ادالدىق جولى
«مۇحامبەت پايعامبار» كىتابىنا العى ءسوز
انام حاليما مەن ەس بىلگەننەن باستاپ، ءوزى جارىق دۇنيەدەن وتكەنشە بەس ۋاقىت نامازىن قازا قىلعان جان ەمەس. جۇما سايىن جەتى شەلپەك ءپىسىرىپ، ءبىز ۇيقىدان تۇرعاندا شاعىن بولىسكەي ساماۋرىندى جىڭعىلدىڭ شوعىمەن سارقىلداتىپ، تۇندىرعىشىن جارتىلاي جاپقان كۇيى، داستارقان ورتاسىنداعى سارى مايعا كۇرەڭىتىپ پىسكەن شەلپەكتەردىڭ بەتىن جاۋىپ، قۇران وقۋ ءۇشىن ءۇي ىشىندەگىلەردىڭ تۇگەلدەي داستارقان باسىنا جينالۋىن كۇتىپ وتىرار ەدى.
جاستاي ولگەن اكەم، اپا-اعالارىمنىڭ قازاسىنان كەيىن اپتا سايىن زيرات باسىنا بارىپ، جىلاپ وتىرىپ ايات وقىعان انامنىڭ جۇزىنە قاراپ وسكەن مەنىڭ ۇعاتىنىم: قايتىس بولعانداردىڭ جانى ولمەيدى، ولاردىڭ رۋحى جۇما كۇندەرى ۇيگە كەلەدى، تىرىلەر ولاردى ەسكە الىپ، جەتى نان ءپىسىرىپ، قۇران وقىپ جۇرسە، ولاردىڭ جانى قينالمايدى...
جاسىندا اۋىل مولداسىنان ازداپ ءدارىس العان انام مەن اۋىرىپ-سىرقاپ قالسام، بۇرىشتا ءىلۋلى تۇراتىن قۇرانقاپتان اينالاسى ءمۇجىلىپ، بەتتەرى سارعايا باستاعان كونە قۇراندى الا سالىپ مەنىڭ جانىما وتىراتىن دا، پاراقتارىن ەپپەن اۋدارعان كۇيى كۇبىرلەپ، مەن تۇسىنبەيتىن تىلدە الدە ءبىر قۇپيا سوزدەردى وقي باستايتىن. ءتىپتى سول قۇپيا سوزدەر ماعان تىنىشتىق اكەلىپ، اۋرۋ-سىرقاۋىمدى الاستاپ جىبەرەتىندەي اسەردە جاتقان مەنىڭ كوزىم ءىلىنىپ، تىنىشتالاتىن بولۋىم كەرەك. تاڭەرتەڭ ويانعاندا، جاستىعىمنىڭ باسىنداعى قۇرانقاپتى كورەتىنمىن.
انام، سىرت قاراعان ادامعا ايبارلى كورىنگەنمەن، جانى جۇقا، مەيىرىمدى ادام بولاتىن.
ول ءبىزدىڭ ءۇيدىڭ عانا ەمەس، بۇكىل اۋىلىمىزدىڭ پاتشاسى سەكىلدى ەدى. انامنىڭ ءسوزى، ءتىپتى قاس-قاباعى — ءبىز ءۇشىن زاڭ بولاتىن. سوندىقتان با، ول كۇن سايىن بەس ۋاقىت ناماز الدىندا دارەت الۋعا كىرىسكەندە، ءبىزدىڭ ۇيدە سالتاناتتى ۇنسىزدىك ءساتى باستالار ەدى. ءبىزدىڭ ءۇيدىڭ بۇل ءداستۇرى كەيىن، اعامنىڭ بالالارى كورىنگەن كەزدە دە جالعاسا بەردى. انام ناماز وقىپ جاتقاندا جاينامازدىڭ الدىنان ءوتۋ، نە بىرەۋدىڭ داۋىسى شىعۋ قىلمىسپەن بىردەي قابىلداناتىن.
انام شاريعاتتا جازىلعان زاڭدىلىقتاردىڭ ءبىرازىن ايتىپ وتىراتىن. قورلىق-زورلىق كورگەنگە، جەتىم-جەسىرگە اۋزىڭداعىنى ءبولىپ بەرگەن ساۋاپ بولادى؛ بىرەۋدىڭ سىرتىنان جاعىمسىز ءسوز ايتۋ — كۇنا؛ بىرەۋدى قارعاپ-سىلەۋگە، اۋزىنان اق يت كىرىپ، كوك يت شىعىپ بىلاپىت، بوعاۋىز ءسوز ايتۋعا بولمايدى...
سوعىستان كەيىنگى جىلداردىڭ ءبىرى. اناما ءىنى بولىپ كەلەتىن قابدول دەگەن ناعاشىمىز سوعىس كەزىندە تۇتقىنعا ءتۇسىپ، سوعىس باسىلعاننان كەيىن ەكى-ۇش جىل وتكەندە بارىپ اۋىلعا ورالدى. مارقۇم ءتىلى قۋاقى، كۇلدىرىپ سويلەيتىن كىسى ەدى. اۋىلعا ورالعاسىن اناما سالەم بەرەم دەپ قابدول ناعاشىمىز ءبىزدىڭ ۇيگە كەلدى. اڭگىمە ايتىپ، تاماق ءىشىپ، اۋىل ادامدارىمەن ءبىراز وتىردى. ءسوز اراسىندا ادامنىڭ ءوزىنىڭ ارىنىڭ الدىنداعى تازالىعى، ادالدىعى جايلى اڭگىمە بولدى. مەن ول كەزدە بۇل سوزدەردىڭ ءمان-ماعىناسىنا جەتە تۇسىنبەيمىن. ەسىمدە قالعان سەبەبى — انامنىڭ ءسوزىنىڭ اسەرى بولسا كەرەك.
— ادالدىق بىرەۋ ءۇشىن جاسالمايدى، الدىمەن ادامنىڭ ءوزى ءۇشىن جاسالادى، — دەدى انام. — ايدالادا نەمەسە ءۇي اراسىندا جالعىز كەلە جاتقان ادام بۇكىل ءۇرىم-بۇتاعىنىڭ تىرشىلىك ەتۋىنە جەتەتىن اقشا نەمەسە التىن تاۋىپ الدى دەيىك. شاريعات بويىنشا، ول ادام بۇكىل ماڭاي ەستيتىندەي داۋىسپەن ايقايلاۋى كەرەك. ەستىگەن جۇرت جينالعاندا، جوعالتقان ادام سىزدەردىڭ ارالارىڭىزدا جوق پا دەپ ءبارىن قۇلاقتاندىرادى. ەگەر يەسى تابىلماسا، الگى بايلىقتى تاۋىپ العان ادام سونان كەيىن عانا ءوزى يە بولۋىنا، نە جۇرتقا تاراتىپ بەرۋىنە ەرىكتى دەلىنگەن شاريعاتتا.
— ءوي، اپەكە، ءسىز دە قايداعىنى قۇلاعىمىزعا سىڭىرەسىز؟ ۇيدە شيەتتەي بالا-شاعام قارنى اش، يىعى جىرتىق شۋلاپ وتىرعاندا، ادالدىق مەنىڭ نە تەڭىم؟! — دەپ قابەكەڭ ازىلدەي كۇلدى. — ونان دا الگى بايلىققا ءوزىم يە بولىپ، ءومىر بويى مۇرتىمدى بالتا شاپپاي وتپەيمىن بە؟
انام كەيىپ قالدى:
— ءاي، بار بولعىر قابدول! سەنىڭ نەمىستىڭ تەمىر تىرناعىنان امان-ەسەن قۇتىلىپ كەلىپ وتىرعانىڭ — بىرەۋدىڭ الا ءجىبىن اتتاماي، ادال ءومىر سۇرگەنىڭنىڭ شاراپاتى.
جاس كەزىمنەن انامنىڭ كوڭىل-كۇيىن باعىپ وسكەسىن بە — ونىڭ وسىلاي ءسوز اراسىندا ايتقاندارى جادىما ءسىڭىپ كەتكەنىن ەسەيگەسىن ءتۇسىندىم. ولەڭنىڭ دەرتى مە، جوق كوڭىل جۇدەۋلىكتىڭ اسەرى مە — مەن جاسىمنان اۋرۋشاڭ بولىپ ءوستىم. ءبىزدىڭ اۋىلدا جانتورە دەگەن مولدا بار بولاتىن. ول انامنىڭ ايتۋىنا قاراعاندا، ناعىز وقۋ ءوتىپ كەتكەن، ءدىن ءىلىمىنىڭ جولىن قۋىپ، ءومىر بويى جالعىز وتكەن ادام. مەن اۋىرىپ-سىرقاعاندا، انام دەرەۋ جانتورە مولداعا كىسى جىبەرەتىن. وسىنداي ورتادا مۇحامبەت پايعامبار، قازىرەت ءاليدىڭ «كاپىرلەرمەن» ۇرىستاردا كورسەتكەن ەرلىكتەرى جايلى نەشە ءتۇرلى اڭىزداردى ەستىپ وسكەن مەن بۇل كىسىلەردى ءوزىمىزدىڭ اۋىلدان شىققان قازاقتار دەپ ۇعاتىنمىن.
مەنىڭ كىشكەنتاي كۇنىمنەن جۇرەگىمە تۇيگەن وشپەس قاعيدام — بىرەۋگە قيانات جاساماۋ؛ دالادا جۇرگەن قۇمىرسقانى ولتىرگەن وبال بولادى؛ السىزگە كومەكتەسسەڭ، اللا تاعالا ساۋاپقا جازادى...
مەن دە سوۆەت زامانىنىڭ تۇلەگىمىن، پيونەر، كومسومول، پارتيا سەكىلدى ۇيىمداردىڭ بەلسەندى مۇشەسى بولدىم، ءبىراق مۇنىڭ ءبارى دۇنيەدە ءبىر ۇلى كۇش بار دەگەن مەنىڭ سەنىمىمە كەدەرگى كەلتىرگەن ەمەس.
ەسەيىپ، وڭ مەن سولدى تانىعاننان باستاپ، ءدىن قايدان، نەدەن، نەلىكتەن شىقتى دەگەن سۇراققا جاۋاپ تابۋدى ماقسات تۇتتىم.
ارينە، ءبىزدىڭ كەزىمىزدە ءدىن، قۇداي دەگەن سوزدەردىڭ ماعىناسىنا، مانىنە وي جىبەرۋ تۇگىلى، اۋىزعا الۋدىڭ ءوزى كۇلكىلىدەي، ونى ايتقان ادام بارىپ تۇرعان اقىماقتاي قابىلداناتىن. الايدا، مەنىڭ ىشكى ماقساتىم كوپتەگەن كىتاپتاردى وقۋعا جەتەلەدى. العاشقى قولىما تۇسكەنى ءىنجىل اڭىزدارى ەدى. ودان سوڭ ءىنجىل كىتابىن قولىما ءتۇسىردىم. قۇراننىڭ ورىس تىلىندەگى نۇسقالارىن كلوچكوۆسكيي، سابلۋكوۆ، ۆەريەۆكيننىڭ اۋدارمالارىندا وقىپ تانىستىم.
انامنىڭ كەرەمەتتەي بەرىلىپ ايتاتىن اڭگىمەلەرىنەن بە — مۇحامبەت پايعامباردىڭ ءوزىم جاساپ العان بەينەسى مەنىڭ كوڭىلىمدە ۇنەمى جۇرەتىن. كەيدە تۇسىمدە وڭىمدەگى ءوزىم قاشاعان اق سالدەلى، اق كيىمدى، اجارى نۇرلى بەينەنى كورە قالسام، ءبىزدىڭ ءۇيدىڭ ومىرىندە ءبىر جاقسىلىق بولاتىن.
كەيىن وتكەن عاسىرلاردا جەكە باسپاحانالاردان شىققان، نە ماشينكاعا باسىلعان كۇيىندە كوبەيتىلگەن مۇحامبەت پايعامبار تۋرالى ورىس، نەمىس، اعىلشىن عالىمدارىنىڭ بىرنەشە عىلىمي ەڭبەكتەرىمەن تانىسىپ ەدىم، مۇحامبەت پايعامبار مەنىڭ وزىنە دەگەن جان دۇنيەمدى، قيال-ارمانىمدى بۇرىنعىدان بەتەر «جاۋلاپ» الدى.
ادام بالاسىنىڭ بولمىسى قىزىق قوي. مەن ەندى (كۇنالى بولسام دا ايتايىن) ءوزىمنىڭ بويىمنان پايعامبارىمىزعا ۇقساستىق ىزدەيتىندى شىعاردىم.
الدىمەن تاپقانىم — مۇحامبەت پايعامباردى ەمىزىپ وسىرگەن حاليما دەگەن ايەل.
اق ءسۇتىن بەرگەن انانىڭ تۋعان انادان ايىرماشىلىعى جوق (مەنىڭ ۇعىمىمدا). ال مەنىڭ انامنىڭ ەسىمى دە حاليما، ەندەشە، بۇل — ءبىرىنشى ۇقساستىق.
ەكىنشىدەن، مۇحامبەت پايعامباردىڭ وسكەن ورتاسى — سۋسىز، ءشوپسىز، كوكجيەكپەن عانا كومكەرىلىپ جاتقان شولەيت دالا.
قوي باعىپ ءجۇرىپ، ۇيقىداعى وتاردىڭ شەتىندە، شالقاسىنان جاتقان كۇيى جۇلدىزدارعا قاراپ، قيال قاناتىنا مىنگەن بالا مۇحامبەتكە ءسابي شاقتىڭ تۇندەرىندەگى ەڭ العاش قيالداۋدى ۇيرەنگەن ءوزىمدى ۇقساتامىن.
ءۇشىنشى «ۇقساستىعىم» مۇحامبەتتىڭ ارعى باباسىنىڭ ەسىمى — قوساي. بۇل ءسوز اراب تىلىندە «كەلىمسەك»، «كىرمە» دەگەن ۇعىمدى بىلدىرەدى. مەنىڭ دە ءتۇپ اتام قوساي اتانعان ادام دەسەدى.
ورازا ۇستاپ، ناماز وقىعان انام، تۇيەگە جۇك ارتىپ كوشىپ-قونىپ ءجۇرىپ سۋ ىزدەگەن ءبىزدىڭ اۋىلدىڭ ادامدارى جوق-جۇقا تىرشىلىكتە كۇن كەشسە دە، قۇدايدان باسقا تابىنارى جوق ولاردىڭ الا ءجىپتى اتتاماس ادالدىعى — وسىنىڭ ءبارى ءوزىم اۋەلدەن جاقسى كورەتىن كەيىپكەرگە جاقىنداتا تۇسەردەي اسەر بەرىپ ەدى.
ونىڭ ۇستىنە، مۇحامبەت — ۇلى اقىن. قۇرانداعى سۇرەلەردىڭ كوركەم تىلمەن، ءاننىڭ اۋەنىندەي ۇيلەسىممەن جازىلۋى تەگىن ەمەس. ال مەنىڭ ءوزىم دە، ءدال مۇحامبەتتەي اقىن بولماسام دا، ولەڭ دەپ ۇيقاستىرىپ، بىردەڭەلەردى جازاتىنىم بار.
ارينە، مۇنىڭ ءبارى جاستىقتىڭ باستان كەشتىرەر باتىلدىعى، الىپ ۇشپا قيالى ەدى.
مۇحامبەت پايعامباردىڭ ءومىر جولى تۋرالى تىرناقتاپ جيناقتاعان دەرەكتەرىم مەن قۇراندى بىرنەشە ءتۇرلى اۋدارمالارىن سالىستىرا وتىرىپ وقىعانىم، مەنىڭ وسى كىتاپتىڭ ۇزىن-ۇرعاسىن ءتۇسىرىپ، انا تىلىمىزدە وقيتىن باۋىرلارىما نەگە ۇسىنباسقا دەگەن ويعا جەتەلەدى.
مەنى تابىندىراتىن جاي — مۇحامبەتتىڭ ادالدىعى مەن ادامعا جاناشىر سەزىمى.
وسى ەكى قاسيەت ونى ادامزات تاريحىندا ۇلى توڭكەرىس جاساعان جولعا ءتۇسىردى.
مۇحامبەت وقىماعان، حات تانىمايتىن ادام بولعانمەن، اسا زەرەك، تالانتتى جان بولعان. ال تابيعاتتىڭ (نەمەسە اللا تاعالانىڭ) قانعا سىڭىرگەن مۇنداي قاسيەتى اكادەميالىق ءوقۋ-ىلىمىنىڭ بارىنەن بيىك تۇرادى. ادامعا اۋليەلىك قاسيەت، كورەگەندىك بولجام بەرەتىن دە ۋنيۆەرسيتەت پەن اكادەميا ەمەس.
مۇحامبەتتىڭ بار ارمانى جەردەگى ادام بالاسىن (تەك ءوزىنىڭ حالقى ارابتاردى عانا ەمەس) اقيقات جولعا ءتۇسىرۋ بولدى. جانە ول وسى ارمانىنا جەتۋ ارقىلى تاريحتا داڭقىمدى شىعارىپ، اتىمدى قالدىرسام دەپ ويلاعان ەمەس.
اش-جالاڭاش، كەم-كەتىك، جەتىم كوڭىل بولىپ وسكەن مۇحامبەتتىڭ ادام جانىنا رۋحاني ءنار ىزدەۋى تەكتەن-تەك بولماسا كەرەك.
تويىنۋ — تالانتقا تۇساۋ.
قارىننىڭ تويىنۋى جاننىڭ تويىنۋىنا اپارادى. ال جانى تويىنىپ، توعايعان ادامنىڭ جانۋاردان ارتىقتىعى جوق.
يسلام ءدىنىنىڭ بەس نەگىزىنىڭ ءبىر تارماعى ورازا ۇستاۋدى ويلاپ شىعارۋ — وسىنداي فيلوسوفيالىق تەرەڭ وي، سۇڭعىلا سانانىڭ جەمىسى. اش ورگانيزم ادامدى وڭاشا ويعا، جاراتىلىس جۇمباقتارىمەن جاقىنداسۋعا جەتەلەيدى.
مۇحامبەت الدىمەن ءوز تۋعان حالقىنىڭ، كەيىن ادامزات اتاۋلىنىڭ ازاپتى تىرشىلىگىن كورىپ، كوڭىلى قۇلاپ كۇرسىندى. قۇلقىنىن تويعىزۋ، جاقسى تۇرمىس قۇرۋ جولىندا ءبىرىن ءبىرى الداپ-ارباۋ، اقيقات پەن ادالدىقتى مويىنداماۋ، ءالسىزدى، بيلىگى مەن بايلىعى جوقتى تاپتاۋ؛ سەنىمى جوق سەرگەلدەڭ ءومىر؛ ءار نارسەنى، قاسيەتسىز كەز-كەلگەندى قۇداي دەپ تابىنۋ — ونسىز دا جانى جاي تاپپاي، بەينەتپەن كۇن وتكىزگەن اراب حالقىنىڭ قاسىرەتى ەكەنىن مۇحامبەت جاقسى ءتۇسىندى.
دالادا تۋىپ ءوسىپ، بيىكتىكتى اسپانمەن ولشەۋ عانا قانىنا سىڭگەن ول جان دۇنيە، كوڭىل كەڭدىگىن كوك پەن جەر، اي مەن كۇن، جۇلدىزى جۇمباق الەمنەن العان.
ادامزات اتاۋلىعا جانى اشىپ، ازاپتى تىرلىكتەن قۇتقارۋدى، اقيقات جولىنا ءتۇسىرىپ، ۇيلەسىمدى ءومىر بەرۋدى ارمان ەتۋى جانە ءوز باسىنىڭ جايلى تىرلىگىن وسى ارمانعا جەتۋ جولىنا قۇربان ەتۋى دە وسىدان.
ءبىراق ومىردە ارمانداۋ بار دا، سول ارماندى ىسكە اسىرۋ بار. ادامدار اقتى اق، قارانى قارا، ۇلىنى ء ۇلى، پاسىقتى پاسىق دەپ تانىپ، تەك ادالدىق پەن اقيقاتقا عانا باس يۋلەرى ءۇشىن نە امال ىستەۋ كەرەك؟
جاق-جاق بولىپ رۋ-رۋدىڭ نامىسىن جىرتقان، ءبىر اۋىلدىڭ سۋىن ءىشىپ وتىرىپ، باستارى بىرىكپەي بەرەكەسىز تىرلىك كەشكەن ەلدىڭ كوكىرەگىن وياتىپ، كوزىن اشۋ جازىلمايتىن جاراعا ەم ىزدەگەنمەن بىردەي ساندالتار.
باستارى قوسىلماي پىشىراعان ەلدىڭ ىرگەسىن بىرىكتىرۋگە ۇمتىلۋ — قاراقان باسىنىڭ قامىن ويلاعاننىڭ تىرلىگى ەمەس. ال تۇتاستىعى جوق حالىق سىنعان شىنىداي، نە تاريحى، نە رۋحاني نەگىزى جوق اركىمنىڭ تابانىندا تاپتالارى حاق.
الەمدىك قۇپيالاردىڭ ادامزات ساناسىنان تىسقارى جۇمباقتارى كوپ. سول جۇمباقتىڭ ءبىرى — اللا تاعالانىڭ مۇحامبەت پايعامباردىڭ تۇسىندە ايان بەرۋى. ادام بار جان-تانىمەن وي-سانا قۋاتىن سارقا ءبىر نارسەگە ۇمتىلسا، سول جولدا ادالدىك، سوقپاعىنان بۇلتارماسا، ونىڭ ۇستىنە جاراتىلىس بەرگەن قاسيەتىن كيەدەي قاستەرلەەە، ءسوز جوق، تابيعات-انا وعان كەۋدەسىن اشادى. ول تۇسىندە مە، وڭىندە مە — ايتەۋىر مىڭ جىلدىقتاردا ءبىر تۋار سۇڭعىلا سانالى پەرزەنتىنە ءتىل قاتاتىن بولسا كەرەك.
اسىلى، جاراتىلىستىڭ ءوزى تۇنەك تىرلىكتە ساندالباي عۇمىر كەشكەن ادامزات ۇرپاعىن جارىق ساۋلەگە ۇمتىلدىرار تۇلعالاردىڭ عاسىرلاردا بىرەۋىن تۋعىزار زاڭدىلىعى بولۋى تەگىن ەمەس شىعار.
بۋددا، ييسۋس حريستوس، ءابۋ سينا، مۇحامبەت سەكىلدى تاعدىرلار — وسىعان دالەل.
سونىمەن، مۇحامبەت باتىس پەن شىعىسقا، وڭتۇستىك پەن سولتۇستىككە ءبولىنىپ جانە وسى گەوگرافيالىق قونىستى بىر-بىرىمەن جاۋلاسۋدىڭ قاعيداسىنا اينالدىرعان اراب حالقىن ورتاق ىسكە، باۋىرمالدىققا، ادالدىققا جۇمىلدىرۋدىڭ باستى شارتى تەك سەنىم قۋاتىندا ەكەنىن ءتۇسىندى.
ادامزات تابيعاتىن قۇر سوزبەن سەنىمگە باس يگىزە قويۋ قۇمنان ارقان ەسكەنمەن بىردەي ەكەنى كىم-كىمگە دە بەلگىلى. ەندەشە، ولاردى سەنىمگە تەك سەسكەندىرەر كۇشپەن اكەلۋگە عانا بولادى. اقىرەت، قيامەت-قايىم، دوزاق پەن جۇماق جايلى ادام جانىنا قورقىنىش ۇيالاتار، تەك ادالدىققا جۇگىندىرەر ءىلىمنىڭ تۋۋى — زەرەك وي مەن ۇشقىر قيالدىڭ عانا جەمىسى.
شاريعات جولىن ۇستانۋ ارقىلى عانا ادام ادالدىق پەن ادىلەتكە تاعزىم ەتۋى مۇمكىن. سوندا عانا ادام بالاسىن جانۋارلار دۇنيەسىنەن ءبولىپ الۋعا بولادى.
مۇحامبەت پايعامبار يسلام ءدىنىنىڭ بەس تىرەۋى بار دەگەن شارت قويدى.
ءبىرىنشى تىرەك — دۇنيەنى جاراتۋشىنىڭ، ياعني قۇدايدىڭ، جالعىز ەكەنىنە سەنۋ. وتقا، سۋعا، اركىمدەرگە ءبىر تابىنىپ سەرگەلدەڭگە تۇسكەن ەلدى قۇداي تاعالا جالعىز دەپ مويىنداتۋ، ول ءار ادامنىڭ ويلاعان ويى مەن ىستەگەن ءىسىن ءبىلىپ، كورىپ وتىراتىنىنا سەندىرۋ يسلامنىڭ جەڭىسى ءۇشىن باستى شارت ەدى. بۇعان سەنبەگەن نەمەسە كۇماندانا قاراعان ادام شاريعات جولىن ۇستاپ كوكتەتپەيدى.
يسلام ءدىنىنىڭ ەكىنشى تىرەگى — مۇحامبەتتىڭ اللا تاعالانىڭ ءوزى جىبەرگەن ەلشى ەكەنىن مويىنداۋ. پايعامبار — اللانىڭ ءسوزىن ادامدارعا جەتكىزۋشى، بۇعان سەنبەگەن ادام مۇسىلمان بولىپ جارىتپايدى.
مۇسىلمان ءدىنىن قۇرايتىن ءۇشىنشى تىرەك — قۇدايعا شىن نيەتىمەن قۇلشىلىق ەتۋ. ورازا ۇستاپ جانىن، ءتانىن تازارتۋ، ءسويتىپ، ويلاۋ قابىلەتىن جەتىلدىرۋ. جانى مەن ءتانىن تازا ۇستاپ، دەنەسىن شىنىقتىرۋ. كۇنىنە بەس مەزگىل جۋىنىپ-شايىنىپ باسقا كولدەنەڭ ويلاردى ۇمىتىپ، قۇداي تاعالاعا جالبارىنۋ ءۇشىن ناماز وقۋ. قۇدايدى، تىرلىكتەگى استامشىلىعى ءۇشىن اقىرەتتەگى ازاپتى ۇمىتىپ كەتپەۋدىڭ ءبىر شارتى — اسىپ-تاسىپ بايلىق جيناماۋ، جىلدا رامازان ايىندا دۇنيە-مۇلىك، تاعى باسقا مەنشىگىنەن جەتىمدەرگە، مۇگەدەكتەرگە پىتىر-زەكەت بەرىپ وتىرۋ.
يسلامنىڭ ءتورتىنشى تىرەگى — مۇسىلمان ءدىنىن اياق-استى ەتپەۋ، سول ءۇشىن ءوز ءدىنىن قورعاۋعا، قۇدايعا شىنايى سەنگەن ءار پەندە ءوزىن قۇربان ەتۋگە دە دايىن بولۋى كەرەك. ولاي بولماعان كۇندە، سەنىمنىڭ-كۇشى شىرىگەن جۇمىرتقاداي.
مۇسىلماندىقتىڭ بەسىنشى تىرەگى — بۇكىل مۇسىلمان بالاسى ءۇشىن قاسيەتتى مەكەن — مەككەگە قاجىعا بارىپ تاۋبە ەتۋ، قاجىعا قالاي بولسا سولاي، جول-جونەكەي ەمەس، بۇكىل جيعان تەرگەنىن سارپ ەتىپ بارادى. قاعباعا قول تيگىزىپ، كيەلى اڭعاردا قۇرباندىق شالىپ، قايىر-ساداقا بەرەدى. قاجىعا بارعاننان كەيىن كۇنا بولار ءىس ىستەۋ، جازاتايىم قاتەلىك جىبەرۋ — كەشىرىلمەس كۇنا. سوندىقتان وزىنە سەنبەگەن ادام قاجىعا بارۋعا تاۋەكەل ەتپەيدى.
سونىمەن، مۇحامبەت پايعامبار اللا تاعالانىڭ بۇيرىعىمەن اراب ۇلتىن عانا ەمەس، بۇكىل مۇسىلمان جۇرتىن — ءتىلى بولەك، تۇرمىسى مەن سالتى دا ءارقيلى حالىقتاردى ءبىر شاڭىراقتىڭ — يسلام ءدىنىنىڭ استىنا بىرىكتىرىپ، باۋىرلاستىردى.
— قاسيەتتى ءدىندى تۇگەل قابىلداڭدار، بولىنبەڭدەر. اللانىڭ سەندەرگە جىبەرگەن راحىمىن ۇمىتپاڭدار. سەندەر بىر-بىرىڭە جاۋ ەدىڭدەر. قۇداي سەندەردىڭ جۇرەكتەرىڭە تاتۋلىق نۇرىن قۇيدى، ەندى ءتاۋبا ەتىڭدەر، ويتكەنى قاسيەتتى جىپپەن جالعاستىڭدار دا، سەندەر ادامداردى شىنايى ءدىن جولىنا شاقىردىڭدار، تەك ادىلەتكە جۇگىندىڭدەر، قىلمىس-قىرعىنعا تىيىم سالدىڭدار، ءومىردىڭ راحاتىنا كەنەلدىڭدەر، — دەگەن مۇحامبەتتىڭ سوزىنەن ۇلكەن ماقسات تۇتاستىعى كورىنەدى.
«قۇدايدان قورىقپاعاننان قورىق» دەگەن تىركەستى انام ءجيى ايتىپ وتىراتىن.
جەر بەتىندە ادام تابىنار كيەلى قاسيەتتەر جوعالىپ، قۇدايدان قورىقپاعاندار قاپتاپ، جۇزىنەن يمانى توگىلگەندەر جىل قۇسىنداي سيرەگەن زاماندا ءار ادامنىڭ، جالپى حالىقتىڭ دىنگە جاپپاي بەت بۇرۋى تاڭ قالارلىق قۇبىلىس ەمەس. دۇنيەدەن قاسيەتتى سەنىم، اقيقات پەن ادالدىق ىزدەۋ — ءار زامانعا دا ءتان قۇبىلىس.
ارينە، اركىم ءدىن جايلى دا ءوز اقىل-ساناسىمەن، وي-پاراساتىمەن پايىمداپ، سەزىم ەلەگىنەن وتكىزۋى كەرەك.
مەن، وزدەرىڭ ىشتەي سەنسەڭدەر دە، سەنبەسەڭدەر دە، جاپپاي ءدىن جولىنا تۇسىڭدەر دەۋدەن اۋلاقپىن.
و باستان ويدان گورى قارىن مەن ۇيقىعا بەيىمىرەك حالقىمىز — عاسىرعا جۋىق مەرزىم بويىنا بەس ۋاقىت ناماز تۇگىلى، مۇحامبەت پايعامباردىڭ كىم ەكەنىن ۇمىتىپ ۇلگەردى.
ارينە، ءارتۇرلى يدەولوگيالىق جۇيەلەر تاريحىندا نەشە ءتۇرلى تولىقتىرۋلار، بۇرمالاۋلار بولاتىنى بەلگىلى. مۇسىلمان ءدىنى دە، ونىڭ نەگىزىن سالۋشى مۇحامبەت پايعامباردان كەيىن ءتۇرلى وڭدەۋ-جوندەۋلەرگە ءتۇستى.
مەنىڭ كوزدەگەنىم — مۇحامبەت پايعامباردىڭ وسى ءدىندى دۇنيەگە كەلتىرۋدەگى قالتقىسىز ادالدىعىن، جانكەشتى ەڭبەگىن، ەڭ باستىسى حالقىنا دەگەن جاناشىرلىعىن كورسەتۋ.
بۇل كىتاپتىڭ باس-اياعىن جيناقتاعانىما ونداعان جىلدار وتسە دە، مۇمكىندىك ءساتى ەندى تۋىپ وتىر.
دۇنيەدە ادام كوكىرەگىن جاۋلاپ، تابىندىراتىن ەكى نارسە بار دەپ ويلايمىن. ونىڭ ءبىرىنشىسى — شىندىق تا، ەكىنشىسى — قۇپيالىلىق. ميلليونداعان مۇسىلمان قاۋىمىنىڭ ءبارى بىردەي داۋىستى دىبىستارى باسىمىراق بولىپ كەلەتىن اراب ءتىلىنىڭ اۋەزدى اۋەنىمەن ايتىلاتىن ايات، سۇرەلەردى تۇسىنە بەرمەگەن، ءبىراق جاتقا ايتقان.
وسىناۋ سازدى سوزدەر الدە ءبىر قۇپيا الەمنىڭ جارلىعىنداي اسەر ەتىپ، ادامنىڭ جان-دۇنيەسىن ماۋجىراتىپ، ونسىز دا جۇمباعى مول جالعاننىڭ جاڭا تىلسىمىنا باستارداي سيقىرىمەن باۋرايدى. قۇران ءسوزى قۇداي سوزىندەي ەستىلىپ قابىلدانۋىندا دا پايعامبارىمىزدىڭ ءوز اۋزىنان شىققان ءتۇپنۇسقا كۇيىندە ايتىلۋىنىڭ اسەرى بار-اۋ دەپ ويلايمىن.
بۇل كىتاپتاعى كەيبىر اياتتار مەن سۇرەلەردى ءتۇپنۇسقا كۇيىندە قازاق ارىپتەرىمەن بەرۋىمنىڭ سەبەبى وسى.
وقىسام، بىلسەم دەپ تالپىنعانداردىڭ كوبى — ءتىپتى ءبارى دەسە دە بولادى — اراب الىپپەسىن بىلمەيدى. ال ايات، سۇرەلەردىڭ قازاق تىلىندەگى اۋدارماسى ءدال قاسيەتتى كىتاپتىڭ ءتۇپنۇسقاداعى قۇدىرەتىندەي اسەر ەتپەيتىن سەكىلدى.
مەن اراب ءتىلىنىڭ مامانى ەمەسپىن. انامنان ۇيرەنگەن ايات، سۇرەلەردى ايتىلۋى بويىنشا قاعازعا ءتۇسىردىم.
بۇل كىتاپتى وقىعان ۇلكەن مەن كىشى مۇحامبەت پايعامباردىڭ ءومىرى مەن مۇسىلمان ءىلىمى جولىنداعى قيىن دا، قايىرىمدى كۇرەسى جايلى ماعلۇمات الىپ، اركىم وزىنشە وي تۇيىندەسە، مەن ءوزىمنىڭ ءبىر پارىزىمنىڭ ورىندالعانى دەپ، شۇكىرشىلىك ەتەر ەدىم.
1990
You Might Also Like
-
ادام ەسەيىپ، بالالىق شاعىنان جىراقتاعان سايىن، ۇلى مۇحيتقا بەت العان كەمەدەگى كىسىدەي، قول بۇلعاپ قالعان جاعالاۋ — جاستىعى مەن جاس كۇنىن ءجيى-جيى ەسكە الىپ، جان دۇنيەسىن باۋراعان ءبىر سەزىمدەرگ...
-
شىعىس حالىقتارىنىڭ ەجەلگى مەيرامى ناۋرىز — ۇلىستىڭ ۇلى كۇنى كەلدى. قازاق رەسپۋبليكاسىنىڭ ەرىكتى ەل رەتىندە ازاتتىق تۋىن تىككەن كەزىندە ءبۇل كۇننىڭ قادىر-قاسيەتى ارتا تۇسكەندەي. كۇنى كەشەگە دەي...
