyrmaı alara qarady da jatyn bólmege baryp jatyp qaldy. Enesi kirpi kórgendeı kirjıip:

— Qaıda júrsiń, tún ortasyna deıin? — dedi.

Botabek saǵatyna qarady. Áli túngi on bir. Tún ortasy emes qoı. Jatyn bólmege tym -tyrys ótip bara jatyr edi.

— Qaıda júrsiń dedim ǵoı men saǵan? — Enesi surlanyp, daýsy qatty shyqty.

Botabek restoranda bolǵanyn aıtty.

— Ondaı jerge áıelimen barsa kirgizbeı me eken? — dedi Patshaıym kekete. — Osy bastan aıtyp qoıaıyn, shyraǵym, áıelińdi úıge tastap qańǵyrǵanyńnyń aldy - arty osy bolsyn.

Enesiniń tuldanǵan túrin alǵash kórýi. Mundaı minezi bar dep esh oılamaǵan. Qarsy kelgen joq, úndemeı qutyldy.

Sheshinip kórpege kirdi. Kelinshegi tyrysyp, teris qarap bir ýys bop sýyq jatyr. Botabek keshirim suramaq bolyp, baýyryna tartyp, qushaqtamaq bop edi, kelinshegi qolyn qaǵyp jiberdi.

— Zaǵysh, mana aıtaıyn desem, sen ketip qalypsyń. Qyzmettes dáriger týǵan kúnine shaqyryp, jalǵyz ózime aıtqan soń.

— Bilem, skoryıda ne kóp, qatyn kóp, — dep qorsyldaı jylady.

— Oı, aqymaǵym, qyzǵanyp jatyr ekensiń ǵoı, —dep Botabek óz qolyn qaqqanyna qaramaı, qatty qushaqtap, baýyryna qysty. Qarmaqqa ilingen shortandaı bulqynǵanymen Zaǵıpa qarýly qushaqtan bosana almady. Naz ǵyp tálimsigeni bolmasa, serippedeı qatty, ottaı ystyq qushaqtan óziniń de bosanǵysy joq edi. Álginde sheshesiniń: «Baıdy osy bastan qolǵa al, bos bolsań tóbeńe shyǵyp alady», — dep qulaǵyna quıǵan aqylyn da umytty. Kóz jasyn tıyp, kúıeýine qaraı aýnap túsip, Botabektiń alqymyna erkeleı basyn tyqty. Tar tósek erli – zaıyptylardy lezde qaıta jarastyryp jiberdi.

Al enesi azanda da jibimegen syńaı tanytyp qalǵan. Enesiniń aıaq astynan shyǵarǵan minezine aıran – asyr. «Kóńiline tıerdeı ne qyldym? Qyzyna jany ashyp jatqan shyǵar, bolmasa buryn ondaı ashýy joq edi ǵoı...»

... Oıdaǵy Botabekti zar ete qalǵan telefon selk etkizdi.

— Skoryı tyńdap tur, — dedi ol trýbkany kóterip.

— Salamatsyz ba, men ǵoı, — dedi Muńlyq. — Tanyp tursyz ba?

— Tanyp turmyn. Salamatsyz ba?

Muńlyq ony «Qarakózdiń» premerasyna shaqyrdy.

Botabektiń keshke qoly bos edi, kelisti.

— Neshe bılet kerek, qysylmańyz.

— Úsheý.

— Kollegalaryńyzben kelesiz be?

— Joq, kelinshegim, men, enem — úsheýmiz. Telefondaǵy Muńlyq úni sál úzildi de:

— Shveısarǵa qaldyram, qolyńyz tıgende soǵyp alarsyz, — dep qoshtasty.

Botabek: «Enemdi teatrǵa aparaıyn, ashýy tarqar», — dep oılady.

6

Sáýirdiń nóserine uqsap satyrlaǵan shapalaqtan teatr tóbesindegi shańyraqtaı lústranyń salpynshaq aqyq monshaqtary yrǵalyp ketkendeı edi. Bas rejıser men jas rejıser sahnaǵa qosarlana shyǵyp, ári sharshap, ári projektordyń shańqan shuǵylasynan pysynap tórlep - tepshigen, biraq kórermen qoshametine, «Bravo! Bravo!», «Jasa Qarakóz», «Jasa, Muńlyq!» degen daýystarǵa elite, kóńilderi tasyp, kózderi shoqtaı janǵan artıserdi jaǵalaı quttyqtap jatyr. Muńlyq qýanyshynda da shek joq edi. Júregi jarylardaı asqaq sezim qushaǵynda turǵan ol eki kózin zaldan almaı, esil - derti sahna bolyp júzi bal - bul janyp, tórge aqtarylǵan kórermender ishinen Botabekti izdedi. Áne, Botabek, on tórtinshi qatardyń orta tusynda qol soǵyp kúlimsirep tur. Onyń dán rıza bop, ynty – shyntymen qol soqqan qýanyshty júzin kórgende, Muńlyq kóńili tasyǵan ústine tasydy. Perde jabylǵansha ol jigit jaqtan kóz almady, bólmesine kirip, grımin súrtinip otyryp ta aınadan kórinetin esikke qadalýmen bolǵan... «Qazir Botabek kep quttyqtaıtyn shyǵar...»

Esik qaǵyldy. Muńlyq qýana ornynan turyp: «Kirińiz» — dedi. Botabek qoı degen – di. Esikten arsalańdap ózinen buryn altyn tisi kúlip Káten kirdi.

— Quttyqtaımyn! Áı, qatyryp jyndy bolady ekensiń ǵoı, — dep qolyn qysty.

Muńlyq salqyn.

— Mazań joq qoı ózińniń. Sharshadyń ba?

— Sharshadym.

— Men býfetke stol jasatyp qoıdym. Tańsyqqa, Májenge, Naýshaǵa aıttym. Kel, jýamyz seniń tabysyńdy.

— Raqmet.

— Raqmetiń ózińe. Qazir kel, kútemiz! — dedi de ketip qaldy Káten.

Muńlyq býfetke barmady. Úıine týra tartty... Nege kelip quttyqtamady? Quttyqtaýǵa jaramaǵany ma?.. Úıine kelgen soń bosaǵadaǵy aq telefonǵa jaltaqtady. «Eń bolmasa telefon soǵyp quttyqtaıtyn shyǵar...»

Basy aýyrdy. Shaı qoıdy. Osy kez esik qońyraýy qaǵyldy. Júgirip baryp ashyp edi, dýyldaǵan Kátender, qasyndaǵy óziniń «Qashqyndaǵy» dýbleri Tańsyq pen Májen. Qoldarynda bir - bir bótelke.

— Áı, qashyp ketkeniń ne? Tabystan basyń aınalaıyn degen be? Adam myqty bolǵan saıyn óstedi, kókiregi ósedi... mensinbeıdi, — dep sóıleı kirdi Káten.

— Qalaıda Muńlyq kórsetti ózin!

— Molodes, Maıa! — dep jatyr ana ekeýi.

Muńlyq shaı ákeldi. Telefon únsiz. Jabyǵyńqy Muńlyq azdap iship, kóńil kóterýdi oılady. Káten shampan ashty, shampan tyǵyny tars atylyp, sharap burqyraı tógildi.

— Biz Májen ekeýmiz aqańnyń ózinen jiberemiz. Álginde aq ishkenbiz, — dedi ol shampannan eki bokalǵa quıyp, — álde sender de aqańnan kóresińder me? Ana Pernekúl daýys ashady dep kileń osydan syńǵytady.

— Sharap jetedi, — dedi Muńlyq — Al, alyp qoıalyq. Syılap kelgenderińe raqmet.

— Aý, bylaı, sóılep ishpeımiz be? — Káten tamaǵyn kenep, artıserge uqsaǵysy kelgendeı qomdana jóteldi, — seniń jaqsy jyndy bolǵanyń úshin, keleshekte Narodnaıa artıska SSSR bolýyń úshin! Ýra!

Olar iship tastady.

— Taǵy quıam. Álgi ketken jalǵyzsyrap qalýy múmkin. Ekeý bolsa, juptasyp, kóńildi bolady.

— İshińde burynnan da jatqany bar emes pe? — dep kúldi Muńlyq.

— Meniki me? Mende bir úıir jylqy bar. Kátenniń keń jaılaýyn dúsirletip jatyr qazir.

— Aıtasyz - aý siz de! — dep qolpashtap qoıdy ony Májen. — Endi men sóıleıin.

— Sóıle!

— Sóılesem... Men Maıanyń talantyn burynnan sezetinmin. Bizde jastardan áli baǵy janbaı júrgender kóp. Al myna rejıser kúshti jigit eken.

— Sumdyq! — dedi Tańsyq kózi jaınap. — Prosto chýdo! Ol bolmasa, Maıa búıtip oınaı almas edi. Eger meni qolyna alsa, men de tanytar edim, shirkin!

— Qolyna alǵany qalaı?! Men Muńlyqty qolyna alǵyzbaımyn! — dep kózin qysyp qoıdy Káten.

Muńlyq qabaq shytty. Májen sózin jalǵady.

— Meniń tostymdy bólip jiberdińder. Kúshti deıtin sebebim, bul bala artıserge tvorcheskı keledi eken, bizdiń glavnyıdaı romarochık emes. Fransýzdyń bir myqty teatraly...

— Nesin aıtasyń, bul spektákl men úshin bir ǵumyr boldy ǵoı, — dedi.

— Maǵan ásirese, tynyshtyqtaǵy shyńǵyrǵan jan daýsy unaıdy. Keremet prosto! — dep Májen kózin juma tańdandy. — Davaı, sol úshin alaıyq! İzdenister úshin!

— Raqmet! — dedi Muńlyq uzyn kirpikterin túsire kúlimdep.

— Endi sol spektákldi qoısa, ózim suranamyn, — degen Tańsyq sharapty kómekeıine bir - aq lyq etkizdi.

— Bylaı kóz qysyp qoısaq da bolady ǵoı. — Káten ázildedi.

— Nesi bar, myna áıelinen qorqatyn Májenge ergenshe... Ol boıdaq emes pe?

— Meniń oǵan esh qarsylyǵym joq, — dep ezý tartty Májen.

Káten taǵy da sharap quıyp:

— Endi óziń sóıle, — dep ózeýredi, — myqtynyń da sózin tyńdaıyq.

— Men ne aıtaıyn. — Muńlyq bokalyndaǵy kópirshigen sharapqa úńilgendeı az - kem otyryp baryp. — Kelińder, bizdiń qýanyshymyzǵa ortaqtaspaǵanymen syrtymyzdan tileıtin tileýlesterimiz úshin!—dedi. Osy sózdi aıtqanda alystaǵy anasy men Botabek beınesi kóz aldyna kelip edi.

Káten qyzdy.Birazdan soń Muńlyq qaıta jabyrqady. Kóńildený ornyna oı oqpanyna batyp tunjyrap bara jatty. Aq araq elirtken Májen analardyń kózin baqyraıtyp qoıyp, Tańsyqty qushaqtap súıdi.

— Qoı, endi jataıyq, — dedi bir kezde kilgire bastaǵan Káten. — Mynaý ekeýi jerge, biz, Maıa ekeýmiz, kerýetke.

Muńlyq ashýly, oqty kózimen ata qarady. Basynýyn mynanyń.

— Ne dediń? Nemene, bul seniń jaldap alǵan úıiń be? Muńlyq ornynan atyp turdy. — Shyq úıden! Ketińder, sender de!

Anaý ekeýi apalaqtap sasyp qaldy. Májen ımek murnynyń ushy qyzaryp Muńlyqqa qıpaqtaı qarady. Tańsyq mashına jaryǵy astynda qalǵan qoıandaı baǵjıdy.

— Aý, batyreke, batyreke, — deı berdi Káten, — Bul qalaı?

— Qalaı - salaıy joq, shyǵyńdar úıden!

— Esireıin degen ekensiń, jaqsy. — Káten ornynan shaıqatyla turyp, esik aldynda úrpıgen ana ekeýiniń qasyna bardy. — Toıynatyndaı bolǵan joqsyń áli.

— Ne dediń?—Ári qaraı sóıleı almaı tutyǵyp qaldy. Muńlyq. — Mi-mi-indetsıdi ekensiń ǵoı. Bar, bar... Satyp alatyn men saǵat emespin.

Káten murnyn shúıirip kekesindi myrs etti de:

— Qoı, Pernekúldikine kettik, júrińder!—dedi qasyndaǵylarǵa. Sóıtti de stol ústinde qalǵan jarty bótelke araqty qaltasyna salyp aldy. — Tún ortasynda qaıdan izdeımiz?

Esik sart jabylǵan sát Muńlyq tósegine qulaı ketti de, kóz jasyna erik berdi. Jastyqty qushaqtap, solqyldap jylady. Óz basyn ózi qaster tutpaı, qaıdaǵy – jaıdaǵy bireýlerdi basyntyp alǵanyna ókinip ishi jana jylady.

Jylaı jatyp myzǵyp ketken. Telefon shyrylynan oıandy. Kún shyqqan, bólme jaryq, aı - jaı ýaq. Uıqyly – oıaý kep trýbkany kóterdi.

— Qaıyrly tań! — dedi trýbkadan bireý.

— Botabeksiz be? — Daýsy óte jarqyn shyqty, qýanǵanyn jasyra almady Muńlyq.

— Premerańyzben quttyqtaımyn!

— Raqmet. Keshe quttyqtar dep kútip edim.

— «Eshten kesh jaqsy» degen ǵoı. Keshe janymda kisilerden shyǵa almadym.

Enesi men jubaıynan yńǵaısyzdanǵan ǵoı dep oılaǵan Muńlyq:

— Ánsheıin aıtam, telefon soqqanyńyzǵa da raqmet!

— Al saý bolyńyz onda. Mynda bir tyǵyz sharýa bop jatqany. Keıin habarlasamyn.

— Jaqsy.

Kelinshek uıqysy shaıdaı ashyldy, uıqysy qanyp oıanǵan jas balasha jaınańdady. Túndegi qamyqqanyn sharaptyń ýyty qozdatqan kóńilsizdik bolar ózin – ózi jubatty da jýynyp - shaıynyp, boı aına aldyna baryp sýretine ózi nazdana kúlimsirep tarana bastady.

7

Esikti silke tastap, Botabek kóshege shyǵyp ketti. Tún ortasy aýǵan - dy. Jylymyq. Tústikten soqqan jyly jel qardy qantsha ýatqan. Kóshe shylqyǵan sý. Qara kóleńke trotýarǵa túskende kólkigen laı sýdy keship ketken, sý báteńkesiniń qonyshynan quıylyp, sholaq jún tabanyna baryp biraq sarqyldy, oǵan mán bergen joq, júre berdi. Qańqıǵan úıler saldaýyrda turǵan alyp kemelerge uqsaıdy, ot óshken terezeler sý qarańǵy janardaı, eldiń bári uıqyda.

Ol kóshe ortasyna tústi. Mashına júrisi toqtaǵan, qar sýy qurǵamaǵan asfált kóshe baǵana basyndaǵy neıon shamynyń jaryǵyna shaǵylysyp jelsiz kúngi arnasyndaı jaltyrap jatyr. Bir kóshe qıylysyn taıanǵanda oń jaq búıirden qutyrta oınaǵan gıtara úni, ý - shý Dabyrlasqan kóńildi daýystar estildi. «Gorko! Gorko!», «Kóshede súıisken qandaı bolar eken, baıqap kórińdershi», — dep qarq - qarq kúledi. Áldekim: «Jas jubaılar, qutty bolsyn toılaryń!» — dep gıtaraǵa qosylyp qarlyǵyńqy daýyspen án salady.

Ala - bóten kóńildi topqa ol kóshe múıisinde bettesip qaldy. Sándi kıingen bir top qyz -jigitter, bári de kostúmsheń, túnniń yzǵary oılaryna kirip - shyǵar emes, ortalarynda jas jubaılar, sekirip bılep: «Ýra, mine, bizge qydyr kezikti!» «Úıdi - úıge baqyt tasyp túnde júretin domovoıdyń ózi!» — dep, dýyldasyp kelip ony qorshap aldy.

— Shampan ashyńdar qydyrdyń qurmetine!—dedi biri.

Shampan tyǵynynyń tars etken úni tún tynyshtyǵynda myltyq atylǵannan birde kem bolǵan joq.

— Mine, aǵasy! Jutyp jiberińiz, jas jubaılarǵa baqyt tilep.

Botabek usynǵan bokaldy qolyna alaryn alsa da birden aýzyna sóz túspedi. Bógelip baryp:

— Kóńilderińe kirbiń túspesin, tatý - tátti ómir súrińder! — dedi de sharapty tóńkerip tastady.

— Molodes, domovoı!

Botabek usynǵan bokaldy qolyna alaryn da alsa da birden aýzyna sóz túspedi. Bógelip baryp:

— Sonda sen asyraısyń ba bizdi?

— Men aılyq alam, Zaǵıpa aılyq alady, sol jeter úsheýmizge.

— Jeter úsheýmizge?! — Ezýin qısaıtyp sýyq kúldi Patshaıymǵa. — Pshtý, jeter. Bes -on som aılyǵyńa sen qan basyńdy asyrap al áýeli, biz turmaq.

Botabek ashýdan qyp - qyzyl bop jaryla jazdady. Qolyndaǵy temir qasyǵy sýsyp túsip ketti, qasyq tarelka jıegine tıip shaq ete qaldy.

— Saýdagerlikti qoıyńyz! Tapqanymyz — qanaǵat! — dedi de ornynan ushyp turdy.

— Ne dediń, áı! Sen meni endi saýdager dediń be?

Patshaıym betinen túgi shyǵa doldandy.

— Apa, qoıshy, apa, qoıshy, — dep araǵa tústi Zaǵıpa.

— Ústińe elde joq kıtaıski kástem kıip, kúnde et jep otyrǵanyń meniń arqam shyǵar, bolmasa mynany jersiń, o nesi - aı! — dep eki saýsaǵy arasynan bas barmaǵyn kórsetti.

Kók qatynnan dáý qashtynyń keri kelgen Botabek jatyn bólmesine kirip esikti jaýyp aldy.

— Aı, bilip em - aý, bilip em - aý, — dep Patshaıym eki búıirin taıana, basyn shaıqap -shaıqap qoıyp shaptyǵady.—«Aryń maldy asyrasań aýzy - basyńdy maı etedi, aryq adamdy asyrasań aýzy - basyńdy qan etedi»... Sen de súmireıip... Kesh kelse de úndemeısiń... Shesheńdi saýdager dep jatsa da úndemeısiń. Bir kúni sen meni sabatarsyń baıyńa, — dep qyzyna da soqtyqty.

Qyzy jatyn bólmege kelip, qulaǵynyń ústine jastyq bastyryp jatyp qalǵan kúıeýine tıisti.

Ózi júregi nashar adamǵa qarsy kep... Ońbaǵan ekensiń ǵoı.

— Men — ońbaǵan! Men — ońbaǵan! — dep ishi jana kúle berdi, kúle berdi ol.

... Búgin taǵy ushyqty. Botabek taǵy keshikken. Enesi men jubaıynyń mazaǵynan qashyp, jumystan bosasymen tike tartýshy edi... Kezegin tapsyrar aldyndaǵy sońǵy shaqyrýǵa barǵan. Tumaýdan qatty qulaǵan bir tórt - bes jasar balanyń aýyr halin kórip, sonyń qasynan tún ortasyna deıin jete almaı qalǵan. Bala úlken adamdaı yńqyldap, kózin bir ashyp, bir jumyp jatqan - dy. Denesi qol tıgizbeıdi, órtenip tur, qyryq gradýs. Botabek ýkol salyp, dári ishkizip edi, sonda da qyzýy túspedi. Jip - jińishke shybyqtaı bilegindegi kók tamyr ústi - ústine dik - dik soǵady. Bir kezde bala kózin ashyp:

— Papa, keldiń be? — dedi de ottaı janǵan kishkene alaqanymen Botabektiń qolyn sıpalady.

— Papasyn saǵynyp júr edi, sizdi papam dep jatyr, — dedi balanyń sheshesi kózine kep qalǵan jasty irkip.

— Aýrýhanaǵa aparý kerek, — dedi Botabek.

— Jalǵyz qalaı jatady, búginshe úıde bolsynshy, — dep áıel shyryldady. — Qyzýy túspese erteń - aq aparamyn.

Bala alaqanynan qolyn tartyp alýǵa Botabektiń dáti barmady. Birte - birte bala alaqanynyń órti sónip bara jatqandaı seziledi. Yńqyly da baıaýlap, bir qalypty tynys ala bastaǵandaı. Ol ornynan tapjylmaı, balanyń albyraǵan nart júzine qadala qarap uzaq otyrdy. Tún ortasyna taman bala tynshyp, kózi ilindi. Sol kezde baryp Botabek ornynan turyp, úıine qaıtty.

Esik qońyraýyn uzaq dyzyldatty. Biraýyqta enesi ashty. Kókshil kózi zár shashyp esik kózinde tur.

— Adasyp júrgen joqsyz ba?

Botabek kúlkimen jeńgisi kep jymıa ezý tartty da:

— Adasyp júrgen qonaq em, qondyra kórińiz, — dedi qaljyńdap óte bergen.

— Eshe ázildesedi uıatsyz. Barǵan oınasyńdikine qona salmadyń ba, tún ortasynda eldiń uıqysyn buzǵansha?

Enesi tıiskende jatyn bólmege qashyp kirip jan saqtaıtyn Botabek jyldam syrtqy kıimin sheshti de solaı tartty.

Jatyn bólmeniń esigi jabyq. Tutqasynan ári - beri tartyp edi, Zaǵıpa ishten ilip alǵan, ashpady.

— Zaǵıpa! Zaǵıpa!

Ólip qalǵandaı dybys joq.

— Zaǵıpa ashpaıdy. Bar, oınasyńnyń úıine baryp jat, — dep Patshaıym jelkesinen ysyldady.

Ashý býǵan Botabek moınyn buryp, enesine óshtene qarady.

— Qoısańyzshy osy.

— Qoımaımyn! Qoımasam neǵylasyń? Osy kezge deıin saý keldim deısiń be? Bar, bar.

— Barsam, baram.

— Bar, bar.

Botabek zyǵyrdany qaınasa da qaıtyp aýzyn asha almady. Qolyn ashýlana bir silikti de apyl - ǵupyl kıinip, esikti serpe jaýyp shyǵyp ketken...

Kóshede sendelip kóp júrdi. Qaıda bararyn bilmedi. Jedel járdemge baraıyn dese, ondaǵy qyzmettesteri jeti túnde neǵyp júrsiń deri haq. Bir joldas jigit bar edi, onykine túneýge taǵy uıaldy. Úıinen sý shyqqan ba dep oılar. Vokzalǵa baryp otyrsam ba eken? Tanystar kezikse, masqara - aý. Ári - sári bop qaıda túnerin bilmeı sandalyp júrgeninde bir ýaqta ózine tanys bir úıdiń aldynda turǵanyn baıqady. Muńlyqtyki osy korpýsta edi - aý... Birinshi podezd, 10 - shy úı

8

Túngi tynyshtyqta esik qońyraýynyń daýsy ashshy estiledi. Shyrt uıqyda jatqan Muńlyq sharyldaǵan únnen shoshyp oıandy. Bas jaǵyndaǵy halatyn kıe sap esikke umtyldy. «Kim boldy eken? Araq ishken kúni úıine qonbaı, qaladaǵy búkil tanysyn kezip, oıatyp shyǵatyn Májen be eken? Álde mas bolǵanda esine tússe, qańǵalaqtap júrip bir soǵatyn Káten be eken? Májen bolsa da, Káten bolsa da kirgizbeıin»...

— Bu kim?

— Men.

— Meni kim?

— Botabek.

«Shyn ba, shyn ba?» — degendeı júregi dúrsildedi. Sham jaǵyp, esik ashty.

— Sálamatsyz ba, keshirińiz meniń mezgilsiz kelgenimdi.

— Oqasy joq... Oqasy joq. Tórletińiz. — Kelinshek jigittiń kóńilsiz ekenin abyrjý pishininen birden sezdi. Ne otbasynda jumysynda bir jaısyz jaǵdaı bolǵan shyǵar.

— Jumystan shyǵyp em, soǵa keteıin dep... Keshirińiz.

Ózimsinip kelgenińiz qaıta jaqsy ǵoı. Nesine keshirim suraısyz. Sheshinińiz.

Jadaǵaıy men qoıan terisi qulaqshynyn sheship, dálizdegi ilgishke ildi de sý tıip reńi ketken báteńkesin esik aldyna tastady. Osy eki arada lyp etip bólmesine kirip ketken Muńlyq tósegin jınap oralǵan - dy.

Bóteńkeńizdi beker sheshtińiz, eden sýyq. İshke kirip jaılasa berińiz, men shaı qoıaıyn, — dedi. Ashanada gazǵa shaı qoıyp júrip: «Nege qamyqty eken? Nege?» — dep óz - ózinen kúbirledi. Qalaıda onyń kelgenine qýandy.

— Taǵy da quttyqtap qoıaıyn áneýgi oıynyńyzdy? — dep Botabek ashanadan oralǵan onyń qolyn qysty.

— Raqmet! Unady ma?

— Óte unady! Kópten teatrǵa barmaýshy edim, endi qalmaıtyn shyǵarmyn.

— Kınoǵa baratyn shyǵarsyz.

— Kıno... televızor, sosyn fýtbol.

Osy kúni erkekterdiń kóbisi - aq fýtbol dese tamaq ishpeýge bar ǵoı.

— Ras aıtasyz. Men de sonyń birimin, — dedi ol. — Sizge men shyn rıza boldym, Qarakóz rolin tamasha oınadyńyz. Siz shyn jyndanyp ketkendeı zárem ushty. Tipti daýysyńyzǵa deıin ózgerip ketti ǵoı.

— Ol sizdiń áriptesińizden alǵan keńesimniń paıdasy. Jyndanǵanda adamdardyń daýsy da ózgeredi eken. Muńlyq ózine jigittiń jany ashıtynyn sezinip ishteı masaırady.

— Qasyńyzdaǵy kisilerge de unady ma?—dep surady.

— Jubaıym siz jyndanǵanda kózine jas aldy, al enem, — Botabek túsi buzyla sóıledi.—«Jyndanǵansha Narshanyń janynda jyly sýǵa qolyn malyp jatpaı ma», — dedi.

— Ol kisi de qatty túsinedi eken - aı, — dedi Muńlyq.

Ol kúlgende piste murnynyń ushy da kúlgendeı áser qaldyryp asa súıkimdi kórinetin. Súıkimdi qylyq Botabektiń ishin jylytty. «Kóshede azanǵa deıin sandalmaı, táýekel ǵyp osynda kelgenim jón bolǵan eken».

Shaı ishti. Shaı ústinde olar óner jaıly áńgimelesti. Qabaǵynan ashý izi tarqaǵan Botabek bir gazetten oqyǵan maqalasyn esine aldy.

— Keleshekte teatr damı berer me eken osy? Kıno men televıdenıe óristep barady ǵoı.

— Men teatrdyń ómirsheńdigine senemin, — dedi Muńlyq. — Árqaısysynyń óz orny bar, siz unatpasańyz, máselen basqa unatady.

— Joq, men sizge unatpaımyn degenim joq qoı.

— Men de mysal úshin aıtyp jatyrmyn. Sizdiń eń jaqsy unatatynyńyz ne, aıyp bolmasa?

— Meniń be? Meniń... poezıa.

— Óleń jazasyz ba?

— Joq, jaqsy óleńdi izdep oqımyn.

— Jatqa biletinderińiz bar ma? Oqyńyzshy bireýin.

— Birden eske túse me qurǵyr? Keıin bir oqyrmyn. — Botabek jabyrqaý oıǵa shomǵandaı tunjyrady.

Muńlyq onyń jaısyz kúıin bilip otyryp, óleń oqy degen qolqasynyń artyq bolǵanyn ańǵaryp óz - ózinen qysyldy. Árneni bir surap mezi qylyp ta jibergendeı. Shkaf sýyrmasynan kókshil tústi álbom ákelip, jigit oıyn seıiltýge tyrysqan ol:

— Ún - túnsiz otyrǵansha, sýret kórip otyryńyz, — dedi.

Botabek álbom aqtardy. Quıtaqandaı sábı. Top - tompaq, murny túımedeı, kózi tanadaı.

— Úshtegi kezim, — oryndyǵyn jaqyndata otyryp Muńlyq úńildi. — Uqsamaıdy maǵan, á?

— Kózińiz uqsaıdy.

Túrli - túrli beıneler.

— Mynaý — mamam, qazir elde, al mynaý — papam, toǵyz jasymda dúnıe salǵan... Mynaý stýdıada Almatyda oqyp júrgen kezim... Mynaý «Taý qyzyndaǵy» rólim... Mynaý «Qashqyndaǵy» Seıde...

— Myna sýrettiń jartysy joq qoı.

— Jyrtyp tastaǵanmyn, — dedi kúrsinip kelinshek.

Jigit: «Nege», — dep qazbalamady.

Álbomdy kórip bolǵan soń bir aýyq tym - tyrys otyrysty.

— Erteń jumysqa barasyz ba? — dedi Muńlyq onyń úıine qaıtatyn yńǵaı tanytpaı jaıma - shýaq otyrǵanyna qarap. «Bálkim jubaıyna renjip shyqqan shyǵar».

— Baramyn.

— Onda sál myzǵyp alyńyz, meniń ornyma.

— Siz she?

— Men osylaı otyra berem.

— Joq, men dıvanǵa qısaıaıyn. Siz de demala berińiz.

— Dıvanǵa tósek sap bereıin.

— Joq, jastyq berseńiz bolady, qısaıa keteıin.

Kelinshek jastyq tastady. Jigit: «Qaıyrly tún» — dedi de kıimsheń qısaıdy.

Muńlyq oıly jymıyp, bas ızedi. Rejıserdiń repetısıa ústinde oǵan oı salǵan tustary kóp edi. Birde: «Áli meni nandyrmaı jatyr, nandyrmaı jatyr. Keıde áldebireýdiń oıynyn elestetesiz, keıde jyndynyń qur keıpin ǵana jasaısyz. Maǵan jyndynyń jaı portreti kerek emes, janym ashıtyn jan kúızelisi kerek, jandy obraz kerek. Anda - sanda sanasyna sáýle túsip, es kirgendeı bolatyn sátterinde Qarakóz saý kezindegi sulýlyǵyn, súıkimdiligin tanytyp, meniń keýdemdi shoqpen qaryp, «áttegen - aı» degize kúrsintýi kerek. Túsinesiz be, osyny! Óz janyńyzdan da bir nárse qospaısyz ba? Ómirde ǵashyq bolǵan, toryqqan sátterińiz bolyp pa edi?!» — dep qatty ashýlanǵan. Sonda kenet Syrym beınesi ózine ystyq tartyp, kózine Botabekshe elestep, júregin shymyrlatyp ótken bir sát bolǵan - dy. Sol esine tústi.

— Jaısyz jattyńyz - aý.

— Joq biz skoryıda úırenip qalǵanbyz.

Muńlyq shamdy óshirdi. Ol da halatyn sheshpeı tósegine jantaıdy.

Botabek basy jastyqqa tıisi muń eken, myzǵyp júre berdi, al uıqysy ashylyp ketken Muńlyqtyń kózi baqyraıyp jatyr. Jigittiń pysyldaǵan demine qulaq tosady... «Nege tún ishinde keldi eken? Nege qamyqty eken? Nege suramadym jańa?.. Mazalamaǵanymnyń ózi de durys bolǵan shyǵar. — Dıvan jaqtan kóz almaı, basyna kelgen san suraqqa jaýap izdeýmen basy qatty. Meni jaqsy kórip kelse, syr bermes pe, bir syr bermes pe?»

9

Botabek azannan turyp, tátti uıqy qushaǵyndaǵy Muńlyqty oıatpaı, esikti jaımen ǵana jaýyp, jumysyna tartqan. Keshke deıin esh mazasy bolmady, jedel járdemde otyrsa da, aýrýlardyń shaqyrýymen bara jatsa da ajary qashqan otbasy tirligi oıynan shyqpaıdy... «Enemdiki týasy boıyna sińgen minez bolsyn, al Zaǵıpaniki ne? Qoı aýzynan shóp almaıtyn momyn sıaqty edi».

Jumys aıaǵynda Zaǵıpa keldi, Botabek sestra ózbek qyzǵa áldene tapsyryp jatqan.

— Botabek, shyǵyp ketshi.

Esik aldyna shyqty.

— Kúteıin be? Birge qaıtamyz ba?

— Kút.

Birge qaıtqan. Jol boıy eki qolyn búıirine taıanǵan enesiniń kógereńdegen júzi kóz aldynan shyqpaı kele jatqanda, esikti Zaǵıpanyń ózi ashqany Botabek júreginiń tolqýyn basty. «Úıde joǵy qandaı jaqsy boldy!»

— Mamam Tashkentke ketti bir týystarymyzǵa, — dedi Zaǵıpa.

«Paıda serikterine ketti deseı. Co jaqta oralmaı máńgi qalsa eken», — dedi Botabek ishinen.

Zaǵıpa zyr júgirip tamaq istedi. Qalaıda onyń kóńilin tabýdy oılap júrgen sekildi. Kóziniń qıyǵymen gazet oqyp otyrǵan Botabekke álsin - álsin qaraǵyshtaıdy. Tamaq ústinde de sóıtti. Botabek jibimegen. Lám dep til de qatpaǵan. Tósekte de únsiz salqyn jatty. Mundaıda únsizdiktiń batpan salmaǵy denege tıgen ashshy taıaqtan myń beter aýyr bolady. Bir kezde Zaǵıpa teris qarap, qystyǵa jylady...

— Nege jylaısyń?

— Jylamaı. Sen meni jaqsy kórmeıdi ekensiń.

— Nege? Nege jaqsy kórmeıim?

— Jaqsy kórseń túnde ketip qalmas ediń.

— Sen esik ashpasań, shesheń úıden qýsa ketpeı qaıtemin.

— Ashtyrmaǵan mamam.

— Seniń ózińde erik joq pa?

— Mamamnyń aıtqanynan shyǵa almadym, — dedi ol óksip. Botabekke qaraı aýnap túsip qushaqtady. — Mamamnyń men úshin kórmegeni joq... Meniń ákem — tiri.

— Óldi dep sen meni aldaǵan ekensiń ǵoı.

— Keshir, Botabek, mamam solaı aıt degen. Ákem araqqumar edi. Mamam maskúnemsiń, bireýlermen júresiń dep úıden qýyp jibergen.

— Qazir qaıda ol kisi?

— Bilmeıim, Sýǵa batqan qara tastaı... habar - osharsyz.

— Jaqsy ıt óligin kórsetpeıdi degenniń keri eken.

— Ákem de keterinde solaı degen. Men ákemdi aıaımyn.

Shalqasynan jatqan Botabek Zaǵıpaǵa qaraı qyryndap, ol da qushaqtady.

— Meni shyn jaqsy kóresiń be, Botabek? — dedi erkelep Zaǵıpa. — Shynyńdy aıtshy.

Botabek úndemedi.

— Nege úndemeısiń?

— Jaqsy kórem.

— Shynyń ba?

— Shynym.

— Shynyń ba?

— Shynym dedim ǵoı.

— Túnde qaıda qondyń?

— Dalaǵa.

— Ótirik aıtasyń. Jedel járdemge barmapsyń.

— Barǵanym joq.

— Ana dosyńdikine de barmapsyń.

— Barǵanym joq. İzshiden beter tekseripsiń ǵoı.

— Álde vokzalǵa túnediń be?

— Vokzalǵa túnedim.

— Joq, álde ana ózbechkanykine túnediń be?

— Túnedim.

— Ótirik soqpa, — dep ol kúıeýiniń keýdesine jabysa tústi.

— ...Túnediń be?

— Túnedim.

— Túnediń be?

— Túnedim. — Botabek áıelin qushaqtaǵan qolyn tartyp aldy.

— Onda ózbechkańa barmaı neǵyp jatsyń?

— Barsam, baramyn.

— Bar.

— Baramyn.

Zaǵıpa teris qaraı aýnap tústi de áldeneden seskengendeı kirpiksheshendeı bir ýys bop, tizesin qushaqtaı búrise qaldy. Botabek te teris qaraı aýnap túsken. Ol kelinsheginiń búıiri solqyldap doldana jylap jatqanyn arqasymen - aq sezip jatty.

10

Muńlyq úıden shyqpaıtyn bop alǵan, teatrdan shyǵysymen eshqaıda alaqtamaı týra úıine qaıtady. Buryn qydyrysty, oıyn - saýyqty ózi izdep, qurby - qurdastarymen serýen quryp júre beretin - di. Endi úıine keledi de kitap oqıdy, televızor kóredi. Jas rejıser onyń oıynyna rıza bolyp: «Men keleshekte «Otellony» qoımaq oıdamyn. Shekspırdi oqı júr», — degen. Sodan ba, qolynan Shekspır túspeıdi. Kóńili ońashany qalaıdy. Úıine qonyp ketkeli Botabek te oıynan shyqpaı júr. Zyq etken dybysqa eleńdeıdi. Erkinen tys esikke jaltaqtaı beredi. Telefon shyldyrlasa, «Botabek shyǵar» dep súrine - qabyna umtylady. Ózi telefon soǵyp habarlasýǵa uıat sanaıdy. Óstip zaryǵa saǵynyp júrgeninde bir kúni keshkisin Botabektiń ózi keldi.

Kezeginen shyqqan Botabek úıine bettegisi kelmedi. Qaıda bararyn, ne isterin bilmeı apyrylysyp - sapyrylysqan shýly kóshede uzaq sendeldi. Otbasy ómiri kúnnen - kúnge qıýy qashqan syqyrlaýyqtaı úılespeı - aq qoıǵan. Jıi qaıtalanatyn kıkiljińge eti úırenip ketkendeı súlesoq júr edi, búgingi bir oqıǵa taǵy da oz úıinen bezerdeı shoshyntty. Enesi: «Shúıdem aýyrady, dárigerge kórset», — degen soń júıke aýrýyn qaraıtyn dárigerge ertip barǵan. Qarap dári - dármek jazyp bergen soń, tanys dáriger Botabekke «kidire turshy» dep ońasha alyp qaldy da:

— Bul kisi kimiń? — dedi.

— Enem.

— Al men bul kisini bazardan bilem. Qysta bir svıter satyp alǵanmyn osy áıelden. Otyz somnyń svıtepin maǵan alpys somǵa satypty, keıin bildim.

— Basqa kisi shyǵar, — dedi uıattan eki beti órtenip Botabek.

— Joq, tap ózi, — dep kúldi anaý. — Enege jaryǵan ekensiń.

Botabek uıattan kirer jer taba almaı tysqa atyp shyqty. Júgirip enesin izdedi. Bar ashý -yzasyn aqtaryp sap, kórmesteı bop bet jyrtyspaq edi. Patshaıym shaıtandaı lezde ǵaıyp bolǵan. Ashýmen baryp Zaǵıpaǵa tıiseıin dep hırýrgıaǵa qaraı júrdi. «Oǵan ne deıim? Báribir ol sheshesine qarsy kele jatqan yrqynan shyǵa almaıdy. El kózinshe uryspaqpyn ba? Tal túste áıelimen ursysyp jatyr der. Bul kúnde jurt ne bolsa sony ósekteıdi...»

Sabasyna túsken ol Zaǵıpaǵa barmaı, jumysyna qaıtyp oraldy...

Keshede sendelip: «Qaıda barsam eken?» — dep kele jatqanda esine Muńlyq tústi. Kóz aldyna ózin jaqyn tarta kúlimdegen súıkimdi beıne elestedi... Bir kún dámin tatqanǵa júz kún sálem dep anadaǵydan beri eń bolmasa telefon da soqpappyn - aý. Qazir soǵaıynshy.

Botabek amandasqaly qolyn sozǵanda ony baýyryna tartyp qushaqtaımyn - aý dep oılamaǵan. Qoınyna qoıyp keterdeı usha umtylǵan Muńlyqtyń saǵynyshty, yntyq júzine shydaı almaı ózine tartyp, moınymnan qushaqtady. Kelinshektiń boıy jigittiń ıegi astyna ázer jetetin, Muńlyq júzin Botabektiń alqymyna basyp jupar gúl ıiskegendeı tunshyǵa jabysty. Jigit murnyna átirdiń hosh ıisi keldi, erteli shekken azabyn umytyp, keýde saraıy ashylyp sala berdi. Únsiz qushaqtasqan kúıi dıvanǵa kep otyrdy. Dıvanǵa jaıǵasqan soń da bir - birinen ajyrasa almady keremet sıqyrly ekeýin kózge kórinbeıtin bir arqanmen qosaqtap baılap, matap tastaǵandaı. Muńlyq Botabektiń basyn kótermegen qalpy:

— Jumystan shyqtyń ba? — dep surady.

— Iá, búgin osynda qalaıyn, qýmaısyń ba?

— Qýmaımyn.

Osy kúnnen bastap Botabek Muńlyqtyń úıine jıi keletin boldy. Kóktem shyqty. Muńlyq túnemelik balkonǵa shyǵyp, taý ózeni sekildi aryldap - gúrildep jatatyn kóshege telmirip, úńile qarap otyrady. Botabekpen kelisken qupıa belgisi bartyn. Túngi kezekte júrgeninde Botabek Muńlyq úıiniń janynan ete qalsa, jedel járdem mashınasyna dybys bergizedi. Dybys bıp - bıp dep qysqa shyqsa, qaıtarda soǵamyn degeni, al uzaqqa sozylsa, onda kele almaımyn degeni... Kelinshek osyndaı kúı keshse, Botabek ózin munda kelgen saıyn sýyq jaqtan ystyq ólkege oralǵan qus sekildi sezinetin. Júıkesin juqartqan otbasy shyrǵalańy da osy bir qurqyltaıdyń uıasyndaı shaǵyn bólmege kirip kelgende - aq bulttaı tarap júre beretin.

Aıly tún edi. Tósekten turyp, kereýet shetinde otyrǵan. Botabek kelinshektiń jalańash belinen qushaqtap, qorǵasyndaı balqyp, kóńili shalqyp tasyp otyr. Muńlyqtyń denesi appaq. Óziniń qolyna, ashyq keýdesine kózi tústi.

— Men qap - qara ekenmin.

— Nege?

— Qarash, saǵan qaraǵanda men negr sekildimin. Sen aı sáýlesi astynda uıyǵan sút sekildenip kórinesiń.

— Bóstir.

— Joq, bóstirgenim emes, shynym.

— Raqmet, janym.

Kenet esik qaǵyldy. Kelinshek shoshyp dir ete qaldy.

— Kim boldy eken?! — Muńlyq ashqysy kelmeı ornynan qozǵalmady.

— Qoryqpa, men ashaıyn, pochta ma telegramma ákelgen?! — dedi qozǵalyp Botabek.

— Joq, ózim ashaıyn. — Muńlyq esikke bardy. Tystaǵy adam qońyraýdy ústin - ústin basyp, janyǵyp barady.

— Men... Men Káten.

Muńlyqtyń qany basyna shapshydy. Botabekten qysylyp, sýyqqa tońǵandaı qalshyldady.

— Ket, ońbaǵan!—dedi Muńlyq. — Mas bop kep esik qaqqanyńdy qashan qoıasyń osy?

— Ash, ash deımin men saǵan! — dep anaý esikti dúrsildetedi.

Muńlyq Botabektiń janyna qaıtyp keldi.

— O kim?

— Bir ońbaǵan. Mac.

Syrttaǵy jarty saǵat shamasy esikti toqyldatyp turdy da esh sybys bolmaǵan soń dúrs -dúrs basyp ketip qaldy. «Jaman oılaıtyn boldy - aý, jaman oılaıtyn boldy - aý», — dep shekesiniń kók tamyry búlk-búlk soǵyp, demin ishine tarta sulq otyrǵan Muńlyq eki betin qos qolymen basyp jylap qoıa berdi.

— Nege jyladyń, Maııa? — dedi salqyndaý qushaqtap Botabek.

— Men týraly jaman oılaıtyn boldyń – aý.

— Nege... nege?

— Bilem, jaman oılap qaldyń.

— Joq, jaman oılap qalǵanym joq, — degen Botabek:

Erkelep erkin basyp kel qasyma,

Súıeıin oń kózińnen, kóp jasyma.

Taǵdyrym solaı jazsa amalym ne,

Áıeldiń kóz jasymen shól basýǵa, — dep, bir shýmaq óleń

oqydy da kelinshektiń jasty kózinen súıdi.

— Bir dúkenshi jigit. Bizdiń teatrǵa jıi kep turady. Maǵan qol ushyn berip jaqyn bop júrgen. Men taǵdyryma eregisip... sosyn jastyq pa, tabıǵat talaby ma... kelip júretin. Kóńilim shyn qalamasa da betin qaqpaýshy em. Naýqastanǵaly... ıá, ózińdi kórgeli ony úıge jolatpaı qoıdym. Nansań, bar shynym.

Kóńiline kúdik alyp qalǵan Botabek onyń jalǵan sóılep jaltarmaı, bar shynyn aldyna jaıyp salǵanyna súısinip, burynǵysha senimmen, yntyq sezimine aýysty.

— Adamnyń jan dúnıesi — shymyldyǵy jabýly sahna sıaqty ma dep oılaımyn men keıde, — dedi tolqı sóılep ol. — Shymyldyǵyńdy ashtyń, janyńdy kórdim. Kórdim de túsindim. Ómirde adamdar arasyndaǵy túsinbestik, renish sol shymyldyqtyń ashylmaı, jabyq turatynynan - aý deımin.

— Sen aqyldysyń ǵoı, janym, — dep kelinshek jigit moınyna asyldy. — Men óz basymnyń qadirin sen arqyly bildim emes pe?!

— Olaı deme... Keıde biz sol shymyldyqty áýeli ashyp kórmeı, kóz jumbaılyq jasaımyz. Sóıtemiz de qatelesemiz.

— Bári shyn, bári... Aıta tússhi, janym.

— Óleń oqıyn bir...

— Oqyshy.

— Netken sumdyq túsinbeý:

Bir-birine jany jat tipti bóten,

Sóıte tura qushaqtap aımalasqan.

Túsiný de dál sondaı sumdyq eken,

Ár qımyldan, qabaqtan jaı qarastan.

Jaralaımyz jandy biz:

Uǵyspaýdan júrekti jylatqan em,

Kóp túsinsek —

qaıǵysy ol da bastyń.

Seniń názik janyńdy biraq ta men

Uqpasam da, uqsam da qorlamaspyn.

— Bul kimniń óleńi?

— Evgenıı Evtýshenkoniki.

Aı terezeden aýyp, bólmeni qarańǵy basty. Muńlyq Botabektiń ot basynan jarasym tappaı, kileń kóńili jarym júretinin ishteı sezetin. Áıelin súımeı me eken? Suraǵaly oqtaldy da abaısyz jabyrqatyp alarmyn dep toqtaldy. Bir reti keler. Botabek te Muńlyqtan ózi jaıly eshteńe suramaǵan. Keıde adamdy, oıyńda dáneńe joq bolsa da baıqaýsyz suraǵyńmen - aq júregin jaralap alasyń.

Óleń oqyǵan saıyn shabyttanyp ketetin Botabek ony qushaǵyna qysa túsip talaı jyrdy tópeletti.

11

Muńlyq kóńilimdegi kirbińdi kózimnen tanytyp qoımaıyn degendeı janary taısaqtaǵanmen Botabekti syr bermeı, burynǵysha ashyq - jarqyn qarsy aldy.

...Erteńgisin repetısıa ústinde dırektor shaqyrǵan.

— Srochno k dırektorý!

Repetısıadan tym asyǵys jaǵdaı bolmasa, bylaıynsha shaqyra bermeýshi edi. Úıdegi daladaǵydan, daladaǵy úıdegiden qorqady degendeı Muńlyqtyń basyna sol zamat kelgen oı — «yńqyl - syńqyly bar anam baıǵus birdeńege ushyrap qalmasa netti» bolǵan. Júregi ushyp, eki ókpesi qysyla jetken.

Keń kabınet tórindegi jaltyraǵan úlken qyzyl kúreń stolǵa qonjıa asylǵan óńkıgen qapsaǵaı deneli dırektor qarsy kreslodaǵy sary ala sháıi kóılekti bir egde áıelmen áńgimelesip otyrǵan. Muńlyq kirip kelgende olar áńgimesin doǵara qoıdy. Ol kire beristegi oryndyqqa otyra ketti de bir jaısyz habar kútkendeı dırektorǵa kózi baqyraıa alaqtady.

— Berirek otyr, Muńlyq, — dedi dırektor topyraq tústes júzinen eshteńe ańǵarylmaı.

Sary ala kóılekti áıel Muńlyqqa kókshil kózi shatynaı qarady da: «Qysyr jylan sekildi osyndaı bolsa kerek edi», — dep yzaly myrs etti. Muńlyq oǵan qulaq qoımaǵan, dırektor stolyna taıaý kelip jaıǵasty.

— Botabek degen dáriger jigitti tanısyń ba? — dedi dırektor.

— Tanımyn.

— Qaıdan tanısyń?

— Naýqastanǵanda tanysqanmyn. Emdegen.

— Qazir de emdep júrgen shyǵar?! — dep shaǵyp aldy egde áıel.

— Myna kisi sol Botabektiń enesi.

Muńlyq endi túsinip, semiz sary áıelge yńǵaısyzdana qarady.

— Oı, betpaq, uıalmaı - qyzarmaı bajyraıýyn, — dep qaldy ana áıel.

— Apaı, bul keńse, sál sabyr etińiz, — dep dırektor óziniń tártipti súıetinin ańǵartty.

— Keńse bolmasa, bul betpaqtyń shashyn jular edim.

Muńlyq qabaǵy túıilip ashýlanǵanmen, ádep saqtap úndemedi.

— Tanys bolǵanda qalaı? Bylaı jaı tanys pa?

— Qalaı desem eken?! — dedi Muńlyq qınalǵandaı. — Men sizge bárin aıtar edim, eger myna kisi bolmasa.

— Nege bolmaıym men, áı? — dep shaptyqty sary áıel.

— Siz aralaspaı tura turyńyzshy, — dedi ótinip dırektor.

— Nege aralaspaıym men, aralasam. Kúıeý bala meniki. Qatyqtaı uıyp otyrǵan semıany buzyp otyrǵan myna jezókshe!

— Tilińizdi tartyńyz! — dedi shydamaǵan Muńlyq.

— Tartpaımyn.

— Apaı, eger siz búıtetin bolsańyz, eshteńe sheshilmeıdi, áýeli anyqtaıyq. — Dırektor Muńlyqqa buryldy. — Botabek senikine kelip tura ma?

— Kelip turady.

— Áne, aıttym ǵoı?! — dep, ústemdik alǵan Patshaıym qompańdady.

— Kelip turǵanda da kelip turýdyń jóni bar ǵoı. Sonda qalaı?

— Keıin aıtaıyn dedim ǵoı myna kisisiz, — dedi Muńlyq jalynǵandaı.

— Joq, meniń kózimshe aıtsyn, bolmasa men ketpeımin — dedi órshı túsken Patshaıym.

Muńlyqtyń jyny keldi.

— Men ony jaqsy kórem, — dedi Patshaıymǵa taısalmaı týra qarap. Sol úshin jazyqty bolsam, beretin sharalaryńdy qarastyra berińder.

— Árıne, ony aıaqsyz tastamaspyz. — Mundaı jaýap kútpegen dırektor sıpaqtap qaldy.

— Simıa buzǵany úshin týra teatrdan qýasyń, bolmasa týra obkomnyń ózine baramyn, — dep qorqytty Patshaıym.

— Tilińizdi tartyńyz. — Kózinen jas shyǵa qalshyldaǵan Muńlyq qos alaqanymen eki betin basa kabınetten ytqyp shyqty.

Jumystan qaıtarda Muńlyq dırektorǵa soǵyp, júrek syryn esh búkpesiz ashyp aıtty. Dırektor qarańǵy túndeı túnerip tyńdady da:

— Muńlyq, sen óziń de qyzyq ekensiń, saǵan boıdaq jigit jetpeı me osy? — dedi. — Seniń kórkińe eldiń bári yntyq. Al bireýdiń semásyn buzǵanyń úshin biz seniń mańdaıyńnan syıpamaımyz. Taıaý kúnderde jergilikti komıtet jınalysynda máseleńdi qaraımyz. Bizge de bas kerek, bále satyp alar jaıym joq.

— Meıilderińiz. — Ól ózin túsinbegen dırektorǵa renjigen joq.

Bul oqıǵany Muńlyq búgip qalǵanmen óz keńsesindegi soıqandy Botabek jasyrmady. Enesi jedel járdemge baryp aıqaı salyp, shańyn qaǵyp ketken. Muny qabaǵy túse baıandaǵan ol:

— Men endi budan ári shydaı almaıym. Ketem ol úıden, — dedi. — Saǵan aıtpaı júr em, — dep, óziniń shekken azabyn bastan aıaq jyr qyldy. — Áneýgúni shymyldyq týraly aıtyp em ǵoı. Shymyldyqtyń ar jaǵyndaǵy qarańǵyǵa kózsiz kirip ketip, endi sorlap júrmin.

— Shydap kór, bári jóndeler, — dep jubatty Muńlyq.

— Joq jóndelmeıdi. «Qalǵan kóńil — synǵan shólmek», ony endi qurastyrý meniń qolymnan kelmeıdi. Sheshesi — jalmaýyz, ózi — baıǵus bir. — Botabek onyń ıyǵyna qolyn saldy. — Maıa, men osynda keleıinshi. Saǵan birjola keleıinshi.

— Jo-joq, Botabek, sen renjime, — dedi Muńlyq kózinde jas dóńgelep. — Maǵan osy kelip turǵanyń da jetedi. Osynyń ózi de baqyt maǵan.

— Sen de meni túsinbeıdi ekensiń ǵoı, túsinedi dep júrsem. — Botabek renjip ornynan turdy da esikke bettedi.

Muńlyq ony toqtatqan joq. «Barsyn, úıine barsyn!» — dedi júregi qan jylap. «Toqta» degeli keýdesin kótere berip qaıta otyrdy.

Botabek qoshtaspastan ketip qaldy.

12

Muńlyq balkonda turǵan. Bólme de, kóshe de qapyryq, úp etken lep bilinbeıdi. Qala oıpań jerde bolǵasyn ba, ásirese jaz aıynda jel óte sırek soǵady. Mashına tútini kún kóziniń qańsyǵan temir men shyjyǵan asfált ısi, kún uzaǵyna qyzǵan tas qabyrǵa — bári – bári aýany aýyrlatyp jibergendeı. Tómende áldeneden úrkip josyǵan aqbókendeı mashınalar órip jatyr. Ersili - qarsyly zý - zý ushqan myń san mashına ishinen ol jedel járdem mashınasyn izdeıdi.

Jergilikti komıtet jınalysynda kollektıv oǵan Botabekti endi qaıtyp esiginen qaratpasqa ant - sý ishkizdi. «budan bylaı kezdesetin bolsańdar teatrdan qýylasyń» dep qatań eskertken-di. Sondaǵy qaısy bireýler aıyzy qanyp «bálem endi qaıter ekensiń?» degendeı masattanǵany - aı... Bir sát sol jınalys kózine elestep ótken ol Botabektiń anadaǵy «adam jany — perdesi jabyq sahna sekildi» degen sózin esine túsirip oıǵa shomdy. Olar da shymyldyǵy jabýly sahna syrtyndaǵy kórermen tárizdi ǵoı; meniń janymdy qaıdan uqsyn... Mahabbat dertine órtenip, oǵan bar jan - tánimmen, búkil rýhymmen ǵashyq bolǵanymdy, Botabek arqyly ajar, maǵynasyz kúnderim qýanyshqa, shat kúıge toly. Baqyt atty bulaqtan alǵash sýsyndaǵanymdy, alǵash ret ózimdi ózim tanyp, óz basymdy qadirleýdi uqqanymdy, ónerime, bar tirlik - tynysyma jańa qýat tapqanymdy bilmeıdi ǵoı olar. «Sen baqytyńdy eshkim ıelenbegen júrekten izde», — dep keńes aıtady. Al meniń baqytym sol bireý ıelik etken júrekke ǵana qatysty bolsa ne qylam?»

Kóshede «bıp - bıp... bıp - bıp» dep qysqa dybystaǵan mashına úni estildi. Muńlyq ushyp turyp tómenge úńildi. Temir jol jaqqa qaraı quıǵytyp bara jatqan jedel járdem mashınasynyń tóbesindegi bir janyp, bir sónip lypyldaǵan sarǵysh otty kózi shaldy. Mashınanyń qysqa bıpildegeni — Botabektiń qaıtarda soǵamyn degeni. Júregi aýzyna tyǵyla dúrsildep, tapyraqtaı esikke umtyldy. Esiktiń kiltin ashyp qoıdy. Úıine jolatpaımyn dep sóz bergenin umytqan. Aına aldyna baryp ústi - basyn tártipke keltirdi. Qustaı ushyp júrip shaı qoıyp, palaý basty.

Dyzyń - dyzyń.

Qońyraý únin qulaǵymen emes, júregimen estigendeı sezingen ol:

— Ash - yq, ash - yq! — dep alqyna jetip bardy esikke.

Botabek kirdi. Kelinshek kózin juma, jas balasha moınyna asyldy. Jigit onyń ystyq mańdaıyn tósine basyp qushaqtap únsiz uzaq turdy. Máńgi ajyramastaı qushaqtasyp, tas músindeı qımylsyz qatyp qalǵan. Asa qymbat, saǵynysyp ushyrasqan aıaýly sáttiń qansha ýaqytqa sozylǵany beımálim.

Jigit maýqy basylǵan sát qushaǵyn jazdy da:

— Ay, tentek, jylaǵanyń ne? — dep, kelinshektiń sýlanǵan kózinen súıdi.

— Jylaǵanym joq. — Ol sıpaqtap ashanaǵa qaraı buryldy. — Men shaı ázirleıin, sen demala tur.

— Joq, men ketem qazir, syrtta mashına kútip tur.

— Bir - eki kese shaı iship ketseńshi, eń bolmasa... Qazir... — Muńlyq jaýap kútpesten ashanaǵa kirip ketken. Jaýap tosyp burylsa Botabek kidirmesteı kórip abyrjydy.

Podnos kóterip keldi. Stol shetine qoıa bergende kenet bir kese qısaıa qulady da podnostan jerge ushyp ketti, edenge túskende shaq etip qaq bólindi, bir bólegi jigit týflıine tıip toqtady da ekinshi bólegi stol astyna tústi.

Abdyrap júrgen kelinshek qulaǵan keseni ustamaq bolyp umtylǵanda, aq sháınektegi shaıdy bilegine quıyp ala jazdady.

— Baıqa, kúıip qalarsyń! — Botabek podnosty ustasyp, stol shetine qoıysty. — Shyny synǵan jaqsy yrym deıdi.

— Iá, jaqsylyqqa kórinsin. — Muńlyq qarsy otyryp shaı quıdy.

Botabek tyqyrshyp otyrǵan sekildi. Yssy shaıdy urttap qalyp aýzyn kúıdirip aldy.

— Yssy eken, — dep kúldi. — Ne jańalyq bar, Muńlyq?

— Esh jańalyq joq. Bári de baıaǵysha.

Botabek áldene suraǵysy kelgendeı kóz qıyǵymen bir qarap aldy. Qalyń qastary ortasynan tereń syzat baıqalyp baryp joǵaldy. Búgin erteńgisin tóseginde uıqyly - oıaý jatyp enesi men jubaıynyń bir áńgimesin estigen-di. «Álgi jezóksheniń ákesin tanytypty. Endi kezdesseń teatrdan qýamyz depti» degen enesi. «Tes, esitip qoıar» degen jubaıy. «Estise estisin, endi tynysh... júretin boldy ekeýi de», — dep myrs - myrs kúlgen enesi.

— Botabek júdeýsiń ǵoı, — dedi Muńlyq onyń kóz aldyna túsken kóleńkeni baıqap.

— Júdetpeı qoıa ma kúıki tirlik, — dedi ol qabaǵyn shyta. — Muńlyq, shynymen esh jańalyq joq pa?

— Joq, on-on bes kúnde gastrólge ketemiz. Sol jańalyq.

— Sen de menen syr búgeıin degeniń be? — dedi Botabek ókpelep. — Esitip kelip otyrmyn. Men úshin sen de bálege qalypsyń.

— Qaıdaǵy bále?! — Muńlyq syr bermeýge tyrysty. — Eshteńe de bolǵan joq.

— Bárin men kóterem, óz basymmen kóterem, — dedi ol tistene sóılep. — Kerek bolsa men ol úıden birjola ketip tynamyn. Azap toryna qamalyp júre almaıym men. Oǵan seniń eshqandaı qatysyń joq. Erteń seniń dırektoryńa baram da týra osylaı deıim.

— Qoı, Botabek, o ne degeniń. — Ol áýeli shoshyn qalyp artynan jumsardy. — Botabek, sen ursýǵa keldiń be? — Ornynan turyp baryp jigittiń ıyǵyna erkeleı asyldy da qaıratty qara shashynan sıpady. — Men seni qatty saǵyndym.

— Men de. — Botabek ony tizesine otyrǵyzyp qushaqtady da oımaqtaı aýzynan qushyrlana, qumarta súıdi. — Muńlyq, men keteıin. Men tarapynan saǵan jaısyz tıetin jaǵdaı bolsa, jasyrma, aıt. — Kúlimsireı ornynan kóterildi. Tal shybyqtaı názik kelinshektiń aýyrlyǵy bir mysqaldaı eken, buıym qurly kórmeı kótere turdy.

— Áı, áı, baıqa! — dep kelinshek etegin qolymen qymtap balqı syqylyq atty. — Jiber!

Jerge túsirdi.

— Jaqynda kelemin, — dedi Botabek.

— Kelmeısiń. Bolmaıdy, — dep nazdandy Muńlyq.

Osy sát ishke kirip, eki jastyń jarasty oıny ústinen túsken qartań aktrısa yńǵaısyz kúıge túsip ne úıden shyǵyp keterin, ne shyǵyp ketpesin bilmeı qıpaqtap turyp qalǵan -dy. Qartań aktrısany kórgende Botabek te, Muńlyq ta sasty. Jigit eki beti jana, uıala sálemdesti de Muńlyqpen asyǵys qoshtasyp shyǵa jóneldi.

— Kel, apa, kel, — deı berdi anaǵan.

— Qap, uıat boldy - aý, keshir aınalaıyn. Qońyraýdy basyp edim, úndemedińder ózderiń. — Qartań aktrısa sóıleı júrip tórge shyqty. Aǵań ekeýmiz myna jerdegi Máskeýden kelgen sırkten shyǵyp ek, ol syra ishem dep ári restoranǵa ketti, men saǵan soqqaly beri burylyp em...

— Kelgenińiz jaqsy boldy, shaı ishińiz. — Shaı quıyn, — dedi Muńlyq.

— Shaı isheıin, mana sırkke shyǵarda et jep shyǵyp em, tamaǵym keýip barady. Lımonady qurǵyry tátti, shóldi qandyrmady esh. — Bir kese shaıdy aýzyn kúıdire ishti de, — sen jalǵyz otyr ma, neǵyp otyr dep shyqqanym ǵoı, keıingi kezderi úıden shyqpaıtyn boldyń tipti, — dedi.

— Kóshede ne bar deısiz?

— Sonda da jas adamnyń jasyna jetpeı úıde otyrǵany kelispeıdi de.

Muńlyq jaýap tappaǵandaı úndemedi.

— Álgi Botabek emes pe? Kelisti, ári ınabatty jigit eken.

— Qaıdan bildińiz.

— «Túsi ıgiden túńilme» degen. Túsi aıtyp tur, — dedi shaıdy soraptap qoıyp ol. — Betinen uıaty ketpegen eken, qatty qysyldy ǵoı álginde.

Muńlyq: «Shynymen maqtap otyrsyz ba, álde meni synaǵaly otyrsyz ba», — dep qartań aktrısa júzine barlaı kóz tastady.

— Shyn aıtam, — dedi ol Muńlyqtyń oıyn sezip. — Biraq qazir uıalǵan bárinen qur qalady, nahaldar ozǵan kez qazir. Men bireý - mireýge aıtady dep qysylma sen de. Áneýgúni seni qatty aıadym. Eldiń bári sútten aq, sýdan taza deısiń be osy? Joq. Bylaıynsha montanysıdy túge. Kúndiz kúıeýi jumysta júrgende ǵashyǵymen svıdanıasyn jasap alyp, keshkisin dym bilmegendeı moınyna asylyp «janym, kúnim» dep arbap júrgenderdi de bilemiz biz.

Kelinshek qartań aktrısaǵa ish tarta qarady. Qansha beıpil, kóp sóılese de adalyn aıtyp, aǵynan jarylǵanyna rıza boldy, İshi jylyp, jaqsy kórip serpile túregeldi.

— Apa, palaý ákeleıin.

Botabekke arnalǵan tamaq eki kesh arasynda oıda joqtan qydyrmaǵa buıyrdy.

13

Tún ortasynda Muńlyq bir qorqynyshty tústen shoshyp oıandy. Esik qońyraýy bezildep áketip barady. Beımezgil júrgen kim boldy eken? Káten be? Onyń qarasy batqan sıaqty edi ǵoı. Botabek pe? Botabek mezgilsiz júrmeýshi edi... Kim? Kim eken?

Esik ashqanda úlken qara chemodan men qońyr portfelin kótergen Botabektiń jaısyz keıpin kórip Muńlyq qorqyp qaldy.

— Kireıin be? — dedi Botabek yńǵaısyzdanǵan únmen.

— Kir.

Botabek kótergen zattaryn dálizge qaldyryp ishke ótti. Muńlyq únsiz ergen.

...Qulaǵym tynysh bolsyn degen Botabek kúnde jumystan shyǵysymen eshqaıda alańdamaı úıine qaıtatyn. Búgin de kezekten bosasymen keshki jetide tike úıine keldi. Kelse, jubaıy jany tyrnaǵynyń ushynda taǵatsyzdana kútip otyr eken. Tamaq ta istemegen. Eki kózi alaqandaı.

— Mamamdy mılısıa shaqyryp ketti, — dedi jylamsyrap sóılep.

— Nege?

— Bilmedim.

— Qashan?

— Álgi ázirde.

— Saýdagerlikti qoı degenim qashan meniń! — dedi Botabek kúıinip. — Aqyry qaqpanǵa túsken eken».

— Qaqpanǵa túsken eken?! — Zaǵıpa jylady. — Sen... Sen... mamama janyń ashymaıdy..

Ashyǵanda ne iste deısiń maǵan?

— Mılısıaǵa baraıyq. Aıt, óz dúnıemizdi satqyzbaı ma?

— Qaıdaǵy óz dúnıemiz? Barmaımyn men mılısıaǵa.

— Janyń ashysa barar ediń. Bilem men. Sen meniń sheshemdi jek kóresiń. Erteń sottalyp ketse, sen qaıta qýanasyń, bilem men, dep óksı sóılep esikke bettedi. Ózim izdeım, dalada jatqan sheshe joq.

Botabek ermeı qalǵan. Gaz plıtasyna shaı qoıyp ishti de, qolyna Djorj Sımenonniń komısar Megre jaıly bir kitabyn alyp tósegine qısaıdy. Sony oqyp jatyp bir kezde kózi ilinip ketken-di. Dúrs-dúrs esik qaǵyldy... Qońyraýyn taba almaı turǵan neǵylǵan esýas?! Esikti syndyra ma, qaıtedi - aı... Uıqyly - oıaý esik ashty.

Enesi men Zaǵıpa. Enesi áýeli kirgen. Kók kóz qan kórmegen búrkit kózindeı ashýly shatynaıdy. Kire Botabektiń máıkesiniń omyraýynan ustaǵan boıy bir tartyp, dar etkizip julyp aldy. Onyń uıqysy shaıdaı ashyldy, enesin esi aýysqan shyǵar dep úreılene sheginshektedi.

— O, jansyz sumyraı, shyq úıden! — Qolyna jarmasqan qyzyn óńmeninen ıterip jiberip, Botabekke tap berdi. Ol enesiniń dolylyǵy ustaǵanyn endi sezip, yqpaı qarsy qasqıdy. Urǵaly sermegen qolyn shap berip ustaı aldy da bir ornynan tyrp etkizbeı tastady.

Patshaıym kógerip, sazaryp edenge sylq otyra ketti. Zaǵıpa sheshesiniń qoltyǵynan súıedi. Kókaıyl ashý býǵanda san túrli kúıge túsetin ejelgi daǵdysy bolatyn. Sondyqtan da Botabek enesiniń talyp túsip aqshańdaǵanyna burylyp qaramady. Óz bólmesine baryp kirdi.

Patshaıym qyzyna muzdaı sý aldyryp iship, esin jıdy da Botabekter bólmesiniń esigin shalqasynan qatty serpe ashty.

— Ket úıden, sumyraı, qazir ket! — dedi eki jeńin kezek sybanyp qoıyp. — Oınasyńdy aıtty dep meni sen milısaǵa kórsettiń ǵoı, á?! Sen qańǵyǵan sorlyǵa qoń bitken soń qutyraıyn degen ekensiń. Ket! «Ket degende ıt te ketedi».

Botabek myrs etip kúldi... Áı, pendeshilik - aı... Kúdikshil pasyq keýde - aı. Menen kórýin qarashy. Men neǵylam sendeı bısharany kórsetip... Ol sheshesiniń qalqasynda turǵan Zaǵıpaǵa «sen de solaı oılaısyń ba» degendeı bir túrli aıanyshpen qıyla qarady. Zaǵıpa sheshesine erip sazaryp alǵan. Sheshesine nanady, sheshesin jaqtaıdy.

Botabek shıfoner ústindegi qara chemodanyn alyn, únsiz - túnsiz jınala bastady.

— Kıtaıskıı kostúmdi ustama! — dedi Patshaıym shıfoner ishinen óz kıimderin izdegen oǵan.

Botabek yzalana túksıdi.

— Men turǵanda meniń qyzyma seniń ákeńdeı jigitter tabylady! — dep óz - ózinen burqyldaıdy Patshaıym. — Qarań batqyr, qarań batsyn seniń! Asymdy iship, tekemetimdi tildi degen osy! Shydap júrsem, milısaǵa habarlaǵany nesi - aı?!

Ol; «Mılısıaǵa habarlaǵan men emespin», — dep aqtalmady. Aqtalǵysy da kelmedi. Kúıeýiniń shyn ketkeli jatqanyn kórgen Zaǵıpa sheshesiniń bólmesine kirip ketip, solqyldap jylaı bergen. Kúıeýi úıden shyǵyp, esikti tars japqanda júregine ıne qadalǵandaı selk ete qaldy...

Tóbedegi judyryqtaı sham shildeniń kúnindeı shaqyraıady. Olar stoldyń eki jaǵynda bir -birine qarama - qarsy tym-tyrys únsiz otyr. Dúrsildegen júrek pen qol saǵat urysy estilerdeı tynyshtyq.

— Men úıimnen birjola kettim — dedi bir kezde tynyshtyqty buzǵan Botabek.

— Shaı qoıaıyn ba?

— Meıliń. Basym aýyryp otyr. Qalǵan - qutqan sharabyń joq pa?

— Bar.— Kelip qalar - aý dep saqtap júrgen bir bótelke «rıslıng» sharaby bar edi, ashanadan sony ákeldi.

— Endi shaıdyń keregi joq. — Bótelkeni jigit ózi ashyp, eki fýjarge toltyra quıdy. — Káne, meniń azattyǵym úshin alyp qoıaıyq.

Fýjerin soǵystyrǵan Muńlyq sharapty ishpeı turyp:

— Qaıtyp kirer esigińdi qatty jappa dep, ábden oılanyp shyqtyń ba? — dedi.

— Bul azattyq Bangladeshtiń azattyǵynan bir de kem emes men úshin, — dep kúldi Botabek.

Muńlyq fýjerdegi sharapty jartylady.

— Taýysyp qoı. Sen ne meniń bas bostandyǵyma qýanbaısyń ba?

— Basta táýeldi bolmaý kerek edi de.

— Áneýgúni aıtyp em ǵoı, perdesi túsirýli qarańǵy sahnaǵa ańlaýsyz kirip kettim dep„, Alyp qoı.

Kelinshek taýysyp qoıdy.

Jigit taǵy da sharap quıdy.

Men bul tosty sen úshin kóterem, — dedi ol. — Sen bolmasań, men máńgi qapasta, pendeshilik toryna shyrmalyp qalǵan bolar edim. Azattyq ápergen maǵan sensiń! Sen úshin, Maıa!

— Qalaısha men?! Qalaısha?

— Sensiń, Maıa! Sensiń! — dep iship qoıdy sharabyn Botabek.

Kúlip, kóńildenip Muńlyq ta ishti. Botabek lezde qyzyp qaldy. Muńdaı ádeti joq - ty. Ashý ústine quıylǵan sharap shala ústine tamyzǵan benzın sekildi áser etti. Ornynan turyp kep, Muńlyqtyń janyna otyrdy da ony qushaqtap, burynǵysha yntyǵa súıdi.

Olar shamdy sóndirip, tósekke birge jatty. Kelinshektiń ystyq qushaǵy men rıasyz mahabbaty Botabek qaıǵysyn kóshpe bulttaı lezde kóńil aspanynan ysyryp tastady.

14

Olar uzaq áńgimelesti. Aıtylar syr kóp eken. Qanshama syrlaspyz degenmen áli de bir -birine sheshpegen júrek túbindegi túıinder ekeýinen de tabyldy. Botabek ınstıtýtta júrgende ózimen qatar oqıtyn almatylyq bir qyzǵa ǵashyq bolǵan. Qyz da súıetin sıaqty edi. Turmys qurýdy ınstıtýtty bitirýge qaratyp júrgen. Búkil ómirine balaǵan sol qalyńdyǵy besinshi kýrsta júrgenderinde Almatyda qalý úshin sondaǵy bir dókeıdiń balasyna kúıeýge shyǵyp, aýzyn kún shyǵysqa qaratqan.

— Men áýelden jolym bolmaǵan jigitpin, — dedi Botabek. — Sodan beri eshkimniń sózine senbeýshi edim. Mahabbat, ǵashyqtyq degeniń ánsheıin bos sóz, jalǵan dúnıe sekildi edi maǵan. Osynda úılengende de áıteýir semá qurýdy oılaǵanmyn. Sen kezdesip qana meni qaıtadan ómirge ákeldiń, mahabbattyń barlyǵyna qaıtadan sendirdiń.

Muńlyq óz taǵdyryn qarǵaıdy. Ol óner ınstıtýtyn bitirgen jyly kúıeýge shyqqan. Kúıeýi ushqysh edi. Olar alystaǵy Chıta qalasynda turdy. Bir-birine qalap qosylǵan eki jastyń alǵashqy jyldary óte tatý da qyzyqty ótip jatqan. Qosylǵandaryna eki-úsh jyl ótse de ol qursaq kótermedi. Kúıeýi soǵan qapalandy ma, úıine jıi iship kelip júrdi. Birde Muńlyq kúıeýin basqa bir qyzben jatqan jerinen ustap aldy. Súıgen adamynan opasyzdyq kútpegen ol bulan - talany shyǵyp qatty nazalandy. Kúıeýi sol joly ashyǵyna kóship: «Sendeı bedeýmen ómir boıy júrmekpin be?» — degen. Munan góri taıaqqa jyqqany myń márte jaqsy edi. Kúıeýimen qaıta jarasyp, ol dárigerge kórinip baıqaǵan. Taǵdyryna qasarysyp, kózdi ashyp jumǵansha qudaı parlap óte shyǵatyn bes kún ómirde óziniń bazary, betiniń ajary barynda jalǵandy jalpaǵynan basyp ótýdi oılaǵan. Kúnde oıyn - saýyq. Óz kóńiliniń qalaǵanyn istep, ózine unaǵan adam sóz aıtsa, keýdesinen ıtergen emes. Sóıtip júrgeninde, mine, Botabek kezikti. Botabek jaı kezdesken joq, kelinshek ómirine asyl arman, baqyt qusy bop keldi. Kúıeýine súıip qosyldym degeni beker eken. Súıý degenniń ne ekenin Botabekpen ushyrasqaly ǵana sezingendeı.

— Janym, — dep Muńlyq Botabektiń alqymynan ıiskedi. — Sen meniń alǵashqy mahabbatymsyń. Men de sen arqyly ómirge qaıta týǵandaımyn. Sen meni eseıtip jibergendeısiń. Óz ómirime de, basqa dúnıege de oıly qaraıtyn sıaqtymyn qazir.

— Bárin umytyp, endi jańa ómir bastaımyz, — dedi Botabek qýana, — máńgi bir bolamyz ekeýmiz.

— Muny sen oılanyp aıtyp jatsyń ba?

— Árıne...

— Máńgi bir bolý degeniń artyq bolar.

— Nege?

— Álginde aıtpadym ba, men seni baqytty ete almaımyn, Botabek.

— Bala ma? Balany qoıshy. Qaı bala osy kúni ákesiniń basyna kóktas qoıyp jatyr. Balanyń biri myna men ǵoı. Ákege raqat kórsetpek túgi, aıdalada qańǵyryp júrgen. Oılanbaımyn eshteńe de, maǵan seniń mahabbatyń jetedi.

— Jetpeıdi, — dep deminen jalyn shyǵa kúrsindi Muńlyq. — Muny sen qazir qyzbalyqpen aıtyp jatsyń. Bylaıyraq jasyń ulǵaıǵanda basqasha oılaıtyn bolasyń.

— Keshir, Botabek men saǵan kúıeýge shyǵa almaımyn.

— Nege?.. Nege?.. Súıem degeniń beker eken ǵoı onda.

— Súıemin, janym, súıemin, — dedi Muńlyq betin jigit keýdesine basyp úzdige. — Súıgendikten de shyqpaımyn saǵan. Men seni baqytsyz ete almaımyn.

— Shyn aıtyp jatsyń ba?

— Shyn aıtam.

— Endeshe men bul qaladan ketemin. Kóz kórmes, qulaq esitpeske qurımyn.

Muńlyq shoshynyp únsiz qaldy.

— Ketem, men, ketem! — dedi Botabek jany kúızelgendeı. — Báribir men ómirden óz ornymdy tappaǵan janmyn.

— Qoıshy, janym, — dep Muńlyq ony ózine tarta qushaqtady. Sóılemeı bir aýyq únsiz jataıyqshy. Qolyńdy berirek sal, moınyma taman.

Olar únsiz. «Netken baqytsyz jan edim, — dep ishinen jylap jatyr Muńlyq. — Ómir boıǵy armanym, izdegen baqytym osy qoınymda jatqan Botabegim emes pe? Budan artyq qandaı baqyt kerek... Baqytty ıelenem desem erkimde. Qal desem, qalady... Biraq... óz baqytymdy kózdep, oqy qalaı baqytsyz eteıin. Joq, men Botabekti ustamaımyn. Ol da óz baqytyn tapsyn. Botabek ómirde tiri júrse, maǵan sol da medet. Osynaý dúnıede ózim súıetin, ózim aıalaıtyn jannyń bar ekenin sezinip júrsem de jetedi maǵan. Endi men osy armanmen ómir súremin...»

Botabek te onyń sózin oı tarazysyna qaıta - qaıta salady... Jo - joq, meniki qyzbalyq emes. Men seni janymdaı jaqsy kóremin, Muńlyq. Seni qalaı qıarmyn? Seniń altyn basyńdy balaǵa da, basqaǵa da aıyrbastamaspyn. Bolashaqty kim boljaǵan... Qalaısha keıin ókinem? Hege ókinem? Senimenen bas qospasam, bul qalada ne qımaq bar? Qımas kimim bar senen basqa? Ketemin, ketemin alysqa arman qýyp...»

Bozaryp tań atty.

15

«Botabekten nege qaldym? Nege qaldym?» Muńlyq ne otyryp, ne jatyp bereke tappady. Bólme aýasy tarylyp, dem jetpegendeı alqynyp balkonǵa shyqty.

Botabekpen álginde ǵana qoshtasqan. Eki-úsh kúnde tezdetip qyzmet ornymen esep ajyrasqan ol Almatyǵa bılet alyp, qala ústinen tań qarańǵysynda etetin segizinshi poezǵa shyǵyp ketken. Vokzal basynda qoshtasý ózine qıyn soǵar dep oılaǵan Muńlyq ózin - ózi myqty ustap, úıinen jylamaı - syqtamaı kúlip shyǵaryp salǵan.

Ol abyrjýly. Qybyrsyz úńireıip jatqan bos kóshege úńile qaraǵan sát júregi bir túrli syzdap qoıa bergen. Myna tunjyraǵan bultty aspan astynda, myna áli uıqydan oıanbaǵan jym - jyrt qalada, kem kúndik baqyt uıasy bolǵan myna qara kóleńke bólmede japadan -jalǵyz qalǵandaı sezingende keýdesinen kúrsiniske uqsas yshqynǵan bir ún shyqty. Esinen tanǵan jandaı teńsele qaıtadan bólmesine kirdi. Jarqyratyp sham jaqty. Trúmo ústindegi saǵatyn alǵaly qol soza bergende aınadaǵy óz beınesine kózi túsip ketip qatty shoshyndy. Ózi emes, esi aýysqan Qarakóz qarap turǵandaı. Ol betin basa aına aldynan qashyp, bosaǵadaǵy telefon janyna baryp turdy... «Maǵan ne bolǵan?.. Saǵatyna qarady... Poezd qaı ýaqytta kelýshi edi? Altyda ma edi? Áli jarty saǵat bar. On mınýt turady. Qyryq mınýt. Baraıyn. Jeteıin... Taksı shaqyrsam úlgirem. Ketpe deıin Botabekke, qal deıin. Nege qýdym, sorly basym. Qolymdaǵy baqyt qusymdy nege bosattym»...

Ol taksı stansıasyna telefon soǵyp, vokzalǵa barýǵa mashına surady.

— Mashına joq, bári zakaz oryndaýǵa ketti, — dedi bir uıqyly - oıaý áıel. — Vokzalǵa barsańyz qaıteıin, erterek zakaz berip qoımaısyz ba?

Trýbkany tastaı salyp, asyǵa - úsige esigin qulyptady da basqyshpen júgire túsip kóshege shyqty. Qas qylǵanda, vokzalǵa aparatyn kóldeneń mashına esh kezikpedi. Ári alaqtap, beri alaqtap, eshteńe kezikpegen soń vokzalǵa jaıaý tartty. Eski qalanyń ıir - ıir, qaltarys -bultarysy kóp kóshelerimen týra tartty. Qarańǵy, kóshede jaryq joq. Onyń aıaq dybysynan oıanǵan ıtter qora ishinen abalaı úrip dúrligip jatyr. Qorqynysh degendi umytqan, eki ókpesin qolyna alyp ushyp keledi... Úlgirsem eken. Úlgirsem eken... Dúrsildegen júregi me, áldebireý qýyp kele me? Bir burylysta kóshe dep tar tyǵyryqqa kirip ketip, basy aınalyp zorǵa shyqty... Tań ala kóbe biline bastady. Qańǵalaqtap kele jatyp bir kezde vokzaldyń ber jaǵyndaǵy dánge salynǵan jańa úılerdiń ústinen tústi. Júregi jaryla qýandy. Dóńge kóterilgende vokzal shamy samaladaı jarqyrap, kózine ystyq kórindi. Eńiske qaraı empeńdeı júgirdi... Dúk - dúk. Óz júreginiń dúrsili me, álde poezd dońǵalaǵynyń dúrsili me? «Poezd keshikse eken, keshikse eken...»

Eńiske túsken kez vokzal shamy bir aýyq kórinbeı qalyp edi, onyń záresi ushty. Alqyna júgirip kele jatyp «Segizinshi Moskva — Almaty poezy birinshi joldan júrgeli tur» degen dıktordyń qarlyǵyńqy daýsyn anyq estidi. Estigen sát býyn - býyny bosap, tula boıynan dármen ketkendeı adymy mandymady. Ólip - óship beleńge kóterildi. Vokzaldyń qala jaq betindegi qujynaǵan jeńil mashınalardyń ara - arasymen júgirip ótti de qarsy ushyrasqan adamdardy qaǵa - maǵa perronnan bir - aq shyqty.

Poezd júrip ketken. Artqy vagon bulańdap júk qoımasy tusynan kórindi. Muńlyq perronǵa shyqqan mezet sál ańtarylyp turyp qaldy da ile esi kirgendeı poezdy qýa jóneldi. Dúrsildep poezd júrisi údegen. Poezd sońynan yshqyna umtylǵan ony baıqaǵan perrondaǵylar: «Qap, sorly - aı poezynan qalyp qoıdy - aý», — dep músirkesip jatyr.

Muńlyq aınaladaǵy búkil dúnıeni umytqandaı poezd sońynan ókpesi óshkenshe júgirdi. Bir kezde tula boıynan ál ketip shpalǵa súrinip, sýyq relsti qushaqtaı qulady... Botabek!.. Botabegim meniń!.. Baqyt qusym meniń!

EPILOG ORNYNA

Arada birneshe jyl ótken.

Kúz edi. Kún jaýyp, aspanda jabaǵysha tutasqan súr bult álsin - álsin kóz jasyn syǵyp turǵan. Tús aýa teatrdan oralǵan Muńlyq sý - sý qol shatyry men jyltyr jadaǵanyn dálizge ildi de ashanaǵa baryp shaı qamdady. Onyń júris - turysy edáýir baısal tartqan, qusaly jannyń samarqaý qımyly ańǵarylady. Úlken tostaǵan kózi aldyna ájim túsken, moıyldaı qara shashynda da birli - jarym aq qylań bergen. Plıtaǵa sháınek qoıǵan soń jatyn bólmesine kelip, dıvanǵa shaqaly dem ala turmaq bop qısaıa bergeni sol edi, áldekim esik qaqty. Ol ornynan turyp esik ashty.

— Kelińiz.

Sur plashty aıaq - qoly balǵadaı ádemishe qara tory kelgen kelinshek qolynan jetektep alǵan eki - úshterdegi balasyn alǵa sala ishke kirdi.

— Salamatsyz ba? — dedi beıtanys kelinshek, — Muńlyq siz bolasyz ba?

— Iá.

Sábı súp - súıkimdi edi. Tompań - tompań etedi. Kishkentaı balaǵa kózi túskennen Muńlyqtyń bir túrli ishi egile bergen. Buryn bir jerde kórgen sekildi, aıaly qara kózi de, qalyń qasty dóń qabaǵy da jyly tartady. Erke sábı Muńlyqty jatyrqamaı sheshesiniń qolynan tartqanyna qaramastan oǵan qolyn soza umtyldy. Muńlyq eńkeıip mańdaıynan súıdi.

— Jaqsy jigit ekensiń!.. Tórletińizder!

Beıtanys kelinshek tórge shyqpaı bosaǵadaǵy oryndyqqa otyra ketti de selqos qana: «Osy arada jetedi, raqmet», — dep erniniń ushyn jybyrlatty... «Bul kim boldy eken? Teatr kórermeniniń biri me? Teatr qumarlar keıde úıine kelip te óz kóńilin bildirip ketýshi edi».

Úı ishin kózimen sholyp shyqqan beıtanys kelinshek Muńlyq tósegi tusyndaǵy qabyrǵada ilýli turǵan Botabektiń úlken fotosyna kóz toqtatyp, tesile qarady. Kelinshektiń fotodan kóz jazbaı qalǵan qalpyn baıqaǵan Muńlyq áldeneden ishi sekem alyp, beıne bir óz úıinde júrgendeı bólmeni emin - erkin aralap, árneni bir ustap, endi trúmo ústindegi opa - dalap átir - qutylaryn «tekserip» turǵan balanyń aınadaǵy beınesine baǵdarlaı nazar saldy. Soıyp qaptaǵandaı Botabektiń kelbeti... Bátir - aý, erteli qalaısha ańǵarmaǵanmyn. Muńlyq kelinshekke burylyp:

— Siz... siz... — deı berip edi, beıtanys kelinshek: Men Zaǵıpamyn, — dedi odan buryn ózin tanystyryp. — Botabektiń jubaıy. Sizge sýretin qaldyrǵan eken ǵoı...

— Iá, úlkeıtip alǵanmyn.

— Maǵan qaldyrǵany anaý, — dedi Zaǵıpa balany ıegimen nusqap. — Óı, Serik, beri kel, bir nárseni búldirersiń.

— Júre bersin, eshteńe etpes. Qalaı mamańyz qýatty ma?

— Mamam jaqynda dúnıe saldy.

— Solaı ma edi? Aqyry qaıyrly bolsyn. Jamandy da, jaqsyny da shetinen qyrqyp jatqan sum ajalǵa kim ara turmaq.

— Botabekten ne habar bilesiz? — dedi Zaǵıpa Muńlyqqa jabyǵyńqy únmen.

— Botabekten be?!

— Iá, Sizben habarlasyp turatyn shyǵar.

Muńlyq úndemedi.

— Jasyrmaı - aq aıta berińiz. Men qýynbaımyn. Tek tiri bolsa jetedi, — dedi Zaǵıpa kúrsine sóılep. Bárine ózim kinálimin, sheshemniń qataldyǵynan aıyrylyp qaldym. «Altynnyń qolda barda qadiri joq eken».

— Jasyryp qaıtem, habarsyzbyn, — dedi ol odan júzin buryp.

— Shyn aıtasyz ba? Sizge de habarlaspaı ketkeni me? — dep tańdandy Zaǵıpa.

Muńlyq biletinin jasyrǵan-dy. Botabek bul qaladan ketip, Almatyǵa barǵan soń kóp keshiktirmeı Muńlyqqa hat joldaǵan. «...Muńlyq, esińde me, men ketsem, alysqa ketemin degenim. Sol sózim perishte qulaǵyna shalynǵan eken, men bir sovet dárigerimen birge Afrıkaǵa baratyn boldym. Komsomol men jastar uıymy komıtetinen joldama aldyq. Óz táýelsizdigi úshin kúresip jatqan jas memleketterdiń bárine baramyz. Jaralylardy emdeımiz. Mine, ózimdi naǵyz synǵa salatyn kezeń týdy. Qýanyshymda shek joq...» Budan soń Moskvadan taǵy bir hat salyp erteń samoletpen Konakrıge ushqaly jatyrmyz dep habarlaǵan. Sodan keıin Botabekten hat pyshaq keskendeı úzildi. Bir jylǵa jýyq Muńlyq «qoly tımeı júrgen shyǵar» dep ózin - ózi jubatyp júrdi de arasy uzap ketken soń kóńiline qorqynysh kirip, ótken jyly jazda onyń Qyzylordadaǵy ata - anasynan bir habaryn bilgeli izdep barǵan. İzdep barǵany qurysyn, ol eki kózi jasqa tolǵan qaraly jandar qaıǵysynyń ústinen shyqty... Botabek Afrıka jerinde qaza taýypty... Orman. Dala gospıtaly. Jaralylarǵa operasıa jasaý qarańǵy orman ishinde qıynǵa túsken. Ashyq alańqaıǵa shyǵaıyq deıdi dárigerler... Ashyq alańqaıǵa shyqqanyn jaldamalylardyń barlaýshy samolet! baıqap qalyp, oq jaýdyrady... Qaıtadan ormanǵa kiredi... Osy alasapyran qym - qýytta záresi ketip, sasyp qalǵan segiz - toǵyzdardaǵy bir bala jaralylarmen birge ormanǵa kirmeı ashyqqa qashady... Botabek onyń artynan júgirgen. Qýyp jetip, jaý oǵynan qorǵap baýyryna basyp jata qalǵan.., sol kez... Botabektiń sheshesi usynǵan hatty oqyǵanda esinde qalǵany osy edi.

«Aıtpaı - aq qoıaıyn. Bilmesin, Zaǵıpaǵa eshteńe emes, ana alańsyz júrgen sábı bilmeı óssinshi», — dep oılaǵan Muńlyq eshteńe sezdirmeýge tyrysyp:

— Ózińiz izdemedińiz be? — dedi ádeıi.

— Ne betimmen izdeıim, ózim qýyp jiberip, — dedi Zaǵıpa qaıqy kirpigi jasqa shylanyp. — Serigim ósip, ákesin ózi izdep tappasa. Qoı, biz keteıik. Áı, Serik, beri qaraı júr.

Serik tompańdap mamasyna erdi. Shyǵaryp salǵaly esik aldyna kelgen Muńlyqqa «do svıdanıa» dep qol bulǵap qýlanyp barady. Muńlyq ishi ýyljyp, Seriktiń betinen súıip alǵysy kep qushyrlanyp ketken. Biraq .Zaǵıpadan bata almady.

— Saý turyńyzdar. Do svıdanıa, Serik!

Kútpegen kezdesýden jaısyz kúı keshken Muńlyq bólme aýasyn aýyrlaǵandaı balkonǵa shyqty. Aspan álemin torlaǵay sur bult qabaǵy salbyrap taǵy nóserletkeli tómendep kele jatqandaı. Jaýynǵa shylanýdan qorqyp dúrlige bosqan júrginshiler arasynan ol Zaǵıpa men Serikti izdedi. Tapty. Áne, Serikti qushaqtap kóterip alǵan Zaǵıpa jan -jaǵyna alaqtap, kóshe qıylysynan ótip barady. «Jańbyr astynda qalmaı úılerine jetse eken» dep tiledi kelesi kóshege burylǵansha olardyń izinen kóz jazbaǵan Muńlyq.

Keshke qaraı kúzgi jańbyr tasyrlata tópedi de kún batar aldynda aspan shaıdaı ashyldy. Kóz jasyn jýǵan qylaýsyz kók zeńgir túpsiz sekildendi.

---