InfoHub Logo

ەرتەرەكتە سابىر دەگەن جىگىت بازارعا بارسا دا، جيىن توپتا دا «اقىلىم كوپ، اقشام جوق» دەيدى ەكەن. سابىردىڭ بۇل كوڭىل سىرىن ءتۇسىنىپ، ءبىر باي ادام شاقىرىپ الادى دا، وعان اقىل-كەڭەس بەرەدى.

باي ايتادى: — ساعان مەن بەس تۇيە جانە سول بەس تۇيەگە ارتىپ الىپ ساۋدا جاساۋىڭا، دۇنيە ساتىپ الۋىڭا پۇل بەرەيىن. كەرۋەندەرگە قوسىلىپ ءجۇرىپ كەت تە، ساۋدا ىستەپ كەلەسىڭ. مەنىڭ بەرگەن پۇلىمدى ءبىر جارىم ەسە ەتىپ قايىراسىڭ، — دەدى.

بۇعان سابىر كەلىسىم بەردى. بەس تۇيەگە ارتۋعا مىنانداي زاتتار الادى: شاتىر، مىلتىق، پەشەنيە، قانت، كامپيت، ۇن، كۇرىش، ماي، تاعى دا ءبىر قوستىق ىدىس-اياق، توسەنىش. وسىنىڭ بارلىعىن بەس تۇيەگە ارتىپ، كەرۋەندەرگە قوسىلىپ، ءجۇرىپ كەتەدى. ۇزاق جولدا كەرۋەندەر تۇنەپ كەتەتىن كول بار ەكەن. سوعان كەپ بۇلار دا تۇنەپ، ەرتەڭىنە ەرتە جۇرۋگە قامدانىپ، كەرۋەندەر ءجۇرىپ كەتەدى دە، سابىر وسى كولدىڭ جاعاسىندا قالىپ كەتەدى. سابىر ايتادى كەرۋەنشىلەرگە:

— مەن ساۋدامدى وسى كولدىڭ جاعاسىندا جاسايمىن. سىزدەر شاھارعا بارىپ ورالعانشا، مەن دە ساۋدا جاساپ بولارمىن، — دەيدى، — وسىندا كۇتەم سىزدەردى.

سابىر بۇرىن بايلاردىڭ كەرۋەنىمەن بىرگە ءجۇرىپ، سولاردىڭ كولىكتەرىن، مالدارىن كۇزەتۋشى بولعان ەكەن. بۇل كول سوندىقتان وزىنە بەس ساۋساعىنداي تانىس كورىنەدى. سول جۇرگەن ۋاقىتتارىندا جارىق ايدىڭ ساۋلەسىمەن، كولىك كۇزەتىپ وتىرعان كەزىندە، كولدىڭ ءبىر جاعى بيىك جارتاس، كولدىڭ ءوزى تەرەڭ كول ەكەن. بۇندا سۋسارلار بار، ولار كولدىڭ جيەگىنە تۇندە گاۋھار تاستى لاقتىرعانىن اي جارىعىمەن تالاي رەت كورگەنى بار ەدى. سۋسارلار گاۋھاردى لاقتىرىپ، اي جارىعىنا جارقىراعانىن قىزىقتاپ وينايدى ەكەن.

سابىر سونداعى كورگەندەرىن ىشكە ساقتاپ، بۇل كۇنى دە سونى اڭدىپ كورىپ العان ەدى. سوندىقتان قالىپ، كول جاعاسىنا قوسىن تىكتى دە، كۇندىز بەس تۇيەنىڭ قۇمالاعىن جيناپ، اۋعا سالىپ جىبىتەدى دە، ەزىپ، توقاش سياقتى دومالاقتاپ دومداما جاساپ، گاۋھار تاستى لاقتىراتىن جەرىنە اپارىپ جارتاسقا جاپسىرىپ قويا بەرەدى. لاقتىرىلعان گاۋھار تاستار تۇيەنىڭ قيىنا جابىسىپ قالادى. ونى كۇندىز الىپ، ءبىر گاۋھاردى ءبىر دومداعان تەزەگىنىڭ ىشىنە سالىپ، كەپتىرىپ، قاپقا سالا بەرەدى.

ءۇش ايدا ورالىپ كەرۋەندەر دە كەلەدى. سابىردان ولار:

— ساۋداڭ جاقسى ءجۇردى مە؟ — دەپ سۇرايدى.

سابىر: — ءيا، مىنا تەزەكتەردى الدىم، — دەپ ەدى، بۇكىل كەرۋەنشىلەر ونى مازاق، كەلەكە ەتىپ كۇلدى.

سابىر ءتورت تۇيەگە گاۋھار تاستى تەزەكتى ارتىپ، ءبىر تۇيەگە ءجاي تەزەك ارتتى. كەرۋەنگە قوىسىلىپ شاھارعا قاراي كەلە جاتىر.

كۇز دە بولىپ قالعان. كۇن سۋىتىپ، جاۋىن-شاشىن، قارا سۋىق، كەرۋەنشىلەر توقتاپ، وت جاعۋعا وتىندارى جوق. اقىرى سابىرعا جالىندى:

— تەزەگىڭنەن بەر، — دەپ.

ول: — بەرمەيمىن، مەنىڭ اكەلە جاتقان دۇنيەلىگىم وسى عوي، — دەدى.

ولار: — سات، — دەپ ەدى، ساتپادى.

— ەگەر مەنىڭ تەزەگىمدى الامىن دەسەڭدەر، وسى ءبىر تەزەگىم بازاردا قانشا تۇرسا، سونشا تولەيمىز دەپ قولحات بەرىڭدەر، — دەدى.

كەرۋەن باسشىلارى: — ءتايىر-اي، بازاردا تەزەك دەگەنىڭ قانشا تۇرار دەيسىڭ، — دەپ شەتىنەن ءبارى قولحات جازىپ بەرىپ جاتىر.

سابىر بەسىنشى تۇيەدەگى جاي تەزەگىن بىر-بىرلەپ ساناپ بەرىپ، ءبىر تۇيەدەگى تەزەگىن تۇگەل ۇلەستىردى.

بۇلار شاھارعا كەلىپ جەتكەن سوڭ، سابىر بارىپ قازىعا قولحاتتاردى كورسەتىپ: — بازاردا مەنىڭ تەزەگىمنىڭ نارقى قانشا تۇرادى، سونى كوزىڭىزبەن كورىپ، مىنا كەرۋەنشىلەردەن پۇلىمدى الىپ بەرىڭىز. حاقىڭىزدى تولەيمىن، — دەپ ەرتىپ كەلىپ ءبىر تەزەكتى سىندىرىپ قارادى. ىشىنەن ءبىر گاۋھار تاس شىقتى. ونى پۇلعا شاققاندا ءبىر تۇيەدەگى تەزەگىنىڭ باعاسىنا كەرۋەنشىلەردىڭ بارلىق مالى، پ ۇلى، دۇكەنى دە، ءۇي-جايىن قوسساڭ دا جەتپەيتىن بولدى. ءبىراق شامالارى كەلەتىندەي جاعداي جاساپ، كەمىتىڭكىرەپ، ءبىر جازعى ساۋدا تابىستارىن الىپ بەردى. سابىر دا بايىنىڭ قارىزىنان قۇتىلعىسى كەلىپ، پۇلىن باي ايتقانداي ءبىر جارىم ەسە ەتىپ قۇتىلدى. قازىنى دا ريزا ەتتى.

سابىر ايتتى كەرۋەنشىلەرگە: — مەن تەزەگىمدى بەرگىم كەلمەگەندە، وزدەرىڭ جالىنىپ بولماي الدىڭدار. ەندى ماعان رەنجىمەڭدەر، — دەدى. ولار دا وزدەرىنە-وزدەرى وكپەلەپ، وكىنىسكەن بولدى. سابىر بولسا ءۇي-جاي، دۇكەن ساتىپ الىپ، ەل قاتارىنا قوسىلىپ، جاقسى سەميا قۇرىپ، تىلەگىنە جەتتى. بايعا مىڭ دا ءبىر راحمەتىن جاۋدىردى. باي قايىرىمدى كىسى بولاتىن. سونىڭ اقىل-كەڭەسىمەن وسىنداي دارەجەگە جەتتى.

---