اقىننىڭ اسقاق جىرلارى
ايقىن دا قانىق بوياۋى مول، تەرەڭ وي مەن رۋحقا تولى تاماشا تۋىندىلار بەرگەن قازىرگى قازاق پوەزياسىنىڭ وزىق وكىلدەرىن ءبىز ورىندى قۇرمەت تۇتامىز. ال، پوەزيانىڭ وسىنداي ءبىر شوعىر اقساقالدارى مەن ساردارلارى قاتارىندا قازاقتىڭ تاماشا اقىن قىزدارى دا جۇرسە، زادىندا قىزىن ارداقتاپ كەلگەن حالقىمىز ءۇشىن مۇنىڭ ءوزى ۇلكەن عانيبەت. ءبىزدىڭ ادەبيەت مايدانىمىزعا بەلسەنە اتسالىسىپ، حالىق سۇيىسپەنشىلىگى سىندى اسا زور باقىتقا يە بولعان از عانا توپتىڭ كاتارىندا اقىن فاريزا وڭعارسىنوۆا دا بار. ادەبيەتىمىزدىڭ اسپانىندا ونىڭ جۇلدىزى بۇگىندە ايقىن جارقىرايدى. ول قارىمى مول تالانت يەسى، ءسوز ونەرىنىڭ كەمەلىنە جەتكەن جانە كەمەلدەنە بەرەتىن ۇلكەن سۋرەتكەرى. بۇگىندە فاريزانىڭ وقۋشىلار اۋديتورياسى كەڭ، ونىڭ جىرلارىن كامەلەتكە جاڭا تولعان جاس تا، ۇلكەن دە قۇشتارلىقپەن وقيدى. ۇلتتىق ادەبيەتىمىز بەن مادەنيەتىمىزدى، عۇرپىمىزدى قادىرلەيتىن كوڭىلى وياۋ وقىرماندارىمىزدىڭ كىتاپ سورەسىنەن قازىردە فاريزا اقىننىڭ شىعارمالارىن تاپپاۋ قيىن. وسىنىڭ ءوزى فاريزا شىعارمالارىنىڭ ومىرلىك قاجەتتىگىن، ءتالىمى مول، قوعامىمىزعا تاربيەلىك ىقپالى مەن پارمەندىلىگى كۇشتى ەكەندىگىن دالەلدەيدى. ءبىر عانا ماقالا كولەمىندە فاريزا تۆورچەستۆوسىنىڭ بۇكىل بولمىسىن، ەرەكشەلىك قاسيەتتەرىن جەتكىزە اشىپ كورسەتۋ قيىن. دەگەنمەن ءبىز بۇل باعىتتا ەڭ باستى ماسەلەلەرگە توقتالىپ وتەيىك. جالپى پوەزيا دەگەنىمىزدىڭ ءوزى — الەمدىك ءومىردىڭ تىنىسى، ونىڭ قانى، وتى، ونىڭ جارىق ساۋلەسى مەن كۇنى. دۇنيەدەگى بارلىق كورىنىستەردىڭ وزىندىك پوەزيالىق سيپاتى بار بولسا، پوەزيا ولاردىڭ ءمانىن ايقىن كورە جانە ۇعىنا بىلۋگە كومەكتەسەدى. ەندەشە ماسەلە اقىنداردىڭ سول كورىنىستەردى قالاي جازا بىلۋىندە عوي. مىنە، فاريزا وڭعارسىنوۆانىڭ وزگەلەردەن دارالانار تۇسى دا وسى. اقىننىڭ باستى ەرەكشەلىگى — ءوزىن تولعاندىرعان ماسەلەلەردى جاساندى ەمەس، شىنايى تەبىرەنىسپەن جىرلايتىندىعىندا. تاۋدان قۇلاعان اساۋ وزەن تاسقىنىنداي تەگەۋرىندى تولعانىستان تۋعان، ارتىق بويامالاردان ادا فاريزا ولەڭدەرى ءوزىنىڭ شىنشىلدىعىمەن، تابيعيلىعىمەن وقۋشىسىن بىردەن باۋراپ الادى. وقۋشى دا ونىمەن بىرگە تولعانىس كۇيىن كەشەدى. بۇل — اقىن تۆورچەستۆوسىنىڭ ءبىر قىرى.
فاريزا ولەڭدەرى تاقىرىبىنىڭ كەڭدىگىمەن، ادام بالاسى ومىرىندەگى ەڭ ادامگەرشىل، ەڭ كوكەيتەستى ماسەلەلەردى قوزعاپ جاتاتىندىعىمەن قۇندى. حالقىمىزدىڭ وتكەنى مەن بۇگىنىن سالىستىرا جىرعا قوسۋ، الەۋمەتتىك پروبلەمالاردى تەرەڭ اشىپ ايتا ءبىلۋ — ونىڭ تۆورچەستۆوسىنا ءتان قاسيەت. فاريزا ولەڭدەرى وتانىن، حالقىن سۇيۋگە ۇندەيتىن اسقاق ۇنگە، ازاماتتىق پافوسقا تولى. كۇندەلىكتى ومىرىمىزدەگى ەلەۋسىزدەۋ كورىنەتىن جايتتاردىڭ وزىنەن اقىن ۇلكەن تولعانىستى تۇيىندەر جاسايدى. فاريزانىڭ ءاربىر تۋىندىسىنا جانارتاۋلاردان قايناپ شىققانداي قۋاتتى دا كەسەك ويلارى ايقىن كوزگە ۇرىپ تۇرادى. بۇل جەردە كەمەلدى اقىننىڭ وي تۇيىندەۋدەگى جانە قورىتۋداعى تەرەڭدىگىن، ولاردى ءتۇرلى فورمالارمەن بەرە بىلۋدەگى شەبەرلىگىن ايتىپ جاتۋدىڭ ءوزى ارتىق.
اقىن تۆورچەستۆوسىنىڭ ءتىلى باي. تۋعان جەر تابيعاتىن جىرعا قوسسا، ول اقىننىڭ تىلدىك باي قورى ارقىلى بۇكىل اجارىمەن، سان قۇبىلعان بوياۋىمەن سۋرەتشى كارتيناسىنداعىداي جارقىراپ كوز الدىڭدا تۇرادى. كورەگەن قاريالار اۋزىندا ول بايىپتى فيلوسوفيالىق ويلارعا جەتەلەيدى. قىز-بوزبالا اۋزىندا كىرشىكسىز سەزىم كۇيىن شەرتەدى. ال، ومىردە ءالى دە بولسا كەزدەسىپ قالاتىن كەيبىر كەلەڭسىزدىكتەردى، ءبىزدىڭ ادامگەرشىلىك نورمالارىمىزدان تىس كورىنىستەردى سىناۋى مەرگەننىڭ قياداعىنى قاققان بۇلتارتپاس وعىنداي ءدال دە ۋىتتى.
فاريزا وڭعارسىنوۆانىڭ تۆورچەستۆوسىنا ءتان، ونىڭ اقىندىق كەلبەتىن دارالاي تۇسەتىن ەرەكشەلىكتەر «سۇحبات» جيناعىندا اتا-بابالار ميراس ەتىپ قالدىرعان قازاق دالاسىنىڭ وتكەنىمەن ساباقتاستىرىلا وتىرىپ، ونىڭ بۇگىنگى ءومىرى، سۇلۋ تابيعاتى، زامانداستارىمىزدىڭ ەرلىك ەڭبەگى، ولاردىڭ تۋعان ەلگە دەگەن كىرشىكسىز ماحابباتى جىرلانادى. تاريحي كەيىپكەرلەر مەن بۇگىنگى زامانداس اراسىندا ءوزارا ۇندەستىك بار. «قوينىنا شەجىرەلەرىن جاسىرىپ جاتقان» ولكەمىزدى، تۋعان ءوڭىردى بۇگىنگى ۇرپاق قىزعىشتاي قورىپ، قاستەرلەيدى. ونىڭ وي-ارمانى بارشا ءداۋىر ۇرپاقتارىنىڭ مۇددەسىمەن ءبىرتۇتاس. ول ەلىنىڭ ابىرويىن ويلاۋشى، زامانداستارىن ەرلىككە ۇندەۋشى كۇرەسكەر، سول جەردى تۇلەتۋگە باتىل قۇلاش ۇرىپ جۇرگەن ەڭبەككەر.
سوندىقتان دا:
كوزىڭدى جاۋلار جاپ-جاسىل
بيدايدىڭ تولقىن جاس كوگى.
شاڭداتقان بابام سان عاسىر
دالانىڭ بۇگىن باسقا ءوڭى.
الىپ دالانىڭ مول ىرىسىن بەينەلەگەن اقىن مۇنداعى «ناننىڭ ءار ءدانىن بەسىكتە جاتقان بالعىنعا» بالايدى.
قازاقستان بۇگىنگى داۋىردە تالاي دامۋ ساتىلارىنان ءوتتى. ونىڭ ءاربىر كۇنى، ءاربىر جىلى ەڭبەك دۇبىرىنە تولى. قانشاما كەڭ ايماقتا تىڭ جەرلەر يگەرىلدى، قانشاما قالالار سالىنىپ، زاۋىت، فابريكالار تۇرعىزىلدى. حالىقتىڭ الەۋمەتتىك ومىرىندە قانشالىق وزگەرىستەر بولدى. وسىنىڭ ءبارى ەلىمىزدىڭ بەيبىت ءومىرىن، ريەۆوليۋسيا جەتىستىكتەرىن قورعاي وتىرىپ، جۇزەگە اسىرىلدى. وسى ەرلىك ىستەردىڭ كوش باسىندا ءاردايىم دا ەلىمىزدىڭ ۇل-قىزدارى ءجۇر. بۇل فاريزا وڭعارسىنوۆا ولەڭدەرىنىڭ بۇكىل بويىنان ايقىن كورىنىپ وتىرادى. قازاقتىڭ كەڭ دالاسى بار كەلبەتىمەن، سۇلۋلىعىمەن، ارايلاپ اتقان تاڭدارىمەن، تامىلجىعان كەشتەرىمەن، جۇلدىزدى تىنىش تۇندەرىمەن جانارىڭا ۇيالايدى.
ءتۇن.
اسپان — جاسىل جايما. جۇلدىز — اقىق.
بۇلاق — قىز شولپى تاققان سىلدىراتىپ.
كوك — زاڭعار. دالا — شالقار،
بۇل سۇلۋلىق
تۇر مەنىڭ جۇرەگىمنەن جىر قۇلاتىپ.
تۋعان دالانىڭ اسەم ءتۇنىن، ونىڭ اسەرىن بۇدان ارتىق جەتكىزە جىرلاۋ مۇمكىن ەمەستەي.
قازاق جەرىنىڭ تاماشا تابيعاتىن سۋرەتتەگەندە اقىننىڭ جۇيرىك — قالامى اتامەكەن ماڭعىستاۋ ءوڭىرىن دە جارقىن بوياۋلارىمەن ورنەكتەپ وتكەن. تابيعاتى قاتىگەزدەۋ، اپتاپ ىستىق قۋىرعان شولەيتتى ءوڭىردىڭ دە سۇلۋ تابيعاتى بار. ونىڭ دا بۇلاقتى باۋرايلارى، جاننات جەرلەرى، تاۋلارى مەن كوكورايلى القاپتارى بار. وسىنىڭ ءبارىن ولكەنى تەك شىن سۇيگەن ادام عاشىق كوزبەن، تابيعات — اناعا اسا زور سۇيىسپەنشىلىك كوزىمەن كورەر بولسا كەرەك-تى. ال، فاريزا وڭعارسىنوۆا ماڭعىستاۋ تاقىرىبىن، ونىڭ تابيعاتىن جان-جۇرەگىمەن ءسۇيىپ، بۇكىل تۆورچەستۆوسى بويىنا جانىنىڭ بار جالىنىنا وراي جازىپ ءجۇر. اتالمىش كىتاپتىڭ سوڭعى بولىمىندە ماڭعىستاۋ تابيعاتى كەڭىنەن قامتىلعان. مۇنىڭ بارىندە اقىننىڭ تۋعان توپىراققا دەگەن كىرشىكسىز ادال ماحابباتى ايقىن سەزىلەدى. ەلدىڭ عۇرپىن، تۇرمىس مادەنيەتىن، ونەرىن قاستەرلەپ، قۇرمەتتەۋگە جەتەلەيتىن دە وسى ماحاببات.
كيىز ءۇي... كوپ بولىپتى-اۋ كىرمەگەلى...
سىعالاپ تۇندىگىنەن كۇن كەمەرى.
جانىما ءبىر راحات اكەلەتىن
جۇپارى بوز جۋساننىڭ ىرگەدەگى.
وسى جولداردى وقىپ شىعىپ ەرەكشە ءبىر سەزىم قۇشاعىندا ويشا اۋىلعا ساپار شەگەسىڭ. كيىز ءۇي... ۇلتتىق قول ونەرىمىزدىڭ جەتىستىكتەرى...
ءتۇرىن-اي تەكەمەتتىڭ! اسىل قانداي!
ءۇڭىلدىم ءۇنسىز عانا باسىمدى الماي.
كەلە عوي، قوشاقانىم، وزىمە! — دەپ،
اجەم كەپ سيپاعانداي شاشىمنان جاي.
كۇيىمدى كەشسەڭدەر-اۋ سول بەتتەگى،
تۇرعانداي انا كوڭىل تەربەپ مەنى.
جان ءبىتىپ جايراڭدادى جان-جاعىمنان
قازاقتىڭ قوشقار ءمۇيىز ورنەكتەرى...
فاريزا وڭعارسىنوۆا — جالپى قازاق پوەزياسىندا الار ورنى ۇلكەن اقىن. ءقازىر ول كەمەل شاعىندا. ءبىراق شىن باقىتىم دا، اسقارالى شىڭىم مەن مۇراتىم دا الدا دەيدى ول. وسى جولدا كۇردەلى تولعانىس ساتتەردى كەشەدى.
جىر جازۋ دەگەن — ازاپ، وت
ايەل بوپ تۋعان بولمىسقا، — دەپ ونىڭ ءوزى ايتقانداي، تەرەڭ ىزدەنىستەن تۋعان ولەڭدەرى وقىرمان قاۋىم كوڭىلىنە قالاي دا جارقىن جول تاۋىپ جاتادى.
«مەن اقىن قىزىمىز فاريزا وڭعارسىنوۆانى ادالدىق، نامىسقويلىق، جانى دا تازا، ارى دا تازا ەرلەرگە لايىق بيىكتەردە عانا كورەمىن...» — دەيدى كىتاپقا جازعان العى سوزىندە اكادەميك-جازۋشى عابيت مۇسىرەپوۆ. بۇل — حالقىنىڭ ەر مىنەزدى اقىن قىزىنا بەرىلگەن ورىندى باعا. مۇنى فاريزا وڭعارسىنوۆا ءوزىنىڭ ومىرىمەن، بۇكىل تۆورچەستۆوسىمەن دالەلدەپ كەلەدى.
ماڭعىستاۋ. 1984
You Might Also Like
-
ءومىردى، جۇمىر جەردى مەكەندەپ جۇرگەن ءتورت ميلليارد كوكىرەكتىڭ ءارقايسىسىنىڭ ءارقالاي تۇسىنەتىنى بار. ال اقىن بولىپ ءومىر ءسۇرۋ سول ءومىر جايلى تۇسىنىگىن جالپىعا ۇعىمدى ەتىپ ايتىپ بەرۋ ەكى ەسە اۋىر. جيىرم...
-
تابيعاتتىڭ جاۋىندى كۇنىن، اسىرەسە جاز جاڭبىرىن جانىڭىزبەن سەزىنىپ، كوزبەن شولىپ، كوڭىلىڭىزدىڭ ايناسىنا تۇسىرگەنىڭىز بار ما؟ اسەرشىل بولساڭىز، ناجاعايدىڭ كۇركىرىنەن ويىڭىز ويانىپ، جاسىن ساۋلەسىنەن شا...
