اقىندىق — ءبىر بيىك شىڭ
ولەڭ قاي ۋاقىتتا دا ولەڭ بولىپ حالىققا جەتپەك كەرەك. ەرلىكپەن باتىرلىقتى جىرلاۋ ءوز الدىنا. باسى جۇمىر ادام بالاسى ۋايىم-قايعىسىز بولعان ەمەس قوي. اقىن ءوز كوڭىل-كۇيىن قوزعاۋىمەن قاتار، وزگەنىڭ باسىنا تۇسكەن قايعى-قاسىرەتتى دە كورە بىلگەندىكتەن، جۇرەكتەن شىققان ءسوز كوڭىلدىڭ سىنىعىن باسىپ كوزدەن جاس، جۇرەكتەن قان اعىزادى. مىنە، وسىنداي ولەڭ عانا — ولەڭ.
ولەڭ — قۋانىش، شاتتىقتىڭ، شىن ماحابباتتىڭ دا جىرشىسى. «ولەڭگە اركىمنىڭ-اق بار تالاسى» دەپ اباي اتامىز ايتقانداي، ءبىزدىڭ ەلىمىزدە ولەڭگە قۇمارلار از ەمەس. اركىم ءوز تالانتىمەن، ءوز بوياۋىمەن ءۇن قوسىپ كەلەدى. مەن ايتار ەدىم: وسى توپتىڭ الدىڭعى قاتارىندا قازاقتىڭ اقىن قىزى فاريزا وڭعارسىنوۆا تۇر دەپ. شۇكىرشىلىك، ءبىزدىڭ اقىن قىزدارىمىز از ەمەس. ولار حالىق اقىنى، مەملەكەت سىيلىعىنىڭ جۇلدەگەرلەرى. بايقاپ وتىرساڭىز، ولار ەشكىمگە ەشۋاقىتتا وسالدىق كورسەتىپ، نامىسىن اياققا باسقىزباعان.
وسى توپتىڭ اراسىندا فاريزانىڭ تاعدىرى دا، تالعامى دا دارالانعان شاعىندا، زەردەلى اقىن توپ الدىندا ونەرىن بىلايشا جايىپ سالادى:
دارا كۇندەرىمنىڭ،
نالا تۇندەرىمنىڭ
سەرىگى بولعانىڭ ءۇشىن،
سەنىمى بولعانىڭ ءۇشىن
مەن سەنى ايالايمىن.
بىرەۋدىڭ پاسىقتىعىنان،
بىرەۋدىڭ جاسىپ مۇڭىنان
جۇرەگىم سىزداعان كەزدە
مەن سەنى سايالايمىن، —
دەپ باستالاتىن اقىننىڭ ەكى تومدىعى الدىمىزدا جاتىر. بۇلاي باستاپ جازۋ ءبىر فاريزانىڭ عانا ءسوزى ەمەس، بارلىق اقىننىڭ وي-ارمانى. ال فاريزانىڭ ءبىر ەرەكشەلىگى — ولەڭدە ءدال وسىنداي شىندىقتى جايىپ سالادى. قيىندىق جولىندا تالماي ەڭبەك ەتۋ كەرەك ەكەنىنە كوزىڭدى جەتكىزە تولعايدى. وزىنەن ۇلكەنگە دە، كىشىگە دە ورتاق ءتىل تاپقان اقىن ولەڭ جولىندا بەتەگەدەن بيىك، جۋساننان الاسا. فاريزانىڭ «اعالار» دەگەن ولەڭىن الساق:
اعالار باردا دەمەگەن،
بارىنەن بيىك شوقتىعىم.
ەركەلەپ ءوستىم نەگە مەن
اكەنىڭ سەزبەي جوقتىعىن، — دەپتى.
اق نيەتتى ادامداردىڭ اعالىق مىندەتىن دۇرىس تۇسىنگەندە ساياسىنداعى ادامداردىڭ قور بولمايتىنىن ۇققاندايسىڭ. بۇل جيناق ءاۋ دەپ وقىلعاننان باستاپ پوەزيا تەڭىزىنىڭ مارجانىن تەرگىزەدى. كوگىلدىر تاۋلاردىڭ باسىنان جول العان كۇمىس بۇلاق تولاسسىز، توقتامايدى. ءومىر شەجىرەسىنىڭ دومبىراسىن اقىرىن شەرتە بەرەدى، شەرتە بەرەدى.
دوستىقتىڭ، تۋىستىقتىڭ ادامعا ايرىقشا قاجەتتىلىگىن ناسيحاتتاعان اقىن:
ومىردە مىناۋ مەنىڭ ءبىر
قوشتاسپاس ماڭگى دوسىم بار.
ول — مەنىڭ جولىم سەنىمدى،
بولاشاقتارعا جوسىلعان.
شارلاسام تۇگەل ايماقتى،
تەرسەم دە قىردىڭ گۇلدەرىن،
بارسام دا قاشان قاي جاققا
سول دوسىممەنەن بىرگەمىن، — دەگەن.
«سىرتى التىن، ءىشى كۇمىس ءسوز ساراسىن، قازاقتىڭ كەلىستىرەر قاي بالاسى» دەگەندەي، فاريزانىڭ ولەڭدەرى ءدال وسىلاي كەلىستىرە بىلگەندىكتەن دە ءار قىرىنان جارقىراپ تۇرادى.
فاريزانىڭ سۇبەلى شىعارمالارىنىڭ ءبىرى «قاسىرەت پەن ەرلىك جىرى» پوەماسى.
ءسابي كوڭىل جانداردىڭ جانىن ۋلاپ،
بىتىسپەس كەك-ىزامەن ارامداعان.
دوڭبەكشىدى سوندا جەر قانعا بوگىپ:
«نە كىنام بار، ادامدار، تاعار ماعان؟ »
ادامزات جارالعالى جەر-انانىڭ كورمەگەن قورلىعى بار ما؟ جاقسىلىقتان ءىز قالدىرىپ، جاماندىقتى جىم-جىلاس ەتىپ جاسىرعان جەر-انانى ادامدار جابىرلەۋدەن ارىلماي كەلەدى. ءوزىنىڭ تۋعان توپىراعىن قورعاۋ ءۇشىن تالاي ەر جانىن پيدا ەتۋدە. ايتسە دە جەر-اناعا تىنىشتىق كەرەك.
بۇل ەڭبەگىندە فاريزانىڭ تالانتى اسقاق كورىنەدى. ءبىز وسى اسەرمەن ەكىنشى تومنىڭ بەتىن اشتىق:
جانىم دالا، كوگىنەن بۇلت ارىلماي،
باتپان زىلدەر باسسا دا، ءجۇر تارىلماي،
شىدەرلەۋلى كوڭىلدى زۋلات، جىرىم،
باياعىنىڭ كۇس قانات تۇلپارىنداي.
جۇرەك جازباي جۇپتاسقان عۇمىرلاسىم —
جىر اۋەنىم سۋارعان مۇڭىم، جاسىم
ويسىزدىقتان ورەكپىپ تويعانداردىڭ
قۇلاعىنا قايعى بوپ ىزىڭداسىن.
ارمان اعىسىنىڭ ارناسى كەڭي، تومەنگە توگىلە تۇسەدى. مۇندا، ەڭ ءبىرىنشى، اقىن سارا تۋرالى پوەماسى كوزگە وتتاي باسىلادى. ومىردەن جىلاۋمەن وتكەن اقىن سارانىڭ تاعدىرىنان قازىرگى زامان جاستارىنىڭ تاعدىرى مۇلدەم باسقاشا.
ونىڭ تالانتى وزىنە سور بولدى.
جاننات جەردە كورمەگەن تاڭداي قاتىپ،
جىر جانناتىن ۇرپاققا جالعايدى ۋاقىت. جۇرەگىمە ءان قۇيعان، جاسىل ولكە،
سەندە تۋىپ، سەندە وسكەن قانداي باقىت!
قازىرگى كازاق ايەلدەرى باس بوستاندىعىنا لايىق قالاي شالقيمىن دەسە دە ەرىكتى. تەك سول باقىتتى كوتەرە بىلەيىك! يسلام ءدىنى ايەل حالقىن وتە قىسىمدا ۇستادى.
شاريعاتتىڭ زاڭى بويىنشا ءان سالعان، سۋرەت سالعان ادامداردى شايتان جولىن قۋعاندار دەپ ەسەپتەدى. «مايرا» پوەماسى — سونىڭ ايعاعى.
جالپى ايتقاندا فاريزانىڭ بۇل جيناعى قالاي بولسا سولاي تاڭدالىپ الىنباعان. بەلگىلى ءبىر جۇيەدە، سونداي ءبىر جان تەبىرەنتەرلىك اسەمدىكپەن جيناقتالعان. مانشۇك پەن ءاليا، اقانسەرى، بۇقار جىراۋ… وشپەس تاقىرىپتاردى ولمەس ولەڭمەنەن جىرلاي بىلگەن فاريزا بىردە زامانىمىزدىڭ ۇلى جازۋشىسى عابيت مۇسىرەپوۆ اعاسىنا مۇڭ شاعادى.
جۇرەكتەن شىققان جىرلاردان
جانىمنىڭ جاسى تۇر تامىپ.
تايپالىپ جورتقان جورعا ارمان
كەتكەندەي مەنەن بۇلتارىپ.
ارمانى بۇلتارتپايتىن ادام ومىردە تۋعان جوق. كوركەم كەلىسىمدى بۇل ءتۇيىن دە — شىندىقتىڭ ايعاعى.
تەگى مەنىڭ موينىمدا مىڭ قارىز بار،
سونى ويلاسام سوققانداي شىڭنان ىزعار.
سولاردى وتەي الام با، ەرتەڭ مەنى
نە كۇتىپ تۇر؟
الدىمدا تۇر ما قۇزدار؟
ايتىپ قالعىم كەلەدى بۇگىن ءبارىن —
مىڭ قارىز بار موينىمدا، تىڭداڭىزدار.
نەمەسە:
كورە الماي ءىشى كۇيىپ، جار ساباعان
تىرجيىپ جاقتىرماسىن بارشا جامان.
ال مەنىڭ نامىسىمدى سىرتتاي جىرتىپ
جۇرەتىن جاقسى كورىپ قانشاما ادام! —
دەپ فاريزانىڭ ءوزى ايتقانداي، ول باقىتتى اقىن. ول ءوزى ۇستاعان جولىنان اينىماي كەلەدى. «فاريزانىڭ جىرلارى مۇڭ-نالاعا تولى»، — دەيدى كەيبىرەۋلەر. «سان كىسى مۇڭايسىن»،— دەگەن جوق پا ەدى اباي اتامىز.
بۇل جيناقتىڭ ۇساق-تۇيەك كەمشىلىگى بولۋى دا مۇمكىن. مەن ءوز باسىم ونى كورمەدىم. كورسەم دە كوڭىل بولمەدىم. ول ءبارى ءبىر جيناققا نۇقسان كەلتىرەردەي ەلەۋلى ەمەس.
«پەيىلىڭدى كەڭگە سال، ەگىنىڭدى ورگە سال» دەيدى قازاق. جاقسىلىقتىڭ جارشىسى بولا ءبىلىپ، بولاشاعىنا جول اشىپ قامقورشى بولا بىلەيىك.
فاريزانىڭ جيناعىن تۇگەل وقىپ شىقتىم. جولىڭ بولا بەرسىن، فاريزا. كوزدەگەن ماقساتىڭا تالماي جەتۋىڭە تىلەكتەسپىن.
قورعالجىن. 1983 ج.
You Might Also Like
-
سوسياليستىك ەڭبەك ەرى، اكادەميك جازۋشى عابيت مۇسىرەپوۆ ءبىر سۇحباتىندا: قوعامىمىزدىڭ تەحنيكالىق پروگرەسس جولىمەن جەدەل دامىعاندىعىن ايتا كەلىپ، مۇنداي پروگرەستىڭ ادامداردىڭ ساناسىنا، ادامگەرشىلىگىنە...
