InfoHub Logo

قوعامداعى ادامداردىڭ مىنەز-قۇلقى زاڭدى جانە زاڭسىز (قۇقىققا قارسى) بولۋى مۇمكىن. قۇقىققا قارسى مىنەز-قۇلىق ازاماتتىق-قۇقىقتىق، تارتىپتىك قىلىقتاردى، اكىمشىلىك قۇقىق بۇزۋشىلىقتاردى جانە قىلمىستاردى جاساۋدا كورىنەدى. اكىمشىلىك جاۋاپتىلىقتىڭ زاڭدى نەگىزى بولىپ اكىمشىلىك قۇقىق بۇزۋشىلىق سانالادى. جەكە تۇلعانىڭ قۇقىققا قارسى، كىنالى (قاساقانا نەمەسە ابايسىزدا جاسالعان) ىس-ارەكەتى نەمەسە ارەكەتسىزدىگى، زاڭدى تۇلعانىڭ قۇقىققا قارسى ىس-ارەكەتى نە ارەكەتسىزدىگى اكىمشىلىك قۇقىق بۇزۋشىلىق دەپ تانىلادى (ق ر ءاقبت كودەكسىنىڭ 28-بابى). بۇل نورمانى تالداۋ بارىسىندا بارلىق اكىمشىلىك قۇقىق بۇزۋشىلىقتارعا ءتان، جالپى بەلگىلەردى انىقتاۋعا جانە وسى بەلگىلەرى ارقىلى زاڭسىز مىنەز-قۇلىقتى، زاڭدى مىنەز-قۇلىقتى، سونىمەن بىرگە باسقا دا قۇقىق بۇزۋشىلىققا ءتان (قىلمىستار، تارتىپتىك قىلىقتار جانە ت.ب.) ەرەكشەلىكتەردى ايىرۋعا بولادى.

بۇل بەلگىلەردىڭ قاتارىنا مىنالاردى جاتقىزۋعا بولادى:

— تەرىس قوعامدىق؛

— قۇقىققا قارسىلىق؛

— كىنالىلىك؛

— جازالاناتىن ارەكەت.

وسى اتالعانداردىڭ ىشىنەن باستاپقى سيپاتتامالىق بەلگىلەر بولىپ ارەكەت سانالادى. بۇل مىنەز-قۇلىقتىڭ ەرىكتى اكتىسى. ول مىنەز-قۇلىقتىڭ ەكى اسپەكتىسىن قۇرايدى، ولار: ارەكەت جانە ارەكەتسىزدىك.

ارەكەت — بۇل سانالى تۇردە مىندەتتەردى ورىنداماۋ، زاڭدى تالاپتاردى جانە دە تىيىم سالۋلاردى بۇزۋ (مىسالى، اڭ اۋلاۋ ءتارتىبىن بۇزۋ، جول پوليسيا قىزمەتكەرىنىڭ تالابى بويىنشا كولىك قۇرالىن توقتاتپاۋ جانە ت.ب.).

ارەكەتسىزدىك — بۇل سالعىرتتىق تانىتىپ، ءتيىستى مىندەتتەردى ورىنداماۋ (مىسالى، ءورت قاۋىپسىزدىگى ەرەجەلەرىن ورىنداماۋ جانە ت.ب.).

ءوزىنىڭ الەۋمەتتىك ماعىناسىنا قاراي ارەكەت وڭ نەمەسە ادامداردىڭ، قوعامنىڭ جانە مەملەكەتتىڭ مۇددەلەرىنە زيان كەلتىرەتىن تەرىس قوعامدىق ارەكەت بولىپ بولىنەدى. قانداي ارەكەت تەرىس ەكەندىگى اكىمشىلىك جاۋاپتىلىق ينستيتۋتتىڭ شەڭبەرىندە زاڭمەن انىقتالادى. سوندىقتان قانداي دا بولماسىن تەرىس قوعامدىق ارەكەت اكىمشىلىك قۇقىق بۇزۋشىلىق بەلگىلەرىنىڭ مازمۇنىنا قاتىستى بولمايدى. قۇقىق نورماسىن بۇزاتىن ارەكەتتى جاساۋ. بۇل نورمالار تەك اكىمشىلىك قۇقىق نورماسىنا جاتۋى عانا مۇمكىن ەمەس، سونىمەن قاتار باسقا دا قۇقىق سالالارىنا جاتادى. ءبىراق بۇل جاعدايلاردا بەلگىلەنەتىن نورمالار اكىمشىلىك جاۋاپتىلىق شارالارمەن قورعالادى. كىنالىلىك اكىمشىلىك قۇقىق بۇزۋشىلىقتى قاساقانا جاساۋ نەمەسە ابايسىزدىقپەن جاساۋدى بىلدىرەدى. كىنا — اكىمشىلىك قۇقىق بۇزۋشىلىقتىڭ قۇرامىنىڭ اسا ماڭىزدى ءبىر بولىگى بولىپ سانالادى. كىنانىڭ نىساندارى تولىعىراق ق ر اقبتك 29-30-باپتارىندا قارالادى. ارەكەت ءۇشىن اكىمشىلىك جاۋاپتىلىق اكىمشىلىك قۇقىق بۇزۋشىلىقتىڭ بەلگىلەرىنە جاتادى.

ءبىر جاعىنان، اكىمشىلىك قۇقىق بۇزۋشىلىق -اكىمشىلىك جاۋاپتىلىقتىڭ نەگىزى، ال ەكىنشى جاعىنان مۇنداي جاۋاپتىلىق — اكىمشىلىك قۇقىق بۇزۋشىلىقتىڭ زاڭدىلىق تابيعاتىن انىقتايتىن بەلگى. زاڭدا بەلگىلەنگەن جاعدايلاردا ارەكەتتى ءا.ق.ب. دەپ تانۋ ءۇشىن، ارەكەت جانە ونىڭ زاڭعا قارسى، قولايسىز زارداپتاردى كەلتىرۋىنىڭ اراسىندا سەبەپتى بايلانىس بولۋى قاجەت. اكىمشىلىك قۇقىق بۇزۋشىلىق تۇسىنىگى (ق ر اقبتك 28-بابى) بارلىق اكىمشىلىك قۇقىق بۇزۋشىلىقتارعا ءتان جالپى الەۋمەتتىك-قۇقىقتىق بەلگىلەرىن قامتيدى.

مىسالى، ۇساق بۇزاقىلىق، تەرىس قوعامدىق، زاڭعا قارسى، كىنالى ارەكەت اكىمشىلىك تۇردە جازالانادى. ءبىراق، اكىمشىلىك قۇقىق بۇزۋشىلىقتىڭ ءاربىر ءتۇرى وزىنە ءتان ارەكەتىن، زارداپتارىن جانە قۇقىق بۇزۋشىلىق جاساعان جەكە تۇلعانى سيپاتتايتىن بەلگىلەرىنە يە. ولاردىڭ جيىنتىعىن زاڭعىلىمىندا اكىمشىلىك قۇقىق بۇزۋشىلىقتىڭ قۇرامى دەپ اتايدى. اكىمشىلىك قۇقىق بۇزۋشىلىق قۇرامىندا اكىمشىلىك قۇقىق بۇزۋشىلىق تۇسىنىگىنىڭ جالپى بەلگىلەرى ناقتىلانادى. قانداي دا بولماسىن قۇقىق بۇزۋشىلىق بەلگىلى ءبىر قوعامدىق قاتىناستارعا قول سۇعادى (نىسان)، ءوز الدىنا، بەلگىلى ءبىر جاعدايداعى تۇلعا ەركىنىڭ سىرتقى كورىنىسى (وبەكتيۆتىك جاعى)، بەلگىلى ءبىر ادام جاسايدى (سۋبەكت) جانە سول ادامنىڭ ىستەگەن ارەكەتىنە دەگەن پسيحيكالىق قاتىناسى كورىنەدى (سۋبەكتيۆتى جاعى). وسى ءتورت ەلەمەنت اكىمشىلىك قۇقىق بۇزۋشىلىق قۇرامىن قۇرايدى.

سونىمەن، ارەكەتتى ناقتى اكىمشىلىك قۇقىق بۇزۋشىلىق دەپ انىقتايتىن اكىمشىلىك قۇقىقتىق زاڭمەن بەلگىلەنگەن ەلەمەنتتەر اكىمشىلىك قۇقىق بۇزۋشىلىق قۇرامى دەپ اتالادى. اكىمشىلىك قۇقىق بۇزۋشىلىقتىڭ بەلگىلەرىن ونىڭ زاڭدىلىق قۇرامىنان ايىرا ءبىلۋ قاجەت. اكىمشىلىك قۇقىق بۇزۋشىلىقتىڭ قۇرامىندا مىناداي ەلەمەنتتەر بار:

— قۇقىق بۇزۋشىلىق نىسانى (قانداي دا بولماسىن اياداعى قوعامدىق قاتىناستاردىڭ تۇراقتى جەتىلۋىنە قۇقىق بۇزۋشىنىڭ قول سۇعۋى)؛

— وبەكتيۆتىك جاعى (بەلگىلەگەن ەرەجەلەردى بۇزۋعا بايلانىستى ناقتى ارەكەت؛

— قۇقىق بۇزۋشىلىقتىڭ سۋبەكتىسى — اقىل-ەسى دۇرىس، 16 جاسقا تولعان جەكە تۇلعا.

قۇقىق بۇزۋشىلىقتىڭ سۋبەكتيۆتى جاعى، قۇقىق بۇزۋشىنىڭ جاساعان ارەكەتكە دەگەن پسيحيكالىق قاتىستىلىعى، ياعني قاساقانالىق نەمەسە ابايسىزدىق نىسانىنداعى كىنا.

اكىمشىلىك قۇقىق بۇزۋشىلىق نىسانىنىڭ دارەجەسىنە قاراي جالپى، تەكتى، ءتۇرلى جانە ناقتى دەپ بولىنەدى. قۇقىق نورمالارىمەن رەتتەلىنگەن جانە اكىمشىلىك جاۋاپتىلىق شارالارىمەن قورعالاتىن قوعامدىق قاتىناستار جالپى نىسان بولىپ سانالادى. ولارعا ەڭبەك جانە حالىقتىڭ دەنساۋلىعى، مەنشىكتىڭ تۇرلەرى، قوعامدىق ءتارتىپ، باسقارۋدىڭ بەلگىلەگەن ءتارتىبى جانە ت.ب. جاتادى.

تەكتى نىسان — جالپى نىساننىڭ جەكە بولىگىن قۇرايتىن قوعامدىق قاتىناستار توبى، بۇعان مىسالى، ق ر ءاقب كودەكسىنىڭ 21-تاراۋىندا قامتىلعان، اكىمشىلىك قۇقىق زاڭىنىڭ قورعاۋىنا الىنعان قوعامدىق قاتىناستار جاتادى. ءتۇرلى نىسان — ءبىر تەكتى قۇقىق بۇزۋشىلىققا ءتان قوعامدىق قاتىناستار (جول قوزعالىس، ءتولقۇجات ەرەجەلەرىن بۇزۋ جانە ت.ب.). ناقتى نىسان — اكىمشىلىك جاۋاپتىلىقتىڭ شارالارىمەن قورعالعان ناقتى قوعامدىق قاتىناستارعا زيان كەلتىرۋ. مىسالى، اقبتك 330-بابىنىڭ ناقتى نىسانى -«قوعامدىق ءتارتىپ». اكىمشىلىك قۇقىق بۇزۋشىلىقتىڭ كوپ بولىگى ءبىر عانا ناقتى نىسانعا قول سۇعادى. ءبىراق، ەكى نەمەسە ودان دا كوپ ناقتى نىسانعا زارداپ كەلتىرەتىن اكىمشىلىك قۇقىق بۇزۋشىلىقتار بار. مىسالى، ق ر اقبتك 468-بابىنىڭ 1-تارماعىندا جۇرگىزۋشىنىڭ جول قاۋىپسىزدىگى ەرەجەلەرىن بۇزۋ سالدارىنان كولىك قۇرالدارىنا زيان كەلتىرۋى ءۇشىن جاۋاپتىلىق بەلگىلەنىپ وتىر. بۇل قۇقىق بۇزۋشىلىق جول قوزعالىسىنىڭ قاۋىپسىزدىگىنە جانە دە مەنشىكتىڭ قانداي دا بولماسىن تۇرىنە زيان كەلتىرەدى.

اكىمشىلىك قۇقىق بۇزۋشىلىق قۇرامىندا ەكى نەمەسە ودان دا كوپ ناقتى نىسانىن كورسەتۋىنە قاراي نەگىزگى، قوسىمشا جانە فاكۋلتاتيۆتىك ناقتى نىساندار بولىنەدى. نەگىزگى ناقتى نىسان — قوعامدىق قاتىناستاردىڭ قورعالۋىنا شىعارىلعان نورما. مىسالى: ق ر اقبتك 27-تاراۋىندا جول قوزعالىسى قاۋىپسىزدىگى كورسەتىلگەن. قوسىمشا نىسان دەپ نەگىزگى نىسانعا قول سۇعۋشىلىق جاساعان كەزدە زارداپ كەلتىرىلەتىن قوعامدىق قاتىناس سانالادى. فاكۋلتاتيۆتىك نىسان — اكىمشىلىك قۇقىق بۇزۋشىلىق جاساۋ كەزىندە زارداپ كەلتىرىلۋى مۇمكىن قوعامدىق قاتىناس. مىسالى، ۇساق بۇزاقىلىقتىڭ ناقتى نىسانى بولىپ قوعامدىق ءتارتىپ سانالادى. ءبىراق، بۇنداي ۇساق بۇزاقىلىقتى جاساۋ كەزىندە، ياعني قوعامدىق ورىنداردا بىلاپىت سويلەۋ، ازاماتتاردى قورلاپ ءتيىسۋ جەكە ادامنىڭ مارتەبەسىنە نۇقسان كەلتىرەدى. ال كەيبىر جاعدايلاردا مۇنداي ارەكەتتەردى جاساۋ كەزىندە جەكە ادامنىڭ مارتەبەسىنە نۇقسان كەلمەيدى. قۇقىق بۇزۋشىلىقتىڭ وبەكتيۆتىك جاعى — اكىمشىلىك قۇقىقپەن تىيىم سالعان ارەكەت نەمەسە ارەكەتسىزدىك.

جوعارىدا اتاپ وتكەندەي، ارەكەت نەمەسە ارەكەتسىزدىك كوپتەگەن قۇقىق سالالارىمەن (ازاماتتىق، ەڭبەك، قارجىلىق جانە ت.ب.) رەتتەلەتىن ناقتى قوعامدىق قاتىناستارعا قول سۇعۋى مۇمكىن. اكىمشىلىك قۇقىق بۇزۋشىلىقتىڭ وبەكتيۆتىك جاعىن زاڭ شىعارۋشى كوپتەگەن جاعدايلاردا ۋاقىتىنا، ورنىنا، ادىسىنە، ارەكەتتىڭ جاسالۋ سيپاتتاماسىنا، ونىڭ كەلتىرگەن زياندى زارداپتارىنا، بۇرىن قۇقىققا قارسى ارەكەت جاساۋى، ونىڭ قايتالانۋىنا قاراي اجىراتادى. اكىمشىلىك قۇقىق بۇزۋشىلىقتىڭ سۋبەكتىسى بولىپ ناقتى اكىمشىلىك قۇقىق بۇزۋشىلىق جاساعان جەكە تۇلعا سانالادى.

ق ر اقبتك سۋبەكتىلەردىڭ 8 توبىن بەلگىلەيدى:

— ق ر ازاماتتارى(31، 32-باپتار).

— كامەلەتكە تولماعاندار (72-باپ).

— لاۋازىمدى تۇلعالار (34، 35-باپ).

— زاڭدى تۇلعالار (36-باپ).

— ارتىقشىلىقتارى جانە اكىمشىلىك جاۋاپتىلىقتان قورعانىشى بار ادامدار (686،687، 688،689، 690-باپتار).

— جەكە كاسىپكەرلەر (34-باپ، 3-تارماعى).

— ديپلوماتيالىق قورعانىشى بار ادامدار (692-باپ).

— شەتەلدىكتەر، شەتەلدىك زاڭدى تۇلعالار جانە ازاماتتىعى جوق ادامدار (37-باپ).

زاڭ اكىمشىلىك جاۋاپتىلىققا تارتىلاتىن لاۋازىمدى تۇلعالاردىڭ مەملەكەتتىك جانە كاسىپقويلىق قىزمەتتەرىنىڭ ەرەكشەلىكتەرىنە بايلانىستى قۇقىقتىق رەجيمىن بەلگىلەيدى.

وسىعان بايلانىستى ولار 5 توپقا بولىنەدى:

1. مەملەكەتتىك اكىمشىلىك جانە ساياسي قىزمەتشىلەر؛

2. اسكەري قىزمەتشىلەر مەن جيىندا جۇرگەن ازاماتتار، اسكەري مىندەتتى ادامدار.

پروكۋرورلار، ءىىو-نىڭ قاتارداعى جانە باسشى قۇرامداعى تۇلعالارى، سالىق پوليسياسى مەن كەدەندىك ورگاندار قىزمەتى.
تارتىپتىك جارعىلار (تەمىر جول، تەڭىز، وزەن كولىگى مەن ازاماتتىق اۆياسيانىڭ قىزمەتى) قولداناتىن ادامدار.
ارتىقشىلىقتارى جانە اكىمشىلىك جاۋاپتىلىقتان قورعانىسى بار ادامدار (پارلامەنت دەپۋتاتى، پرەزيدەنتكە، پارلامەنت دەپۋتاتتىعىنا ۇمىتكەرلەر، كونستيتۋسيالىق كەڭەس مۇشەلەرى، سۋديانىڭ، ق ر باس پروكۋرورىنىڭ جاۋاپتىلىعى).
اكىمشىلىك قۇقىق بۇزۋشىلىقتىڭ سۋبەكتيۆتى جاعى -سۋبەكتىنىڭ زاڭعا قايشى ارەكەتى نەمەسە ارەكەتسىزدىگىنىڭ جانە ونىڭ سالدارىنا دەگەن پسيحيكالىق قاتىناسى. ول قاساقانالىق جانە ابايسىزدىق نىسان تۇرىندە جاسالىنادى.

اكىمشىلىك قۇقىق بۇزۋشىلىقتى سارالاۋ

اكىمشىلىك قۇقىق بۇزۋشىلىقتى سارالاۋ دەپ جاسالعان ارەكەتتىڭ ناقتى اكىمشىلىك قۇقىقتىق نورمادا بەلگىلەنگەن اكىمشىلىك قۇقىق بۇزۋشىلىق قۇرامىنىڭ بەلگىلەرىنە سايكەستىگىن انىقتاۋدى ايتامىز.

سارالاۋ — قانداي دا بولسا لاۋازىمدى تۇلعانىڭ، جاسالعان ارەكەتتەردىڭ زاڭدىلىق نورماسىندا كورسەتىلگەن قۇقىق بۇزۋشىلىق، قۇرامىنىڭ سايكەستىگىن انىقتاۋعا باعىتتالعان ايقىنداۋ پروسەسى. ول سالىستىرۋدىڭ قورىتىندىسى بولىپ جاسالعان ارەكەتكە قۇقىقتىق باعا بەرۋ سانالادى. اكىمشىلىك قۇقىقتىق سارالاۋ اكىمشىلىك قۇقىق بۇزۋشىلىق تۋرالى ىستەر ءوندىرىسىن جۇرگىزۋدىڭ ساتىلارىندا بولادى، ولارعا:

اكىمشىلىك قۇقىق بۇزۋشىلىق تۋرالى ءىس قوزعاۋ.

ءىستى قاراۋ جانە اكىمشىلىك ءىس بويىنشا قاۋلى شى 3. ءىس بويىنشا قاۋلىعا شاعىم بەرۋ جانە نارازىلىق ءبىلدىرۋ.
ءىس بويىنشا شەشىمدى ورىنداۋ.
اكىمشىلىك قۇقىق بۇزۋشىلىق ىستەرىن قوزعاۋ جانە اكىمشىلىك تەرگەۋدىڭ باستاپقى ساتىسىندا بار اقپاراتتار كولەمى ارقىلى، تەك قانا ارەكەتتىڭ قۇقىققا قارسى ەكەندىگى تۋرالى قورىتىندى جاساۋعا بولادى. سارالاۋدىڭ باستاپقى مىندەتى وسى جاساعان ارەكەتتىڭ قانداي قۇقىق بۇزۋشىلىقتىڭ تۇرىنە جاتاتىندىعىن، ونىڭ ىشىندە:

— اكىمشىلىك قۇقىق بۇزۋشىلىق؛

— قىلمىس؛

— تارتىپتىك قىلىق؛

— ازاماتتىق-قۇقىقتىق قىلىق ەكەندىگىن انىقتاۋمەن اياقتالادى.

اكىمشىلىك تەرگەۋ پروسەسىندە قارالىپ وتىرعان ارەكەت اكىمشىلىك قۇقىق بۇزۋشىلىق تۋرالى زاڭنىڭ قانداي نورماسىنا سايكەس كەلەتىندىگى تۋرالى سۇراق شەشىلەدى. ءىستى قوزعاۋ جانە اكىمشىلىك تەرگەۋ ساتىلارىندا ارەكەتتى سارالاۋ باستاپقى سيپاتقا يە بولادى، جاسالعان ارەكەتكە قورىتىندى باعا بەرۋدى، اكىمشىلىك تەرگەۋ كەزىندە قۇقىق نورماسىن قولدانۋدى شەشەدى.

ونى زەرتتەگەن ورگان (لاۋازىمدى تۇلعا):

باستاپقى سارالاۋمەن كەلىسەدى.

نەمەسە قارالىپ وتىرعان ارەكەتتى باسقا تۇرىنە سارالاۋعا قورىتىندى جاسايدى، ول قاۋلىدا كورسەتىلۋى ءتيىس. ياعني، ءىس ءوندىرىسىن قىسقارتۋ نەمەسە اكىمشىلىك جازا سالۋدى بەلگىلەيدى. جالپى ەرەجە بويىنشا اكىمشىلىك قۇقىق بۇزۋشىلىق تۋرالى قابىلدانعان قاۋلىعا شاعىمدانۋ جانە نارازىلىق تانىتۋعا بولادى.

اكىمشىلىك قۇقىق بۇزۋشىلىق تۋرالى ءىس جونىندەگى قاۋلىعى شاعىم مەن نارازىلىقتى قارايتىن ورگان (لاۋازىمدى تۇلعا) شىعارىلعان قاۋلىنىڭ زاڭدىلىعى مەن نەگىزدىلىگىن تەكسەرەدى (663-باپ، 2-تارماعى) جانە كودەكستىڭ 664-بابىندا كورسەتىلگەن شەشىمدەردىڭ ءبىرىن قابىلدايدى.

اكىمشىلىك قۇقىق بۇزۋشىلىق سارالاۋ پروسەسى جاسالعان ارەكەت بەلگىلەرىنىڭ ناقتى قۇقىقتىق نورمادا كورسە تىلگەن اكىمشىلىك قۇقىق بۇزۋشىلىق قۇرامىنىڭ بەلگىلەرىنە سايكەستىگىن، ولاردىڭ ۇقساستىعىن انىقتاۋ ماقساتىندا جۇرگىزىلەدى. ق ر اكىمشىلىك قۇقىق بۇزۋشىلىق كودەكسىنىڭ 2-بابى اكىمشىلىك جاۋاپتىلىقتىڭ نەگىزىن بەكىتەدى، ياعني كودەكستىڭ ەرەكشە بولىمىندە كوزدەلگەن قۇقىق بۇزۋشىلىق قۇرامىنىڭ بارلىق بەلگىلەرى بار ارەكەت جاساۋ اكىمشىلىك جاۋاپتىلىقتىڭ نەگىزى بولىپ تابىلادى. ارەكەتتىڭ بەلگىلەرىن تابۋ دالەلدەمەلەردى جيناۋ مەن باعالاۋ ارقىلى جۇزەگە اسىرىلادى. ولار سارالاۋ شەڭبەرىنەن تىس جانە جاسالعان فاكتىلى جاعدايدىڭ ايتارلىقتاي كولەمىن قۇرايتىن بەلگىلەردى: جاسالعان قۇقىق بۇزۋشىلىقتىڭ ورنى، ۋاقىتى، ءادىسى، قۇرامى جانە جاعدايى جانە ت.ب. قامتيدى. اكىمشىلىك قۇقىق بۇزۋشىلىقتى سارالاۋ كەزىندە كوپتەگەن بەلگىلەر اراسىنان قاجەتتى تۇردە ماڭىزدىسىن تاڭداپ الۋ كەرەك. ولارعا، بىرىنشىدەن، قانداي دا بولماسىن اكىمشىلىك قۇقىق بۇزۋشىلىق تۇرىنە ءتان جالپى بەلگىلەر، قوعامدىق قاۋىپتىلىك جانە قۇقىققا قارسىلىق جاتادى.

جاساعان ارەكەتتىڭ قوعامدىق قاۋىپتىلىگى جانە قۇقىققا قارسىلىعى تۋرالى قورىتىندى جاساۋدا، سارالاۋدى جۇرگىزەتىن تۇلعا قولدانىستاعى كۇشى بار زاڭداردى ءبىلۋى، كاسىپقويلىق تاجىريبەسى، ونىڭ ىشىندە زاڭ مەن اردى باسشىلىققا الا وتىرىپ، دالەلدەمەلەردى ءوز جيىنتىعىندا جان-جاقتى تولىق جانە وبەكتيۆتى قاراۋعا نەگىزدەلگەن ءوزىنىڭ ىشكى سەزىمى بويىنشا باعالايدى. جاسالعان ارەكەتتىڭ قوعامدىق قاۋىپتىلىگىن جانە قۇقىققا قارسىلىعىن انىقتاعاننان كەيىن، سارالاۋدىڭ ەكىنشى، ايرىقشا، كۇردەلى ساتىسى باستالادى. ەكىنشى ساتىنىڭ مىندەتى وسى جاسالعان ارەكەتكە قانداي اكىمشىلىك قۇقىق نورما كوزدەلگەندىگىن انىقتاۋ بولىپ سانالادى. بۇل جەردە ناقتى قاي اكىمشىلىك قۇقىق بۇزۋشىلىق ءتۇرىنىڭ بەلگىلەرىنە جاتاتىندىعىن قاجەتتى تۇردە انىقتاۋ جانە سالىستىرۋ كەرەك.

سونىمەن، اكىمشىلىك قۇقىق بۇزۋشىلىقتى سارالاۋ پروسەسىنىڭ نەگىزگى مازمۇنى جاسالعان ارەكەت بەلگىلەرىن اكىمشىلىك قۇقىق بۇزۋشىلىقتىڭ قۇرامىنىڭ بەلگىلەرىمەن سالىستىرۋ بولىپ تابىلادى.

---