اليۋمينيي جانە ونىڭ قوسىلىستارى
«№2قاشار ورتا مەكتەبى»كمم
حيميا ءپانى ءمۇعالىم: تاباريكوۆا تاربيا يسايەۆنا
حيميا 9 سىنىپ
ساباقتىڭ تاقىرىبى: اليۋمينيي جانە ونىڭ قوسىلىستارى.
ساباقتىڭ ماقساتى: ا) بىلىمدىلىك: وقۋشىلاردىڭ اليۋمينيي جانە ونىڭ قوسىلىستارى جونىندەگى بىلىمدەرىن جۇيەلەپ، تەرەڭدەتۋ، قورىتىندىلاۋ.
ءا) دامىتۋشىلىق: شىعارماشىلىقپەن بىرىگىپ جۇمىس ىستەۋگە جانە ءوز ءبىلىمىن تەكسەرۋگە باۋلۋ، پانگە دەگەن قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرۋ
ب) تاربيەلىلىك: ىزدەنىمپازدىققا، جاۋاپكەرشىلىككە، ۇيىمشىلدىققا تاربيەلەۋ، حيميا پانىنە دەگەن كوزقاراستارىن جاقسارتۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: تانىمدىق ساباق.
وقىتۋدىڭ ءادىسى: سىني تۇرعىسىنان ويلاۋ، تىرەك – سىزبالار، ەسەپتەر شىعارۋ
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: ينتەراكتيۆتى تاقتا، فليپچارت، بەينەروليك، سىزبانۇسقا.
ءپانارالىق بايلانىس: گەوگرافيا، بيولوگيا، فيزيكا.
I. ساباقتان كۇتىلەتىن ناتيجە:
ا) اليۋمينيي قوسىلىسىنىڭ اشىلۋ تاريحىن اجىراتا بىلەدى.
ءا) ءاليۋمينييدىڭ ءوندىرۋ تەحنولوگياسىن سيپاتتاي الادى.
ب) فيزيكالىق، حيميالىق قاسيەتتەرىن جازادى.
ساباقتىڭ بارىسى:
1. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى وقۋشىلاردىڭ ساباق باستالار الدىنداعى پسيحولوگيالىق دايىندىعى. (مەنىڭ بۇگىنگى ساباقتاعى كوڭىل - كۇيىم)
2. وقۋشىلاردى 3 توپقا ءبولۋ 1 توپ: التىن 2 توپ: كۇمىس 3 توپ: مىس ساباقتىڭ ۇرانى: «ىزدەسەڭ - تاباسىڭ، تالاپتانساڭ – جەتەسىڭ، زەيىن سالساڭ – ۇعاسىڭ» دەگەن ۇرانمەن بۇگىنگى ساباعىمىزدىڭ جوسپارى قۇرىلادى.
II. وتكەن تاقىرىپقا شولۋ. (سۇراقتارعا جاۋاپ)
III. نە ءبىلۋىمىز كەرەك؟ (قىزىعۋشىلىقتى وياتۋ )
«اليۋمينيي – قاناتتى مەتالى» سيپاتتالادى. جۇمباقتار جاسىرۋ ارقىلى تاقىرىپتى تابۋ
IV. ا) جاڭا ساباق Insert كەستەسىن پايدالانىپ، وقۋشىلارمەن بىرگە جوبا قۇرۋدان باستالادى. تابيعاتتا تارالۋى قوسىلىستارى قاسيەتتەرى اليۋمينيي الىنۋى
قۇرىلىسى اشىلۋ تاريحى قولدانىلۋى
ءا) ءاليۋمينييدىڭ جالپى سيپاتتاماسىنا بەينە سيۋجەت كورسەتۋ، وقۋشىلار كەستەنى پايدالانىپ وزدەرى ىزدەنىپ تولتىرادى.
V. نە بىلەمىز؟ ماعىنانى اشۋ.
اليۋمينيي
فيزيكا بيولوگيا گەوگرافيا
1. فيزيك. اليۋمينيي – كۇمىس ءتۇستى، اق، جەڭىل مەتالل، تىعىزدىعى – 2، 7 گ/سم³ بالقۋ تەمپەراتۋراسى 660، 4 ⁰س، قايناۋ تەمپەراتۋراسى 2467 ⁰س. وتە ءيىلىمدى، ودان جىڭىشكە سىم جاساۋعا جانە فولگاعا اينالدىرىپ تاپتاۋعا دا بولادى. ەلەكتر وتكىزگىشتىگى كۇمىس جانە مىستان كەيىنگى دەڭگەيدە.
2. گەوگراف. اليۋمينيي كەڭدەرىنىڭ باي قورلارى قازاقستاندا، ورالدا، حيبين تاۋلارىندا، باشكيريادا، سىبىردە كەزدەسەدى. بوكسيت - Al₂O₃- nH₂O قازاقستاندا بوكسيتتەردىڭ بەلگىلى كەن ورىندارى بار. ولار قوستاناي جانە اقتوبە وبلىستارىندا ورنالاسقان. پاۆلودار اليۋمينيي زاۋىتىندا مەتالل كۇيىندەگى اليۋمينيي وندىرىلەدى.
3. بيولوگ. ەرەسەك ادام كۇنىنە ءاليۋمينييدىڭ 30 - 50 مگ قاجەت ەتەدى. كۇندەلىكتى ومىردە ونى نان ونىمدەرىنەن الامىز. شايدىڭ قۇرامىندا سۋعا قاراعاندا 20 - 200 ەسە كوپ بولادى. اليۋمينيي سۋدىڭ، اۋانىڭ، دارىلىك پرەپاراتتىڭ، ءيىس سۋلاردىڭ، اليۋمينييدەن جاسالعان ىدىستاردا بولادى. سونىمەن قاتار اعزاداعى كوپ مولشەرى قوزعالىس بەلسەندىلىگىنىڭ تومەندەۋىنە، ەسىنەن تانۋىنا دا اسەر ەتەدى. كەيبىر زەرتتەۋلەردە اليۋمينيي ميدىڭ زاقىمدانۋىنا دا اسەر ەتەدى.
VI. اشىلۋ تاريحى. ا) ونەركاسىپتىك ادىسپەن (بالقىما ەلەكتروليزى) ءاليۋمينييدى العاش رەت 1854 - 1856 جىلى فرانسۋز حيميگى انري ەتەن سەنت - كلەر ديەۆيل الدى. 2007 جىلدان باستاپ قازاقستاندا اليۋمينيي الاتىن پاۆلودار ەلەكتروليز زاۋىتى جۇمىس ىستەي باستادى. اليۋمينيي وكسيدىنىڭ بالقىماسىنا ەلەكتر توعىمەن ىدىراتىپ الادى:
I. 2اl⁺³₂O⁻²₃=4Al ⁰+3O ⁰₂
VII. كەستە تولتىرۋ.
اليۋمينيي قوسىلىستارىنىڭ اتاۋلارى---------------حيميالىق فورمۋلاسى
اليۋمينيي وكسيدى
اليۋمينيي سۋلفاتى
اليۋمينيي گيدروكسيدى
اليۋمينيي ءحلوريدى
اليۋمينيي نيتراتى
اليۋمينيي ءبروميدى
تولىق نۇسقاسىن جۇكتەۋ
حيميا ءپانى ءمۇعالىم: تاباريكوۆا تاربيا يسايەۆنا
حيميا 9 سىنىپ
ساباقتىڭ تاقىرىبى: اليۋمينيي جانە ونىڭ قوسىلىستارى.
ساباقتىڭ ماقساتى: ا) بىلىمدىلىك: وقۋشىلاردىڭ اليۋمينيي جانە ونىڭ قوسىلىستارى جونىندەگى بىلىمدەرىن جۇيەلەپ، تەرەڭدەتۋ، قورىتىندىلاۋ.
ءا) دامىتۋشىلىق: شىعارماشىلىقپەن بىرىگىپ جۇمىس ىستەۋگە جانە ءوز ءبىلىمىن تەكسەرۋگە باۋلۋ، پانگە دەگەن قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرۋ
ب) تاربيەلىلىك: ىزدەنىمپازدىققا، جاۋاپكەرشىلىككە، ۇيىمشىلدىققا تاربيەلەۋ، حيميا پانىنە دەگەن كوزقاراستارىن جاقسارتۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: تانىمدىق ساباق.
وقىتۋدىڭ ءادىسى: سىني تۇرعىسىنان ويلاۋ، تىرەك – سىزبالار، ەسەپتەر شىعارۋ
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: ينتەراكتيۆتى تاقتا، فليپچارت، بەينەروليك، سىزبانۇسقا.
ءپانارالىق بايلانىس: گەوگرافيا، بيولوگيا، فيزيكا.
I. ساباقتان كۇتىلەتىن ناتيجە:
ا) اليۋمينيي قوسىلىسىنىڭ اشىلۋ تاريحىن اجىراتا بىلەدى.
ءا) ءاليۋمينييدىڭ ءوندىرۋ تەحنولوگياسىن سيپاتتاي الادى.
ب) فيزيكالىق، حيميالىق قاسيەتتەرىن جازادى.
ساباقتىڭ بارىسى:
1. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى وقۋشىلاردىڭ ساباق باستالار الدىنداعى پسيحولوگيالىق دايىندىعى. (مەنىڭ بۇگىنگى ساباقتاعى كوڭىل - كۇيىم)
2. وقۋشىلاردى 3 توپقا ءبولۋ 1 توپ: التىن 2 توپ: كۇمىس 3 توپ: مىس ساباقتىڭ ۇرانى: «ىزدەسەڭ - تاباسىڭ، تالاپتانساڭ – جەتەسىڭ، زەيىن سالساڭ – ۇعاسىڭ» دەگەن ۇرانمەن بۇگىنگى ساباعىمىزدىڭ جوسپارى قۇرىلادى.
II. وتكەن تاقىرىپقا شولۋ. (سۇراقتارعا جاۋاپ)
III. نە ءبىلۋىمىز كەرەك؟ (قىزىعۋشىلىقتى وياتۋ )
«اليۋمينيي – قاناتتى مەتالى» سيپاتتالادى. جۇمباقتار جاسىرۋ ارقىلى تاقىرىپتى تابۋ
IV. ا) جاڭا ساباق Insert كەستەسىن پايدالانىپ، وقۋشىلارمەن بىرگە جوبا قۇرۋدان باستالادى. تابيعاتتا تارالۋى قوسىلىستارى قاسيەتتەرى اليۋمينيي الىنۋى
قۇرىلىسى اشىلۋ تاريحى قولدانىلۋى
ءا) ءاليۋمينييدىڭ جالپى سيپاتتاماسىنا بەينە سيۋجەت كورسەتۋ، وقۋشىلار كەستەنى پايدالانىپ وزدەرى ىزدەنىپ تولتىرادى.
V. نە بىلەمىز؟ ماعىنانى اشۋ.
اليۋمينيي
فيزيكا بيولوگيا گەوگرافيا
1. فيزيك. اليۋمينيي – كۇمىس ءتۇستى، اق، جەڭىل مەتالل، تىعىزدىعى – 2، 7 گ/سم³ بالقۋ تەمپەراتۋراسى 660، 4 ⁰س، قايناۋ تەمپەراتۋراسى 2467 ⁰س. وتە ءيىلىمدى، ودان جىڭىشكە سىم جاساۋعا جانە فولگاعا اينالدىرىپ تاپتاۋعا دا بولادى. ەلەكتر وتكىزگىشتىگى كۇمىس جانە مىستان كەيىنگى دەڭگەيدە.
2. گەوگراف. اليۋمينيي كەڭدەرىنىڭ باي قورلارى قازاقستاندا، ورالدا، حيبين تاۋلارىندا، باشكيريادا، سىبىردە كەزدەسەدى. بوكسيت - Al₂O₃- nH₂O قازاقستاندا بوكسيتتەردىڭ بەلگىلى كەن ورىندارى بار. ولار قوستاناي جانە اقتوبە وبلىستارىندا ورنالاسقان. پاۆلودار اليۋمينيي زاۋىتىندا مەتالل كۇيىندەگى اليۋمينيي وندىرىلەدى.
3. بيولوگ. ەرەسەك ادام كۇنىنە ءاليۋمينييدىڭ 30 - 50 مگ قاجەت ەتەدى. كۇندەلىكتى ومىردە ونى نان ونىمدەرىنەن الامىز. شايدىڭ قۇرامىندا سۋعا قاراعاندا 20 - 200 ەسە كوپ بولادى. اليۋمينيي سۋدىڭ، اۋانىڭ، دارىلىك پرەپاراتتىڭ، ءيىس سۋلاردىڭ، اليۋمينييدەن جاسالعان ىدىستاردا بولادى. سونىمەن قاتار اعزاداعى كوپ مولشەرى قوزعالىس بەلسەندىلىگىنىڭ تومەندەۋىنە، ەسىنەن تانۋىنا دا اسەر ەتەدى. كەيبىر زەرتتەۋلەردە اليۋمينيي ميدىڭ زاقىمدانۋىنا دا اسەر ەتەدى.
VI. اشىلۋ تاريحى. ا) ونەركاسىپتىك ادىسپەن (بالقىما ەلەكتروليزى) ءاليۋمينييدى العاش رەت 1854 - 1856 جىلى فرانسۋز حيميگى انري ەتەن سەنت - كلەر ديەۆيل الدى. 2007 جىلدان باستاپ قازاقستاندا اليۋمينيي الاتىن پاۆلودار ەلەكتروليز زاۋىتى جۇمىس ىستەي باستادى. اليۋمينيي وكسيدىنىڭ بالقىماسىنا ەلەكتر توعىمەن ىدىراتىپ الادى:
I. 2اl⁺³₂O⁻²₃=4Al ⁰+3O ⁰₂
VII. كەستە تولتىرۋ.
اليۋمينيي قوسىلىستارىنىڭ اتاۋلارى---------------حيميالىق فورمۋلاسى
اليۋمينيي وكسيدى
اليۋمينيي سۋلفاتى
اليۋمينيي گيدروكسيدى
اليۋمينيي ءحلوريدى
اليۋمينيي نيتراتى
اليۋمينيي ءبروميدى
تولىق نۇسقاسىن جۇكتەۋ
You Might Also Like
-
اقتوبە وبلىسى، مۇعالجار اۋدانى، قاندىاعاش قالاسى،
