InfoHub Logo

مەملەكەتتىك قىزمەت — بۇل ادامداردىڭ الەۋمەتتىك قىزمەتىنىڭ ءبىر ءتۇرى. بۇل ۇعىم مەنشىك نىساندارىنىڭ تاۋەلدىلىگىنە بايلانىستى، ادامداردىڭ ورگاندار، مەكەمەلەر، بىرلەستىكتەردەگى، ۇيىمدارداعى قىزمەتتى جۇزەگە اسىرۋلارىنا جانە قىزمەتكەرلەردىڭ فۋنكسيالارىن ورىنداۋ سيپاتىنا قاراي قىزمەت مەملەكەتتىك جانە مەملەكەتتىك ەمەس بولىپ بولىنەدى.

مەملەكەتتىك قىزمەت كەڭ جانە تار ماعىنادا ءتۇسىنىلۋى مۇمكىن. كەڭ ماعىنادا مەملەكەتتىك قىزمەت دەپ مەملەكەتتىك ورگانداردا، مەكەمەلەردە، كوسىپورىنداردا جانە ۇيىمدارداعى ەڭبەك قىزمەتى مەن قىزمەتتىك فۋنكسيالارىن ورىنداۋدى ايتۋعا بولادى. ال تار ماعىنادا مەملەكەتتىك قىزمەتشى دەپ مەملەكەتتىك بيلىك ورگاندارىندا قىزمەتكەرلەردىڭ قىزمەتتىك مىندەتتەرىن ورىنداۋىن ايتۋعا بولادى.

مەملەكەتتىك قىزمەت ارقىلى مەملەكەتتىك ورگانداردىڭ مىندەتتەرى مەن فۋنكسيالارى جۇزەگە اسىرىلادى. بۇل الەۋمەتتىك قىزمەت ءتۇرىنىڭ مەملەكەتتىك-وكىمدىك سيپاتتاماسى بار جانە ونى مەملەكەتتىك قىزمەتشىلەر دەپ اتالاتىن ازاماتتار جۇزەگە اسىرادى، ياعني مەملەكەتتىك ورگانداردا زاڭداردا بەلگىلەنگەن تارتىپپەن رەسپۋبليكالىق نەمەسە جەرگىلىكتى بيۋدجەتتەن نە قازاقستان رەسپۋبليكاسى ۇلتتىق بانكىنىڭ قارجىسىنان اقى تولەنەتىن قىزمەتتى اتقاراتىن جانە مەملەكەتتىڭ مىندەتتەرى مەن فۋنكسيالارىن ىسكە اسىرۋ ماقساتىندا لاۋازىمدىق وكىلەتتىكتى جۇزەگە اسىراتىن قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ازاماتىن ايتامىز.

مەملەكەتتىك لاۋازىم — مەملەكەتتىك ورگاننىڭ نورماتيۆتىك قۇقىقتىق اكتىلەرمەن بەلگىلەنگەن لاۋازىمدىڭ وكىلەتتىك پەن لاۋازىمدىق مىندەتتەردىڭ اۋقىمى جۇكتەلگەن قۇرىلىمدىق بىرلىگى؛

مەملەكەتتىك قىزمەت — مەملەكەتتىك قىزمەتشىلەردىڭ مەملەكەتتىك ورگاندارداعى مەملەكەتتىك بيلىكتىڭ مىندەتتەرى مەن فۋنكسيالارىن ىسكە اسىرۋعا باعىتتالعان لاۋازىمدىق وكىلەتتىگىن اتقارۋ جونىندەگى قىزمەتى؛

مەملەكەتتىك قىزمەتشى — مەملەكەتتىك ورگاندا زاڭداردا بەلگىلەنگەن تارتىپپەن رەسپۋبليكالىق نەمەسە جەرگىلىكتى بيۋدجەتتەن نە قازاقستان رەسپۋبليكاسى ۇلتتىق بانكىنىڭ قارجىسىنان اقى تولەنەتىن قىزمەتتى اتقاراتىن جانە مەملەكەتتىڭ مىندەتتەرى مەن فۋنكسيالارىن ىسكە اسىرۋ ماقساتىندا لاۋازىمدىق وكىلەتتىكتى جۇزەگە اسىراتىن قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ازاماتى؛

لاۋازىمدى تۇلعا — ۇدايى، ۋاقىتشا نەمەسە ارنايى وكىلەتتىك بويىنشا ۇكىمەت وكىلىنىڭ مىندەتتەرىن جۇزەگە اسىراتىن نە مەملەكەتتىك ورگانداردا ۇيىمداستىرۋشىلىق-وكىم بەرۋشىلىك نەمەسە اكىمشىلىك-شارۋاشىلىق قىزمەتتەردى ورىندايتىن ادام. لاۋازىمدىق وكىلەتتىك — زاڭداردا بەلگىلەنگەن قۇقىقتارى مەن نەگىزگى مىندەتتەرى بار مەملەكەتتىك قىزمەتشىلەر ءوز قىزمەتىن جۇزەگە اسىراتىن مەملەكەتتىك ورگانداردىڭ الدىندا تۇرعان ماقساتتار مەن مىندەتتەرگە جاۋاپ بەرەتىنى ناقتى مەملەكەتتىك لاۋازىممەن كوزدەلگەن وكىلەتتىك.

سونىمەن، مەملەكەتتىك قىزمەتتەگى قىزمەتشىلەردىڭ اقى تولەنەتىن لاۋازىمدارعا يە بولۋىنا قاراي، مىناداي ءار ءتۇرلى لاۋازىمدىق فۋنكسيالاردى جۇزەگە اسىرادى، ولار:

— باسقارۋشىلىق (ورگان، مەكەمە جانە ت.ب. باسشىلارى)

— قۇقىق قولدانۋشىلىق (IIO قىزمەتكەرلەرى جانە ت.ب.)

— الەۋمەتتىك-مادەني (وقىتۋشىلار، دارىگەرلەر جانە ت.ب.) مەملەكەتتىك قىزمەتتىڭ ماتەريالدىق يگىلىكتەردى وندىرۋدەن، كاسىپكەرلىكتەن جانە باسقا دا ەڭبەك قىزمەتتەرىنەن ايىرماشىلىعى — قىزمەتشى ەڭبەگىنىڭ زاتى بولىپ اقپارات سانالادى. قىزمەتشى ادامداردىڭ مىنەز-قۇلقىنا اسەر ەتەدى. ولار ناقتى ماتەريالدىق قۇندىلىقتاردى جاسامايدى، ءبىراق ولاردىڭ قامتاماسىزداندىرىلۋىنا قاجەتتى جاعدايلاردى جاسايدى.

سونىمەن، مەملەكەتتىك قىزمەت مەملەكەت پەن ازاماتتىڭ اراسىنداعى قاتىناستى بايلانىستىرۋشى زۆەنو بولىپ سانالادى. مەملەكەتتىك قىزمەتتىڭ مىندەتتەرىنىڭ ىشىندە، نەگىزگى بولىپ، ادام مەن ازاماتتاردىڭ قۇقىقتارى مەن بوستاندىقتارىن قورعاۋ، جەكە تۇلعانىڭ دامۋىنا قولايلى جاعدايلار جاساۋ، ازاماتتىق قوعام نەگىزدەرىن نىعايتۋ سانالادى.

مەملەكەتتىك قىزمەتتىڭ قۇقىقتىق نەگىزى

مەملەكەتتىك قىزمەت، قىزمەتكە كىرۋدىڭ جانە وتكەرۋدىڭ جاعدايى مەن ءتارتىبىن، قىزمەتشىلەردى ىنتالاندىرۋ شارالارى مەن جاۋاپتىلىق شارالارىن، قىزمەتتىك قاتىناستاردى اياقتاۋدىڭ نەگىزدەرىن رەتتەيتىن مەملەكەتتىك قىزمەت ينستيتۋتىن قۇرايدى.

مەملەكەتتىك قىزمەت ينستيتۋتى سالاارالىق سيپاتتا بولىپ سانالادى. وعان كونستيتۋسيالىق، اكىمشىلىك، ەڭبەك، ازاماتتىق، قارجىلىق جانە باسقا دا قۇقىق سالالارىنىڭ نورمالارى كىرەدى. مەملەكەتتىك قىزمەتتى رەتتەيتىن ارناۋلى اكتىلەر بولىپ «مەملەكەتتىك قىزمەت تۋرالى» 23.07.99 جىلعى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ №453-1 زاڭى؛ قازاقستان رەسپۋبليكاسى پرەزيدەنتىنىڭ 2000 ج. 10 ناۋرىزداعى №357 جارلىعىمەن بەكىتىلگەن «مەملەكەتتىك قىزمەت وتكەرۋ تۋرالى ەرەجە»؛ ق ر پرەزيدەنتى 29.12.1999 ج. №317 جارلىعىمەن بەكىتىلگەن «مەملەكەتتىك ساياسي قىزمەتشىلەرگە تارتىپتىك جازالار قولدانۋ ءتارتىبى تۋرالى ەرەجە»؛ قازاقستان رەسپۋبليكاسى پرەزيدەنتىنىڭ 31.12.1999 جىلعى №321 جارلىعىمەن بەكىتىلگەن «مەملەكەتتىك اكىمشىلىك قىزمەتشىلەرگە ءتارتىپتى جازالار قولدانۋ ءتارتىبى تۋرالى ەرەجە»؛ قازاقستان رەسپۋبليكاسى پرەزيدەنتىنىڭ 21.07.2000 جىلعى №328 قاۋلىسىمەن بەكىتىلگەن «ق ر مەملەكەتتىك قىزمەتكەرلەرىنىڭ قىزمەت ەتيكاسى ەرەجەلەرى»؛ قازاقستان رەسپۋبليكاسى پرەزيدەنتىنىڭ 21.12.1999 جىلعى №319 جارلىعىمەن بەكىتىلگەن «ق ر مەملەكەتتىك اكىمشىلىك قىزمەتشىنىڭ انتى» جانە ت.ب.

مەملەكەتتىك قىزمەت تۇرلەرى

مەملەكەتتىك قىزمەتتىڭ تۇرلەرىنە مەملەكەتتىك باسقارۋ سالاسىنداعى زاڭ شىعارۋشى، اتقارۋشى جانە سوت بيلىگى تارماقتارى جاتقىزىلعان. بيلىك تارماقتارىنا ءبولۋ ۇستانىمىنا بايلانىستى، مەملەكەتتىك قىزمەت، زاڭ شىعارۋشى، اتقارۋشى جانە سوت بيلىگى ورگاندارىنداعى جانە باسقا دا مەملەكەتتىك ورگاندارداعى (پروكۋراتۋرا) قىزمەت بولىپ بولىنەدى.

مەملەكەتتىك قىزمەتتىڭ ءار ءتۇرلى ايالارى مەن سالالارىنا بايلانىستى مەملەكەتتىك قىزمەت اسكەري، ىشكى ىستەر ورگاندارىنداعى، قارجى پوليسياسى ورگاندارى، كەدەن جانە سالىق جانە ت.ب. قىزمەتتەرگە بولىنەدى. اتالعان قىزمەت جانە دە باسقا دا وسىنداي قىزمەت تۇرلەرىنە ارنايى قىزمەتتى رەتتەيتىن زاڭ اكتىلەرى بار، مىسالى، «ق ر ءىىو قاتارداعى جانە باسشى قۇرامداعى تۇلعالاردىڭ قىزمەت وتكەرۋى تۋرالى ەرەجە».

مەملەكەتتىك قىزمەت ۇستانىمدارى

ۇستانىم دەپ مەملەكەتتىك قىزمەتتى ۇيىمداستىرۋ جانە جۇزەگە اسىرۋعا نەگىز بولاتىن يدەيالار تۇسىنىلەدى. ۇستانىمدار مەملەكەتتىك قىزمەتتى رەتتەيتىن زاڭداردا بەلگىلەنەدى، ولاردىڭ نەگىزگىسى بولىپ ق ر «مەملەكەتتىك قىزمەت تۋرالى» 23 شىلدە 1999 ج. قابىلدانعان زاڭى سانالادى. وسى زاڭنىڭ 3-بابىندا، مەملەكەتتىك قىزمەتتىڭ ۇستانىمدارى بەكىتىلگەن، ولار:

قازاقستان رەسپۋبليكاسىندا مەملەكەتتىك قىزمەت:

1. زاڭدىلىق؛

2. قازاقستاندىق پاتريوتيزم؛

3. مەملەكەتتىك وكىمەتتىڭ زاڭ شىعارۋشىلىق، اتقارۋشىلىق جانە سوت تارماقتارىنا بولىنۋىنە قاراماستان، مەملەكەتتىك قىزمەت جۇيەسىنىڭ ءبىرتۇتاستىعى؛

4. ازاماتتار قۇقىقتارىنىڭ، بوستاندىقتارىنىڭ جانە زاڭدى مۇددەلەرىنىڭ مەملەكەت مۇددەلەرى الدىنداعى باسىمدىعى؛

5. جالپى قول جەتىمدىلىك، ياعني رەسپۋبليكا ازاماتتارىنىڭ مەملەكەتتىك قىزمەتكە قول جەتكىزۋگە جانە ءوز قابىلەتتەرى مەن كاسىبي دايارلىعىنا سايكەس مەملەكەتتىك قىزمەت بويىنشا جوعارىلاتىلۋعا تەڭ قۇقىعى؛

6. ازاماتتاردىڭ مەملەكەتتىك قىزمەتكە كىرۋىنىڭ ەرىكتىلىگى؛

7. مەملەكەتتىك قىزمەتشىلەردىڭ كاسىبيلىگى مەن جوعارى بىلىكتىلىگى؛

8. ءمانى بىردەي جۇمىستاردى ورىنداعانى ءۇشىن ەڭبەككە اقىنى تەڭ تولەۋ؛

9. جوعارى تۇرعان مەملەكەتتىك ورگاندار مەن لاۋازىمدى تۇلعالار ءوز وكىلەتتىگى شەگىندە قابىلداعان شەشىمدەردى ورىنداۋدىڭ باعىنىشتى مەملەكەتتىك قىزمەتشىلەر مەن تومەنگى مەملەكەتتىك ورگانداردىڭ قىزمەتشىلەرى ءۇشىن مىندەتتىلىگى؛

10. مەملەكەتتىك قىزمەتشىلەردىڭ باقىلاۋدا بولۋى جانە ەسەپتىلىگى؛

11. مەملەكەتتىك قۇپيالار نەمەسە زاڭمەن قورعالاتىن وزگە دە قۇپيا بولىپ ەسەپتەلەتىن قىزمەتتى قوسپاعاندا، قوعامدىق پىكىر مەن جاريالىلىقتى ەسكەرۋ؛

12. مەملەكەتتىك قىزمەتشىلەردىڭ قۇقىقتىق جانە الەۋمەتتىك قورعالۋى؛

13. مەملەكەتتىك قىزمەتشىلەردى قىزمەتتىك مىندەتتەرىن ادال، ىنتالى اتقارعانى، ەرەكشە ماڭىزدى جانە كۇردەلى تاپسىرمالاردى ورىنداعانى ءۇشىن كوتەرمەلەۋ؛

14. مەملەكەتتىك قىزمەتشىلەردىڭ قىزمەتتىك مىندەتتەرىن ورىنداماعانى نە تيىسىنشە ورىنداماعانى جانە وزدەرىنىڭ وكىلەتتىگىن اسىرا پايدالانعانى ءۇشىن جەكە جاۋاپتىلىعى؛

15. مەملەكەتتىك قىزمەتشىلەردىڭ بىلىكتىلىگىن ارتتىرۋدى ۇزدىكسىز جۇرگىزۋ ۇستانىمدارى.

سونىمەن بىرگە، مەملەكەتتىك ورگانداردا ساياسي پارتيالاردىڭ ۇيىمدارىن قۇرۋعا جول بەرىلمەيدى. مەملەكەتتىك قىزمەتشىلەر لاۋازىمدىق مىندەتتەرىن اتقارعان كەزدە زاڭداردىڭ تالاپتارىن باسشىلىققا الادى جانە ساياسي پارتيالاردىڭ، قوعامدىق بىرلەستىكتەر مەن ولاردىڭ ورگاندارىنىڭ شەشىمدەرىنە بايلانىستى بولمايدى.

---