ءبىر شاقشا ناسىبايمەن بايىعان كەدەي قازىباي
ەرتە كەزدە ون توعىزىنشى عاسىردىڭ اياق كەزىندە تارباعاتاي باۋىرىندا وتىراتىن قاراكەرەي جاناي دەگەن ەل جازدا كوشە- كوشە قالبانىڭ جونىنا كەلىپ، ءبىر اي وتىرىپ قايتادى ەكەن.
قازاق قازىباي:
— وسى ءبىر اي جايلاۋدا قىدىرىپ قىمىز ىشكەننەن ماعان نە پايدا، ودان دا وسكەمەن قالاسىنا بارىپ ءبىر اي جۇمىس ىستەپ، شاي، قانت، باس، ۇلتان الىپ كەلسەم، سول اقىل بولار، — دەپ جاياۋ وسكەمەنگە ءجۇرىپ كەتەدى. اراعا ءبىر قونىپ قالاعا بارادى. ءبىر قاريا اقساقالعا كەزدەسىپ، سالەم بەرىپ امانداسىپ، ءجون سۇراسادى.
— بالام، قايدا باراسىڭ؟
— اتا، ءبىر ايلىق جۇمىس ىزدەپ كەلەمىن.
— وندا ماعان ىستە، مەندە ءبىر ايلىق جۇمىس بار. ءجۇر، ۇيگە قوناق بول، شىراعىم، ودان سوڭ كەلىسەرمىز.
اقساقال بالانى ۇيىنە قوندىرىپ، ەرتەڭىنە:
— بالام، تاماعىڭ، جاتاتىن ورنىڭ وسىندا بولادى. ءبىر ايىڭا ون بەس سومعا كەلىسسەڭ، ءبىر اي تەمەكى ۇگەسىڭ، — دەدى.
بالا: — مەن ناسىباي اتپاۋشى ەدىم، ونى قالاي ۋقالايمىن.
قاريا: — اۋزى-مۇرنىڭدى ورامالمەن بايلا دا ۇگە بەر، تۇك تە ەتپەيدى.
سارايدا سامساپ ءىلۋلى تۇرعان تەمەكىلەر.
— مىنە، بالام، مىنادان الىپ ۇك تە، مىنا بوشكەگە، شەلەككە سالا بەر. ك ۇلى مەن سۋىن ءوزىم سالامىن، — دەدى.
نەگىزى قاريا ارشانىڭ كۇلىن سالىپ، سۋىنا ۋكسۋس پا، سونداي ءارتۇرلى شاردارىلەپ ىستەيدى ەكەن.
كەلىسىپ ءبىر اي ىستەپ قازىباي:
— ەندى ەلدىڭ جايلاۋدان قايتاتىن كەزى بولىپ قالدى، اقساقال، مەنىڭ اتىم جوق. ەلدەن قالىپ قويسام، جەتۋ قيىن. لۇقسات بەرسەڭىز، مەن قايتايىن، — دەدى.
قاريا: — جارايدى، قاراعىم، لۇقسات، — دەپ اقىسىن بەرەدى، — ال بالام، مىنا ءبىر شاقشا ناسىبايدى ال.
— ءوزىم اتپايمىن. ونى قايتەمىن، راحمەت، اتا، — دەيدى
قازىباي.
— وي، بالام-اي، استىڭدا اتىڭ جوق، نە الىپ جۇرگەن ازىعىڭ جوق. سەن اتپاساڭ، باسقا بىرەۋ ءزارۋ بولىپ سول اتار. قايدان بىلەسىڭ، اتسىز جەردە ات بولار، اسسىز جەردە اس بولار. زيانى جوق، بالام، الا كەت، — دەپ ءبىر شاقشا ناسىبايدى ەرىكسىز الدىرادى دا، قوشتاسىپ قاريا قالا بەرەدى.
قازىباي قارا جولمەن جاياۋ كەلە جاتىپ، ءتۇس اۋا ابدەن شولدەدى. ءبىر جەردە جول ۇستىندە كوكشاتىر جانە اقشاتىر تىگىلگەن، جانىندا پاۋەسكە تۇر.
— بۇلار كىم بولدى ەكەن؟ ەگەر سۋسىندارى بولسا، سۇراپ ىشەيىنشى، — دەپ پاۋەسكە جانىندا جۇرگەن جىگىتتەرگە كەلىپ، سالەمدەسىپ، ءجون سۇراستى.
— كوكشاتىرلى كىم؟
— بۇل — تانا تورە. ناۋقاستانىپ، سەمەيگە دوحتورعا بارا جاتىر.
— ولاي بولسا، سالەم بەرەيىن، — دەپ كوكشاتىرعا لۇقسات سۇراپ كىرەدى. سالەم بەرەدى. تانا تورە جانتايىپ جاتىر ەكەن، باسىن كوتەرىپ، امانداسىپ، ءجونىن سۇرادى. قازىباي ءجونىن ايتتى.
— ال، جىگىتىم، ناسىبايىڭ بار ما؟
— تاقسىر، ناسىباي اتپاۋشى ەدىم.
— وي، اتپاعانىڭ جامان ەكەن.
قازىبايدىڭ ەسىنە ماناعى قاريا بەرگەن ناسىبايى ءتۇسىپ:
— ءوزىم اتپاسام دا، ناسىبايىم بار، تاقسىر، مىنەكەي، — دەپ شاقشانى ۇسىندى. ءبىر اتتى دا:
— بالام، ناسىبايىڭ جاقسى ەكەن، — دەدى.
— جاقسى بولسا، سول شاقشاسىمەن ءسىز الىڭىز، مەن اتپايمىن، — دەدى قازىباي.
تانا تورە ناسىبايدى ەكى رەت اتىپ: — جىگىتتەر، جاستىق اكەل، كورپە توسە. مىنا جىگىتتى انا شاتىرعا اپارىپ، تاماقتاندىرىپ، ەشقايدا جىبەرمەي كۇتىڭدەر، — دەپ جاتىپ قالدى.
تاڭ اتقانشا قارا سۋعا ءتۇسىپ تەرلەپ، ساسكەدە تۇردى. ول كىسى تەڭگە قوتىر بولىپ اۋىرعان ەكەن. دوحتورعا دا سول ءۇشىن بارا جاتقان كورىنەدى. تۇرعاندا كويلەك، ءىش كيىمىمەن تەڭگە قوتىرى سىپىرىلىپ بىرگە ءتۇسىپتى.
— مەن جازىلدىم، ءساتىن سالدى. وسى جەردەن ەندى ەلگە قايتامىز، — قازىبايعا قاراپ، — سەن ءتاڭىردىڭ ماعان جىبەرگەن ءپىرى بولدىڭ، — دەپ جىگىتتى ەلىنە الا كەتەدى. ەلى جايلاۋدا ەدى، ەلىنە جاقىنداعان سوڭ جىگىتتىڭ ۇستىنە شاپان كيگىزىپ، استىنا جورعا مىنگىزىپ:
— ال، جىگىتىم، مىنا وزەننىڭ ەكى جاعىندا وتىرعان ءبىزدىڭ ەل. سەن وسى اۋىلداردىڭ ءارقايسىسىنا بارىپ «تانا مىرزا جازىلىپ كەلە جاتىر، ءسۇيىنشى» دەپ، توقتاماي ەشكىمگە سويلەسپەي، بەرەم دەگەنىن الماي، سول رەتپەن وزەننىڭ باسىنا دەيىن توقتاماي، اراسىنان اۋىل قالدىرماي، ءسۇيىنشى دەپ جۇرە بەر، — دەدى.
قازىەكەڭ «ماقۇل» دەپ سالدىرتىپ جونەلدى. ايتقانىنداي وزەننىڭ ەكى جاعىندا وتىرعان قالىڭ ەلدىڭ باسىنان اياعىنا دەيىن ءسۇيىنشى سۇراپ، تاپسىرمانى ورىندادى.
ەل جينالىپ، تانا تورەنى قارسى الدى. امانداسىپ، ەل-جۇرتى قۋانىسىپ قالدى. تانا ەلگە زيانسىز، ءقادىرلى بولعان ادام. قوناق سۇراماي قونا بەرەيىن، داستارقانى كەڭ، مەيماندوس تورە بولعان. ەلى «ورتامىزدا اتى شىققان، مىرزا اتانعان وردامىز ەدى، ءوز قويى ءبىر جازعى قوناعىنان ارتىلماس» دەپ، ەل بولىپ، ءوز ەرىكتەرىمەن جىلىنا 100-150-دەي قوي جيناپ بەرەدى ەكەن.
جينالعان جۇرت قىمىز ءىشىپ، كوڭىلدى وتىرعان حالقىنا
تانا:
— ال، ەل-جۇرتىم، مەنىڭ جازىلىپ كەلگەنىمە قۋاندىڭىزدار ما، جوق پا؟
حالىق: — ول نە دەگەنىڭىز، مىرزا، قاتتى قۋاندىق.
— ءسۇيىنشى سۇراعان كىسى بولدى ما؟
— ءبىر بەيتانىس جىگىت «ءسۇيىنشى، تانا مىرزا جازىلىپ، كەلە جاتىر» دەدى دە، الدى-ارتىنا قاراماي زىتىپ جونەلدى. «ۋاۋ، بەرى كەل، تاي الامىسىڭ، تايىنشا الامىسىڭ، الا كەت» دەگەندەرىمىزگە قاراماستان جونەلدى.
تانا: — ەندەشە، مەنى جازعان دا، سەندەردەن ءسۇيىنشى سۇراعان دا — وسى جىگىت، — دەپ قازىبايدى كورسەتتى، — ال، قۋانعاندارىڭىز راس بولسا، ءبىر قوناققا سوياتىن قوي عوي، ۇلكەن ءۇي ءىرى قوي، كىشى ۇيلەر توقتى بولسا دا، ءۇي باسى ءبىر-بىر قوي اكەپ، ەرتەڭ وسى اۋىلدىڭ ارتىنا جيناڭدار، — دەدى.
حالقى «قۇپ بولادى» دەپ، ەرتەڭىنە جينالعان قوي ءتورت جۇزدەي بولسا كەرەك. جىگىتكە سول جينالعان قويدى بەرىپ، كۇمىس تۇرمانىمەن جورعانى مىنگىزىپ، ۇستىنە شاپان كيگىزىپ، ءتورت ءجۇز ەلۋ قويىمەن ەلىنە جەتكىزىپ سالىپتى.
ءبىر شاقشا ناسىبايمەن بايىعان دەگەن وسىنداي جاعدايلارمەن بولعان.
You Might Also Like
-
.. سوۆەت وكىمەتىنىڭ العاشقى جىلدارىندا بۇرىنعى اتباسار ۋەزى تەرريتورياسىنداعى ەلدەردى قىزمەت بابىمەن ارالادىم. سول كەزدە كوپ جاساعان، كوپتى كورگەن، ەستىگەنىن ۇمىتپايتىن، ءتىلى ورامدى قارتتارمەن تانى...
